مریم عاقلی، روزنامه‌نگار: پس از اینکه محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام چند روز پیش در گفت‌وگو با روزنامه انگلیسی فایننشال‌تایمز گفته بود اگر آمریکا تحریم‌ها را کنار بگذارد، ایران آماده ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای است؛ ظریف وزیر امور خارجه کشورمان ضمن رد تلویحی این موضوع اعلام کرد عرصه سیاست در ایران پویاست اما نظرات مقامات نباید با سیاست رسمی دولت اشتباه گرفته شود و به همین دلیل از برنامه‌ای به‌عنوان «اقدام ملموس سازنده» خبر داد. برای بررسی طرح جدید ظریف با عبدالرضا فرجی‌راد، سفیر اسبق کشورمان در نروژ و کارشناس مسائل بین‌الملل گفت‌وگو کردیم که مشروح آن را در ادامه از نظر می‌گذرانید.
نظر شما درخصوص توئیت اخیر ظریف که به‌عنوان «اقدام ملموس سازنده» نکاتی را مطرح کرد، چیست؟ آیا طرح مدنظر ایشان به‌صورت گام‌به‌گام خواهد بود؟
بعد از مذاکرات آقای روحانی با مکرون و همچنین خارج‌کردن یک مصوبه در آژانس توسط اروپا توافقات ضمنی دررابطه با مسائل فنی صورت گرفت تا در فروردین گفت‌وگوهایی انجام شود که از این‌رو تا حدودی خیال آژانس از انجام این گفت‌وگوها راحت شد. همچنین اروپایی‌ها به‌ویژه پس از مذاکرات تلفنی 2 رئیس‌جمهور، به این نتیجه رسیدند که احتمالا بتوان در قالب 1+4 گفت‌وگوهایی را دنبال کرد، اما مشخص نیست با آمریکایی‌ها هم مذاکراتی صورت می‌گیرد یا خیر.
آنچه مسلم است اینکه در رابطه با گفت‌وگوی مستقیم 1+4 مشکلی نیست اما آنچه ظریف مطرح کرد، پیشنهادهایی است که هنوز مشخص نیست بخواهند گام‌به‌گام باشد یا خیر. مساله‌ای که باعث شد ظریف این توئیت را منتشر کند، مواضع برخی مسئولان کشور بود که سوءتفاهم‌هایی ایجاد کرد و ممکن بود طرف مقابل خوشحال شود که ایران آماده عقب‌نشینی است؛ لذا توئیت ظریف در این راستا بود، اما واقعیت این است که اروپایی‌ها احتمالا پیشنهادهایی دارند و طرف ایرانی هم براساس آن پیشنهادهایی را عرضه می‌کند که من امیدوارم این دو پیشنهاد ایجاد تفاهم کند و بتوان کاری کرد.
طرف ایرانی اصرار دارد تحریم‌های اقتصادی‌ای که دست رئیس‌جمهور آمریکاست و بهانه‌ای از جمله مجوز کنگره برای رفع آنها وجود ندارد، لغو شوند. آمریکایی‌ها سعی می‌کنند، تشنج ایجاد نشود و اوضاع آرام باشد. بنابراین اتفاقات دو، سه‌روزه اخیر نسبت به آنچه در یکی، دو هفته گذشته دیدیم، متفاوت است. یعنی در یکی، دو هفته گذشته قدری حس ناامیدی و اینکه ممکن است توافقی صورت نگیرد، ایجاد شده بود اما پس گرفتن پیشنهادهای اروپایی‌ها در ارتباط با شورای حکام و مذاکره تلفنی 2 رئیس‌جمهور ایران و فرانسه و همچنین علائمی که ازسوی آمریکایی‌ها مطرح شده، نشان می‌دهد پیشرفت‌هایی صورت گرفته و امیدهایی ایجاد و فضایی باز شده است.
پول‌های بلوکه‌شده ایران در عراق، کره و عمان آزاد می‌شود
درحال حاضر خبری مبنی‌بر توافق با آمریکایی‌ها وجود دارد مبنی‌بر اینکه تا 10فروردین بخشی از پول‌های ایران را آزاد کنند. از جزئیات این طرح خبری دارید؟
تا جایی که اطلاع دارم قرار است با عنوان کمک به استفاده ایران از این پول برای کارهای بشردوستانه در زمینه غذا و دارو بخشی را از طریق کانال سوئیس و بخشی را از پولی که در عراق، کره و عمان است به‌تدریج آزاد کنند.
چه زمانی این اتفاق می‌افتد؟
من تاریخ را دقیق نمی‌دانم اما علائمی در رابطه با عراق وجود دارد و اقداماتی هم عملیاتی شده است که امیدواریم ادامه یابد؛ هندی‌ها نیز تلاش می‌کنند این امتیاز را در زمینه خرید نفت و صادرات به ایران و انتقال پول دریافت کنند که اگر این امر انجام شود، نشان می‌دهد فضایی بازشده و به این ترتیب کشورهای دیگر نیز تلاش می‌کنند از این امتیاز استفاده کنند.
البته هند روابط خوبی با آمریکا دارد و حرف اول ایالات‌متحده نیز در روابط خارجی مبارزه و مقابله با چین است، نمی‌خواهند هندی‌ها ناراضی شوند، از این‌رو اگر آنها ببینند این امتیاز به کشورهای دیگر داده شده، ناراضی خواهند شد. بنابراین معتقدم هندی‌ها هم موفق می‌شوند تا حدودی امتیازاتی از آمریکایی‌ها بگیرند.
آمریکایی‌ها نیز چراغ‌خاموش پیش می‌روند و نمی‌خواهند همه مسائل را علنی کنند، چراکه در این صورت دچار بحران می‌شوند و در داخل کنگره هم نمی‌توانند امتیازاتی در رابطه با برخی مجوزها بگیرند؛ کمااینکه روز گذشته اولین ضربه را خوردند و معاون وزیر خزانه‌داری توسط کنگره رد شد.
مختصات اجرایی و عملیاتی‌کردن طرح پیشنهادی ظریف چیست، یعنی اگر گام‌به‌گام نیست چگونه است و راستی‌آزمایی برای ما چطور انجام می‌شود؟
طرف ایرانی تاکید دارد تمام تحریم‌هایی که رئیس‌جمهور آمریکا می‌تواند در رابطه با مسائل اقتصادی، فروش نفت و انتقال پول انجام دهد به‌یک‌باره لغو شود، هرچند این امر برای آنها سخت است.
ایران و آمریکا می‌خواهند در یک مقطعی با واسطه گام‌هایی برای اعتمادسازی بردارند
اما درباره طرح ظریف تصور من این است که بحث گام‌به‌گام به این معنا نیست که در این ماه آنها چیزی را آزاد کنند و ماه بعد ما نیز کار دیگری انجام داده یا چیز دیگری آزاد کنیم و به این ترتیب یک‌سال بگذرد؛ بلکه طرح گام‌به‌گام در یکی، دو مقطع است. البته این مطلب تحلیل بنده است؛ اکنون مشکل هر دو طرف این است که چه کسی اول تعهدات خود را انجام دهد. لذا هر دو می‌توانند اعلام کنند در یک زمان به چه چیزهایی بازگردند و اروپایی‌ها هم در این زمینه کمک می‌کنند؛ لذا این‌طور نیست که بگوییم در ماه فروردین این کار را انجام دهند و بعد ایران کار دیگری کند و ده‌ها مورد را تک‌به‌تک جلو ببرند؛ البته چنین رویکردی مورد استقبال ایران هم نیست.
به‌نظر می‌رسد آنها هم راضی نیستند ایران غنی‌سازی 20درصد و همچنین غنی‌سازی فلزی خود را انجام دهد و این قضیه یک‌سال طول بکشد، از این‌رو هر دو می‌خواهند در یک مقطعی با واسطه گام‌هایی را بردارند تا اعتمادسازی صورت گیرد.