در روزهای پایانی هفته پیش اخباری درباره تغییر روند برخی از قوانین و سنتهای انتخاباتی این مرزپرگهر منتشر شد؛ تغییراتی که قاعدتا اگر نگوییم به شور و نشاط سیاسی کشور خدشه وارد میکند، دستکم بر آن نخواهد افزود. نخستین خبر به ابلاغیه اخیر شورای نگهبان مرتبط بود. تفسیر جدید این شورا از تبصره یک ماده ٢٦ قانون انتخابات شوراها با واکنش منفی تعدادی از نمایندگان مجلس مواجه شد. شورای نگهبان در تفسیر جدید خود که در هفته پیش آن را منتشر کرد «کاندیداتوری افراد غیرمسلمان» در مناطقی که مسلمانان بیشترین جمعیت را دارند، خلاف موازین شرع اعلام کرد. طبق تبصره یک ماده ٢٦ قانون انتخابات شوراها ذیل شرایط کاندیداها اعلام شدهبود: «اقلیتهای دینی شناختهشده در قانون اساسی بهجای اسلام باید به اصول دین خود اعتقاد و التزام عملی داشته باشند.» انتشار این تفسیر شاذ آنهم در زمانی که نظام جمهوری اسلامی ایران تاکنون با قوانین موجود چهار دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا را بدون مساله خاصی برگزار کرده، در ذهن بسیاری از شهروندان شائبههایی را به وجود آورده است؛ چهار دوره انتخاباتی که بدون این تفسیر نیز مورد تایید مقام معظم رهبری و سایر بزرگان نظام بوده است.
هرچند علی لاریجانی، رئیس مجلس هفته پیش بر برگزاری انتخابات شوراهای شهر و روستا به شیوه پیشین تاکید کرد، اما به نظر میرسد با اصرار شورای نگهبان شاهد حاشیههای زیادی دراینباره باشیم. از دیگر اخباری که این روزها حاشیهساز شده است، تصمیم نهادهای مسئول برای برگزاری غیرمستقیم مناظرههای انتخاباتی است. تا پیش از این مناظرههای زنده انتخاباتی به سنگ محکی مناسب برای شهروندان جهت رای به نامزدها بدل شده بود. گرچه ممکن است مناظرههای انتخاباتی تا حدودی هزینههایی برای فضای سیاسی کشور داشته باشد، اما باید گفت شهروندان ایرانی برای نخستینبار در این مناظرههای زنده، سیاستمداران را تا حدودی بدون روتوش مشاهده کردهاند. سیاستمدارانی که در فضای مملو از تعارفات سیاسی ایران، بسیار شبیه هم شدهاند و حتی لهجه و کلیدواژههای آنان نیز تا حدود زیادی یکسان است.
در این فضا برنامهای زنده که نامزدها به محاجه با هم پرداخته و ضمن دفاع از برنامههای خود، شعارها و کارنامه رقبا را نیز به نقد میکشند، بدونشک برای روشنسازی فضای پرغبار انتخابات بسیار جذاب، روشنگر و مفید خواهد بود. حذف چنین برنامهای که تنور انتخابات را داغتر کرده و از آن مهمتر رایدهندگان را با ویژگیهای شخصی نامزدها بیشتر آشنا میکند از نظر بسیاری از تحلیلگران امور ایران ناامیدکننده و اقدامی روبهعقب ارزیابی میشود. اگر به دموکراسیهای کارآمد در سایر ممالک نیز نگاهی بیفکنیم، درمییابیم که گرمی تنور انتخابات از این مناظرههاست و در اکثر موارد چهرهای «شاهد قدرت» را به کف میآورد که در این مناظرهها با استدلال و قدرت بیان بهتر مچ استدلال حریف را بخواباند. با توجه به مطالب ارائهشده توصیه میشود برای انتخاباتی پرشورتر و مردمیتر مسئولان انتخابات با تجدیدنظر در تصمیم خود، مناظرهها را زنده برگزار کنند.
در پایان این نوشتار بدون توجه به ایرادات کوچک و بزرگ حقوقی این دو تصمیم، باید تاکید کرد بر فرض صحت هر دو تغییر-تفسیر شورای نگهبان و همچنین پخش مناظرهها به صورت ضبط شده- چرا باید این دو تغییر سههفته مانده به انتخابات به افکار عمومی گزارش شود؟
آیا در چهارسال گذشته نمیشد این دو مورد را در فضایی بهدور از هیجان مورد بررسی قرار داد؟ باید حق داد دستکم در زمان اعلام این دو تغییر کمال بیسلیقگی اعمال شده است. این بیسلیقگیها اگر حتی باعث ریزش یک رای نیز شود، خسرانی برای کشور و نظام جمهوری اسلامی خواهد بود.