به گزارش «فرهیختگان»، نصرت‌الله تاجیک سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در اردن و کارشناس مسائل منطقه و بین‌الملل به تشریح و بررسی شرایط جدید ذیل مکانیسم ماشه و موضع طرفین برجام پرداخت که در ادامه از نگاه‌تان می‌گذرد.
ارزیابی شما از اتفاقات اخیر پیرامون مکانیسم ماشه چیست؟ ظاهرا قرار است آمریکا به‌صورت سیاسی و یک‌جانبه تحریم‌های تسلیحاتی ایران را بازگرداند، هرچند شورای امنیت اعلام کرده است این کار حقوقی و قانونی نیست، سه کشور اروپایی نیز عملا مخالفت کردند. این امر در فضای واقعی و اقتصادی چقدر به نفع ایران است؟
تیم ترامپ تاکنون نتوانسته است جامعه بین‌المللی را درباره دو قضیه قانع کند، اشتباه ترامپ این بود که گفت ما عضو مشارکت‌کننده در قطعنامه 2231 هستیم که جامعه بین‌المللی این را نپذیرفته است، به‌دلیل اینکه گفتند قطعنامه 2231 مشروعیت خود را از برجام می‌گیرد و وقتی از برجام خارج شدید یعنی عضو آن نیستید.
آمریکا نمی‌تواند از نظر حقوقی مکانیسم ماشه را فعال کند
بنابراین آمریکا نه از نظر حقوقی می‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند و نه می‌تواند تحریم‌های تسلیحاتی ایران را که طبق قطعنامه 2231 در اکتبر خاتمه می‌یابد، برقرار نگه دارد.
پمپئو زمان خروج از برجام مدعی بود قصد استفاده از مکانیسم ماشه را نداریم
از نظر حقوقی این امکان برای آمریکا وجود ندارد. ترامپ با یک شعبده‌بازی و اقدام بی‌ربط خود را در یک موقعیت آسیب‌پذیر قرار داده است؛ البته وقتی ترامپ از برجام خارج شد مقامات آمریکایی از جمله پمپئو و بولتون یا برایان هوک گفتند قصد استفاده از مکانیسم ماشه را نداریم.
بنابراین اکنون آنها فقط به‌صورت یک‌طرفه می‌توانند به‌عنوان ابزار یا اهرم فشار بر کشورهای مختلف مخصوصا شرکت‌های بین‌المللی، مالی و نفتی و کلیه شرکت‌هایی که در تجارت با ما همکاری دارند، فشار بیاورند و تحریم‌های ثانویه که بر ما اعمال کردند بر آنها نیز اعمال کنند.
چقدر احتمال دارد شرکت‌های اروپایی و یا چین و روسیه با این راهبر جدید آمریکا در عمل برای فشار بر ایران همراه شوند؟
این امر بستگی به‌میزان همکاری شرکت‌ها با آمریکا دارد. البته به‌دلیل قدرت اقتصادی، سیاسی و نظامی آمریکا شاید خیلی از کشورها و شرکت‌ها ناچار به تبعیت از آمریکا باشند ولی این مانند تحریم‌هایی که سازمان ملل اعمال می‌کرد، نخواهد بود. تحریم‌هایی که سازمان ملل اعمال می‌کرد، مبتنی‌بر وجاهت حقوقی بود که مصوبه شورای امنیت را همراه خود داشت.
همراه نشدن شرکت‌های خارجی با آمریکا بستگی به لابی و مشوق‌های ایران دارد
اما درحال حاضر این پیوست حقوقی وجود ندارد و بستگی به لابی ما و میزان همکاری ما با شرکت‌های بین‌المللی یا مشوق‌هایی دارد که به شرکت‌های بین‌المللی می‌دهیم. بنابراین این موضوعات می‌تواند تعیین‌کننده باشد که این کشورها یا شرکت‌ها با آمریکا در اعمال تحریم‌های یک‌سویه مشارکت کنند یا خیر.
بنابراین رفتار ما هم مهم است، اگر ما به‌گونه‌ای عمل کنیم که این مشوق‌ها باشد و هزینه با ما بودن برای این شرکت‌ها و کشورها سنگین نباشد طبیعی است که این کشورها و شرکت‌ها با ما همکاری می‌کنند ولی اگر به‌گونه‌ای باشد که وزنه آمریکا بچربد ممکن است از نظر مسائل سیاسی با ما باشند ولی در عمل دست آنها باز نیست و قدرت و تعامل اقتصادی و حجم مبادلات و تجارت آن کشورها یا شرکت‌ها با آمریکا به اندازه‌ای سنگین باشد که عطای همکاری با ما را به لقای آن ببخشند.
این تحلیل ناظر به کشورهای اروپایی است یا روسیه و چین را هم شامل می‌شود؟
منظور همه کشورهاست؛ دنیای امروز دنیای تجارت است. بنابراین همه کشورها تعهدی دارند که تجارت آنها به‌هم نخورد. در نتیجه کشورها تا زمانی با ما از نظر سیاسی هستند که ما در قالب برجام باشیم.
کشورهای عضو برجام از نظر اقتصادی تا زمانی با ما هستند که هزینه‌شان سنگین نباشد
از نظر اقتصادی تا زمانی با ما هستند که هزینه با ما بودن برای آنها سنگین نباشد و بدانند اگر در ارتباط با ما می‌توانند از امکانات و فضای اقتصادی و بازار ایران استفاده مطلوب کنند، در آن صورت مقاومت بیشتری نشان می‌دهند.
آنچه برای ترامپ مهم است بازی روانی است
به‌صورت مشخص وضعیت ایران به چه صورت است و ایران روی چه مولفه‌هایی برای عبور از این شرایط می‌تواند حساب کند؟ امکانات ایران برای ادامه وضع موجود چیست؟
آنچه برای ترامپ مهم است، بازی روانی است، اکنون تحریم‌های ثانویه‌ای که آمریکا بر ما اعمال می‌کند بعد از خروج از برجام، به‌دلیل اینکه هوشمند و تاثیرگذار است وزن تاثیرش بیشتر از وزن تحریم‌هایی است که قبلا سازمان ملل ایجاد کرده است و از این رو ترامپ می‌خواهد یک‌سویه از طرف آمریکا این تحریم‌ها را اعمال کند.
تاثیر تحریم‌های ثانویه بیش از تحریم‌های جدید ترامپ است
نکته مهم این است که تحریم‌هایی که ترامپ قصد دارد در اثر قطعنامه قبلی اعمال کند و از نظر جامعه بین‌المللی مقبولیت و مشمولیت ندارد، تاثیر بیشتری نسبت به تحریم‌های ثانویه ندارد؛ یعنی تاثیرات تحریم‌های ثانویه بسیار بیشتر است.
دلیل اینکه ترامپ به‌دنبال اعمال این تحریم‌هاست بیشتر جنگ روانی و تبلیغاتی است که علیه ایران آغاز کرده و همچنان تلاش می‌کند از این طریق برخی از یاران و همپیمانان ما را در برجام پشت سر خود ببرد. ترامپ می‌خواهد از این فضا استفاده کند تا شاید ایران عکس‌العملی انجام دهد یا با یک اقدام تند بتواند در زمین ترامپ بازی کند.
ایران به‌دلیل انزوای آمریکا در خروج از برجام در یارگیری بین‌المللی دست برتر را دارد
بنابراین باید دقت کنیم که این تحریم‌ها از آن جهت که ایران خوشبختانه استراتژی خوبی داشت و اجازه نداد آمریکا از انزوای ناشی از خروج از برجام خارج شود و همپیمانان ما را پشت سر خود ببرد، سبب شده اکنون در یارگیری بین‌المللی دست برتر را داشته باشیم. با این اوصاف نباید اجازه دهیم آمریکا از انزوای خود خارج شود و همپیمانان ما را به‌سمت خود ببرد.
برای این کار ایران باید چه اقداماتی انجام دهد؟
ما باید تعامل خود را با کشورها مثبت کنیم؛ به‌طور مثال اقدام به‌موقع ما در کار با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مطلوب بود و توانست قسمتی از تبلیغات ترامپ را خنثی کند.
از این به بعد باید همین رفتارها را دنبال کنیم و هدف این باشد که در یارگیری بین‌المللی ترامپ از ما جلو نیفتد چراکه درحال حاضر از ترامپ جلو هستیم.
بازار 80 میلیونی در مجموع کشورهای حاشیه خلیج‌فارس وجود ندارد
از سوی دیگر ما باید بیشتر به‌سمت همکاری‌های اقتصادی برویم؛ یعنی دنیا، دنیای اقتصاد است و اقتصاد حرف اول را در دنیا می‌زند، لذا باید تلاش کنیم کشورها و شرکت‌های بین‌المللی به‌نوعی از بازار ایران نفع ببرند. در این زمینه باید تلاش شود سرمایه‌گذاری‌ها افزایش یابد چراکه بازار ایران بازار بزرگ و پویایی است. بازار 80 میلیونی در مجموع کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس وجود ندارد. بنابراین ما می‌توانیم روشی را به‌کار گیریم که با شرکت‌های بین‌المللی همکاری مفید و بهتری داشته باشیم.
اخبار مرتبط: