به گزارش «فرهیختگان»، زبان و ارائه مدرک معتبر آن به دانشگاه‌‌ها سال‌‌هاست که یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌‌های دانشجویان دکتری محسوب می‌شود، معضلی که طی سال‌‌های گذشته حتی نگرانی اول داوطلبان نیز محسوب می‌شد؛ چراکه آنهایی که توانسته بودند از سد آزمون کتبی عبور کنند، ‌باید در زمان مصاحبه علمی، مدرک معتبر زبان‌شان را هم ارائه می‌دادند. قانونی که البته سال‌‌هاست برداشته شده و دیگر ارائه این مدرک شرط ورود به دانشگاه برای داوطلبان دکتری محسوب نمی‌شود بلکه به شرط اول برای فارغ‏التحصیلی تبدیل شده است. البته نمی‌توان این مساله را نیز نادیده گرفت که تسلط به زبانی غیر از فارسی برای دانشجویان و بالطبع فارغ‌التحصیلان مقطع دکتری که دیگر در زمره پژوهشگران و دانشمندان حوزه‌‌های تحصیلی‌شان محسوب می‌شوند، جزء بدیهیات است و نمی‌توان در اصل وجود این شرط تردید داشت، اما بااین‌حال قوانین دانشگاه‌‌ها در پذیرش مدارک برخی آزمون‌‌های معتبر زبان شرایط را برای این دسته از دانشجویان سخت کرده است. به ‏عبارت دیگر دانشگاه‌‌ها صرفا قبولی در تعداد محدودی از آزمون‌‌های زبان در کشور را قبول دارند و همین مساله باعث شده اگر دانشجویی تسلط کافی هم بر زبان انگلیسی داشته باشد، اما به هر دلیل نتواند در یکی از آزمون‌‌های MSRT، MHLE، TOLIMO و... شرکت کند، عملا موردتایید دانشگاه محل تحصیلش نخواهد بود.

  اعتراض همیشگی دانشجویان دکتری نسبت به آزمون جامع زبان

اعتراض دانشجویان دکتری به برگزاری آزمون جامع زبان هم چندسالی است که دیگر به یکی از اعتراضات ثابت دانشجویی تبدیل شده و حالا کرونا هم مزید بر علت شده است؛ به‌طوری‌که هفته اول تیرماه برخی دانشجویان دکتری نسبت به نحوه برگزاری آزمون جامع در دانشگاه‌‌ها اعتراض کرده و خواستار لغو این آزمون در ایام کرونا شده بودند، آزمونی که تنها قبولی در آن می‌تواند فارغ‌التحصیلی دانشجویان را تضمین کند. به‌عبارت دیگر هرچه زمان برگزاری این آزمون به تعویق بیفتد و یا دانشجویی نتواند در آن نمره قبولی کسب کند، بالطبع مدت تحصیلش افزایش پیدا می‌کند.

جالب اینجاست که مدتی دانشجویان روی حداقل نمره قبولی در این آزمون دست به اعتراض ‌زده بودند و درنهایت این حوزه دستخوش تغییراتی شد.

  از دست دادن 1 تا 8 امتیاز در مصاحبه علمی؛ به‌خاطر عدم مهارت در زبان

حالا اما به اذعان خود داوطلبان ارائه مدرک معتبری که نشان‏دهنده قبولی در آزمون زبان باشد برای ورود به مصاحبه علمی سال 99 برای آنها مشکل‌ساز شده است، چراکه به گفته داوطلبان یک تا هشت امتیاز این مرحله را از دست می‌دهند و به همین دلیل رسیدن به صندلی‌‌های مقطع دکتری برایشان کار دشوارتری می‌شود. درحقیقت از آنجا که داوطلبان در پذیرش نهایی برای رسیدن به‌عنوان دانشجوی دکتری در کنار قبولی در آزمون که 50درصد قبولی‌شان را تضمین می‌کند، باید بتوانند در مصاحبه علمی که 30 درصد در پذیرش آنها موثر است نیز نمره قبولی بگیرند که به گفته خودشان ‌بخش قابل‏توجهی از آن هم به ارائه مدرک آزمون زبان وابسته است، حالا با مشکلاتی روبه‏رو شده‌اند، البته 20 درصد مابقی هم به سوابق آموزشی، پژوهشی و فناوری داوطلبان برمی‌گردد که مقوله کاملا متفاوتی دارد. 16روز پیش بود که 17 هزار داوطلب در جلسه آزمون دکتری شرکت کردند تا بعد از گذشتن از فیلتر آزمون کتبی و مصاحبه علمی تنها 24 هزار نفر برای تحصیل در رشته‌‌های مختلف این مقطع در کلاس‌‌های دانشگاه‌‌های کشور حاضر شوند، آزمونی که نتیجه آن در دهه اول شهریور اعلام شده و 10 روز بعد، داوطلبان قبول‏شده به دانشگاه‌‌ها معرفی می‌شوند. در اصل داوطلبان امسال فرصت چندانی برای گرفتن مدرک معتبر زبان و ارائه آن به دانشگاه‌‌ها ندارند.

موضوعی که البته با واکنش داوطلبان نیز همراه شده، به‌طوری‌که یکی از داوطلبان درباره این موضوع نوشته است: «گناه ما چیست که نتوانسته‌ایم در آزمون زبان آن هم به‌دلیل کرونا شرکت کنیم، برگزاری چند آزمون زبان برای وزارت علوم و بهداشت اصلا کار سختی نیست، اگر نمی‌توانند این کار را انجام دهند، حداقل برای داوطلبان ارفاق قائل شوند تا برای مصاحبه علمی با مشکل مواجه نشویم.»

در کنار اعتراض این داوطلب، عده دیگری نیز تلاش کرده‌اند با ارائه راهکار توجه مسئولان را جلب کنند، ملاک قرار گرفتن نمره و رتبه کسب‌شده داوطلب در آزمون زبان دکتری 99، درنظر گرفتن وقت حداکثر سه ماهه بعد از پذیرش برای ارائه مدرک زبان، تعویق زمان برگزاری مصاحبه علمی و... هم ازجمله راهکار‌هایی است که توسط داوطلبان ارائه شده، اما پیگیری این مساله از معاونان آموزشی وزارت علوم و دانشگاه‌‌ها نشان‌دهنده واقعیت دیگری است.

  عدم ارائه مدرک معتبر زبان مشکلی برای داوطلبان دکتری در مرحله مصاحبه ایجاد نمی‌کند

سیدحسین حسینی، معاون آموزشی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان»، درباره نگرانی داوطلبان برای عدم ارائه مدرک معتبر زبان در جلسه مصاحبه دکتری امسال گفت: «ارزیابی مهارت‌‌های زبان داوطلبان در مرحله مصاحبه علمی انجام می‌شود. در گذشته اگر داوطلبی مستنداتی را درباره مدرک زبان خود ارائه می‌داد، می‌توانست امتیازات این ‌بخش را به دست آورد اما به این معنا نیست که داوطلب حتما باید اقدام به این کار کند؛ چراکه در روند مصاحبه ارزیابی تیم داوری ملاک قرار می‌گیرد و داوران متن‌‌های تخصصی در اختیار داوطلبان قرار می‌دهند که باید آنها را ترجمه کنند. طبیعی است که مهارت‌‌های زبانی داوطلبان امروزه در مصاحبه علمی موردتوجه قرار می‌گیرد اما عدم ارائه مدرک مشکلی را برای آنها ایجاد نمی‌کند.»

به گفته او در رشته‌‌هایی مانند ادبیات عرب، مترجمی عربی، فقه و مبانی حقوق و... مهارت‌‌های زبان عربی داوطلب مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و وقتی فردی تبحر لازم در این حوزه را داشته باشد، براساس ارزیابی داوران امتیاز می‌گیرد. لزوما داوطلبان نباید مدرک آزمون زبان را در این مرحله ارائه کنند، بااین‌حال انتظار می‌رود داوطلبی که می‌خواهد دانشجوی دکتری شود، از قبل خود را برای این مرحله آماده کرده باشد؛ چراکه آزمون زبانی که برای مقطع دکتری گرفته می‌شد، در گذشته به‌عنوان شرط ورود به مقطع دکتری بوده، اما الان این شرط را تا برگزاری آزمون جامع به تعویق انداخته‌اند. او با تاکید بر اینکه در خردادماه آزمون جامع زبان‌مان را برگزار کرده‌ایم، اظهار داشت: «از اول شهریورماه مجددا این آزمون را برگزار می‌کنیم و آزمون زبان عربی‌مان نیز در اواخر مردادماه برگزار شده و این‌طور نیست که روند برگزاری این آزمون‌‌ها متوقف شود.»

  دانشگاه‌‌ها با داوطلبان دکتری راه بیایند

خاکی‌صدیق، معاون آموزشی وزارت علوم نیز در این‌باره گفت: «می‌توان این مساله را با دانشگاه‌‌ها هماهنگ کرد که عدم ارائه مدرک توسط داوطلب را آن هم به‌خاطر شرایط ایجادشده در کشور مدنظر قرار دهند. به‌عبارت دیگر ما می‌توانیم به دانشگاه‌‌ها این توصیه را داشته باشیم، نه اینکه آن را اجبار کنیم. نباید این موضوع را فراموش کرد که الزام برای ارائه این مدرک به‌خاطر فارغ‌التحصیلی است و شرط ورود به این مقطع تحصیلی نیست.»
 
  برگزاری هر دو هفته یک‌بار آزمون TELP با رعایت پروتکل‌‌های بهداشتی

رضا پیش‌قدم، معاون آموزشی دانشگاه مشهد نیز با تاکید بر اینکه این مساله اصلا ملاک ورود به مقطع تحصیلی دکتری نیست، گفت: «دانشگاه‌‌ها هنگام مصاحبه دست‌شان در این زمینه باز است و این‌طور نیست که تنها این مولفه ملاک ارزیابی قرار بگیرد. داوطلبی که این مدرک را داشته باشد، امتیاز آن را کسب می‌کند و درغیر این‌صورت امتیازی تعلق نمی‌گیرد، اما این موضوع شرط اساسی برای ورود به دکتری نیست بلکه مولفه‌‌های دیگری نیز هنگام مصاحبه موردنظر داوران است و داوطلب می‌تواند امتیاز آنها را کسب کند.»

او ادامه داد: «امروزه آزمون‌‌های زبان در دانشگاه‌‌ها با رعایت پروتکل‌‌های بهداشتی رعایت می‌شود و اگر داوطلبی بخواهد هنگام مصاحبه علمی، مدرک زبان خود را ارائه کند، می‌تواند در این آزمون‌‌ها شرکت کرده و درصورت قبولی مدرکش را ارائه دهد، چراکه در دانشگاه مشهد هر دو هفته یک‌بار با رعایت پروتکل‌‌ها و به‌صورت محدود آزمون TELP برگزار می‌شود. بااین‌حال باز تاکید می‌کنم برای هیچ داوطلبی عدم ارائه مدرک معتبر زبان هنگام مصاحبه علمی مشکل‌ساز نخواهد شد.»

  مشکل اصلی عدم ارائه مدرک زبان، بعد از پذیرش دانشجوی دکتری شروع می‌شود

در کنار حاشیه‌‌هایی که اخیرا پیرامون ارائه مدرک زبان هنگام مصاحبه برای داوطلبان دکتری مطرح شده، نمی‌توان از این مساله به‌راحتی گذشت که مشکلات این دانشجویان صرفا به این نقطه ختم نمی‌شود و آنها امروزه با مسائلی ازجمله هزینه‌‌های بالای تحقیق، عدم پرداخت حقوق و... نیز روبه‌رو هستند.

ابوطالب مرادی عضو کمپین دکتری درباره روند پذیرش دانشجوی دکتری به «فرهیختگان» گفت: «عدم ارائه نمره زبان هنگام مصاحبه مشکلی ایجاد نمی‌کند، بلکه موضوع اصلی دقیقا بعد از پذیرش دانشجو شروع می‌شود؛ چراکه دانشجو باید در مدت تعیین‌شده مدرک معتبر زبان را به دانشگاه محل تحصیل خود ارائه دهد و مشکل از اینجا آغاز می‌شود که آزمون‌‌ها یا در زمان مقرر برگزار نمی‌شود و یا ظرفیت‌‌ها به‌سرعت پر شده و محدود است و این پروسه باعث می‌شود ارائه مدرک هر بار با تاخیر همراه شود.»

او افزود: «البته بسیاری از داوطلبان پیش از اینکه به مرحله مصاحبه علمی برسند در آزمون‌‌های معتبر زبان شرکت کرده و مدرک‌شان را نیز می‌گیرند تا از این طریق امتیاز‌های مربوط به این ‌بخش را کسب کنند؛ چراکه در لیست امتیازات درنظر گرفته‌شده، سهم قابل‌توجهی به این حوزه تعلق می‌گیرد و شاید داوطلبانی که هنوز موفق به دریافت مدرک زبان نشده‌اند، نگران از دست دادن امتیازات این ‌بخش باشند.»

عضو کمپین دکتری با تاکید بر اینکه درحال‌حاضر برخی دانشگاه‌‌ها اعلام کرده‌اند دانشجویان برای شرکت در آزمون زبان باید به‌صورت حضوری به دانشگاه بروند، ادامه داد: «دانشجویان به‌خاطر شرایط کرونا چندان تمایلی به شرکت در این آزمون‌‌ها ندارند و از آنجا که آنها در مجموع ترجیح می‌دهند از شرکت در آزمون زبان فرار کنند و از طرف دیگر هزینه‌‌های شرکت در آن نیز برای دانشجویان گران بوده، این مساله مشکلاتی را برای آنها ایجاد کرده است.»

  پرداخت وام 600 هزار تومانی به دانشجویان دکتری مشکلی از آنها حل نمی‌کند

به گفته مرادی نباید مشکلات دانشجویان دکتری را صرفا به مدرک زبان محدود کنیم؛ چراکه این قشر از دانشجویان برخلاف دیگر پژوهشگران هیچ‌گونه حقوقی دریافت نمی‌کنند و هر سه ماه یک‌بار ماهی 600 هزار تومان به آنها وام تعلق می‌گیرد که این رقم نه‏تنها منطقی نیست بلکه نحوه پرداخت آن هم مشکلی را از دانشجویان این مقطع حل نمی‌کند. به‌خصوص اینکه دانشجویان نمی‌توانند اطمینان داشته باشند بعد از فارغ‌التحصیلی حتما صاحب درآمد می‌شوند و می‌توانند قسط‌‌های این وام را پرداخت کنند، ازاین‌رو عملا دانشگاه‌‌ها مسیر ظالمانه‌ای را نسبت به این دانشجویان درپیش گرفته‌اند.

این عضو کمپین دکتری اظهار داشت: «متاسفانه دانشگاه‌‌ها سهوا یا عمدا باعث می‌شوند مدت تحصیل دانشجوی دکتری طولانی شود و وقتی دانشجو به ترم 11 یا 12 رسید، شروع به دریافت جریمه می‌کنند. به‌عبارت دیگر فرآیند داوری مقالات این دانشجویان طولانی می‌شود و به‌دلیل تحریم دانشجو برای تکمیل تحقیقات خود باید هزینه شخصی کند تا جایی که می‌توان گفت با نوعی برده‌داری روبه‌رو هستیم که دانشجو نه‌تنها حقوقی نمی‌گیرد، بلکه باید از جیب خود نیز هزینه کند تا درنهایت مدرک دکتری دریافت کند.»

   کرونا و چالش‌‌های جدید پیش‌روی دانشجویان دکتری

او تصریح کرد: «مدتی قبل از شیوع بیماری کرونا دانشگاه‌‌ها تصمیم گرفتند به دانشجویی که به هر دلیلی برایش بیمه رد می‌شود دیگر همان وام 600 هزار تومانی نیز تعلق نگیرد، تا جایی که یکی از دانشجویان دکتری پروژ‌ه‌ای را از سازمان نخبگان دریافت کرده بود و به همین دلیل برای او بیمه رد می‌شد و علی‌رغم اینکه او عملا شاغل نبود، اما دیگر وام به او تعلق نگرفت و این مشکلات را چندبرابر کرده است. متاسفانه هر بار سعی می‌کنند به هر طریقی که شده همین مبلغ 600 هزار تومان وام را که از سال 94 هم بدون تغییر مانده، در اختیار دانشجویان دکتری قرار ندهند.»

مرادی با تاکید بر اینکه دانشگاه‌‌ها هزینه نگارش و چاپ مقاله را از دانشجویان دریافت می‌کنند، بیان داشت: «متاسفانه دانشجویان دکتری عملا به‌عنوان برده در دانشگاه‌‌ها حضور دارند، چراکه مسئولان تنها می‌خواهند آمار‌های مربوط به تعداد مقالات را منتشر کنند، درحالی‏که وضعیت تحصیل این دانشجویان با مشکلاتی همراه است.» این درحالی است که شیوع کرونا و تعطیلی دانشگاه‌‌ها و عدم ارائه خوابگاه توسط مراکز آکادمیک کشور به دانشجویان در ابتدای امسال مشکلات جدی را برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی به‌‏ویژه مقطع دکتری ایجاد کرده بود، موضوعی که به نظر می‌رسد این روز‌ها به‌شدت قبل نیست و حالا دانشجویان می‌توانند برای انجام امور پژوهشی خود از آزمایشگاه‌‌ها و کارگاه‌‌ها استفاده کنند، البته نباید این نکته را نیز فراموش کرد که این اتفاق بیشتر برای دانشجویان بومی قابل‌اجراست و دانشجویان غیربومی همچنان باید منتظر تغییر شرایط باشند؛ از سوی دیگر طولانی‌تر شدن مدت تحصیل دانشجویان دکتری خود مشکل جدیدی را برای آنها به همراه می‌آورد.»

* نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار