به گزارش «فرهیختگان»، توافق هسته‌ای ایران موسوم به برجام به پنجمین سالگرد خود نزدیک شده است. با گذشت این زمان، برجام در وضعیت شکننده و ضعیفی قرار گرفته و برخی معتقدند در واقع چیزی از آن باقی نمانده است. برای بررسی درباره آخرین وضعیت این توافق و نقطه‌نظرات مسکو درباره آن به گفتگو با آقای «لوان جاگاریان»، سفیر فدراسیون روسیه در تهران نشسته‌ایم که در ادامه از نظر شما خواهد گذشت.

سفیر روسیه در این گفتگو ضمن انتقاد از اقدامات آمریکا در خصوص توافق هسته‌ای به ابراز تأسف اروپایی‌ها در این خصوص اشاره می‌کند و می‌گوید که ابراز تأسف اروپا کافی نیست. او به تسنیم گفت: «به اروپایی‌ها هم گفتیم که "شما فقط اظهار تأسف می‌کنید، اظهار تأسف به‌تنهایی کفایت نمی‌کند.»

آقای جاگاریان معتقد است که آمریکا به‌دنبال مذاکره با ایران نیست، بلکه می‌خواهد شرایط خود را تحمیل کند. او در این خصوص می‌گوید: «آنها فقط دستور کار خود را دنبال می‌کنند، حتی نمی‌خواهند مذاکره کنند و فقط می‌گویند "یا شرایط ما را بپذیرید و یا تحریم شوید."، متأسفانه آنها حرف دیگری نمی‌فهمند.»

وی در خصوص تأثیر پیروزی هر یک از کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بر اوضاع برجام، تفاوت چندانی را نمی‌بیند و در این زمینه می‌گوید: «به هر کسی که در آنجا باشد خیلی خوشبین نیستیم.»

آقای جاگاریان درباره تلاش‌های آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران به مخالفت مسکو اشاره می‌کند و می‌گوید: «به‌طور قطع مخالفت می‌کنیم و آمریکا حق ندارد درباره این موضوع حرف بزند.»

سفیر روسیه با اشاره به اینکه تهران و مسکو به تحریم‌های آمریکا عادت کرده‌اند، به افزایش صادرات روسیه به ایران در 5 ماه اول سال جاری میلادی و همچنین میزان صادرات ایران به روسیه اشاره می‌کند و می‌گوید: «ما [به تحریم‌ها] عادت کرده‌ایم، ایران نیز عادت کرده است. ما ابراز آمادگی کردیم تا همکاری اقتصادی با ایران را عمیق‌تر کنیم. از طرف نمایندگی بازرگانی امروز به ما آماری را دادند که بر اساس آن طی پنج ماه سال جاری میلادی حجم صادرات روسیه به ایران در حدود 700 میلیون دلار بود که 30 درصد نسبت به سال گذشته در همین بازه زمانی بیشتر است. صادرات ایران به روسیه نیز 250 میلیون دلار شد.»

وی می‌افزاید: «یک سازوکاری است به‌نام «اینستکس» که اروپایی‌ها خیلی تبلیغ می‌کنند و ما هم اعلام آمادگی کردیم در اینستکس شرکت کنیم. چه با اینستکس، چه خارج از اینستکس ما با جمهوری اسلامی راه‌حلی را برای ادامه همکاری پیدا می‌کنیم.»

سفیر روسیه در ادامه به اجرای پروژه‌های دوجانبه ایران و روسیه و همچنین مشکلات بانکی اشاره می‌کند، و می‌گوید: «مشکل بانکی همچنان وجود دارد  هر دو کشور تحت تحریم قرار دارند. اما باید یک راه‌حلی را پیدا کنیم برای برطرف کردن مشکلات مصنوعی که از طرف کشور ثالث ایجاد شده‌اند. ما بالاخره با شما در یک سنگر هستیم.»

مشروح این مصاحبه را در ادامه می‌توانید بخوانید.

از اینکه برای انجام مصاحبه در این شرایط خاص (شیوع کرونا) وقت اختصاص دادید، تشکر می‌کنم. به سالگرد برجام یعنی توافق هسته‌ای نزدیک می‌شویم. به‌تعبیر عده‌ای این توافق در کُما یا برزخ قرار دارد. برخی مثل طرف‌های اروپایی منتظر هستند انتخابات در آمریکا برگزار شود که شاید شرایط یا دولت جدیدی در واشنگتن حاکم شود. اعضا و طرف‌های باقیمانده در برجام کم‌وبیش به‌دنبال حفظ این توافق هستند، با تمامی این شرایط و توصیف‌ها، آیا به‌نظر شما این توافق الآن ارزش حفظ را دارد، چرا؟

سفیر روسیه: خیلی ممنون از اینکه تشریف آوردید و از اینکه همواره شما را در اینجا (سفارت) دیدار کنم و به نوعی تبادل نظر داشته باشیم خوشحال می شوم. شما درست اشاره کردید ما در حال نزدیک شدن به پنجمین سالگرد برجام هستیم. قبلا فکر می کردیم سالگرد برجام را جشن خواهیم گرفت، اما متاسفانه در ماه می سال 2018 دولت آمریکا، با وجود تمامی زحمت هایی که برای رسیدن به یک توافق خوب و سازنده کشیده شده بود، یکجانبه و غیرقانونی از توافق خارج شد. متاسفانه الان جایی برای جشن گرفتن نمانده است.

ولی به هر حال من هنوز نمی توانم قبول کنم که برجام در کما است. ما دیپلمات ها همیشه باید خوشبین باشیم و تسلیم نمی شویم. این توافق در کوتاه مدت که باقی می ماند، اما ما با کشورهای اروپایی و جمهوری خلق چین تلاش خواهیم کرد برجام را حفظ کنیم. دولت روسیه و در راس آن وزارت خارجه روسیه تلاش می کند تا اقداماتی را انجام دهد که اگر موفق شود انشالله خوب خواهد بود. ولی هنوز نمی خواهم وارد جزئیات بشوم. باید امیدی را که داریم حفظ کنیم، اگر چه ضعیف است.

* اظهار تاسف اروپا کافی نیست

منتقدان برجام در خیلی از کشورهای عضو برجام و حتی در داخل خود آمریکا، کاخ سفید را برای خروج از این توافق سرزنش می کنند. تهران هم طرف های اروپایی را به کم کاری متهم می کند. علاوه بر این شاهد بوده ایم که آمریکایی ها نه تنها خودشان از توافق خارج شدند بلکه کشورهای دیگر را به نقض یا خروج از این توافق تشویق می کنند. این اقدامات امیدی زیادی را برای حفظ برجام باقی نمی گذارد. نظر مسکو درباره این عملکرد آمریکا و اروپا چه هست؟ راه حل و برون رفت از این شرایط چیست؟

خب آمریکا جداست و کشورهای اروپایی نیز جدا هستند و ما نگرانی های ایران را به خوبی درک می کنیم. انتظاراتی که ایران از اول داشت تحقق پیدا نکرده اند. من منتقدان این توافق را هم درک می کنم. شما درست اشاره کردید که نه تنها آمریکا برجام را نقض کرده بلکه سایر کشورها را وادار و تهدید می کند تا برجام را نقض کنند. این اقدامات غیرقانونی است و ما چندین بار آمریکا را محکوم کرده ایم و به اروپایی ها هم گفتیم که شما فقط اظهار تاسف می کنید، اظهار تاسف به تنهایی کفایت نمی کند، باید به شدت از آمریکا انتقاد کنید که به حرف و امضای خود پایبند نیستند. ولی ما باز با کشورهای اروپایی یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان تلاش خواهیم کرد و امکانات خود را برای حفظ برجام بسیج خواهیم کرد. من عرض کردم در حال کار کردن روی این مسئله هستیم، ولی نمی خواهم وارد جزئیات بشوم. دوستان ما در وزارت امور خارجه و سایر ساختارهای جمهوری اسلامی در جریان هستند. من حداقل هفته ای یک بار به وزارت خارجه [ایران] می روم و در خصوص برجام به تبادل نظر می پردازم. ما کاملا شفاف هستیم. ما در مسکو فعال هستیم. آقای ظریف هم اخیرا سفری را به مسکو داشتند. ما در وین فعال هستیم، و در نیویورک نیز فعال هستیم. ولی وارد جزئیات نمی شوم.

* آمریکا حق ندارد درباره تحریم تسلیحاتی ایران حرف بزند

فقط مربوط به برجام است یا موضوعات دیگر را هم شامل می شود؟

نه، مربوط به برجام است. یک موضوعی دیگر هم هست که راجع به ادعای آمریکا درباره تمدید تحریم تسلیحاتی می شود که به طور قطع مخالفت می کنیم و آمریکا حق ندارد درباره این موضوع حرف بزند.

آمریکایی ها به دنبال این هستند که از طریق مکانیزم ماشه یا اسنپ بک این تحریم ها را تمدید کنند. این خواسته آمریکا به لحاظ حقوقی یا سیاسی تا چه حد مسموع و پذیرفته شده است؟ فکر می کنید آمریکایی ها در تحقق این امر چقدر شانس دارند؟

شانس وجود دارد اما بستگی به اراده ملی بعضی کشورهای اروپایی دارد.

* آمریکا نمی خواهد مذاکره کند، بلکه می خواهد شرایط خود را تحمیل یا تحریم کند

چقدر این حرف آمریکایی ها مبنای حقوقی و منطقی دارد؟

نه مبنای حقوقی دارد و نه مبنای منطقی. آنها فقط دستور کار خود را دنبال می کنند. حتی نمی خواهند مذاکره کنند و فقط می گویند یا شرایط ما را بپذیرید و یا تحریم شوید. متاسفانه آنها حرف دیگری نمی فهمند.

* به اروپایی ها گفتیم که در تصویب قطعنامه در آژانس اشتباه و شرایط را بدتر کردند

مسئله دیگری که اخیرا اتفاق افتاد مربوط به آژانس بین المللی انرژی اتمی می شود؛ جایی که یک قطعنامه در خصوص همکاری ایران با آژانس صادر شد. خب، ایران معتقد است این مربوط به موضوعاتی است که در چارچوب پرونده موسوم به پی ام دی حل شده و بسته شدند. ضمنا و ظاهرا این موارد مربوط به مسائلی قدیمی هستند که الان پرداختن به آنها فوریتی ندارد. سوم اینکه ایران معتقد است که مبنای چنین مواردی، اطلاعات جاسوسی  هستند و خیلی قابل استناد نیستند. آیا صدور چنین قطعنامه ای منطقی است؟ دوم اینکه چقدر می تواند به تلاش هایی که برای حفظ برجام صورت می گیرد، کمک کند؟

ما از اول چندین بار به همتایان اروپایی خود خاطر نشان کردیم که نیازی به تصویب قطعنامه وجود ندارد و تصویب آن می تواند وضعیت را بدتر کند. اما به حرف و پیشنهادهای ما گوش ندادند. تا آنجایی که می دانم ایران این آمادگی را داشته و دارد تا همکاری کند، اما طرف ایرانی شرایط خود را اعلام کرده که تا اندازه ای منطقی است. همانطور که شما اطلاع دارید ما با دوستان چینی خود رای مخالف به این قطعنامه دادیم و آنها اکثریت آرا را دریافت نکردند، اگرچه راضی هستند. ولی به آنها چندین بار گفتیم که کار را دشوارتر کردید و دچار اشتباه شدید و الان باید با همدیگر این اشتباهات را جبران کنیم.

رویکرد یکجانبه آمریکا در خروج فقط شامل حال برجام نمی شود. این روزها بحث خروج آمریکا از سازمان بهداشت جهانی نیز مطرح شده است. فکر می کنید این رویکرد چه تاثیری در نظم بین المللی و همکاری های بین المللی داشته باشد؟ اینکه علاوه بر آمریکا، کشورهای دیگر چه نقشی در این خصوص دارند؟

نه تنها از سازمان بهداشت جهانی بلکه آمریکا از بسیاری از توافق های دوجانبه از جمله INF و «آسمان باز» خارج شده است. ما شاهد هستیم که آمریکا تلاش می کند تا برتری یک جانبه به دست بیاورد و آنها می خواهند در مذاکراتی که با روسیه درباره تسلیحات هسته ای و برنامه موشکی داشتند چین نیز ملحق شود. ولی جمهوری خلق چین کشوری مستقل است و ما نمی توانیم به آنها فشار بیاوریم. چین خودش تصمیم می گیرد که آیا شرکت کند یا نکند. این سیاست غیرسازنده آمریکا هست و ما کاملا می بینیم که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تحت تاثیر شدید سیاست داخلی قرار دارد. هر چقدر که به این انتخابات نزدیک شویم این مبارزه داغ ترخواهد شد. متاسفانه روابط دو جانبه آمریکا و روسیه  و سیستم جهانی خلع سلاح قربانی این مبارزه داخلی شد.

* ایران و روسیه به تحریم ها عادت کرده اند؛ برای همکاری با ایران راه حلی را پیدا می کنیم

علاوه بر بحث خروج، استفاده بی رویه آمریکا از تحریم ها نیز مطرح است. آمریکا پس از خروج از برجام ایران را تحریم کرده و تاکنون نیز به آن ادامه داده است. البته فقط ایران استثنا نبوده است. کشورهای دیگر از جمله روسیه نیز با این موضوع درگیر بوده اند. استفاده از تحریم ها بدین شکل، چه تبعاتی در بلندمدت دارد؟ بعضی ها این تعبیر را دارند که آمریکا با تحریم ها نظام اقتصادی دنیا را به گروگان گرفته تا کشورهای دیگر پیشرفت نکنند. آیا در بلند مدت این رویه جواب می دهد و چه تبعاتی دارد؟

ببینید سیاست تحریم به یک ابزار معمولی برای آمریکا تبدیل شد و هر کشوری که مورد قبول آمریکا نیست را تحت تحریم قرار می دهند، تا آن را تضعیف کنند. ما تجربه تلخ تحریم ها را از سالیان قبل حتی در زمان شوروی احساس کردیم. همانطور که اطلاع دارید روسیه در سال 2014 هدف تحریم ها قرار گرفت زمانی که آمریکا و متحدانش موفق شدند یک کودتای غیرقانونی در اوکراین اجرا کنند. الان ایران هدف دیگر آمریکا شده که علیه آن تحریم های غیرقانونی اعمال کرده اند. فقط شورای امنیت سازمان ملل متحد است که می تواند تحریم های قانونی را اعمال کند اما تحریم هایی که آمریکا اعمال کرده غیرقانونی است. ما می دانیم که این تحریم ها برای جمهوری اسلامی ایران مشکلاتی را ایجاد کرده به خصوص در شرایطی که بر اثر شیوع ویروس کرونا پیش آمده است؛ چنانکه آقای گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد اعلام کرده که در این شرایط دشوار کشورهای اروپایی و آمریکا تحریم های خود را چه علیه ایران  و چه علیه سوریه لغو کنند. اما آمریکا گوش نداده و حتی تحریم های سختی را ضد مردم سوریه اعمال کرده است. اتحادیه اروپا نیز آن را تکرار کرده است. منظورم قانون سزار است که در تاریخ 17 ژوئن اعمال شد. ولی ما عادت کرده ایم، ایران نیز عادت کرده است. ما ابراز آمادگی کردیم تا همکاری اقتصادی با ایران را عمیق تر کنیم. از طرف نمایندگی بازرگانی امروز به ما آماری را دادند که بر اساس آن طی پنج ماه سال جاری میلادی حجم صادرات روسیه به ایران در حدود 700 میلیون دلار بود که 30 درصد نسبت به سال گذشته در همین بازه زمانی بیشتر است. صادرات ایران به روسیه نیز 250 میلیون دلار شد.

یک سازوکاری است به نام «اینستکس» که اورپایی ها خیلی تبلیغ می کنند و ما هم اعلام آمادگی کردیم در اینستکس شرکت کنیم. چه با اینستکس چه خارج از اینستکس ما با جمهوری اسلامی راه حلی را برای ادامه همکاری پیدا می کنیم.

* آمریکا باید نیروهای خود را از افغانستان خارج کند

با نزدیک شدن به انتخابات در آمریکا باز یک سری بحث ها درباره روسیه مطرح می شود. اخیرا ما گزارشی را در رسانه های آمریکایی شاهد بودیم درباره اینکه روسیه به طالبان پول داده تا به نیروهای آمریکایی حمله کنند. آیا چنین چیزی صحت دارد؟

ببینید من خودم در افغانستان کار کرده ام، چه در سفارت شوروی در کابل چه در کنسولگری روسیه در مزار شریف. در آن زمان یعنی در دهه 80 میلادی آمریکا به مجاهدین پول و سلاح از جمله موشک های استینگر می داد تا سربازان شوروی را بکشند. حالا آنها بر اساس اتهامات بی اساس متهم می کنند که ما به طالبان پول می دهیم. این خنده دار است. مارک اسپر وزیر دفاع آمریکا هم این گزارش ها را تایید نکرده است. وقتی آمریکایی ها چه در داخل و چه در صحنه بین الملل با مشکلاتی مواجه می شوند همیشه به دنبال کشور ثالثی می گردند تا مسئولیت را به گردن آن بیاندازند و البته دشمن شماره یک کی هست؟ روسیه. اما ما امیدوار هستیم که روند حل سیاسی مشکل افغانستان شکل بگیرد و امیدوار هستم که افغانستان به یک کشور بی طرف و آرام تبدیل شود و با تمام همسایگان خود روابط عالی داشته باشد. فقط آمریکا باید نیروهای خود را از افغانستان خارج کند.

در مورد انتخابات آمریکا خیلی از کشورها ملاحظاتی دارند، آیا به صورت خاص روسیه تمایلی به یکی از این نامزدها دارد که برنده شود و اینکه شانس پیروزی کدام نامزد را بیشتر می دانید؟

مقدم بر هر چیزی باید بگویم هر کسی پیروز و انتخاب شود بر اساس اراده مردم است. ما مداخله نکردیم، نمی کنیم و نخواهیم کرد. این آمریکا است که در امور داخلی کشورهای دیگر از جمله ایران و روسیه مداخله می کند. ما آمادگی داریم با هرکسی که پیروز می شود وارد مذاکره شویم و هیچ ترجیحی نداریم.

شما فکر می کنید اگر آقای بایدن انتخاب شود و یا ترامپ چه تاثیری بر حفظ برجام خواهد داشت؟

به هر کسی که در آنجا باشد خیلی خوشبین نیستیم.

* سیستم انتخاباتی آمریکا غیردموکراتیک است

آمریکا اخیر درگیر اعتراضات مردمی شده که طولانی هم بوده است. شما این اعتراضات را چگونه می بینید و اینکه اگر چنین اتفاقاتی در کشورهای غیرغربی رخ می داد، واکنش آنها چگونه می بود؟

آمریکا همیشه خود را به عنوان قهرمان حقوق بشر معرفی می کند. این دورویی سنتی آمریکا است. به جای اینکه به کشورهای دیگر اعتراض کند بهتر است به آینه نگاه کند و بپرسد که آیا آمریکا کشور دموکراتیکی است؟ سیستم انتخاباتی آمریکا غیردموکراتیک است، چرا که مردم نمی توانند مستقیم رئیس جمهور را انتخاب کنند. آنجا انتخابات دو مرحله ای است، یعنی دموکراتیک نیست. دوم اینکه، شما درست اشاره کردید. از کشورهای دیگر انتقاد می کنند اما چشم خود را بر روی آنچه در داخل کشور خودشان اتفاق می افتد، می بندند. لذا کاملا مشخص است که این دورویی سنتی آمریکا است.  ما در خصوص تحولات اخیر آمریکا تفسیری نمی کنیم، چون این امور داخلی آمریکا هست. ما مداخله نکردیم و نمی کنیم. 

مدیر عامل منطقه آزاد چابهار اخیرا گفته است که روسیه به دنبال جایگزنی کانال سوئز در کریدور شمال به جنوب از طریق بندر چابهار است. شما از وجود این طرح اطلاعی دارید و جزئیاتی از آن می دانید؟

من خودم حدود هشت سال پیش به همراه سفرای خارجی مقیم تهران از چابهار بازدید کردم. این سفر با هماهنگی اداره کل تشریفات وزارت امور خارجه ایران صورت گرفت تا ما با امکانات چابهار آشنا شویم. ما می دانیم که در چابهار کشور هند فعال است. اگر آنها رسما پیشنهاد دهند ما آن را بررسی می کنیم. ما در حال حاضر، با وجود دشواری شرایط بواسطه شیوع کرونا، بیشتر راجع به شاهراه شمال به جنوب صبحت می کنیم و علاقمند هستیم این شاهراه بالاخره فعالتر شود، چه راه آهن از طریق جمهوری آذربایجان، و داغستان روسیه و چه از طریف امکاناتی که با هم در دریای خزر داریم. ولی آنچه که شما فرمودید خیلی جالب است.

آخرین وضعیت این کریدور شمال به جنوب در حال حاضر چگونه است؟

ببینید ما پیشنهاد دادیم که معاون وزیر راه و ترابری روسیه یک ویدیو کنفرانس با همتای ایرانی خود داشته باشد و امیدوارم به زودی برگزار شود. اما آنچه به راه آهن مربوط می شود آنطور که ما اطلاع داریم، راه آهن قزوین و رشت اتمام شده و الان احداث راه آهن رشت-آستارا در دستور کار قرار دارد. این دیگر پروژه داخلی شما است.

* روسیه با ایران در یک سنگر است

یک سوال در خصوص روابط دو جانبه بین ایران و چین بپرسم. البته شما هم احتمالا اخیرا شاهد بودید که در رسانه ها درباره سند همکاری چین و ایران زیاد گمانه زنی شد. سوالی که پیش می آید این است که روابط روسیه و ایران چه افقی دارد و به چه سمتی حرکت می کند

ببینید امکانات چین با امکانات روسیه کمی فرق می کند. این سند 25 ساله فقط مربوط به چین و ایران می شود و هیچ کشور ثالث نمی تواند از آن استفاده کند یا مداخله کند.  ما خیلی خوشحال می شویم که دو کشور دوست به توافقی برسند که هم برای مردم ایران و هم برای مردم دوست چین مفید باشد. اما در رابطه با روسیه، ما الان تلاش می کنیم جلسه نوبتی کمیسیون مشترک را برگزار کنیم. در همین راستا اخیرا اقای تیکانف معاون وزیر نیرو با کاظم جلالی سفیر ایران در مسکو دیدار کردند و به توافق رسیدند تا جلسه نوبتی کمیسیون مشترک در روسیه برگزار شود تا بتوانیم به صورت مفصل درباره اجرای پروژه های دوجانبه صبحت کنیم. چنانکه مشکل بانکی همچنان وجود دارد  هر دو کشور تحت تحریم قرار دارند اما باید یک راه حلی را پیدا کنیم برای برطرف کردن مشکلات مصنوعی که از طرف کشور ثالث ایجاد شده اند. ما بالاخره با شما در یک سنگر هستیم.

* اروپا به جای تحریم و فشار شرایط بازگشت مردم سوریه را فراهم کند

نشست آستانه بین روسیه، ایران  و ترکیه درباره سوریه به صورت ویدو کنفرانس برگزار شد سوال این است که در حال حاضر وضعیت سوریه چگونه است و چقدر در این نشست پیشرفت حاصل شد؟

این نشست خیلی مهم بود، چون به مدت طولانی طرفین ملاقات نکرده بودند و تماسی نداشتند. قرار بود نشست در 5 مارس برگزار شود. ایران هم برای میزبانی اعلام آمادگی کرده است. انشالله وقتی وضعیت در خصوص کرونا در سه کشور عادی شود بویژه در ایران چرا که قرار است میزبان نشست باشد، شرایط برای دیدار روسای جمهور سه کشور مهیا شود. نشست مجازی مهم است اما نمی تواند جایگزین نشست حضوری شود و اینکه در حاشیه این نشست حتما و همیشه مذاکرات دوجانبه برگزار می شود که شاید اهمیت آن کمتر نباشد. درباره وضعیت سوریه باید گفت از لحاظ نظامی تقریبا وضعیت آرام است و ما هم با ترک ها به توافق مهمی رسیدیم پس از درگیری های که در ماه مارس در ادلب رخ داد. ما امیدواریم اگر وضعیت اجازه دهد در ماه اوت در ژنو جلسه قانون اساسی هم برگزار شود. این نوع همکاری سه جانبه خیلی سازنده است، اما متاسفانه وضع اقتصادی در سوریه خیلی بد است و موجب نگرانی ما و شما هم هست. یک بار دیگر تکرار می کنم آنها به جای اینکه به مشکلات مردم سوریه کمک کنند برعکس بر مشکلات داخلی سوریه اضافه می کنند. حتی ما به همتایان اروپایی خود می گوییم اگر شما می خواهید مهاجرین به سوریه بازگردند کمک کنید تا شرایط بازگشت آنها را ایجاد کنید. آیا شما علاقمند به بازگشت مهاجرین به خانه خود هستید یا نیستید؟ این یک سوال خیلی منطقی است که باید به آن جواب مشخص دهند، اگر آنها صادقانه علاقمند هستند باید به جای تحریم و فشار، شرایط را برای تمام مردم سوریه ایجاد کنند. مردمی که در مناطق تحت کنترل دولت یا خارج از کنترل دولت زندگی می کنند؛ فرقی نمی کند. 

در پایان اگر نکته ای دارید بفرمایید.

بلی، نکته ای دربار همکاری مان در بُعد فرهنگی دارم. سالیان سال است که مرکز فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو فعال است که کار مهم و موثری را آنجا انجام می دهد. در آنجا زبان فارسی تدریس می شود. خیلی خوشحال هستیم و از آن حمایت می کنیم اما ما هم انتظار داریم بر اساس اصل متقابل چنین امکانی را داشته باشیم. ما چندین بار درخواست دادیم که ما این حق را داشته باشیم که مرکز فرهنگی روسیه در اینجا افتتاح شود و ما منتظر جواب طرف ایرانی به درخواست خود هستیم. هم کتبی ارائه کرده ایم و هم چند پیشنهاد داده ایم. امیدواریم که طرف ایرانی هر چه سریعتر به ما پاسخ دهد. خیلی خوشحال می شویم.