به گزارش «فرهیختگان»، هفت ماه دلهره‌آور از اولین شیوع گسترده ویروس کرونا در جهان می‌گذرد؛ مدتی که همه دانشمندان و محققان دست به‌کار شدند و برای یافتن درمان و واکسن این بیماری تلاش کردند.
از آن زمان تاکنون، تحقیقات و آزمون و خطا‌های گسترد‌ه‌ای صورت گرفته که همگی به محققان کمک کرده تا علاوه‌بر شناخت بیشتر نسبت به این ویروس، به درمان و واکسن آن هم نزدیک شوند. درحال‌حاضر برخی کشور‌ها آماده عرضه واکسن کرونا هستند تا ایمنی نسبی را در میان مردم خود ایجاد کنند.
اما با توجه به جهشی که در این ویروس اتفاق افتاده، برخی ویژگی‌‌های آن دستخوش تغییر و شیوع آن بیشتر شده است.
به‌دنبال آن، دانشمندان مطالعات بیشتری را در دستورکار خود قرار داده‌اند تا آن را مهار کنند. به‌واسطه این تغییرات، هر روز تحقیقات ابعاد تاز‌ه‌ای از این ویروس را شناسایی می‌کند، به‌طوری‌که در طول این چندماه، دیدگاه محققان نسبت به برخی مسائل مرتبط با ویروس کرونا و مراقبت‌‌هایی که باید در مواجهه با آن انجام داد، تغییر کرده که همه آنها به پیشگیری از ابتلا به این بیماری کمک می‌کند.
چالش واکسن پیش‌روی محققان چینی
کمپانی‌‌های چینی برای تولید واکسن کرونا در جهان پیشگام هستند و تاکنون واکسن اولیه ساخته‌شده را روی داوطلبان زیادی آزمایش کرده‌اند. هفته گذشته، یکی از محققان نتایج بالینی فاز اول آزمایش‌‌ها را منتشر کرد که نشان می‌داد واکسن کاملا بی‌خطر بوده و به اندازه کافی باعث شروع واکنش ایمنی در بدن می‌شود. اما آنها برای طی مراحل بعدی تست‌‌های بالینی و ورود به فاز سوم با چالش‌‌هایی مواجه هستند و باید اثربخشی و تایید نهایی آنها به اثبات برسد. تست‌‌های نهایی واکسن معمولا باید روی ده‌‌ها هزار داوطلب انجام شود و با توجه به اینکه شیوع کرونا در چین تحت کنترل درآمده، کمپانی‌‌ها به‌دنبال تست واکسن در منطقه‌ای دیگر هستند. اما آنها مجبورند برای این کار هم از داوطلبان متعدد و هم برخی فعالان حوزه مراقبت بهداشتی استفاده کنند. مدیر موسسه بین‌المللی واکسن‌سازی سئول معتقد است که محققان باید تست واکسن کرونا را خارج از چین انجام دهند که بیشتر درمعرض خطر بوده و با شیوع سریع‌تر این ویروس مواجه بوده باشد.
اما چالش دیگری هم پیش‌روی محققان چینی قرار دارد و آن هم بررسی دقیق واکسن‌‌های تولیدی است. با توجه به خطا‌هایی که در تولید واکسن‌‌های قبلی رخ داده، این مساله اهمیت بالایی دارد؛ به‌عنوان مثال در سال 2018 صد‌ها هزار کودک واکسن دیفتری و کزاز معیوب دریافت کردند. چین با توجه به اینکه اولین کشور تحت‌تاثیر ویروس کرونا در جهان بود، زودتر از کشور‌های دیگر وارد فاز تولید واکسن شد. اولین پیشنهاد ساخت واکسن کرونا، از ویروس سرماخوردگی معمولی بود که به نظر می‌رسید این ویروس شباهت زیادی به سرماخوردگی دارد. درحال‌حاضر، شرکت داروسازی Sinopharm در پکن درحال ساخت دو واکسن با استفاده از ذرات کروناویروس است که با غیرفعال کردن قدرت بیماری‌زایی آن را گرفته‌اند. مدیران این کمپانی در ماه ژوئن اعلام کردند که هر دو واکسن در فاز اول و دوم باعث تولید آنتی‌بادی‌‌هایی در بدن افراد داوطلب شده است. شرکت داروسازی Sinovac هم به‌تازگی فاز سوم واکسن خود را روی مردم برزیل تست کرده و نتایج امیدبخشی از آن را منتشر کرده است. شرکت Sinopharm هم قرار است و دولت چین اعلام کرده این واکسن را می‌توان در ارتش مورد استفاده قرار داد. این شرکت، نخستین شرکت چینی است که واکسن کووید-19 آن به‌طور محدود تاییدیه گرفته است. داروسازان چینی با سرعت بالایی مشغول ساخت واکسن کرونا هستند و این موضوع، امیدواری زیادی را به مردم جهان تزریق کرده است که هرچه زودتر می‌توانند واکسن این بیماری را داشته باشند. شرکت Sinopharm متعهد شده است که تا پایان سال جاری میلادی، واکسن خود را آماده عرضه به بازار کند.
هزاران تست بلااستفاده در آزمایشگاه‌‌های آمریکا
آزمایشگاه‌‌های آمریکا که تلاش زیادی برای انجام تست کووید-19 به‌عنوان روشی پیشگیرانه برای شیوع بیشتر این ویروس انجام می‌دهند، با تمام ظرفیت خود فعالیت نمی‌کنند و کارشناسان، فقدان استراتژی ملی را مقصر این امر می‌دانند. فعالیت بسیاری از این آزمایشگاهها با موانع مدیریتی، لجستیک و نظارتی محدود شده است. حتی با وجود تراکم آزمایش‌‌های بیمارستانی در کالیفرنیا، به‌عنوان مثال، کلینیک‌‌ها به‌دلیل عدم‌استفاده از نرم‌افزار‌های ثبت و تطبیق معیار‌های سلامت یا نداشتن قرارداد با بیمارستان، از پذیرش تست کرونا از آزمایشگاه‌‌های معتبر دانشگاهی سر باز می‌زنند. محققان هشدار داده‌اند که درصورت تداوم این اوضاع، آزمایشگاه‌‌هایی که به طرح مقابله با کرونا پیوسته بودند، به تعطیلی کشیده می‌شوند.
به گفته یکی از محققان علم ژنتیک انسان در موسسه MIT و هاروارد، ظرفیت ما انجام روزانه دو هزار تست است اما عملا قادر به انجام این مقدار نیستیم. گاهی فقط روزانه هزار تست در آزمایشگاهها انجام می‌شود. آزمایشگاهها باید مقررات پیچیده وضع‌شده از سوی فدرال و به‌نوعی پروتکل‌‌های زیست‌مولکولی را برای انجام تست پشت‌سر بگذارند. اما با همه این اوصاف، برخی معتقدند که به‌دلیل کمبود منابع یا به‌دلیل عدم ارسال نمونه‌‌ها از سوی بیمارستانها، آزمایشگاهها تنها نیمی از ظرفیت تست خود را انجام می‌دهند و نتایج آن هم طی 12 تا 24 ساعت اعلام می‌شود. در این میان، کم بودن امکانات تست کرونا در آزمایشگاهها و بیمارستانها، محققان را نسبت به جلوگیری از شیوع بیشتر بیماری نگران کرده است. این مساله به‌ویژه برای کادر درمان که به‌طور مداوم درمعرض تماس با بیماران مبتلا به کرونا قرار دارند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. وضعیت به‌گونه‌ای است که حتی برخی بیمارستانها از پذیرش و تست روی پرستارانی که در تماس با افراد مبتلا بوده یا حتی دارای علائم واضح کرونا هستند، خودداری می‌کنند.
تست سریع و ارزان کووید-19 آمریکایی
تست‌‌های سریع و ارزان‌قیمتی که در دسترس افراد مشکوک و مبتلا باشد، در پیشگیری از شیوع بیشتر کرونا کمک می‌کند. محققان دانشکده پزشکی دانشگاه یال، در ایالت کنتیکت آمریکا به‌تازگی از نوعی تست سریع و ارزان‌قیمت کووید-19 رونمایی کرده است که با توجه به برداشته شدن قرنطینه عمومی، بسیار می‌تواند در تامین نیاز مردم موثر باشد. معمولا محققان از دو روش استفاده از سوآب بینی و حلق برای تست کرونا استفاده می‌کنند که تهاجمی تلقی می‌شود اما این تست جدید، تست بزاق دهان است که کمتر تهاجمی است و به نیروی متخصص برای انجام آن نیاز نیست. در این روش، از موادشیمیایی خاصی هم برای ذخیره و استخراج RNA ویروس استفاده نمی‌شود. در تست آزمایشی آن، از بین 34 نمونه مثبت‌شده توسط تست سوآب بینی و حلق، محققان توانستند 32 مورد را با دقت بالا مثبت تشخیص دهند و از 33 نمونه منفی نیز 30 مورد را با دقت زیادی منفی تشخیص دادند. محققان، هزینه این تست را بین 1.29 تا 4.37 دلار تخمین زده‌اند که موردتایید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار گرفته و بیشتر در موارد اورژانسی به‌کار می‌رود.
ایمنی بدن با سرماخوردگی معمولی
محققان در جدیدترین یافته‌‌های خود اعلام کرده‌اند برخی سلول‌‌های ایمنی که کروناویروس را شناسایی می‌کنند و عامل بروز سرماخوردگی معمولی هستند، نسبت به ویروس SARS-CoV-2 نیز واکنش نشان می‌دهند. این ویروس عامل شیوع کروناویروس در جهان است. مطالعات قبلی نشان داده بود افرادی که هرگز در معرض ویروس کرونا قرار نگرفته‌اند اما سرماخوردگی معمولی را تجربه کرده‌اند، به‌دلیل داشتن سلول‌‌های ایمنی خاصی موسوم به سلول‌‌های حافظه‌ای T، قادر به تشخیص ویروس و مقابله با آن هستند. محققان توالی‌‌های مشابهی را هم در کروناویروس‌‌های سرماخوردگی شناسایی کرده و نشان دادند که حتی سرماخوردگی معمولی هم می‌تواند باعث فعال شدن برخی از این سلول‌‌های ایمنی T در مواجهه با ویروس کرونا شود. ایمنی بدن نسبت به کروناویروس سرماخوردگی منجر به ایجاد شدت‌‌های مختلف در بروز کووید-19 می‌شود و ممکن است باعث ابتلای فرد به‌نوعی خفیف‌تر ویروس شود.
ترکیب آنتی‌بادی‌ها، سدی در برابر ویروس
محققان با مطالعه روی آنتیبادیهای انسانی دریافتند که ترکیب دو نوع آنتی‌بادی در برابر ویروس کرونا از میمون‌‌ها و همستر‌ها در ابتلا به کووید-19 محافظت کرده و در درمان آن موثر است. آنتیبادیهای خنثی‌کننده، مولکول‌‌هایی هستند که به ویروس‌‌ها چسبیده و آنها را غیرفعال می‌کنند. محققان نیویورکی ترکیبی از دو نوع آنتی‌بادی خنثی‌کننده تولید کرده‌اند که به ویروس SARS-CoV-2 چسبیده و آن را غیرفعال می‌کنند. آنها این ترکیب را به‌گونه‌ای از میمون‌‌ها تزریق کردند تا درصورت ابتلا، علائم خفیفی از بیماری داشته باشند. پژوهشگران دریافتند که این میمون‌‌ها در مقایسه با میمون‌‌هایی که شبه‌دارو دریافت کرده بودند، کمتر و خفیف‌تر دچار ذات‌الریه شده و ریه آنها آسیب کمتری را متحمل شد. این ترکیب درمورد ویروس کرونا هم به همان اندازه موثر عمل کرده و روی همستر‌ها هم نتایج مشابهی داشته است.
واکسنی که روی میمون‌‌ها موثر است
محققان هلندی موفق به ساخت واکسنی شده‌اند که معتقدند از ابتلای میمون‌‌ها به کووید-19 جلوگیری می‌کند. آنها این تست را روی 32 میمون انجام دادند. این واکسن حاوی ویروس ضعیف‌شده تنفسی بود که یکی از هفت نوع پروتئین SARS-CoV-2 را دربرداشت. بعد از انجام واکسیناسیون، تقریبا در بدن تمام میمون‌‌ها آنتیبادیهای خنثی‌کننده تولید شد که مولکول‌‌های ایمنی قوی برای جلوگیری از ابتلا به عفونت به حساب می‌آیند و سلول‌‌های T واکنش‌‌های ایمنی را در بدن آغاز کرد. زمانی که میمون‌‌ها درمعرض ویروس قرار گرفتند، واکسن به انداز‌ه‌ای قدرتمند بود که از بروز عفونت ریه در تمام 6 میمون مورد آزمایش و از عفونت بینی در پنج میمون جلوگیری کرد. طبق بررسی‌‌های صورت‌گرفته، سطح آنتیبادیهای خنثی‌کننده با ایجاد سد حفاظتی در برابر عفونت کرونا در ارتباط است.
سلول‌‌های ایمنی در بدن افراد غیربیمار
محققان به این نتیجه رسیده‌اند که سلول‌‌های ایمنی موسوم به سلول‌‌های T نه‌تنها در بدن افراد مبتلا به کووید-19، بلکه در بدن افرادی که درمعرض این ویروس قرار نمی‌گیرند هم وجود دارد. در ابتدا، محققان واکنش ایمنی نسبت به ویروس کرونا را تنها با تمرکز روی آنتیبادیهای سیستم ایمنی بدن مطالعه می‌کردند اما بعد از مدتی دریافتند که سلول‌‌های T به شکل دیگری هم در بدن ایمنی ایجاد می‌کند. آنها، این سلول‌‌ها را در نمونه خون 83درصد مبتلایان به کووید-19 و 35درصد افرادی پیدا کردند که هرگز درمعرض ویروس قرار نداشتند. محققان احتمال می‌دهند که سلول‌‌های T واکنش‌دهنده در بدن افراد سالم، طی ابتلا به عفونت‌‌های گذشته مرتبط با کروناویروس ایجاد شده باشند اما هنوز مشخص نشده که این سلول‌‌ها می‌توانند ایمنی لازم را برای مقابله با کرونا در بدن این افراد ایجاد کنند یا نه.
* مترجم: ندا اظهری