به گزارش «فرهیختگان»، دانشگاه آزاد اسلامی در سال‌های اخیر تلاش‌ها کرده با در نظر گرفتن حال‌وهوا و پتانسیل‌های منطقه‌ای واحدهای دانشگاهی درکنار ماموریت همیشگی آموزش، فعالیت‌های پژوهشی و حرکت‌های جدیدی را برای نزدیک‌تر شدن خروجی‌های علمی دانشگاه به زندگی مردم داشته باشد. نمونه این امر را می‌توان در دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین– پیشوا دید که در این سال‌ها تمرکز ویژه‌ای بر رشد علمی کشاورزی در منطقه جنوب استان تهران برعهده داشته است. این واحد با برنامه‌ریزی برای تشکیل سرای نوآوری و مدرسه عالی مهارت درحوزه کشاورزی کوشیده از همه توان خود درجهت بهبود وضعیت کشاورزی درمنطقه استفاده کند. «فرهیختگان» در شماره امروز در گفت‌وگو با رئیس این واحد دانشگاهی عملکرد آن را بررسی کرده که در ادامه می‌خوانید.
قدم‌های بلند واحد ورامین در زمینه تقویت حوزه کشاورزی
حامد زارعی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با ارزیابی فعالیت‌های واحد ورامین-پیشوا در بین مراکز آموزش عالی در استان تهران گفت: «قدمت واحد ورامین بسیار زیاد است و یکی از قدیمی‌ترین واحدهای استان تهران است که از سال ۶۴ راه‌اندازی شده و درجه‌اش نیز درجه جامع است. واحد ورامین سرآمد کشاورزی و صنایع غذایی است و تمام هسته فناوری و مرکز تحقیقات غذایی سالمی که دارد به حوزه کشاورزی و صنایع غذایی معطوف شده است. اگر واحدها برنامه‌محور باشند خیلی بهتر است تا اینکه بیایند از هر گوشه‌ای کاری را انجام دهند، از این رو واحد ورامین بیشتر در زمینه کشاورزی و صنایع غذایی مشغول کار است.»
زارعی درباره فعالیت مرکز رشد این واحد اظهارکرد: «مرکز رشد واحد ورامین مرکز نوپایی است با این توضیح که قبلا شکل گرفته بود منتها مدتی بود فعالیت آنچنانی نداشت. در این سال‌ها، مجددا درحال احیای این مرکز هستیم. پنج شرکت هم در این مدت مراجعه و پروپوزال‌هایشان را ارائه کردند و در آنجا مستقر شده‌اند و مشغول داوری پروپوزال‌های آنها هستیم.»
رئیس واحد ورامین درخصوص تسهیلات به شرکت‌های فناور گفت: «زیرساخت‌هایی در واحد ورامین وجود دارد که به افرادی که می‌خواهند در این زمینه‌ها فعالیت کنند زمین‌های کشاورزی، فارم‌های کشاورزی، مزرعه‌ها و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی که در این حوزه است دراختیار آنها قرار می‌گیرد. تمام این تسهیلات را برای کسانی که در این حوزه می‌خواهند فعالیت کنند در نظر گرفته‌ایم به‌علاوه اینکه حدود ۶۰ عضو هیات‌علمی باتجربه که می‌توانند در کنار این افراد قرار بگیرند و آنها را راهنمایی کنند تا کارشان را بهتر انجام دهند.»
سرای نوآوری کشاورزی و صنایع غذایی ایجاد می‌شود
وی درخصوص هدف‌گذاری این واحد در حوزه فناوری تصریح کرد: «مرکز رشد و هسته فناور ورامین درحال آماده‌سازی طرحی با نام سرای نوآوری کشاورزی و صنایع غذایی و دامپروری هستند که پروپوزال اولیه آن درحال آماده‌سازی است. هدف‌گذاری برای سرای این واحد سرای بخش کشاورزی و تمام اتفاقاتی که در آن سرا می‌افتد برای بخش کشاورزی است طبق بخشنامه‌ای که وجود دارد ایده‌ها، استارتاپ‌ها و شتاب دهنده‌ها بیایند و نهایتا به محصول اقتصاد بازار برسد که ان‌شاءالله در آن سرای نوآوری انجام خواهد شد.»
درآمد 3 میلیاردی غیرشهریه‌ای واحد ورامین در سال گذشته
زارعی در پاسخ به این سوال که چقدر از فعالیت‌های دانش‌بنیان آنجا در بحث درآمدهای غیرشهریه‌ای قابل احصا است؛ اظهار کرد: «این واحد در سال گذشته تقریبا ۲ تا ۳ میلیارد تومان درآمد غیرشهریه‌ای از محل فعالیت‌های گلخانه و سایر بخش‌های فعال داشته که البته ایده‌آل نبوده و بیشتر از این انتظار داشتیم. حال با طرح جدیدی که داریم آن را راه‌اندازی می‌کنیم قطعا در نظر داریم به ایده‌آل‌مان در این حوزه برسیم و درآمد بیشتری را داشته باشیم. این درآمدزایی مربوط به کارهای اقتصادی است که انجام داده‌ایم و در مرکز رشد هنوز به درآمدزایی نرسیده‌ایم.»
وی درخصوص سهم واحدهای فناور در درآمدهای غیرشهریه‌ای واحد گفت: «باتوجه به نوپایی شرکت‌های فناور، برای سال اول نمی‌توان درآمد ایده‌آلی انتظار داشت. شرکت‌ها باید بیایند و مستقل شوند و واحدهای خود را شکل دهند تا به محصول برسند، در این شرایط برآورد برای سال اول بین ۵ تا ۱۰ درصد است.»
زارعی اضافه کرد: «برای واحدهای فناور روند اقتصادی شدن بین یک تا سه سال برنامه‌ریزی می‌شود؛ یعنی در بیزینس پلن‌ها را معمولا یک تا سه ساله درنظر می‌گیرند که آن فعالیت به مرحله بازار و فروش و سوددهی برسد؛ بالاخره زمان می‌برد تا به جایی برسند که بتوانند هزینه اولیه خودشان را دربیاورند.»
زمینه مشارکت دانش‌آموختگان را فراهم می‌کنیم
رئیس واحد ورامین-پیشوا با بیان اینکه فضا برای دانش‌آموختگان فراهم شده تا بتوانند بحث شرکت‌های فناور را پیگیری کنند، گفت: «زیرساخت دانشگاه ورامین همین موضوع است یعنی فضا به‌صورت دفتر کار به دانش‌آموختگان بدهیم، همه این مسائل را در سرای نوآوری بخش کشاورزی که درحال شکل‌گیری است تدارک دیده‌ایم، از همه لحاظ دانشگاه حمایت‌هایی را انجام خواهد داد از لحاظ تجهیزات، آزمایشگاه‌ها، قسمت‌های سخت‌افزاری و... همه چیز درنظر گرفته شده است.»
وی درخصوص فعالیت سرای نوآوری کشاورزی اظهار کرد: «فعالیت سرای نوآوری در مرحله تصویب است و درحال فراهم‌آوری ایجاد آن هستیم یعنی در مرحله اقدامات اولیه است. شرایط ایجاد سرای نوآوری کشاورزی، صنایع غذایی و دامپروری مهیا است، البته این سه عنوان ممکن است در داوری مقداری اصلاح شود و نهایتا عنوان آن عوض شود منتها در این واحد در حوزه کشاورزی صنایع غذایی و دامپروری فعالیت می‌کنیم.»
وی با بیان اینکه هدف‌گذاری این سرای نوآوری پیوند اقتصاد و دانش است، گفت: «هدف‌گذاری سرا کاملا مشخص است درحقیقت پیوند اقتصاد و دانش و شکل‌گیری شرکت‌هاست، می‌دانید که سراهای نوآوری از بازارچه‌های قدیم شکل گرفته‌اند که در این بازارها یک سراهایی بود که کاسب‌ها در آن سراها جنس‌هایشان را معامله می‌کردند که در این سراها در روزگار امروز قرار است آن دانش تبدیل به محصول و محصول تبدیل به فروش بازار در اقتصاد شود.»
زارعی با اشاره به شناخت کامل دانشگاه آزاد اسلامی از مشکلات موجود در منطقه خاطرنشان کرد: «دانشگاه درصدد است با ایجاد سرای نوآوری به رفع و حل این مشکلات برآید.»
وی ادامه داد: «درحال حاضر با سازمان ترویج آموزش کشاورزی تفاهمنامه‌ای منعقد شده و همچنین برنامه مصوب علمی واحد در نظام پایش به بهرهوری خواهد رسید که در سامانه پایش قرار گرفته است که در آن چالش‌هایی برای سازمان آموزش تحقیقات کشاورزی حل شده و الان پایان‌نامه‌ها در این حوزه استخراج و استفاده می‌شود.»
زارعی گفت: «این فعالیت در راستای رسالت ویژه دانشگاه جهت به‌روز‌رسانی و ارتقای سطح علمی و کاربردی کشاورزان که از سال‌ها قبل و در بدو تاسیس این واحد دانشگاهی شکل گرفته است، صورت می‌گیرد.»
200 پایان‌نامه مساله‌محور در حوزه کشاورزی در واحد ورامین-پیشوا و قرچک
عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص اجرای طرح پایش در واحد ورامین-پیشوا گفت: «در طرح پایش 40 واحد ویژه برنامه علمی دارند. یکی از آنها واحد ورامین بوده است که برنامه علمی کشاورزی به این واحد تخصیص داده شد. برای تکمیل، این برنامه را با وزارت جهاد کشاورزی کار کردیم که نتیجه آن در قالب دفترچه‌ای با عنوان کتابچه نظام موضوعات برنامه علمی کشاورزی و امنیت غذایی چاپ شده است.»
وی افزود: «با توجه به اقدامات انجام‌شده درجهت ترغیب دانشجویان به انتخاب موضوعات پایان‌نامه طریقه پایش هم‌اکنون دانشجویان حوزه کشاورزی درحال گذراندن مراحل تصویب پروپوزال در این زمینه‌های پژوهشی هستند. امید آن می‌رود که در آینده‌ای نزدیک این موضوع باعث حل مشکلات حوزه کشاورزی در منطقه و کشور شود.»
سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا و قرچک درخصوص تاثیر فعالیت‌های دانشگاه بر محیط شهر اظهار کرد: «این واحد دانشگاهی تاکنون با طرح و به‌خاتمه رساندن بیش از ۲۰۰ موضوع در قالب پایان‌نامه‌های مساله‌محور در حوزه فعالیت‌های کشاورزی توانسته سهم قابل توجهی در رفع نیازهای علمی و تحقیقاتی حوزه کشاورزی در منطقه و کشور ایفا کند.»
آماده‌سازی طرح مدرسه عالی مهارت کشاورزی در واحد ورامین
زارعی در پاسخ به این سوال که کشاورزان منطقه تا چه میزان از نتایج تحقیقاتی دانشگاه استفاده کردند، عنوان کرد: «در زمینه ترویج روش‌های نوین کشاورزی که از دستاوردهای علمی این واحد دانشگاهی است اقدامات موثری تاکنون صورت گرفته که البته نیاز به اقدامات بیشتری است تا بخش کشاورزی با اعتماد بیشتر به دستاوردهای علمی این دانشگاه نگریسته و آن را به‌کار گیرد. در همین راستا و با توجه به اینکه اکثر اساتید کشاورزی این واحد دانشگاهی در حوزه صنعت هم فعال هستند می‌توان با ایجاد یک پل ارتباطی بین دانشگاه و کشاورزان از طریق برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی و کاربردی توسط اساتید ضمن جلب اعتماد کشاورزان، راه انتقال علم روز دنیا را نیز به این وسیله هموار کرد که در این زمینه طرح مدرسه عالی مهارت کشاورزی با پیش‌بینی بیش از ۴۰ طرح در زمینه برگزاری دوره‌های آموزشی توسط این واحد دانشگاهی تهیه و به سازمان مرکزی ارسال شده که درحال طی مراحل نهایی اخذ مجوز لازم جهت راه‌اندازی و بهره‌برداری است.»
زارعی ادامه داد: «طرح مدرسه عالی مهارت کشاورزی توسط این واحد دانشگاهی تهیه و به سازمان مرکزی ارسال شده که درحال طی مراحل نهایی اخذ مجوز لازم جهت راه‌اندازی و بهره‌برداری است؛ واحد ورامین با دارا بودن امکانات کشاورزی مانند مرغداری، گاوداری، گلخانه زمین کشاورزی مزرعه پرورش ماهی و... و نیز امکانات پیشرفته آزمایشگاهی بستر مناسبی را برای انجام فعالیت‌های تحقیقاتی در حوزه‌های مختلف کشاورزی آماده کرده است.»
زارعی بیان کرد: «واحد ورامین دارای امکانات گسترده و به روز کشاورزی است و هم در زمینه انجام فعالیت‌های تحقیقاتی و هم درآمدزایی دارای قابلیت‌های منحصربه‌فرد است از جمله این امکانات می‌توان به وجود گاوداری هزار راسی، مرغداری با ظرفیت تولید ۱۰۰۰۰ قطعه مرغ در هر دوره، پرورش گلخانه‌ای به مساحت ۴۵۰۰ متر، زمین کشاورزی به مساحت ۹ هکتار و یک سایت پرورش ماهی با ظرفیت تولید ۱۰ تن در سال اشاره کرد. از طرفی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا و قرچک از آزمایشگاه‌های کامل و مجهزی جهت انجام آزمایش‌های تحقیقاتی برخوردار است.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا به بازدید معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور از واحدهای فناور این واحد اشاره کرد و افزود: «در جریان بازدید دکتر ستاری، شرکت‌های فعال محصولات‌شان را به نمایش گذاشتند. یک سری نرم‌افزارهای مربوط به جیره‌نویسی بود که نرم‌افزارهای جدیدی هستند که کار دانش‌بنیان می‌کنند و هم چند محصول در مورد برنج، چند محصول در حوزه نانو، یکی دو محصول هم در حوزه پنیر درخصوص روش‌های نگهداری طولانی‌مدت پنیر بود. دکتر ستاری از آن 5 طرح بازدید کرده و خیلی هم استقبال کردند و قول مساعد هم دادند و اتفاقا یکی دو تا طرح هم نامه گرفتند که بتوانند حمایت‌های خوبی از آنان انجام دهند. یکی از طرح‌هایی که آقای دکتر در مورد آن قول مساعد دادند که حمایت کنند و نامه گرفتند و ارجاع دادند همین طرح روش ماندگاری طولانی‌مدت پنیر بود.»
رئیس مرکز تحقیقات فناوری‌های نوین تولید غذای سالم دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا:
هدف مرکز رشد واحد ورامین بسط و توسعه همکاری‌ها با حوزه کشاورزی و صنایع غذایی است
علیرضا شهابلواسانی، رئیس مرکز تحقیقات فناوری‌های نوین تولید غذای سالم دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره فعالیت‌های مرکز رشد این واحد اظهار کرد: «مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین پیشوا و قرچک از حدود سال 96 شروع به کار کرد و در جشنواره فن‌بازار که در واحد علوم و تحقیقات سال 98 برگزار شد با حدود چهار طرح پذیرفته‌شده ازجمله تولید برنج اکسترود نرم‌افزار برنامه‌نویسی جیره دام و آکواپونیک شرکت کرد.»
وی درخصوص طرح آکواپونیک گفت: «آکواپونیک به هرگونه سامانه اطلاق می‌شود که فعالیت‌های کشاورزی را با پرورش هرگونه حیوان اعم از دام یا آبزی در محیط‌های محدود‌شده ترکیب کند. در این شیوه فضولات حیوانات که محیط زندگی آنها را آلوده می‌کند از محیط خارج شده به صورت کود به مصرف بخش کشاورزی سامانه می‌رسد. به‌عنوان مثال در حوزه آبزی پروری فضولات ناشی از ماهی یا میگو از آب جدا شده و به‌صورت کود به بخش کشاورزی منتقل شده و آب تصفیه‌شده به سامانه محل زندگی آبزیان بازگردانده می‌شود.»
شهابلواسانی ادامه داد: «ایجاد ترک و شکستگی دانه و به دنبال آن کاهش راندمان تبدیل برنج طی فرآوری و آسیابانی شلتوک ازجمله مشکلاتی است که بهرهوری اقتصادی این شاخه از صنعت را با کاهش قابل توجهی روبه‌رو می‌کند. از سویی دیگر، طی فرآیند آسیابانی بخش عمده مواد کانی و ویتامین‌ها به دلیل جداسازی پوسته‌های خارجی شلتوک، از دست می‌روند. بنابراین، به‌کارگیری فرآیند اکستروژن در تبدیل آرد حاصل از برنج‌های شکسته و ضایعات به دانه کامل برنج می‌تواند موجب بالا رفتن ارزش افزوده برای تولید‌کنندگان شود. علاوه‌بر آن، با فرمولاسیون بهینه می‌توان تنوع محصول و نیز ارزش غذایی آن را بهبود بخشید. در این زمینه باید شرایط بهینه اکستروژن همانند دما، فشار، سرعت چرخش ماردون‌ها، سرعت کاتر و نیز فرمولاسیون مناسب مدنظر قرار گیرند تا محصولی با ویژگی‌های مناسب مانند شکل، رنگ، بافت و نیز ویژگی‌های ارگانولپتیکی مطلوب تولید شود. درنتیجه در نظر گرفتن متغیرها در طی این عملیات ضروری است.»
رئیس مرکز تحقیقات فناوری‌های نوین تولید غذای سالم دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا اظهار کرد: «بحث جیره‌نویسی در علوم دام بسیار حائز اهمیت است که براساس نژاد فصل شرایط زندگی و منطقه دارای ترکیب‌های گوناگونی است که با استفاده از نرم‌افزار می‌توان شرایط بهینه تغذیه‌ای جهت به حداکثر رساندن تولید و بهرهوری فرآورده‌های دامی ایجاد کرد.»
شهابلواسانی ادامه داد: «طرح پنیر فراسودمند مورد استقبال و پذیرش معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهور قرار گرفت و این طرح در مرحله ارجاع به شتاب‌دهنده ازجمله کارخانه‌های لبنی جهت توسعه و تجاری‌سازی قرار دارد.» رئیس مرکز تحقیقات فناوری‌های نوین تولید غذای سالم دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا درباره سیاست‌های این مرکز گفت: «سیاست کلی مرکز رشد واحد ورامین-پیشوا حمایت از هسته‌های فناور و ایجاد پل ارتباطی با صاحبان صنایع و معادن و گسترش همکاری‌های علمی و نهایتا تولیدات علمی تجاری‌سازی و عرضه محصولات به بازار هدف است.»
وی درخصوص چشم‌انداز این مرکز رشد بیان کرد: «چشم‌انداز دیگر مرکز، بسط و توسعه همکاری‌ها با صنعت خصوصا در حوزه کشاورزی و صنایع غذایی است و کارهای تحقیقاتی خوبی هم انجام شده که یکی از مهم‌ترین دستاوردها تولید بذر و قارچ صدفی خوراکی و گانودرما است که به مرحله تجاری‌سازی نزدیک شده‌ایم.»شهابلواسانی در مورد سایر محصولات گلخانه‌ای نیز گفت: «تحقیقات قابل ملاحظه‌ای از بابت ارتقای کیفیت و کمیت و مبارزه با آفات و بیماری‌های گیاهی و تولید ارقام مقاوم در مقابل تنش‌های محیطی با توجه به اقلیم منطقه صورت پذیرفته است.»
وی افزود: «از اقدامات بسیار مهم تلاش برای ایجاد بستری مناسب جهت اجرای کارهای تحقیقاتی خصوصا موضوعات کشاورزی در واحد است و امکان‌سنجی آن هم انجام شده و با سازمان‌های ذی‌ربط جهت توسعه پروژه‌های مشترک در حال انعقاد قرار داد و تفاهمنامه هستیم.»
وی ادامه داد: «برگزاری استارتاپ کشاورزی و امنیت غذایی و کنگره‌های ملی غذا و امنیت غذایی یکی دیگر از برنامه‌های واحد بوده که به دلیل شیوع کرونا به تأخیر افتاد. در برنامه آتی در اواخر پاییز امسال گنجانده شد.»
* نویسنده: مریم حضرتی، روزنامه‌نگار