سارا طاهری،روزنامه نگار: مدارس غیردولتی، تیزهوشان، فوتبال، طبیعت و...؛ نمونه‌هایی از عناوین مختلف است که بر سردر مدارس دیده می‌شود؛ مدارسی که برخی از آنها تنها عنوان «مدرسه» را یدک می‌کشند. در این میان دانشگاه آزاد اسلامی با ایجاد مدارس سما درصدد مهارت‌‌افزایی دانش‌آموزان برآمد. گرچه دانش‌آموزان به‌خاطر تفاوت‌های فردی، خانوادگی و مدرسه‌ای نتایج متفاوتی را در کسب دانش به‌دست می‌آورند، اما نقش مدارس به‌خاطر تفاوت در برنامه‌ها، روش‌ها، امکانات آموزشی و پرورشی در میزان یادگیری دروس پیش‌بینی‌شده یا اهداف درنظر گرفته‌شده چشمگیرتر است. معمولا والدین دانش‌آموزان در آغاز هر سال تحصیلی در جست‌وجوی مدارس مناسب‌تری هستند تا در تربیت فرزندان‌شان نقش مناسب‌تر و موثرتری را ایفا کنند.
مدارس سما ازجمله مدارس غیردولتی هستند که با نظارت دانشگاه آزاد اسلامی و مدیریت سازمان سما سعی دارند بسترهای مناسب‌تر تربیت بخشی از فرزندان این مرزوبوم را برعهده بگیرند. هر مدرسه یا موسسه یا سازمان آموزشی، برنامه‌ها، روش و امکانات و اجراهای متناسبی را پیش‌بینی می‌کند تا بستری مناسب‌تر جهت تحقق اهداف تعلیم و تربیت فراهم کرده و موجبات استمرار فعالیت‌های مدارس خود را بیش از پیش فراهم سازد. بیشتر کشورها سعی دارند با توسعه مشارکت هرچه بیشتر اولیای همه مدارس را به سطح مطلوب و استاندارد برسانند. مسئولان سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی نیز تلاش دارند تا مدارس خود را به سطح مطلوب رسانده و کیفیت آنها را روزبه‌روز گسترش دهند. برای رسیدن به این هدف چندی است این مدارس را براساس شاخص‌هایی رتبه‌بندی می‌کنند. بر این اساس در اولین گام یک‌سری شاخص‌های کلیدی که دربرگیرنده این کیفیت بود، در سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی تعریف شد.
چرا خانواده‌ها به‌دنبال مدارس خاص هستند؟
تا زمانی که مدارس دولتی به‌خوبی و درستی از عهده ارائه خدمات آموزشی و تربیتی متناسب با اقتضائات، استعداد و نیازهای آموزشی و تربیتی دانش‌آموزان برنیایند، اولیای دانش‌آموزان برای دستیابی به شرایط بهینه آموزشی و تربیتی برای فرزندان خود به‌دنبال یافتن مدارس برتر و مناسب‌تر تحت هر عنوان خواهند بود. ایجاد فرصت‌های عادلانه و متنوع تربیتی در زمینههای مختلف علمی، مهارتی، ورزشی و هنری برای بهره‌مندی همه دانش‌آموزان کشور یک ضرورت ملی و از اهداف سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش است. تنوع کنونی مدارس که حتی قادر نیست فرصت‌های تربیتی متناسب را برای دانش‌آموزان مدارس خاص ایجاد کند، مغایر با اهداف سند تحول، ناسازگار با عدالت و مانعی در یکپارچگی ملی و توسعه کشور است.
بنابراین اولیای دانش‌آموزان به‌منظور بهره‌مندی هرچه بیشتر فرزندان‌شان از مدارس در جست‌وجوی مدارس خوب، موفق، استاندارد و متناسب هستند تا درقبال هزینه‌هایی که برای تحصیل فرزندان‌شان در این‌گونه مدارس می‌کنند، نتایج مطلوب‌تری را کسب کنند و تربیت لازم را به‌دست آورند. آنچه باعث تفاوت عملکرد مدارس می‌شود، به امکانات آموزشی و پرورشی مدارس نظیر ساختمان، آزمایشگاه‌ها، سالن‌ها، زمین‌های ورزشی، معلمان کارآمد، مدیریت درست و برنامه‌های متناسب و اجرای درست برنامه‌های آنها بستگی دارد. به همین مناسبت هریک از مدارس به‌دنبال رویه‌های کاری یا الگوهای متناسبی هستند تا زمینه رضایت اولیا و دانش‌آموزان و مسئولان آموزش‌وپرورش را فراهم سازند.
بر همین اساس نظرسنجی از اولیای دانش‌آموزان درخصوص کنترل کیفیت مدارس سمای دانشگاه آزاد اسلامی برای نخستین‌بار توسط امور کیفیت و پایش تحول سازمان سما انجام شد. درحال حاضر نظرسنجی از اولیای دانش‌آموزان درباره کیفیت آموزش‌های مجازی مدارس سما، برای نخستین‌بار به‌صورت سراسری درحال انجام است. برای سهولت در انجام این نظرسنجی، برنامه‌ای تحت‌وب با عنوان کنترل کیفیت مدارس به‌منظور بهره‌مندی از نظرات اولیای دانش‌آموزان طراحی شده است. با اطلاع‌رسانی به اولیای دانش‌آموزان از آنها خواسته شد با مراجعه به این برنامه تحت‌وب و تکمیل پرسشنامه در این نظرسنجی شرکت کنند.
این نظرسنجی اهدافی را نیز دنبال می‌کند که ارتقای کیفیت مدارس سما برای ایجاد رضایتمندی هرچه بیشتر اولیای دانش‌آموزان مهم‌ترین هدف این نظرسنجی است. عدم اطلاع‌رسانی شایسته در این خصوص توسط مدارس و عدم مشارکت اولیای دانش‌آموزان در این طرح، موجب کسر امتیاز از مدارس سما در نظام رتبه‌بندی خواهد شد.
تواضعی: ارزیابی از کیفیت عملکرد مدارس در دستور قرار گرفته است
فاطمه تواضعی، سرپرست امور کیفیت و پایش تحول سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره برنامه‌های سازمان سما درخصوص کیفیت مدارس سما گفت: «همزمان با ورود دکتر بطحایی به سازمان سما در کسوت معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی و ریاست سازمان سما، ارزیابی از کیفیت عملکرد مدارس در دستور قرار گرفته تا برای ارتقا و تصمیم کیفیت مدارس نیز برنامه‌ریزی شود.» او اضافه کرد: «رسیدن به چنین هدفی نیازمند این بود تا یک ارزشیابی کامل براساس شاخص‌هایی که تعریف‌کننده کیفیت در مجموعه سما است، داشته باشیم. بر این اساس در اولین گام، شاخص‌های کلیدی کیفیت عملکرد مدارس در سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی تعریف شد.»
۲۵ شاخص کلیدی عملکرد در ارزیابی کیفیت مدارس
سرپرست امور کیفیت و پایش تحول سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه 25 شاخص کلیدی برای ارزیابی کیفیت مدارس سما درنظر گرفته شد، اظهار کرد: «مدارس براساس این 25 شاخص مورد ارزیابی قرار گرفتند و تصویر روشنی از مدارس سازمان سما براساس این 25 شاخص ارائه شد تا مشخص شود این مدارس در چه جایگاهی از کیفیت قرار گرفته‌اند و برای اینکه به‌سمت کیفیت حرکت کنند، باید براساس کدام شاخص فعالیت کرده و برنامه‌های خود را طبق آن پایه‌ریزی کنند.» او تاکید کرد: «براساس این تصویر، نسخه‌های بهبود عملکردی نیز به‌صورت پیشنهادی برای مدارس ارائه خواهد شد تا در این راستا حرکت کرده و به‌سمت کیفیت مورد انتظار پیشرفت داشته باشند. فاز صفر این ارزیابی سال گذشته انجام شد و باتوجه به تغییری که در شرایط آموزش کشور ایجاد و فضای مجازی وارد آموزش کشور شده بود، یک‌سری تغییرات جزئی در شاخص‌های کلیدی عملکرد ایجاد شد.» تواضعی با تاکید بر اینکه امسال نیز این ارزیابی مجددا در مدارس سما انجام شد، درخصوص وجه تمایز ارزشیابی این ارزیابی با ارزیابی‌های گذشته توضیح داد: «وجه تمایز این طرح این است که در این ارزشیابی وضعیت هر مدرسه‌ای را با وضعیت گذشته آن مدرسه سنجیده تا مشخص شود این مدرسه در راستای بهبود کیفیت به‌سمت مثبت حرکت کرده یا عقبگرد دارد. درواقع مشخص می‌شد آیا برنامه‌های این مدرسه، آن را به سمت‌وسوی افزایش کیفیت سوق می‌دهد یا خیر.»
مدارس براساس امتیاز خود گواهینامه‌های کیفیتی دریافت می‌کنند
سپس مدارس براساس امتیازاتی که کسب می‌کنند رتبه‌بندی می‌شوند و گواهینامه‌های کیفیتی دریافت خواهند کرد که با امتیازات متعلق به مدارس و سطوح اختیارات آنها ارتباط مستقیم پیدا خواهد کرد.
سرپرست امور کیفیت و پایش تحول سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه گفت: «در راستای این کیفیت‌سنجی که در سازمان سما انجام شد که در تمام مدارس به‌صورت کلیدی مورد بررسی قرار می‌گیرد، باید با اولیا که یکی از مهم‌ترین مخاطبان ما در آموزش عمومی هستند نیز تعامل دوسویه داشته باشیم. بنابراین یکی از شاخص‌های بررسی کیفیت، نظر اولیا درخصوص فعالیت‌ها و عملکرد مدرسه است.»
طراحی اپلیکیشن تحت‌وب برای نظرسنجی اولیا
تواضعی در ادامه اظهار کرد: «امسال برای فاز یک اجرای طرح کنترل کیفیت، اولیا را نیز وارد ارزیابی کردیم؛ این ارزیابی نیز ازطریق نظرسنجی طراحی‌شده انجام شد. 91 هزار نفر از اولیای دانش‌آموزان را در معرض این نظرسنجی قرار دادیم که این نظرسنجی در فاز اول با محوریت سنجش عملکرد مدارس در آموزش مجازی بود. برای اینکه اولیا بتوانند در این نظرسنجی با اطمینان خاطر بیشتری شرکت کنند تا این موضوع برای دانش‌آموزان و اولیای آنها مشکلی ایجاد نکند، یک اپلیکیشن تحت‌وب طراحی شد.»
او توضیح داد: «هریک از اولیای دانش‌آموزان با تلفن همراه هوشمند می‌توانند وارد این اپلیکیشن شده و با نام کاربری و رمز عبوری که به‌صورت مستقیم و بدون واسطه ازطریق سازمان برای آنها ارسال می‌شود، در این نظرسنجی شرکت کنند. این نظرسنجی پرسش‌ها و محورهای مختلفی داشت که ازجمله آن می‌توان به بررسی کیفیت زیرساخت‌هایی که مدرسه برای انجام آموزش‌ها مهیا کرده بود، اشاره کرد.»
سرپرست امور کیفیت و پایش تحول سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه میزان تسلط معلمان برای عملکرد در فضای جدید یکی دیگر از محورها بود، اضافه کرد: «همچنین کیفیت برنامه‌های ارائه‌شده در فضای مجازی برای آموزش بهتر دانش‌آموزان، پیگیری موثر و مداوم عوامل در مدرسه و معلمان برای آموزش بهتر در بستر مجازی محورهای اصلی در این ارزیابی از طریق والدین انجام شد.»
او در ادامه درخصوص شاخص‌های کلیدی عملکرد مدارس سما نیز صحبت به میان آورد و اظهار کرد: «براساس تعریفی که از کیفیت داریم، قرار است مدارسی را داشته باشیم که حداکثر موفقیت در فعالیت‌ها را در سند تحول بنیادین داشته باشند؛ بنابراین 25 شاخص اصلی را در 10 محور کلیدی مورد سنجش قرار دادیم. محور جذب و نگهداشت دانش‌آموزان، محور برنامه عملیاتی مدرسه، ایمنی و بهداشت و امنیت و انضباط، فضای فیزیکی و تجهیزات، منابع مالی، فعالیت‌ها و طرح‌های فرهنگی و پژوهشی و تربیت‌بدنی، عملکرد علمی مدرسه و منابع انسانی ازجمله این محورها بود.»
تواضعی با بیان اینکه این ارزیابی سیستمی خواهد بود، اضافه کرد: «این ارزیابی ازطریق سامانه‌ای که در بستر پورتال جامع است، انجام می‌شود؛ از آنجاکه مدارس سمای دانشگاه آزاد اسلامی یک امتیاز کل از کیفیت را دریافت می‌کنند و ازسوی دیگر این ارزیابی نشان می‌دهد که امتیاز دریافت‌شده از کدام شاخص‌ها بوده است، در بهبود کیفیت آنها تاثیرگذار خواهد بود. درواقع مشخص می‌شود امتیاز کسب‌شده ماحصل فعالیت مدرسه در کدام شاخص بوده است؛ بنابراین به مدیران مدارس سما به‌طور واضح اعلام خواهد شد که مدرسه‌ها برای بهبود کیفیت باید در کدام زمینه فعالیت خود را بیشتر کنند.»
او توضیح داد: «درواقع در این ارزیابی مشخص می‌شود یک مدرسه به‌طور مثال در جذب و نگهداشت دانش‌آموز ضعیف است، فضای فیزیکی نامناسبی داشته یا منابع انسانی متخصصی دراختیار ندارد، بنابراین در این ارزیابی، وضعیت مدرسه در تمام شاخص‌ها به نمایش گذاشته شده و این تصویر را به مدرسه ارائه می‌کند که در کدام مسیر باید حرکت کند تا به کیفیت مطلوب برسد.»
سرپرست امور کیفیت و پایش تحول سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: «ازسوی دیگر کیفیت مطرح‌شده با سیستم‌های انگیزشی که در مدرسه ایجاد خواهد شد ارتباط مستقیمی پیدا می‌کند. به‌طور مثال حق سرپرستی مدیران و اختیاراتی که مدیران دریافت می‌کنند، ارتباط مستقیمی با کیفیت مطرح‌شده خواهد داشت و این موضوع به‌صورت ناخودآگاه در تلاش مدارس برای بهبود کیفیت تاثیر می‌گذارد.»
724مدرسه در سال تحصیلی جاری در طرح کنترل کیفیت شرکت کردند
او با بیان اینکه درحال حاضر 724 مدرسه در سال تحصیلی جاری در طرح کنترل کیفیت شرکت کردند، گفت: «البته مدارس پیش‌دبستانی مستقل سازمان سما را در این ارزیابی شرکت ندادیم. این طرح نظرسنجی صرفا برای آموزش مجازی نبوده و یک نوع پل ارتباطی تعامل سازمان با مهم‌ترین مخاطب آنها یعنی اولیای دانش‌آموزان خواهد بود، بنابراین برحسب نیاز در تمام مواردی که سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی صلاح بداند که این نظرسنجی انجام شود، از این اپلیکیشن برای تعامل با خانواده‌ها استفاده خواهد شد.»