به گزارش «فرهیختگان»، علی‌اکبر اسدی، استادیار روابط بین‌الملل پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و کارشناس مسائل جنوب غرب آسیا در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به تحلیل نامه اخیر شورای همکاری خلیج‌فارس به شورای امنیت سازمان ملل و درخواست اعضای آن برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران پرداخت.
مشروح این گفت‌وگو در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
با توجه به نامه اخیر شورای همکاری خلیج‌فارس سوال این است که چرا یک اجماع بین 6 کشور ازجمله عمان و قطر اتفاق افتاد و خواستار تمدید تحریم تسلیحاتی ایران شدند؟
یک بحث مهمی که درخصوص شورای همکاری وجود دارد این است که روابط هر یک از کشورها با ایران متنوع است و همان‌طور که قطر و عمان روابط نزدیک‌تری با ایران دارند، عربستان، امارات و بحرین روابط دورتری دارند و کویت نیز یک موضع میانه‌تری نسبت به ایران دارد، اما به‌نظر می‌رسد در برخی از موارد ازجمله بحث‌هایی که مربوط به افزایش قدرت تهاجمی ایران است، این کشورها نگاه نزدیکی دارند و این نکته مهمی است.
چنانچه آنها احساس کنند در مواردی ایران با به‌دست آوردن تکنولوژی یا تسلیحات می‌تواند از موضع تدافعی به تهاجمی برسد، به‌دلیل نزدیکی جغرافیایی احساس تهدید می‌کنند؛ حتی در کشوری همانند قطر که روابط نزدیک‌تری با ایران دارد.
وجود دو پایگاه آمریکایی در قطر و احتمال درگیری و رویارویی ایران و آمریکا در مقاطع مختلف از جمله دلایل این نگرانی‌هاست.
البته نمی‌توان گفت آنها با بحث رویارویی با ایران کنار می‌آیند و وجود پایگاه آمریکایی‌ها در این کشور ممکن است قطر را هم درگیر کند، اما درمجموع شاید بتوان گفت این کشورها تحت‌تاثیر مطالبات و خواسته‌های آمریکایی‌ها قرار گرفته‌اند.
درست است که قطر و عمان به‌عنوان کشورهایی نزدیک به ایران موضع متفاوتی دارند، اما با توجه به ضعف‌هایی که به‌عنوان یک بازیگر کوچک در روابط بین‌الملل دارند، در برخی از موارد تحت‌تاثیر مطالبات و منافع بازیگران بزرگ ازجمله آمریکا قرار می‌گیرند.
نمی‌توانند اجماع لازم را در شورای امنیت ایجاد کنند
از سوی دیگر آمریکایی‌ها برای تمدید تسلیحاتی ایران در وضعیت بسیار بدی هستند و قرائن و شواهد نشان می‌دهد آنها نمی‌توانند اجماع لازم را در شورای امنیت ایجاد کرده و تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید کنند.
بر همین اساس احتمالا مطالبه آمریکایی‌ها در موضع اخیر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، تاثیرگذار بوده ضمن اینکه موضع آنها در مواردی که احساس تهدید از سوی ایران داشته به یکدیگر نزدیک می‌شود، از این رو درحال حاضر نیز این احساس وجود دارد که اگر تمدید تحریم تسلیحاتی ایران صورت نگیرد، جمهوری اسلامی می‌تواند به برخی از سلاح‌های جدید دست یابد طوری که موازنه نظامی و تسلیحاتی در منطقه را به‌شدت تغییر خواهد کرد و مجموعه کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس را در یک وضعیت ضعیف قرار می‌دهد.
عمان و قطر مواضع خود را با پیام خصوصی نرم می‌کنند
با توجه به اختلاف حیاتی قطر و عربستان و ضمن اینکه پس از ترور سردار سلیمانی اولین کشوری که رسما به ایران آمد قطر بود، آیا اقدام اخیر آنها می‌تواند پیام خاصی برای ایران داشته باشد؟
شورای همکاری خلیج‌فارس، مجموعه‌ای است که مقر آن در ریاض قرار داشته و دستورالعمل و بیانیه‌های این شورا تا حد زیادی تحت‌تاثیر اهداف سعودی‌هاست؛ یعنی درست است که قطر به‌عنوان عضوی از شورای همکاری فعالیت می‌کند اما این درخواست و نامه‌ای که به شورای امنیت داده شد، نمی‌تواند وجه عمانی را پررنگ کند؛ از این رو احتمالاً با پیام‌ها و بیانیه‌های خصوصی سعی خواهند کرد این موضع را به‌نوعی نرم‌تر کنند.
البته به‌نظر می‌رسد، وقتی مطالبه‌ای از سوی آمریکایی‌ها مطرح شود، عربستان به‌عنوان عضو مهم شورای همکاری آن را مطرح می‌کند بنابراین مخالفت کشورهایی همانند قطر و عمان تا حد زیادی با فشار آمریکا روبه‌رو خواهد شد و آنها نخواسته‌اند در این وضعیت با نگاه منفی آمریکا روبه‌رو شوند.
درواقع اگر موضوع خاصی بود که صرفاً به سعودی‌ها مربوط می‌شد این کشورها نیز مشارکت خود را تغییر می‌دادند.
آیا سفر اخیر برایان هوک به منطقه می‌تواند در صدور چنین نامه‌ای موثر باشد؟
برایان هوک به‌عنوان مسئول وقت پرونده ایران در آمریکا در چند ماه گذشته یکی از مهم‌ترین دستور کارهایی که پیگیری کرده است، بحث اجماع‌سازی و رایزنی برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران بود.
او در این زمینه با کشورهای مختلف دنیا ازجمله اعضای شورای امنیت رایزنی کرد و در سفر به کشورهای خلیج‌فارس نیز این موضع را ادامه داد.
البته کشورهایی همانند چین و روسیه و کشورهای اروپایی اعلام کردند با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران مخالف هستند و از این طرح حمایت نمی‌کنند اما سایر کشورها به‌دلیل نوع خاص روابطی که با آمریکا دارند قطعاً نمی‌توانند استقلال عمل لازم را در برابر مطالبات آمریکا داشته باشند.