به گزارش «فرهیختگان»،  تا پیش از شکل‌گیری گروهک تروریستی داعش، در حوزه رسانه، هیچ‌گروهی به‌اندازه «جماعت توحید و جهاد» که ابومصعب الزرقاوی تاسیس کرده بود، با خشونت مانوس نبود. آنها با هدف ایجاد رعب و ترس سر می‌بریدند و فیلم آن را نیز در سایت‌های مختلف بارگذاری می‌کردند. با خارج شدن هر سایت، فیلم‌های جنایات زرقاوی روی چندین سایت دیگر بارگذاری می‌شد. زرقاوی در سال 2006 کشته شد، اما راهی را که او طی کرده بود، چند سال بعد داعش ادامه داد. با توسعه ارتباطات و شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی، داعش زودتر از آنچه تصور می‌شد، در دنیا شناخته شد. بخشی از پیش‌روی‌های داعش در سوریه و عراق وابسته به استفاده از نیروهای باسابقه و توانمند در حوزه رسانه و بهره‌گیری از خشونت و کارگردانی خشونت در ویدئوهای منتشر شده بود. درباره کارکرد رسانه برای گروهک‌های تروریستی و به‌ویژه داعش با دکتر یاسر قزوینی‌حائری، عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران گفت‌و‌گو کردیم. او در چند سال‌گذشته به‌طور خاص روی فعالیت رسانه‌ای گروهک‌های تروریستی و به‌ویژه داعش تمرکز کرده و به‌همین دلیل در فیلم «به‌وقت شام» مشاور ابراهیم حاتمی‌کیا در امور داعش بود. قزوینی در این فیلم به مساله کارگردانی خشونت توجه جدی کرده بود و در گفت‌و‌گو با «فرهیختگان» این مساله را نقطه تمایز داعش با سایر گروه‌ها دانست. متن گفت‌و‌گو با این استاد دانشگاه درباره کارکرد رسانه در گروه‌های تروریستی را در ادامه می‌خوانید.

محورهای مهم گفت‌و‌گو به شرح ذیل است:

*  آغاز فعالیت رسانه ای جهادی‌ها از افغانستان بود. در آن دوره چون امکانات کم بود، هرکدام از گروه‌ها مجلاتی داشتند و تلاش می‌کردند آنها رنگی و پر و پیمان باشند.

*  رسانه با هدف انتقال پیام در گروه‌های جهادی وقتی شکل گرفت که احساس کردند دشمنان یا طرف مقابل می‌خواهد آنها یا فعالیت آنها را نادیده بگیرد.

*  من معتقدم سر بریدن از بعثی‌ها آمد. البته درهمان دوره، طالبان در فیلم‌هایش سر بریدن را شروع کرد، چون تحریک طالبان پاکستان و تاحدی هم گروه «شباب المجاهدین» سومالی به داعش خیلی نزدیک است.

*  داعش کارتی دارد که هیچ‌کس آن را رو نمی‌کند. اعدام‌های آن‌گونه و نشان دادن اجساد بدون‌هیچ‌ابایی، چیزهایی است که به‌صورت رسمی و با لوگوی رسمی از سوی داعش منتشر می‌شود.

*  ما در داعش با کارگردانی خشونت مواجهیم. بالاترین حد کارگردانی خشونت را داعش دارد و بعد از آن تحریک طالبان پاکستان و بعدش شباب المجاهدین سومالی.

*  کارگردانی صوت داعش شاید از کارگردانی تصویر خیلی مهم‌تر باشد؛ صدای نفس‌نفس زدن‌ها تاثیر بسیار زیادی دارد. اگر از داعش افکت‌های صوتی را بگیرید، تاثیر فیلم‌ها بسیار پایین می‌آید.

*  داعش بعد از دوره شکست، تمرکز روی رسانه برای جذب نیرو و ایجاد سمپات دارد. یعنی به‌جای اینکه از یک‌سری مرحله‌های کلاسیک برای جذب نیرو استفاده کند، فرآیند جذب نیرو را متحول کرده است.

*  در روایت داعش همه‌چیز عوض شده و می‌گوید من می‌خواهم با ماشین انتحاری بروم ولی یک‌جوری باید قاب بسته شود تا هم فیلمبردار و هم کسی که در ماشین است به بهترین وجه کشته شود.

*  بالاخره از یک میلیون نفری که فیلم داعش را می بینند، هزار نفر هم سمپات شوند، بس است. از این هزار نفر، پنج نفر هم انتحاری شوند، کفایت می‌کند.

*  گزینه‌ داعش برای ترور با کامیون، تبدیل به یک شیوه جدید تروریستی ‌شد که حتی مسیحی علیه مسلمان، سفید علیه سیاه و صوفی علیه بسیج انجام داد. این چیز عجیبی است.

*  من یک اصطلاحی وضع کردم که «بازی گرفتن از قربانی» است. یعنی قربانی بازی می‌کند و جمله به جمله داعش را می‌گوید و حتی میمیک صورت و حرکت چشمش به ‏گونه‌ای است که داعش می‌خواهد.

*  در فیلم سوزاندن سرباز ترک، یکی از سربازان در لحظه جان دادن، گفت «اردوغان من را نجات بده». این بهترین جمله برای داعش بود. فیلم به‌قدری ذهنیت مخاطب را متزلزل می‌کرد که دیدن آن در ترکیه جرم شد.

*  داعش هر وقت خودش را در خطر می‌دید، عملیات‌های خشونت‌آمیز را توسعه می‌داد. در نبردهایی که داعش احساس خطر بیشتری می‌کرد، فیلم‌های رعب‌انگیزتر بیشتری بیرون می‌داد.

*  رسانه های داعش سازوکار دارد. مناصر [رسانه‌های غیررسمی] اجازه ندارند سرخود فیلم منتشر کند. سمپات می‌تواند تکه‌هایی از فیلم‌های رسمی در بیاورد و آنها را به هم بچسباند و سرود روی آن بگذارد.

*  الان بخش رسانه‌ای داعش به‌شدت افت کرده است. هر دو هفته فیلم بیرون می‌دهد که قابل‌مقایسه با فیلم‌های دوران اوجش نیست. الان از گوپرو و هلی‌شات استفاده نمی‌کند.

*  رسانه داعش بیش از آنکه محتوا منتشر کرده باشد، محتوایی دارد که منتشر نکرده است. داعش می‌گوید من تو را می‌کشانم که همه فیلم‌هایم را ببینی ولی انتظار نداشته باش شیوه جدید اعدام ببینی.

*  من پنج مدل سربریدن را دیدم تا این شیوه طراوت خودش را برای مخاطب از دست ندهد. این‌طور بگویم اینها یا واقعا از شیطان کمک گرفته‌اند یا یک ذهن خلاق جوان پشت این طراحی‌ها بوده تا جنایات‌شان تکراری نشود.

مشروح مصاحبه سیدمهدی طالبی- صادق امامی،گروه بین‌الملل «فرهیختگان» با یاسر قزوینی، عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران را اینجا بخوانید.