پس از رد کلیات بودجه در پارلمان، این لایحه به دولت عودت داده شد تا اصلاحات مدنظر مجلس را درباره آن اعمال کند؛ کلیات لایحه بودجه 1400 بالاخره در نشست علنی روز گذشته (سه‌شنبه 28 بهمن ماه) با 211 رای موافق، 28 رای مخالف و 6 رای ممتنع از مجموع 252 نماینده تصویب شد. این رای بالا به لایحه برگشتی درحالی اتفاق افتاد که نمایندگان در جلسه علنی روز 14 بهمن ماه کلیات بودجه را رد کرده بودند که دولت نیز ناچار شد لایحه تقدیمی خود را اصلاح کند و مجددا به مجلس بفرستد. برای بررسی چرایی رای بالای نمایندگان به لایحه دوم بودجه سراغ محسن زنگنه، اقتصاددان و نماینده مردم تربت‌حیدریه در مجلس شورای اسلامی رفته‌ایم تا دلایل این تغییر در رای‌دهی و تغییرات حاصل‌شده بر بودجه جدید توسط دولت را توضیح دهد. مشروح این گفت‌وگو در ادامه آمده است.
نمایندگان روز گذشته برخلاف دور اول بررسی بودجه، رای بالایی به لایحه دولت دادند، چرا آن رای مخالف برای لایحه بودجه، این‌بار این‌طور رای موافق نمایندگان را جلب کرد؟
رای روز گذشته نمایندگان به لایحه اصلاحی دولت، دو علت داشت؛ اولا در لایحه قبلی از دولت مواردی را خواستیم که بودجه را اصلاح کند اما دولت در‌برابر این درخواست منطقی مجلس ایستادگی کرد و از کمیسیون تلفیق خواست که این اصلاحات را انجام دهد. وقتی کمیسیون تلفیق به موضوع بررسی بودجه ورود کرد، علی‌رغم تفاهم و توافق قبلی با دولت که قرار بود دولت اصلاحات کمیسیون تلفیق و مجلس را بپذیرد، اما در عمل هر روز رئیس‌جمهور و رئیس دفتر ایشان موضع می‌گرفتند و مواردی که با آنها توافق کرده بودیم را زیرسوال می‌بردند.
تشریح ماجرای اختلاف اولیه دولت و مجلس درباره لایحه بودجه
زمانی که لایحه به مجلس آمد، حرف ما این بود که دولت در برابر تغییرات کمیسیون تلفیق بر بودجه علی‌رغم توافق قبلی، موضع می‌گیرد، لذا اگر قرار است تغییری رخ دهد، بهتر است دولت هم بگوید با این تغییرات موافقیم و تغییرات را خود آنها انجام دهند، چراکه از لحاظ قانون اساسی، مجلس به‌صورت جزئی می‌تواند در لایحه دولت تغییراتی ایجاد کند.
مجلس می‌دانست دولت تغییرات 30 درصدی کمیسیون تلفیق را برنمی‌تابد
بنابراین مجلس به با علم به تغییراتی که در کمیسیون تلفیق انجام شده بود، به لایحه دولت رای نداد، چراکه پیش‌بینی می‌کرد تغییرات کمیسیون تلفیق بیش از 30 درصد است و دولت این تغییرات را برنمی‌تابد و از لحاظ قانون اساسی و شورای نگهبان حق مجلس نیست که این مقدار تغییر را ایجاد کند، لذا نمایندگان با علم به این امر به لایحه اولیه رای منفی دادند. البته برخی اذعان دارند که نمایندگان نفهمیدند به لایحه رای دادند یا به گزارش تلفیق، درحالی‌که نمایندگان با علم به اینکه لایحه دولت با تغییرات تلفیق مورد نقد دولت واقع می‌شود، به آن رای منفی دادند.
تغییراتی که دولت در بودجه انجام داده در حد این دولت، قابل‌قبول است
پس از انجام اصلاحات دولت، چه فرآیندی در مجلس اتفاق افتاد؟
اکنون بخش عمده‌ای از تغییرات مدنظر مجلس توسط دولت اعمال شده است و نباید این تغییرات را کوچک قلمداد کرد؛ ما از زمانی که لایحه به دست مجلس رسیده است، تاکنون 24 ساعت وقت گذاشته‌ایم و آن را بررسی کرده‌ایم و انصافا تغییراتی که دولت انجام داده در حد این دولت، برای ما قابل‌قبول است؛ چراکه دولت نشان داد در جهت مجلس حرکت می‌کند.
مصادیق این تغییرات چه مواردی است؟
چند نمونه را بیان می‌کنم، آنها از صندوق توسعه ارزی 75 هزار میلیارد برداشت کردند که پس از آن رهبری دستور دادند نباید این اقدام انجام شود، درحالی که 2.8 میلیارد دلار در تبصره 4 از صندوق برداشت شده بود که این نیز برخلاف امر رهبری بود، از این‌رو دولت مجبور شد، خودش آن را اصلاح کند و از این رو 13-12 درصد منابع توسط دولت اصلاح شد.
جبران کسری‌ها توسط دولت اقدام بزرگی بود
درواقع 40 هزار میلیارد برای جبران 93 هزار میلیاردی که رهبری دستور دادند نباید برداشت کنید، دولت از هزینه‌های خود کاهش داد که به نظر من اتفاق بسیار خوبی است و 53 هزار میلیارد را نیز از‌طریق منابع دیگر جبران کرد که این نیز اتفاق بزرگی بود. بنابراین مجلس نیز از ابتدا از دولت خواسته بود که خودش این تغییرات را اعمال کند و اصلاح‌شده لایحه را به مجلس بیاورد اما دولت این کار را نکرد.
نکته دوم در باب ارز ترجیحی بود که مجلس درباره آن مصوبه داشت و رئیس‌جمهور نیز تاکید کرده بود که این خط قرمز ماست، اما دولت در لایحه‌ای که روز گذشته ارائه داد، خود را مکلف کرد که ظرف 6 ماه، ارز ترجیحی را به ارز نیمایی تغییر دهد و نظر نمایندگان نیز همین بود، چراکه قطعا یک‌شبه نمی‌توان این ارز را حذف کرد.
نکته سوم این است که میزان اوراق دولت زیاد بود و متاسفانه در تلفیق نیز این اوراق افزایش یافت اما دولت در شرایط اصلاحی خود، این اوراق را کاهش داد که این هم نکته مثبتی بود.
دولت در لایحه جدید بودجه قیمت هر بشکه نفت را براساس واقعیت تعیین کرد
در حوزه فروش نفت نیز درست است که رقم 199 هزار حفظ شد و در کمیسیون تلفیق همین رقم حفظ شده بود اما دولت عملا تعداد بشکه نفت را معقول و منطقی کرد و قیمت هر بشکه بر حسب دلار براساس واقعیت تعیین شد.
یک بحث دیگر حقوق ورودی بود که مجلس معتقد بود چرا باید حقوق ورودی با 4200 تومان محاسبه شود، درحالی‌که در لایحه جدید دولت یک بند را اضافه کرده که طبق آن دولت مکلف است، حقوق ورودی را تعدیل کند.
در بحث حقوق و مزایا حرف ما این بود که افزایش 25درصدی حقوق و مزایا خلاف عدالت است؛ چراکه دولت براساس قوانین دائمی در تبصره 12 برای افزایش حقوق 25 درصد سقف تعیین و اعلام کرده از این سقف نباید بیشتر باشد، لذا این موارد در‌مجموع نشان می‌دهد دولت در مسیر خواسته‌های مجلس حرکت کرده است که این نکته مثبتی است.
دولت برخلاف اتهامات اقتصادی علیه مجلس اکنون در جهت خواسته‌های نمایندگان قرار گرفته است
دولتی که تا دیروز با مواضع خود، مردم را تحریک می‌کرد و معتقد بود مجلس خلاف معیشت و واقعیت‌های اقتصادی عمل می‌کند، اکنون در جهت خواسته‌های مجلس قرار گرفته است؛ البته این هم به صورت 100 درصد نیست اما 30 درصد در جهت مجلس حرکت کرده است و این برای ما نقطه قوت است.
با توجه به این تغییرات رو به جلو، موضع مجلس همراهی با دولت است؟
بله، مجلس نشان داده هرگاه تعاملی از جانب دولت حتی به اندازه یک قدم ببیند، حاضر است ده قدم بردارد؛ لذا دولت در بحث بودجه از خود تعامل نشان داد و سخنان نوبخت نیز بسیار خوب بود؛ چراکه برخلاف سخنان جلسه قبل ایشان در این نشست، کاملا براساس تعامل صحبت کرد و در مجموع موضع دولت در یکی دو هفته قبل بسیار تعامل‌گونه بوده است.
همراهی دولت با مجلس سبب رای بالا و معنادار نمایندگان به بودجه اصلاحی شد
همه این موارد سبب شد مجلس به‌دلیل مشاهده همراهی دولت با یک رای بالا که بسیار معنادار است به کلیات لایحه بودجه رای دهد؛ البته قطعا موضع‌گیری بایدن در طول هفته قبل نیز تاثیرگذار بوده است و سبب شد دوستان دولت به این جمع‌بندی برسند که نمی‌شود یک بودجه موهوم را براساس رفع کامل تحریم و بازگشت آمریکا به برجام نوشت.
بنابراین درحال‌حاضر دولت متوجه شده است به‌جای اتکا بر نفت، باید بر سایر منابع پایدار متکی باشد، لذا با این تفکر میزان مالیات را 25 هزار میلیارد تومان افزایش یا هزینه‌ها را 40 هزار میلیارد کاهش می‌دهد. با توجه به این سیگنال‌های مثبت که از سوی دولت ارسال شد، مجلس هم نشان داد در‌مقابل این سیگنال‌های مثبت چند قدم برمی‌دارد که این امر منطقی و معقول بود.
وضعیت کسری بودجه چه خواهد شد؟
منظور از کسری بودجه، کسری تراز است، درحال‌حاضر کسری تراز اکنون 35 هزار میلیارد کم شده و این نیز نقطه قوت است، درواقع کسری تراز نسبت به لایحه اصلی دولت 35 هزار میلیارد کم شده و از 320 هزار میلیارد به 285 هزار میلیارد رسیده است، لذا امیدواریم در کمیسیون تلفیق بتوانیم بخش دیگری را کاهش دهیم و آن را به کسری تراز سال گذشته برسانیم.
کمیسیون تلفیق با توجه به رای بالای نمایندگان چه اصلاحات دیگری در بودجه انجام خواهد داد؟
اصلاحات قطعا بیش از 7-6 درصد نیست، چراکه اکثر تغییراتی که مدنظر مجلس بود، دولت انجام داده است، لذا تغییرات زیادی نخواهیم داشت اما تغییرات عمده احتمالا تغییرات ساختاری است که بنده حدود 13 پیشنهاد در این زمینه ارائه دادم. بنابراین اصلاحات بیشتر شکلی و در حوزه هزینه و توزیع بودجه، شفاف‌سازی و حرکت به سمت عدالت است و درواقع در اعداد و ارقام تغییرات نخواهیم داشت، بنابراین این اصلاحات نیز با تعامل دولت پیش خواهد رفت.
کاهش تورم در بودجه اصلاحی برای سال آینده
با بودجه فعلی، وضعیت تورم در سال آینده چطور می‌شود؟
از آنجا که منابع مالیاتی افزایش، اوراق و کسری تراز کاهش یافته است و از سوی دیگر تورم به سایر سیاست‌ها نیز بستگی دارد، اگر بخواهیم سهم بودجه را در تورم سال آینده لحاظ کنیم، می‌توان سهم 15-10 درصدی را قائل شد و وضعیت با آنچه قبلا بود، متفاوت شده است. پیش از این مشکل این بود که ما منابعی را گذاشته بودیم که عملا برآورده نمی‌شد و از این رو دولت مجبور بود از بانک مرکزی تنخواه یا استقراض انجام دهد که در آن صورت تورم‌زا بود، اما اگر منابع بودجه منطقی دیده شود، قطعا تورم‌زایی نیز کم می‌شود.
*نویسنده: معین رضیئی، خبرنگار