به گزارش «فرهیختگان»، این روزها شیوع ویروس کرونا آموزش را دچار تحول کرده است؛ در شرایطی که بحران کرونا موجب تعطیلی فضای آموزشی کشور شد، آموزش مجازی بحث دروس نظری و تئوری را دنبال کرد و با ایجاد بسترهایی جهت برگزاری جلسات مجازی و آموزش از راه دور، سبب‌ساز ظرفیت جدیدی برای دانشجویان در کشور شد. اما موضوعی که در این میان باعث نگرانی دانشجویان شده بود بحث دروس عملی و آزمایشگاهی دانشجویان بود. دروسی که قطعا امکان برگزاری آنها به‌صورت مجازی وجود نداشت. دانشگاه آزاد اسلامی در این مدت برای دروس تئوری خود تلفیقی از آموزش مجازی و حضوری را انتخاب کرده بود و حالا برای دروس آزمایشگاهی خود نیز راهکاری ویژه دارد.
قرار است دروس عملی دانشجویان در شهر محل سکونت دانشجویان برگزار شود. این خبر را دکتر طهرانچی روز سه‌شنبه در مراسم تقدیر از مرتضی موسی‌خانی، رئیس سابق دانشگاه آزاد اسلامی استان قزوین تکلیف اعلام کرد. رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تکلیف دروس عملی و آزمایشگاهی دانشجویان را مشخص و اعلام کرد کلاس‌های آزمایشگاه از ابتدای مردادماه آغاز خواهد شد. در شیوه جدید، دروس آزمایشگاه دانشجویان با روش تعاون برگزار خواهد شد. در این روش، هر دانشجو می‌تواند در واحد دانشگاهی محل سکونت خود دروس عملی را بگذراند. این یکی از ویژگی‌های دانشگاه آزاد اسلامی است که می‌تواند با استفاده از توان شبکه‌ای خود، به هر دانشجو در نزدیک‌ترین واحد سکونتش خدمات آموزشی ارائه دهد، به گفته طهرانچی در ایام امتحانات ترم جاری روزانه 700 تا 1200 نفر از طرح تعاون آزمون در محل، در استان‌های گیلان، گلستان و بخشی از استان فارس استفاده کردند.
در همین راستا با جواد علمایی، معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی و عبدالله محمدی، مدیرکل پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص نحوه برگزاری دروس آزمایشگاهی دانشجویان در شهر محل سکونت‌شان و همچنین ظرفیت‌های آزمایشگاهی واحدها گفت‌وگو کرده‌ایم.
مدیرکل پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی:
همه واحدهای دانشگاه از حداقل امکانات آزمایشگاهی برخوردارند
روز گذشته دکتر طهرانچی از برگزاری کلاس‌های آزمایشگاهی در واحدهای دانشگاهی محل سکونت دانشجویان خبر داد. درحال حاضر ظرفیت و پتانسیل آزمایشگاه‌ها در استان‌های دانشگاه به چه صورت است؟
اگر بخواهیم آزمایشگاه‌های استان‌ها را تقسیم‌بندی کنیم می‌توان سه گروه برای آنها درنظر گرفت؛ آزمایشگاه‌های آموزشی، آموزشی تحقیقاتی و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی. آزمایشگاه‌های آموزشی حداقل‌های مورد نیاز برای آموزش را داراست. یعنی زمانی که قرار است یک رشته تصویب شود باید این حداقل‌ها را داشته باشد تا بتواند مجوز را دریافت کند. اگر بخواهیم واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی را از نظر امکانات آزمایشگاهی دسته‌بندی کنیم اکثر واحدها، آزمایشگاه‌های آموزشی مورد نیاز گروه‌های آموزشی را دارند. البته نمی‌توان گفت واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی از نظر تجهیزات آزمایشگاه‌های آموزشی با یکدیگر برابر هستند، اما می‌توانند نیاز دانشجویان را برآورده کنند. بنابراین این سیاست دکتر طهرانچی می‌تواند در بالای 90 درصد موارد اجرایی شود.
بنابراین تفاوت استان‌ها و واحدها در امکانات آزمایشگاهی تحقیقاتی است؟
بله، تفاوت واحدها از نظر آزمایشگاه‌ها، به تجهیزات و امکانات آزمایشگاه‌های تحقیقاتی برمی‌گردد. برخی از استان‌ها در این زمینه بسیار قوی هستند و برخی از استان‌ها نیز نیازمند تجهیز آزمایشگاه‌های تحقیقاتی خود هستند.
جزئیات نحوه اجرای طرح تعاون کلاس‌های آزمایشگاهی
در شیوه جدید دروس آزمایشگاهی دانشجویان قرار است به چه صورت برگزار شود؟
درباره این موضوع معاونت‌های تخصصی برنامه‌ریزی خواهند کرد، اما روال کار به‌صورت طرح تعاون است؛ یعنی دانشجو درخواست خود را اعلام کرده و به‌طور مثال می‌گوید فلان درس عملی را اخذ کرده و می‌خواهم در واحد مورد نظر خود بگذرانم. واحد مقصد نیز موظف است درخواست دانشجو را گرفته و از طریق سیستم اتوماسیون به واحد مبدا ارسال کند. واحد مبدا نیز پاسخ خود را از طریق همین سیستم اتوماسیون به واحد مقصد ارسال خواهد کرد تا هماهنگی‌های لازم را انجام دهد تا دیگر نیازی به رفت‌وآمدهای دانشجویان نباشد.همزمان با دور اول کرونا نیز بخشنامه‌ای ابلاغ شد که دانشجو نیاز نداشته باشد برای ارائه درخواست با واحدهای مبدا مکاتبه داشته باشد. بر همین اساس در همین راستا برای جلوگیری از رفت‌وآمدهای غیرضروری و کاهش جابه‌جایی دانشجویان بین محل سکونت و تحصیل در شرایط شیوع بیماری، استفاده از امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی برای تولید محصولات مورد نیاز نظام بهداشت و درمان کشور و پاسخ‌دهی به نیازهای تحقیقاتی صنایع و سازمان‌ها و ارائه خدمات آزمایشگاهی و تحقیقاتی به آنان، شیوه‌نامه فعالیت آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های دانشگاه آزاد اسلامی در شرایط فاصله‌گذاری هوشمند ناشی از شیوع کرونا تدوین و ابلاغ شد.
همه واحدهای دانشگاه از حداقل امکانات آزمایشگاهی برخوردارند
واحدها در شرایط فعلی می‌توانند پاسخگوی نیاز تعداد زیاد دانشجویان در بحث آزمایشگاه‌ها باشند؟
این را باید در عمل دید، اما واحدهای دانشگاه آزاد از حداقل امکانات آزمایشگاهی برخوردار هستند؛ اگر در شهر محل سکونت دانشجویی امکانات آزمایشگاهی مورد نیاز نبود، می‌تواند نزدیک‌ترین شهر را انتخاب کند یعنی مسافرت طولانی نداشته باشد. اما به‌صورت کلی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی حداقل‌های آزمایشگاه‌های آموزشی را دارا هستند، اما این یک تجربه جدید است و باید در عمل دید که درخواست دانشجویان چقدر است و پیش‌بینی اینکه چقدر درخواست در یک واحد دانشگاهی خواهیم داشت سخت است.
امکان افزایش ظرفیت آموزشی آزمایشگاه‌های دانشگاه تا سه برابر
گفتید واحدها از حداقل امکانات آزمایشگاه‌های آموزشی برخوردار هستند؛ اگر قبلا امکان ارائه این خدمات را به‌طور مثال به 30 دانشجو داشتند و الان این تعداد افزایش پیدا کند چه باید کرد؟ آیا واحدها به مشکل خواهند خورد؟
پیش از این یعنی در سال‌های قبل تعداد دانشجویان بسیار بیشتر از تعداد دانشجویان فعلی بود؛ یعنی ظرفیت آزمایشگاه‌ها تقریبا سه‌برابر دانشجویان فعلی است و کلاس‌های زیادی برگزار شده است. قبلا آزمایشگاه‌هایی را داشتیم که به‌طور مثال از شنبه 8 صبح در آن کلاس عملی برگزار می‌شد و تا روز پنجشنبه 7 بعدازظهر نیز ادامه داشت. الان به این صورت نیست و آزمایشگاه‌ها تنها با 20 تا 30 درصد ظرفیت‌شان فعالیت می‌کنند. بنابراین از این نظر هیچ‌گونه نگرانی‌ای نخواهیم داشت.
برگزاری کلاس‌های آزمایشگاهی در واحدهای دانشگاهی محل سکونت دانشجویان از مردادماه آغاز می‌شود؛ دانشجویان الان چطور می‌توانند ثبت‌نام کنند؟
دانشجو ابتدا باید به واحد مقصد مراجعه کرده و درخواست و مشخصات خود را ارائه دهد؛ بعد از این مرحله واحد مقصد تمام کارهای اداری را انجام خواهد داد.
دانشجو خود می‌تواند واحد مورد نظر را انتخاب کند یا این انتخاب باید ازسوی دانشگاه مبدا باشد؟
در ترم تابستانی و ترم آینده دانشجو با هماهنگی واحد مبدا باید اقدامات لازم را انجام دهد، یعنی واحد مبدا باید لیست دروس را تایید کند تا در واحد مقصد ارائه شود؛ البته چون این موضوع یک بحث آموزشی است معاونت‌های تخصصی روی آن کار می‌کنند و بحث نهایی را نیز باید معاونت تخصصی ارائه دهد. اما برای جلوگیری از رفت‌وآمدهای غیرضروری دانشجویان و به حداقل رساندن آن، واحد مبدا حتما باید در جریان درس دانشجوی خود باشد تا بعدا بحث تبادل نمره و تعداد واحدها لحاظ شود. ساده‌ترین حالت به این صورت خواهد بود که دانشجو مراجعه کرده و درخواست خود را به واحد مقصد ارائه می‌دهد و واحد مقصد طی یکی هماهنگی با واحد مبدا می‌تواند دروس عملی را ارائه دهد. معاونت‌های تخصصی نیز درحال کار روی همین موضوع هستند.
با توجه به این تغییرات، شهریه‌ها به چه صورت خواهد بود؟
تصمیم نهایی در این خصوص گرفته نشده، اما پیشنهاد اولیه این است شهریه ثابت برای واحد مبدا و شهریه متغیر برای واحد مقصد که درس را ارائه می‌دهد، باشد.
امکانات آزمایشگاهی دانشگاه آزاد تجمیع خواهد شد
با توجه به تغییرات مدیریتی در پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی آیا اولویت پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی نسبت به قبل تغییر کرده است؟
همان‌طور که می‌دانید پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی دانشگاه شاهد یک تغییر مسئولیت بود و دکتر دهقانی فیروزآبادی به‌عنوان سرپرست پژوهشگاه منصوب شدند؛ طبیعتا سیاست‌ها مقداری متفاوت شده و یکی از این تغییرات این است که تلاش داریم نحوه مدیریت آزمایشگاه‌های تحقیقاتی را به‌صورت شرکتی پیش ببریم؛ به این صورت که در هر واحد دانشگاهی امکانات تحقیقاتی و دستگاه‌های هایتک در قالب آزمایشگاه مرکزی تجمیع خواهد شد که قبلا به این آزمایشگاه‌ها ساتا گفته می‌شد. بعد از تجمیع شدن، نکته جدید این است که اعضای هیات‌علمی دانشگاه را دعوت خواهیم کرد که آزمایشگاه‌هایی که تجمیع شده و دستگاه‌های هایتک را در قالب یک شرکت مدیریت کنند. یعنی قیمت آزمایشگاه از نظر اجاره مشخص خواهد شد و شرکت تشکیل شده و آن شرکت با پرداخت اجاره این آزمایشگاه را به بهره‌برداری می‌رساند. طبیعتا درخصوص اینکه چگونه شرکت تشکیل و چگونه اجاره‌داری خواهد شد و آیا از این موضوع استقبال می‌شود یا نه؟ واحدبه‌واحد روی آن کار خواهیم کرد. این آخرین تغییراتی است که آیین‌نامه آن به‌زودی تهیه شده و در هفته آینده ابلاغ می‌شود. بعد از اینکه آزمایشگاه‌های مرکزی ایجاد شد، آزمایشگاه‌های آموزشی به معاونت‌های تخصصی سپرده می‌شوند تا معاونت‌های تخصصی صرفا به بحث آموزش بپردازند. ما نیز به آزمایشگاه‌های مرکزی و شرکت‌های تشکیل‌شده و بحث درآمدزایی از این طریق خواهیم پرداخت.
تشکیل آزمایشگاه‌های مرکزی مهم‌ترین اولویت‌مان خواهد بود
با توجه به تغییر سیاستی که از آن صحبت کردید الان مهم‌ترین اولویت شما در پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاهی دانشگاه نسبت به سال قبل چه خواهد بود؟
تشکیل آزمایشگاه‌های مرکزی در واحدها بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اولویت ما خواهد بود و سعی خواهیم کرد تا سه ماه آینده هر واحد دانشگاهی دارای یک آزمایشگاه مرکزی باشد تا با تجهیزات هایتک با قابلیت درآمدزایی و تجهیزات فعال مستقر شود و ما بتوانیم تحقیقات خود را در آزمایشگاه مرکزی متمرکز داشته باشیم و اعضای هیات‌علمی را در مدیریت این آزمایشگاه مشارکت دهیم.
واحدها این ظرفیت را دارند که آزمایشگاه‌های مرکزی داشته باشند؟
پیش از این سیاست دانشگاه پیشنهادی بود ولی از این به بعد الزامی خواهد شد؛ با ارزیابی‌هایی که داشتیم اکثر واحدها ظرفیت و پتانسیل لازم را برای تشکیل آزمایشگاه‌های مرکزی دارند. بیش از 400 آزمایشگاه تحقیقاتی در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی حضور دارند که قابلیت تشکیل آزمایشگاه‌های مرکزی در آنها وجود دارد. البته اگر دیدیم واحدی چنین ظرفیتی ندارد باید اولویت‌بندی کنیم. اولویت اول برای تشکیل این نوع از آزمایشگاه‌ها واحدهای جامع و سپس واحدهای بسیار بزرگ و بزرگ است؛ بنابراین در ابتدا باید واحدها را دسته‌بندی کنیم و ببینیم تا چه سطحی این توانمندی و ظرفیت وجود دارد.
در بحث کرونا آیا اقدام جدیدی در دست دارید؟
پژوهشگران و محققان دانشگاه آزاد اسلامی در ایام کرونا، تحقیقات خوب و کاربردی برای مقابله با این ویروس و حل معضل کرونا انجام دادند. قبل از اینکه کرونا در کشور مطرح شود، دانشگاه آزاد اسلامی در واحدهای مشهد و شیراز با ساخت دستگاه حرارت‌سنج و تب‌سنج اقدامات خوبی انجام داد که پس از کرونا این حرکت‌ها اوج گرفت. 150 مرکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی نیز فعالیت‌های قابل‌توجهی در مقابله با کرونا داشته‌اند. بسیاری از واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی اقدامات ارزشمندی در حوزه تولید ماسک، گان، شیلد محافظی و دستگاه‌های کمک تنفسی انجام داده‌اند که نشان می‌دهد دانشگاه آزاد اسلامی در مبارزه با کرونا موفق عمل کرده و دستاوردهای خوبی داشته است.
معاون علوم مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
دانشجویان برای تغییر محل دروس آزمایشگاهی تا 25 تیرماه در سامانه امن آزمون ثبت‌نام کنند
جواد علمائی، معاون علوم مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص نحوه برگزاری کلاس‌های آزمایشگاهی در واحدهای دانشگاهی محل سکونت دانشجویان از مردادماه توضیح داد: «این کلاس‌ها با تعداد کم برگزار خواهد شد؛ به‌طور مثال یک کلاس 12 نفره به سه کلاس چهارنفره تقسیم خواهد شد و به‌صورت پیوسته این چهار نفر در کلاس‌ها حضور پیدا کرده و آزمایش‌ها را انجام می‌دهند. تمام آزمایش‌ها به‌طور مثال در دو روز از صبح تا عصر انجام و سپس کلاس‌ها ضدعفونی شده و کلاس‌های چهارنفره بعدی برگزار می‌شود.»
معاون علوم مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «انتخاب‌واحد این دسته از دانشجویان قبلا انجام شده است. آنها امتحانات تئوری را ارائه کرده ولی از آنجایی که می‌توانستند در کلاس‌های تئوری به‌صورت مجازی شرکت کنند ولی در کلاس‌های عملی چنین امکانی وجود نداشت حالا قرار است این کلاس‌ها در واحدهای دانشگاهی محل سکونت‌شان برگزار شود تا از رفت‌وآمدهای غیرضروری هم جلوگیری شود.»
او با بیان اینکه این کلاس‌ها از ابتدای مرداد آغاز خواهد شد، توضیح داد: «به‌طور مثال یک دانشجویی که 14 واحد تئوری و 6 واحد عملی داشته است حالا می‌تواند این 6 واحد عملی را از ابتدای مردادماه در شهر محل سکونت خود بگذراند. اگر دانشجو به‌طور مثال در واحد تهران‌جنوب مشغول تحصیل است کلاس‌های خود را در همان واحد می‌گذراند اما اگر دانشجوی شهرستان است روی طرح تعاون آزمایشگاه‌ها کار می‌کنیم تا آنها نیز بتوانند در شهر محل سکونت خود آزمایش دهند.»
علمائی با بیان اینکه تمام واحدهای دانشگاهی دارای آزمایشگاه‌های آموزشی هستند، اضافه کرد: «از این به بعد آزمایشگاه‌های دانشگاه‌ها باز خواهد بود اما دروس تئوری به‌صورت مجازی برگزار می‌شود تا تکلیف کرونا مشخص شود.»
او با بیان اینکه سامانه امن آزمون به نشانی azmoon99.iau.ac.ir برای ثبت درخواست‌های دانشجویان ایجاد شده است، اظهار کرد: «دانشجویانی که به شهر خود سفر کرده‌اند تا 25 تیر فرصت دارند در این سامانه ثبت‌نام کنند و سپس ما این دسته از دانشجویان را در واحد مقصد جایابی کرده و اسامی را به واحد مقصد اعلام می‌کنیم تا بتوانند آزمایش‌های خود را در واحد موردنظر انجام دهند.»
معاون علوم مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص شهریه‌ها نیز توضیح داد: «دانشجویان شهریه دروس عملی خود را نیز در زمان انتخاب‌واحد پرداخت کرده‌اند اما اینکه این شهریه دروس آزمایشگاهی به واحد مبدا تعلق خواهد گرفت یا واحد مقصد، موضوعی است که بین واحدها تصمیم‌گیری شده و حل خواهد شد. دانشگاه آزاد اسلامی یک مجموعه است و متولی حقوق افراد است؛ شهریه‌ها در دست سازمان مرکزی است و سازمان مرکزی نیز با توجه به هزینه‌کردها این شهریه را به واحدها پرداخت خواهد کرد.»
* نویسنده: سارا طاهری، روزنامه‌نگار