محمد افکانه، عضو هیاتعلمی دانشگاه شاهد با تاکید بر اینکه بعد از گذشت نزدیک به یکسال از مجازیشدن آموزشها، این حوزه از چند بعد قابل بررسی است، گفت: «برخی مراکز آموزش عالی مانند پیامنور پیش از شیوع کرونا زیرساختهای لازم برای آموزش مجازی را داشتند و این مهم باعث شد آنها با آموزش مجازی بهراحتی کنار بیایند، اما برخی دیگر از مراکز که عموم فضای دانشگاهی را هم تشکیل میدهد، آمادگی لازم برای سوق پیدا کردن به این آموزشها را نداشتند و بهمنظور رسیدن به این مساله برای تحقق زیرساختها نیازمند زمان بودند. نکته دوم این است که ما با یک چالش اصلی روبهرو بودیم و آن هم صرفا به آموزش عالی برنمیگردد، بلکه قوه عاقلهای که کرونا را در ایران مدیریت میکند، خود با چالشهای زیادی روبهرو است.»
او در همین زمینه افزود: «یکی از چالشها بیتصمیمی و دیگر بدتصمیمی است. بهطور مثال وقتی بعد از یک هفته از همهگیری کرونا از زبان رئیسجمهور عنوان میشود از شنبه آینده شرایط عادی خواهد بود، نهتنها نشاندهنده ضعف تحلیل است، بلکه نشان میدهد در حوزه آموزش عالی هم با چنین وضعیتی روبهرو هستیم، البته بیشترین انتقاد به دانشگاهها مطرح است؛ درحالیکه میبینیم در مقوله آموزش، در کنار دانشگاهها، حوزههای علمیه و آموزش و پرورش را هم داریم که توانستند شرایط کرونایی را در مقایسه با دانشگاهها بهتر مدیریت کنند.»
عضو هیاتعلمی دانشگاه شاهد با بیان اینکه متاسفانه وزارت علوم حتی به آموزش مجازی هم نگاه کوتاهمدت دارد، تصریح کرد: «این مساله باعث میشود این وزارتخانه به دنبال توسعه زیرساختها نباشد و مشکل دیگر این است که هر ترم نگاه موقت به آموزش مجازی وجود دارد و تصمیم درستی در اینباره گرفته نمیشود. در اصل به نظر میرسد مسئولان به اصطلاح با نگاه «حالا ببینیم در آینده چه اتفاقی میافتد» کار را جلو میبرند. درحالیکه نگاه کنید در حوزه صنعت، کارگران در یک کارخانه کار میکنند و حتی در بازار و دیگر مشاغل کارها دنبال میشود و در هر شغلی هم با توجه به شرایط موجود، پروتکلها رعایت میشود و بهتدریج میبینیم مابقی حرفهها مسیر سازگاری خود را با کرونا پیدا کردهاند، اما متاسفانه در بحث آموزش عالی نهتنها این مسیر را پیدا نکردیم، بلکه کلا آموزش حضوری را حذف کردهایم.»
او بیان داشت: «مساله دیگر این است که حتی برای همین آموزش مجازی هم برنامهریزی طولانیمدت صورت نگرفته و کارها به صورت کوتاهمدت دنبال میشود. از طرف دیگر انتظار میرفت اساتید بتوانند هم از ابزار روز دنیا استفاده کرده و هم تطبیقپذیریشان به نسبت دیگر اقشار بیشتر باشد؛ اما شاید در خوشبینانهترین حالت 70 درصد اساتید توانستند با شرایط جدید سازگار شوند و حتی اساتیدی را سراغ داریم که به دلیل مجازی شدن آموزشها، دیگر حاضر به تدریس نشدند؛ دلیلش هم عدمتطبیق با مجازی شدن آموزشها بوده است. البته نباید این مساله را فراموش کرد که آموزش خوبی هم برای اساتید صورت نگرفته و به همین دلیل میبینیم که استفاده حداقلی از ابزارهای موجود در بستر فضای مجازی برای ارائه تدریسها صورت میگیرد.»
افکانه با تاکید بر اینکه درمجموع میتوان در آموزش مجازی به اساتید نمره قبولی داد، تصریح کرد: «قطعا نمره قبولی با انتظاری که از آموزش مجازی در شرایط کرونایی داشتیم، متفاوت است. با این حال پیشبینی میکنم درصورت عادی شدن شرایط شاهد ریزش 20 درصدی اعضای هیاتعلمی باشیم؛ چراکه اساتیدی که اولویت معلمی دارند، حضوری و غیرحضوری برایشان تفاوتی ندارد، اما اساتیدی که در این بازه وضعیتشان را با کار کردن در صنعت و بخشهای بازرگانی مقایسه میکنند، بعد از حضوری شدن دانشگاهها قطعا در اینکه باز در حوزه تدریس بمانند، تردید خواهند کرد. علاوهبر آن بعد از گذشت یکسال دیگر به شرایط فعلی عادت کردهاند و قطعا این تغییر عادت، دوباره مشکلساز خواهد شد.»
عضو هیاتعلمی دانشگاه شاهد گفت: «مشکل اصلی اینجاست که مقوله دانشگاه بهعنوان یک نهاد در طول یک سال گذشته مساله اصلی برای سیاستگذاری نبوده است؛ چراکه نگاه کنید وزیر آموزش و پرورش بهعنوان مسئول بخشی از آموزش در کشور عنوان میکند 30 درصد دانشآموزان در ایام کرونا اضافهوزن گرفتهاند، این مهم نشان میدهد که مسئولی در کشور نگران خانهنشینی و آموزش مجازی است یا حتی عنوان میشود که 60هزار نفر از دانشآموزان در این بازه زمانی ترکتحصیل کردهاند، اما در مسئولان آموزش عالی چقدر دیدهایم که نگران وضعیت تحصیلی دانشجویان باشند یا عوارضی که بهخاطر این نوع آموزش برای این قشر ایجادشده را مورد بررسی قرار دهند؟»
او با تاکید بر اینکه اعلام میشود بیش از 90 درصد دانشگاهها آموزش مجازی را با موفقیت انجام میدهند، تصریح کرد: «درحالیکه این آمار براساس ساعت برگزاری کلاسهاست، سوالمان این است که آیا به معنی واقعی ساعات برگزاری کلاسها، مولفهای برای سنجش موفقیت است؟ ارزیابیای از انتقال مهارتها و افزایش یادگیری در این برهه صورت گرفته است؟ متاسفانه بهعنوان یک عضو جامعه دانشگاه باید بگویم تا امروز یک مصاحبه از متولیان آموزش درباره ارزیابی یا دغدغه نسبت به دانشگاه ندیدهام.»
افکانه اظهار داشت: «متاسفانه نه ما به مدل تدوینشدهای از آموزش مجازی در ایام کرونا رسیدهایم و نه حتی اعلام میکنیم از مدل کدام کشورها پیروی میکنیم، دلیلش هم این است که متاسفانه دانشگاه به معنی واقعی مساله کشور نیست و حتی تصور میکنم عدهای از تعطیلی دانشگاهها خوشحال هم هستند؛ چراکه با این کار صرفهجویی زیادی در حوزه خوابگاه و غذا صورت گرفته و از طرف دیگر نگاه سیاسی و امنیتی را هم میتوان تا حدی لحاظ کرد. به عبارت دیگر وقتی دانشگاهها حضوری باشند، طبیعتا دانشجویان به اتفاقات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی واکشن خواهند داشت، اما شرایط فعلی باعث شده تا دیگر زمینه کنش اجتماعی و سیاسی در فضای آکادمیک وجود نداشته باشد.»
عضو هیاتعلمی دانشگاه شاهد با تاکید بر اینکه مسئولان به شکل جدی به دانشگاه نگاه نمیکنند، خاطرنشان کرد: «دانشگاه محلی برای آموزش و پژوهش است اما هیچگاه این بررسی صورت نگرفته که تغییرات حال حاضر تا چه میزان به این نهاد آسیب زده است. متاسفانه با یک نوع راحتطلبی در تصمیمگیریهای مربوط به این حوزه روبهرو هستیم؛ تا جاییکه میبینیم وزیر علوم در واکنش به پرسشی مبنیبر اینکه برخی دانشجویان در حال ترکتحصیل هستند و ترجیح میدهند به بازار کار وارد شوند، گفته همه نباید به دانشگاه بیایند! حال اگر این مساله سیاست کشور است باید با یک کار فرهنگی آن را دنبال کنیم، نه اینکه از یک سو بگوییم چهارونیم میلیون نفر دانشجو داریم و از طرف دیگر از ترکتحصیل دانشجویان خوشحال باشیم.»