به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، روز گذشته قطعنامه ضدایرانی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که از سوی تروئیکای اروپایی به بهانه عدم همکاری تهران با تحقیقات آژانس پیشنهاد شده بود، تصویب شد. این قطعنامه پیشنهادی با ۲۵ رای موافق، دو رای مخالف و هفت رای ممتنع تصویب شده است.
«فرهیختگان» در گفت‌وگو با عبدالرضا فرجیراد این موضوع و واکنش‌های احتمالی ایران درقبال این قطعنامه را بررسی کرده است.
عبدالرضا فرجیراد، استاد ژئوپلیتیک و کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به تصویب قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران، این قطعنامه را درراستای فشارهای آمریکا توصیف کرد و گفت: «پس از ماجرای گزارش دبیرکل سازمان ملل درباره منشأ ایرانی سلاح‌های به‌کاررفته در عملیات آرامکو، آمریکایی‌ها با فشار روی آژانس تلاش کردند مصوبه‌ای از شورای حکام بگیرند تا با بردن آن به شورای امنیت مبنایی برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران یا فعال کردن مکانیسم ماشه ایجاد کنند.»
فرجیراد با اشاره به اینکه نکته مثبت اتفاق روز گذشته، رای منفی روسیه و چین و هفت رای ممتنع بود، گفت: «اتفاقی که اکنون در آژانس رخ داده، اشتباه است و کشورهایی چون چین و روسیه هم به آن اذعان کامل دارند. علت هم این است که هیچ کشوری در دنیا به میزان ایران با آژانس همکاری نکرده و به اندازه ایران از سایت‌های هسته‌ای خود بازدید نداده است. امر مشخص این است که اکنون آژانس به‌خاطر فشارهای آمریکا دست به چنین اقدامی زده، علت هم نگرانی آژانس از تکرار اتفاقی بود که درمورد سازمان بهداشت جهانی رخ داد و بودجه آن از سوی ایالات‌متحده قطع شد. با این وصف حالا باید ببینیم بالاخره این قطعنامه تبدیل به گزارشی به شورای امنیت می‌شود یا خیر. آنها از ایران خواستند اجازه بازرسی از دو سایت جدید را ارائه دهد و هنوز معلوم نیست در ایران دقیقا چه اتفاقی رخ خواهد داد. همه‌چیز بستگی به واکنش نهایی و قطعی ایران دارد.»
ایران می‌خواهد به همکاری خود ادامه دهد، آژانس مانع‌تراشی می‌کند
این کارشناس مسائل بین‌المللی با اشاره به اظهارات محمدجواد ظریف، تاکید کرد: «وزیر امورخارجه کشورمان اشاره کرده که ما همچنان آماده گفت‌وگو هستیم و اروپا نباید همدست دشمنان ایران باشد اما اروپایی‌ها این کار را کردند. البته آنچه مسلم است اینکه ایران می‌خواهد همکاری خود را با آژانس ادامه دهد اما در مقابل رفتاری که آژانس در پی گرفته است، اجازه نمی‌دهد کارها مثبت پیش برود. درواقع نوع عملکرد آژانس موانع را بیشتر می‌کند، به‌جای اینکه مسیر را هموار کند. لذا به نظر من با این شرایط وارد دوران سختی می‌شویم.»
وی با اشاره به اینکه قصد آمریکایی‌ها به چالش کشیدن مسیر همکاری ایران با آژانس است، گفت: «آمریکایی‌ها همین را می‌خواهند، یعنی درصددند تا قبل از انتخابات آمریکا در رابطه با برجام و ایجاد مکانیسم ماشه اقداماتی را انجام دهند تا دولت بعدی در آمریکا نتواند برجام را بازگرداند، با توجه به اینکه میزان محبوبیت ترامپ روزبه‌روز کمتر می‌شود. علاوه‌بر این با کتاب‌هایی که اخیرا منتشر شده، وضعیت ترامپ تحت‌تاثیر بیشتری قرار می‌گیرد. در چنین شرایطی آمریکایی‌ها فشار به سازمان‌های بین‌المللی را در دستور دارند و سازمان‌های بین‌المللی هم مقاومت نمی‌کنند و این باعث تنش بیشتر در نظام بین‌الملل می‌شود.»
به‌دنبال تسلط بر مراکز نظامی ایران هستند
فرجیراد در پاسخ به احتمال مبنا قرار گرفتن این قطعنامه در شورای امنیت سازمان ملل برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران، گفت: «من فکر می‌کنم این قطعنامه به‌تنهایی می‌تواند سبب فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران ذیل برجام باشد، لذا اول باید به شورای امنیت برود و با گزارش گوترش و با قطعنامه 2231 وارد بحث‌ها و گفت‌وگو‌های طرفین شود. در این میان ممکن است گفت‌وگو‌هایی بین ایران و آژانس هم آغاز شود و اگر آن گفت‌وگوها به نتیجه نرسد، ممکن است گزارش برای شورای امنیت فرستاده شود.»
سفیر سابق ایران در نروژ در ادامه با اشاره به مواضع ایران در این خصوص گفت: «موضع کشور ما این است که اگر خارج از برجام و موارد مندرج در آن بخواهیم به درخواست‌های آژانس پاسخ مثبت دهیم و اجازه بازرسی‌های جدیدی را صادر کنیم، طبیعتا ممکن است این مسیر به یک رویه تبدیل شده و بعدا درخواست‌های دیگری هم در این خصوص مطرح شود، مسیری که ممکن است پایانی نداشته باشد. نکته دوم این است که این ادعا و درخواست به‌صورت مشخص براساس اسناد ادعایی و مبتنی‌بر یک عملیات جاسوسی شکل گرفته و لذا مبانی حقوقی کافی ندارد. پس دو نکته مهم مفروض است؛ اول اینکه این دو سایت خارج از آن چیزی بود که در برجام بحث شده است و هم مبانی حقوقی درستی ندارد، لذا صدور اجازه بازرسی باعث می‌شود دوباره چندوقت بعد، مکان‌های دیگر را هم بخواهند بازرسی کنند و این روند را همین‌طور ادامه دهند تا فشار بیاورند و درنتیجه تسلطی بر مراکز نظامی پیدا کنند. ازاین‌رو من بعید می‌دانم ایران اجازه بدهد این سایت‌ها مورد بازدید قرار گیرد.»
پرونده ایران در شورای امنیت هم احتمالا با رای منفی چین و روسیه همراه خواهد شد
این کارشناس مسائل بین‌المللی درمورد وقایع آتی توضیح داد: «من فکر می‌کنم یکی دو دوره مذاکره با آژانس برگزار شود و نتیجه این مذاکرات باعث می‌شود فضا روشن‌تر و مشخص شود آژانس می‌خواهد چه کاری انجام دهد. فراموش نکنیم اگر شورای امنیت هم بفرستند، با توجه به رای منفی روسیه و چین همین روند ممکن است آنجا هم تکرار شود. علت هم این است که اقدام روز گذشته این دو کشور تردیدها را کم کرد. خیلی‌ها تردید داشتند که چین و روسیه مانند دور قبلی چالش ایران و آژانس رفتار می‌کنند و رفتار متفاوتی خواهند داشت که حالا مشخص شده شرایط متفاوت از گذشته است و حمایت از موضع ایران قدری تقویت شده است.
چینی‌ها محافظه‌کاری را کنار گذاشتند
وی با تحلیل حضور احتمالی پرونده ایران در شورای امنیت سازمان ملل و موضع چین و روسیه به‌عنوان دو عضو دائم شورای امنیت گفت: «درصورت ارسال پرونده ایران به شورای امنیت احتمال زیادی وجود دارد که روسیه و چین سعی کنند جلوی صدور قطعنامه علیه ایران را بگیرند و اگر تاکید بر صدور قطعنامه باشد، احتمالا وتو می‌شود.» فرجیراد گفت: «گمان می‌کنم ایران توانسته در جریان چالش در شورای حکام از رقابت جدی چین و روسیه با آمریکا استفاده کند و از آنها رای منفی بگیرد. ما شاهد بودیم که چینی‌ها در این ماجرا قوی وارد شدند. چینی‌ها همیشه محافظه‌کاری می‌کردند. اما این دعوای آمریکا و چین و تا حدی تمدیدی که اتحادیه اروپا دو روز پیش درخصوص تحریم‌های روسیه درباره اوکراین انجام داد، باعث شد هر دو تصمیم قاطعی بگیرند و رای منفی بدهند. لذا باید گفت این فضا خیلی متفاوت از دوره گذشته درگیری ایران با آمریکاست. چینی‌ها پیش‌تر ملاحظه‌های اقتصادی 600 میلیارد دلاری خود را با آمریکا داشتند ولی با توجه به حرفی که ترامپ دیروز زد و گفت ممکن است کل ارتباط با چین قطع شود، آنها را به جایی رسانده که این‌گونه موضع‌گیری کنند. از طرفی روس‌ها احساس می‌کنند ترامپ نتوانست کاری کند، با توجه به حمایت آنها در دوره گذشته انتخابات انتظار داشتند که ترامپ نسبت به تحریم‌ها اقدامات موثری انجام دهد اما ترامپ نتوانست. ازاین‌رو روس‌ها وقتی می‌بینند ترامپ تحریم‌ها را ادامه می‌دهد و از توافقات موشکی هم خارج شده و نهایتا چیزی از دوستی با ترامپ و آمریکا به دست نیاورده‌اند، ملاحظه چندانی نخواهند داشت یا به عبارت بهتر روسیه فعلا در مقابل آمریکا هیچ ملاحظه‌ای ندارد.»
* نویسنده: مریم عاقلی،گروه سیاسی