به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، «فرزند کمتر، زندگی بهتر» شعاری که از دهه 70 عملا سرلوحه کار مسئولان دولتی وقت قرار گرفت تا خانواده‌ها را نسبت به فرزندآوری بی‌رغبت کنند و درنهایت نیز طرفداران این شعار تا جایی پیش رفتند که نه‌تنها در آن برهه، بلکه در برهه کنونی نیز داشتن فرزند کمتر به یکی از مولفه‌های مدرنیته تبدیل شده و حالا اگر خانواده‌ای بیش از دو فرزند داشته باشد، جزء عجایب روزگار محسوب می‌شود. این شعار هرچند در یک برهه‌ای به نفع کشور محسوب می‌شد، اما تداوم آن باعث شده امروز ایران تا تبدیل شدن به کشوری پیر فاصله چندانی نداشته باشد و واژه‌هایی چون «کاهش نرخ باروری»، «کاهش رشد جمعیت»، «پیری جمعیت» به یکی از اصلی‌ترین کلیدواژه‌ها در حوزه جمعیتی تبدیل شود. به عبارت دیگر زنگ خطر جمعیتی کشور از 10 سال پیش به‌صدا درآمده است، اما همچنان از منظر بسیاری از متولیان امر جای نگرانی در این خصوص وجود ندارد! و علی‌رغم ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت در سال 1393 توسط مقام معظم رهبری که در 14 ماده تنظیم شده، خبری از اجرای این سیاست‌ها نیست و گویی مسئولان مربوطه صدای آژیر قرمز جمعیتی را نشنیده‌اند.  سیاست کاهش نسل که توسط دولت‌ها به‌طور جدی دنبال شده و ایران را در آستانه کشوری پیر قرار داده است، مربوط به امروز یا دیروز نیست، این مهم که ماحاصل سیاست‌های توسعه‌گرایانه و ضدفرزندآوری دولت‌هاست از اوایل دهه 70 دنبال شده و تبعات سنگینی را برای کشور به‌همراه آورده است. مقوله کاهش نرخ باروری و بالطبع نرخ پایین رشد جمعیتی کشور به‌قدری جدی است که رهبری از اواخر دهه 80 تا امروز بارها و بارها به آن اشاره کرده و حتی سیاست‌های جمعیتی کشور را اشتباه دانسته‌اند.

ایشان در سال 91 در این زمینه عنوان کردند: «این مساله‌ تحدید نسل از اواسط دهه‌ ۷۰ به این طرف باید متوقف می‌شد. البته اول که سیاست تحدید نسل اتخاذ شد، خوب بود، لازم بود، لیکن از اواسط دهه‌ ۷۰ باید متوقف می شد. این را متوقف نکردیم؛ این اشتباه بود. عرض کردم؛ مسئولان کشور در این اشتباه سهیمند، خود بنده‌ حقیر هم در این اشتباه سهیمم. این را خدای متعال و تاریخ باید بر ما ببخشد. نسل جوان را باید حفظ کرد. با این روند کنونی اگر ما پیش برویم - من چندی پیش هم در ماه رمضان در سخنرانی گفتم - کشور پیر خواهد شد. خانواده‌ها، جوا‌ن‌ها باید تولید مثل را زیاد کنند؛ نسل را افزایش دهند. این محدود کردن فرزندان در خانه‌ها، به این شکلی که امروز هست، خطاست. این نسل جوانی که امروز ما داریم، اگر در 10سال آینده، 20سال آینده و در دوره‌ها و مرحله‌های آینده‌ این کشور بتوانیم آن را حفظ کنیم، همه‌ مشکلات کشور را اینها حل می‌کنند.» با این حال و علی‌رغم توصیه چندباره رهبری در عمل مسئولان نه‌تنها سیاست‌های تشویقی درستی برای بالا بردن نرخ باروری نداشته و ندارند، بلکه به‌نظر می‌رسد قرار است سیاست‌های اشتباه گذشته همچنان تداوم داشته باشد. نکته قابل تاسف اینجاست که به اذعان امیرحسین بانکی‌پور، نماینده مجلس نرخ رشد جمعیت کشور به زیر یک‌درصد رسیده است و این یعنی هیچ‌سیاستی برای متوقف کردن مسیر فعلی و تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری وجود ندارد. 

مدیرگروه جمعیت‌شناسی موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران:

دانشگاه‌های ما اصول استراتژیک جمعیتی را به معنای کاربردی آموزش نمی‌دهند

عضو هیات علمی دانشگاه تهران:

  مسئولان از اساتید جمعیت‌شناسی  برای مشورت گرفتن استفاده نمی‌کنند

نادری رئیس موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران:

دانشگاه‌ها رویکرد نئومالتوسی را دنبال کرده‌اند

بررسی پایان نامه های دانشگاهی با موضوع جمعیت شناسی

کم کاری دانشگاه ها در پژوهش جمعیت

 * نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار