ندا اظهری، روزنامه‌نگار: فناوری نانو یکی از فناوری‌های هایتک و به روزی است که در دنیای رو به پیشرفت امروز توانسته جایگاه بسیار خوبی پیدا کند. در این میان، فناوری نانو در ایران به‌ویژه در سال‌های اخیر با کسب رتبه چهارم در ارائه مقالات نانو نگاه‌ها را به خود خیره کرده است و هر روز شاهد تولید محصولات و فناوری‌های جدیدی هستیم که همه آنها در راستای تامین نیازهای کشور به‌خصوص در دوران مقابله با تحریم‌ها تلاش می‌کنند. به‌رغم اینکه ایران از سال‌ها پیش مورد تحریم آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی قرار گرفته و در سال‌های اخیر این فشارها دوچندان شده و همچنین بسیاری از دستگاه‌ها، تجهیزات و فناوری‌های موردنیاز شرکت‌های تولیدی و فناوری جزء دستگاه‌های وارداتی هستند، کشور با مشکل مواجه بود تا اینکه محققان و دانشمندان ایرانی دست‌به‌کار شدند و با همت خود دست به تولید تجهیزات و دستگاه‌های کاملا ایرانی زدند تا از این طریق، علاوه‌بر تامین نیاز داخل و به نوعی، دور زدن تحریم‌ها بتوانند با فروش تولیدات خود منبع درآمدی هم داشته باشند.
روز شنبه نمایشگاهی در سازمان پژوهشی علمی و صنعتی ایران واقع در شهریار برگزار شد که با حضور سورنا ستاری، معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری و سعید سرکار، دبیر ستاد فناوری‌های نانو 57 محصول جدید نانویی رونمایی و معرفی شد. بسیاری از این محصولات با توجه به اینکه برای اولین بار در کشور تولید می‌شوند و با نظر به اینکه قیمتی به‌مراتب پایین‌تر از نمونه‌های خارجی و وارداتی دارند، می‌توانند با جلب نظر مشتریان خارجی در کشورهای همسایه، ارزآوری قابل قبولی داشته و از خروج ارز از کشور هم تاثیر داشته باشند.
40 محصول تجاری‌سازی شده با هدف رفع نیاز کشور
رضا سلطان‌علی‌زاده، مدیر شبکه تبادل فناوری در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «در این نمایشگاه در مجموع 57 محصول معرفی شدند که از این میان، 40 محصول، جزء محصولات صنعتی در حوزه فناوری هستند که همگی به مرحله تجاری‌سازی رسیده‌اند و توسط شرکت‌های تولیدکننده در این نمایشگاه معرفی شدند. این محصولات در حوزه‌های متنوعی چون نفت و گاز، تجهیزات، آب و پساب، کامپوزیت، فناوری‌های ریلی ازجمله صنعت دریایی، ریلی بخش خودرو و بخش هوایی، رنگ، ساختمان و بهداشت و سلامت ارائه شدند.»
به گفته او، ارزش فروش این 40 محصول را تاکنون حدود هزار میلیارد تومان تخمین می‌زنیم و طبق برآوردهای ما تا دو سال آینده این رقم رشد قابل توجهی خواهد داشت به‌طوری که به 4 هزار میلیارد تومان خواهد رسید. شمار زیادی از این محصولات که تجاری‌سازی هم شده‌اند، جایگزین محصولات خارجی شده و مشکلات واردات نمونه‌های مشابه آنها را از کشورهای آمریکایی و اروپایی تسهیل می‌کنند که نتیجه آن علاوه‌بر استقلال بیشتر کشور، ممانعت از ارزبری داخل کشور است. او تاکید می‌کند که در کنار این 40 محصول، 17 محصول دیگر هم در معرض نمایش قرار داشتند که این محصولات در بخش توسعه فناوری، در حوزه برق و الکترونیک، کشاورزی و... را تشکیل می‌دادند به‌طوری که برخی از آنها تنها نمونه اولیه‌ای از محصول را به نمایشگاه رسانده بودند.
ازجمله محصولاتی که در این نمایشگاه معرفی شدند می‌توان به این موارد اشاره کرد: «سیستم حذف ویروس با اثر همزمان اوزون، UVC و گرما و حذف اوزون با نانوکاتالیست؛ مکمل آهن با فناوری نانولیپوزوم؛ جاذب آرسنیک و ماده ضدعفونی هیدروسیل؛ پکیج بحران، پکیج تصفیه خانگی؛ کرم‌های درمانی ضدآکنه و محصولات پوستی؛ مکمل کلسیم با فناوری نانو لیپوزوم؛ جاذب بو؛ حوزه کشاورزی و بسته‌بندی، افزایش تولید محصولات گلخانه‌ای با استفاده از فناوری نانوحباب؛ بهبود ماندگاری جنین گندم؛ رزین ریخته‌گری؛ بسته‌بندی‌های ضدخوردگی قطعات فلزی؛ بسته‌بندی فعال؛ محصولات حوزه کامپوزیت و پلیمر؛ رنگ کلتار دکل حفاری؛ نانو زینکا و گالوانیزه سرد؛ رنگ ضدحریق؛ رنگ عایق حرارت؛ محصولات حوزه نفت و گاز؛ پوشش لوله انتقال نفت و گاز با استفاده از سه فناوری؛ پتوی عایق حرارت بر پایه سیلیکا آیروژل؛ پکر و پلاگ متورم شونده؛ نانوسیال تکمیل حفاری، نانوافزایه سیال حفاری ناکول؛ سیال تکمیل چاه با وزن بالا؛ زئولیت A3A4؛ دستگیره بدنه فوم‌شونده ابری با رئولوژی اصلاح‌شده به‌وسیله نانوذرات؛ عایق بوتیلی صداگیر بدنه با استحکام کششی و چسبندگی بهبود‌یافته حاوی نانوذرات؛ چسب تقویت‌کننده بدنه حاوی نانوذرات با جریان‌پذیری بهبود‌یافته؛ طراحی و ساخت سیستم مدیریتی آب توازن شناورها و روکش و موکت داخل کابین کندسوز و آنتی باکتریال.»
امضای 4 قرارداد نانویی
در خلال معرفی این محصولات جدید نانویی، چهار قرارداد هم بین شرکت‌های فناور و متقاضیان آنها که شرکت‌های صنعتی هستند، منعقد شد. شرکت‌های سرمایه‌گذار در حوزه رنگ و رزین و شرکت ایران خودرو ازجمله سرمایه‌گذاران این قراردادها به‌شمار می‌روند. مدیر شبکه تبادل فناوری همچنین در ادامه عنوان کرد که در این قراردادها در حوزه‌های رنگ‌های ضدحریق، رزین‌های کلد باکس 1 و 2، و بحث رنگ ضدخوردگی هستند. قرارداد نخست، شامل فروش دانش فنی پوشش داکرومات نانویی به‌منظور بالا بردن مقاومت خوردگی پیچ و مهره‌های حوزه صنعت خودرو و نفت و گاز منعقد شد که اثر اقتصادی آن تامین بازار داخلی با حجم 20 میلیارد تومان برآورد شده است که تقریبا 30 درصد بازار را به خود اختصاص خواهد داد. قرارداد دوم که به فروش محصول و دانش فنی پوشش ضدحریق برای سیستم سوخت‌رسانی خودرو برمی‌گردد، قادر است 15 میلیارد تومان نیاز بازار را تامین کند. استفاده از این پوشش‌های ضدحریق، علاوه‌بر کاهش وزن، می‌تواند دما را تا 1200 درجه سانتی‌گراد تحمل کند. قرارداد سوم هم شامل امضای تفاهمنامه بین شرکت فناور و شرکت متقاضی ایران خودرو درباره رزین نوع 1 و 2، ریخته‌گری به روش کلدباکس بود. از این رزین‌ها به‌عنوان محصولی استراتژیک در صنعت ریخته‌گری استفاده می‌شود که در تحریم‌ها و تامین نیاز داخل با مشکل مواجه شده بود. قرارداد مشترک دیگری هم بین شرکت فناور و شرکت سایپا منعقد شد که در زمینه تولید رزین نوع 1 و 2 ریخته‌گری به روش کلدباکس برای ماهیچه‌سازی به کار می‌رود.
سهم 8 هزار میلیاردی شرکت‌های نانویی از فروش محصول
به گفته سورنا ستاری، معاون علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری در بازدید از محصولات جدید نانویی که در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی برگزار شد، این سازمان به خودی خود یک پارک علم‌وفناوری است و درحال حاضر حدود 140 شرکت دانش‌بنیان در این سازمان در حوزه‌های فناوری‌های پیشرفته و هوافضا فعالیت می‌کنند. او با تاکید بر فعالیت‌های گسترده‌ای که در حوزه نانوفناوری توسط ستاد توسعه فناوری نانو انجام شده، اشاره کرد که ایران به این واسطه توانسته رتبه چهارم را در زمینه ارائه مقالات نانو به‌دست آورد. حدود 270 شرکت در حوزه فناوری نانو در کشور فعالیت می‌کنند و با توجه به اینکه حوزه نانو سالانه با رشدی حدود صددرصدی در زمینه فروش محصول روبه‌رو بوده است، پیش‌بینی می‌شود فروش آنها از محصولات نانویی در سال جاری به 8 میلیارد تومان برسد.
رونمایی از سوله‌های دانش‌بنیان
در حاشیه معرفی محصولات جدید نانویی، ستاری پیش از بازدید از محصولات، ابتدا سری به سوله‌های تعبیه‌شده در مرکز سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران زد و سه سوله را با فعالیت‌های مختلف در عرصه نانو افتتاح کرد.
یکی از این سوله‌ها در قالب شرکتی تحت عنوان «نیکرونیک» فعالیت می‌کرد که از چند سال قبل در زمینه طراحی و ساخت سامانه‌های تصویربرداری لاپاراسکوپی کار می‌کرد و به‌تازگی هم شرکت دیگری را فعال و در حوزه تولید بوردهای الکترونیک به‌ویژه بوردهای لوازم خانگی افتتاح کرده است.
این مرکز درواقع، استارتاپ استودیویی است که در زمینه میکروالکترونیک و نانوالکترونیک فعالیت می‌کند و شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های کوچک می‌توانند از این فضا برای تولید و توسعه ایده‌های خود استفاده کنند و به‌عبارتی، این مرکز، بال پرواز را به این قبیل شرکت‌ها می‌دهد تا بتوانند با ایده‌های خود پرواز کنند.
سوله بعدی، مربوط به فعالیت شرکت دیگری می‌شود که در زمینه فناوری پلاسمای سرد کار می‌کند.
آنها با استفاده از فناوری پلاسمای سرد در نظر دارند تا در حوزه‌های مختلفی قدم بگذارند اما در ابتدای کار، در حوزه سلامت فعالیت می‌کنند و موفق به تولید دستگاه تصفیه و ضدعفونی هوا کرده‌اند که با فناوری پلاسمای سرد کار می‌کند و می‌تواند با جذب و نابودی انواع ویروس‌ها و باکتری‌ها و آلودگی‌های هوا، طی 20 دقیقه آنها را از بین ببرد.
سوله دیگری هم که توسط ستاری افتتاح شد، در زمینه تولید محصولات الکترونیک چاپی فعالیت می‌کند.
گالن آب تصفیه‌شده برای روزهای بحرانی
معمولا در شرایط بحرانی مانند زمین‌لرزه، آوار، سیل، قطعی آب و عدم دسترسی به آب آشامیدنی تمیز و بی‌خطر می‌تواند خطر زیادی را متوجه سلامت افراد کند. به‌طور قطع، دستگاهی که بتواند هر گونه آب با هر سطح از آلودگی را در کمترین زمان تصفیه کند، می‌تواند گزینه مناسبی برای حفظ سلامت افراد باشد.
علی‌اکبر بابالو، عضو هیات‌علمی دانشگاه صنعتی سهند تبریز و رئیس هیات‌مدیره شرکت دانش پژوهان صنعت نانو در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «ما موفق به تولید یک سامانه تصفیه آب شرایط بحران یا همان گالن بحران شده‌ایم. اتفاقی که در این گالن می‌افتد این است که ما در داخل این سیستم از یک سری فیلترهایی با اندازه حفرات نانومتری استفاده کرده‌ایم که از کوچک‌ترین میکروب‌ها و میکرواورگانیسم‌های موجود هم کوچک‌ترند و اجازه عبور به آنها نمی‌دهد و حتی به‌تازگی که ویروس کرونا هم مطرح شده، به‌خوبی قادر به جذب آنهاست. در نقاطی که افراد دسترسی به آب سالم و بهداشتی ندارند مانند کوه و دشت یا مکان‌های زلزله‌زده و سیل‌زده، این گالن‌ها می‌توانند با آب قابل دسترس پر شوند. در قسمت بالای این گالن تلنبه‌ای تعبیه شده که با چند بار تلنبه زدن، این آب تصفیه شده و با شیری که در قسمت پایین گالن تعبیه شده، می‌توانیم آب مورد استفاده را خارج کنیم.»
بابالو ادامه می‌دهد: «با استفاده از این دستگاه، آبی قابل شرب و قابل خوردن در دسترس خواهید داشت. این گالن تصفیه‌کننده آب قادر است آلودگی‌هایی با بار میکروبی و ذرات معلق و کدورت را برطرف کند. اما در این میان، این دستگاه قادر به رفع شوری آب نیست به طوری که این غشاها و فیلترهایی که در این گالن تعبیه شده، قادر به رفع آنها نیستند. اما در شرایط بحرانی چیزی که اهمیت پیدا می‌کند و مشکل اصلی است، بار میکروبی آب و برطرف کردن آن است.»
او می‌گوید: «ما علاوه بر شرایط بحرانی، نوعی سیستم تصفیه آب خانگی را هم دستگاه‌هایی را ساخته‌ایم که می‌تواند قابل‌استفاده قرار گیرد. در نقاطی که شوری آب یا سختی زیاد نباشد، دغدغه ما تنها رفع بار میکروبی و کدورت آن است، بنابراین با یک‌سری سامانه‌های دومرحله‌ای به راحتی می‌توانیم آن دغدغه را حل کنیم. در این دستگاه تصفیه آب خانگی، فیلترهایی با ابعاد نانومتری به کار رفته که به صورت زیرسینکس یا روکابینتی، به شیر آب ورودی متصل شده و آب خروجی از آن کاملا عاری از هرگونه میکروب و آلودگی است.»
رئیس این شرکت دانش‌بنیان عنوان می‌کند: «این سامانه دومرحله‌ای با هزینه‌ای به مراتب کمتر از سیستم‌های تصفیه آب موجود در بازار می‌تواند نیاز خانگی را نسبت به تصفیه آب برطرف کند. همچنین فیلتر سرامیکی را که در ابعاد نانومتری این کار را انجام می‌دهد، می‌توانید هرازگاهی از محفظه آن جدا کرده، شست‌وشو داده و دوباره استفاده کنید. این دستگاه تا سال‌ها بدون نیاز به تعویض فیلتر قابل استفاده است. این فیلترها و گالن تصفیه آب به صورت کاملا تجاری و در ظرفیت بالا تولید شده است.»
او در ادامه با اشاره به فعالیت صنعتی شرکت می‌گوید: «ما درحال حاضر مشغول صادرات غشاهای نانومتری صنعتی به کشور چین هستیم و تعاملاتی را با یک شرکت شروع کرده‌ایم و امیدواریم که در ادامه بتوانیم جای خود را در بازار کشورهای آسیای میانه و آسیای شرقی هم پیدا کنیم.»
بابالو درباره عملکرد فیلترهای این دستگاه‌های تصفیه آب خانگی به «فرهیختگان» می‌گوید: «در این دستگاه دو فیلتر به کار رفته که یکی فیلتر کربنی و دیگری، فیلتر سرامیکی است. فیلتر کربنی برای شرایطی استفاده می‌شود که آب منطقه‌ای بو و طعم خاصی دارد و با این فیلتر، افراد می‌توانند به آبی بدون بو و مزه دسترسی پیدا کنند. اما در این میان، مهم‌ترین کار را فیلتر سرامیکی برعهده دارد، به‌طوری‌که مانع از ورود تمام آلودگی‌های میکروبی ممکن به آب می‌شود و آبی سالم و مطمئن تحویل می‌دهد.» او تفاوت این دستگاه تصفیه آب با دیگر دستگاه‌ها را اینگونه تشریح می‌کند که دستگاه‌های دیگر، برای آب تهران که شوری و سختی ندارد، از دستگاه‌های RO یا اوسموز معکوس استفاده می‌کنند، در‌صورتی‌که ما نیازی به این دستگاه‌ها نداریم. اگر کسی آب تصفیه‌شده با دستگاه‌های RO را به‌مدت طولانی مصرف کند، دچار مشکلات خاصی در بدن می‌شود؛ بدن انسان به بخشی از املاح مفید هم نیاز دارد. این درحالی است که ما زمانی از دستگاه‌های RO استفاده می‌کنیم که سختی و شوری آب بالا باشد اما در شرایطی که سختی آب عادی و در حد 250 یا زیر 200 باشد، نیازی به این قبیل تصفیه‌ها نیست.»
به گفته او، گالن‌های تصفیه آب برای شرایط بحران در حجم دو لیتر تولید شده‌اند اما در مناطق روستایی که نیاز به حجم بالاتری باشد می‌توانیم در ابعاد بیشتری حدود یک تا دو متر مکعب نیز تولید کنیم که روزانه هزار تا دوهزار لیتر آب تصفیه‌شده در اختیار مردم منطقه قرار می‌دهد. درحال حاضر، قرارداد تولید هزار دستگاه از این گالن‌های تصفیه آب را با شرکت آبفا امضا کرده‌ایم. این گالن‌ها در مناطق مختلفی چون اهواز و سیستان و بلوچستان تحت تست‌میدانی هستند که بتوانیم هر چه سریع‌تر این تکنولوژی و محصول نانویی را برای حل مشکل این مناطق مورد استفاده قرار دهیم. نمونه خارجی این گالن‌ها 250 یورو است که در‌صورت وارد شدن به کشور قیمتی حدود 12میلیون خواهد داشت، اما محصول تولید شرکت خودمان را در مقدار انبوه با قیمت دومیلیون تومان و به‌صورت تکی دوونیم میلیون به فروش می‌رسانیم.»