به گزارش «فرهیختگان»، پس از اعلام خبر تلاش آمریکا برای استفاده از وتوی مضاعف در سازمان ملل، با علیرضا کوهکن، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و کارشناس روابط بین‌الملل به گفت‌وگو نشستیم و ارزیابی وی در این خصوص را جویا شدیم. مشروح این گفت‌وگو در ادامه از نظر می‌گذرد.
تلاش‌‌های آمریکا رویه‌‌های سازمان ملل را به هم می‌زند
ارزیابی شما از تلاش آمریکا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه چیست؟ برای ورود به ماجرای «وتوی مضاعف» الزاما باید روسیه و چین قطعنامه‌ای پیشنهاد دهند، از دیدگاه شما سطوح اختلاف تا چنین حدی خواهد رفت؟
تصور من این است که دو نوع مخالفت اتفاق می‌افتد. یکی به‌دلیل موضوع خود شورای امنیت است، چون کاری که آمریکا می‌کند اساس رویه‌‌های شورای امنیت را که بعد از جریانی که در جنگ کره اتفاق افتاد، به هم می‌زند. از آن زمان در شورای امنیت چنین درگیری‌ای درباره خود شورای امنیت نداشتیم. به همین دلیل این موضوع مهم است و باعث مخالفت اعضای اصلی شورای امنیت می‌شود. نکته دیگر از جهت مساله ایران است. واقعیت این است مخالفت بقیه اعضا یعنی همان چیزی که در قطعنامه پیشنهادی آمریکا دیدیم به‌معنای مخالفت با آمریکا و موافقت با ایران نیست بلکه می‌گویند این مسیر وضعیت را بدتر می‌کند. آنها در بیانیه‌‌های خود درباره اتفاقات روز جمعه گذشته گفتند ما با موضع آمریکا مخالفتی نداریم اما این راه وضعیت را در ارتباط با مناسبات با ایران بدتر می‌کند. بنابراین برای اینکه رویه مذاکراتی با ایران ادامه یابد فکر می‌کنم این مخالفت از این دو جهت حتما اتفاق می‌افتد.
این مخالفت برای اینکه موثر باشد احتمالا باید با ارائه قطعنامه پیشنهادی توسط روسیه یا چین یا کشور دیگر درباره رویه شکلی یا محتوایی بودن حضور آمریکا در برجام ادامه یابد؛ درست است؟
درباره موضع آمریکا اختلاف می‌شود. مخالفان هم فقط چین یا روسیه نیستند و احتمالا همه اعضای مخالف، از یک قطعنامه‌ای در این زمینه حمایت می‌کنند ولی آن‌طور که پیش‌بینی قطعنامه پیشنهادی این کشورها، با وتوی ایالات‌متحده مواجه می‌شود، یعنی وتوی مضاعف اتفاق می‌افتد که این چالش درباره رویه یا محتوا در شورای امنیت را مطرح می‌کند.
هرکسی مناسبات سازمان ملل را می‌دانست آمریکا می‌تواند چنین کاری انجام دهد
اگر این اتفاق افتاد و آمریکا با وتوی مضاعف وارد میدان شد نهایتا می‌تواند 6 قطعنامه را علیه ایران احیا کند؟
به نظر می‌رسد به‌لحاظ شکلی می‌تواند این کار را انجام دهد اما اینکه با این کار همراهی صورت می‌گیرد یا خیر، هنوز کسی نمی‌تواند پیش‌بینی کند. واقعیت این است که مناسبات قدرت بین‌المللی را هر کسی که می‌شناخت یا می‌شناسد، از قبل می‌دانست آمریکا این کار را می‌توانست انجام دهد و انجام می‌دهد. دولت ترامپ، نزدیک انتخابات بودن، حاشیه‌دار بودن انتخابات و... مسائلی است که این موضوع را با اما و اگر مواجه کرده است ولی انجام این کار از سوی آمریکا با توجه به حضور در مناسبات بین‌المللی امر عجیبی نیست.
در این صورت برای فضای بین‌المللی و مناسبات سازمان ملل چه اتفاقی می‌افتد؟
واقعیت این است که بولتون با تمام رویه یکجانبه‌گرایانه‌ای که مدافع آن است، باز هم توصیه می‌کند این کار انجام نشود. درواقع چنین کاری عملا اعتبار تصمیمات شورای امنیت را از بین خواهد برد؛ یعنی آن‌چیزی که سال‌‌های سال برای آن تلاش کرده بودند که ایجاد شود.
شورای امنیت به‌شدت تضعیف می‌شود
احتمالا شورای امنیت تضعیف می‌شود.
به‌شدت تضعیف می‌شود. پیش‌بینی این است که در هر موضوعی که یکی از اعضای دائم اختلاف داشته باشد می‌تواند همین کار را انجام دهد و به تصمیمات پایبند هم نباشد. این مساله جدی است که ممکن است برخی اعضای شورای امنیت یا تعداد قابل‌توجهی از آنها زیر بار آن رویه ایجادشده نروند. اگر این اتفاق رخ دهد اعتبار کل تصمیمات شورای امنیت از بین می‌رود و نه فقط کشور‌هایی که موضوع بحث هستند بلکه همه کشور‌هایی که در عرصه بین‌المللی دارای قدرت هستند تصمیمات شورا را در جایی که به نفع آنها نیست، نمی‌پذیرند. همین نکته است که بولتون هم بیان می‌کند بهتر است چنین کاری نکنیم چون در درازمدت به ضرر آمریکاست.
به‌خاطر متن ضعیف برجام ابزار زیادی برای مقابله نداریم
اگر بخواهیم از ادامه روند ایالات‌متحده آمریکا ممانعت کنیم، چه ابزاری داریم؟
واقعیت این است که ایران در این زمینه ابزار زیادی ندارد. علت ضعفی است که متن برجام دارد. متاسفانه چیز زیادی در اختیار ما قرار نمی‌دهد اما باید متوجه این باشیم که متاسفانه یک نوع فهم نادرست از روابط بین‌الملل این تصور را ایجاد کرده که مناسبات براساس مفاهیم حقوقی یا رویه‌‌های جاری قابل‌اجراست. لذا باید در این زمینه بیشتر روی منافع خود تکیه کنیم و جدای از روند‌هایی که در دنیا اتفاق می‌افتد، دنبال این باشیم که به هر شکلی منافع خود را در این زمینه تامین کنیم و همانند یکی دو سال گذشته که به وعده‌‌های اروپا یا برخی دوستان خود توجه می‌کردیم، این کار را انجام ندهیم.
اگر فهم طرف مقابل این باشد که ما اقدام خاصی نمی‌کنیم، خیلی بیشتر منافع ما را تهدید می‌کند، همان‌طور که این مساله را در خروج آمریکا از برجام دیدیم. بعد از خروج آمریکا از برجام عملا همه تحریم‌‌ها برگشت.
یکی از دلایلی که بولتون روی بحث تحریم‌‌ها و قطعنامه شورای امنیت تاکید دارد این است که همه در دنیا می‌دانند بازگشت قطعنامه هیچ فشار جدیدی را به ایران اضافه نمی‌کند چون همه آنها به‌دلیل تحریم‌‌های ثانویه و یکجانبه آمریکا اعمال شده و هیچ چیز جدیدی بر ما به‌خاطر تحریم‌‌ها اعمال نخواهد شد. به همین دلیل باید یک تصمیم اساسی و جدی در این موضوعات بگیریم، جدا از اینکه امیدوار باشیم به اینکه رویه‌‌های بین‌المللی یا حقوق بین‌الملل بتواند منافع ما را تامین کند.
تصمیم اساسی یعنی تکلیف خود را با برجام یا مناسبات با غرب روشن کنیم؟
یعنی به‌جای اینکه امیدواری کاذب داشته باشیم، برنامه خود را بدون توجه به اینکه احتمالا اروپا، روسیه و چین اقداماتی می‌کنند، پیش بگیریم و انجام دهیم.