به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، نظام آموزشی کشور این روزها با مشکلات زیادی روبه‌رو است؛ از صندلی‌های خالی دانشگاه‌ها و نحوه جذب دانشجویان در مقاطع مختلف گرفته تا حال ناکوک حوزه پژوهشی، گره کور ارتباط دانشگاه با صنعت، مسیر طولانی پیش‌روی شرکت‌های دانش‌بنیان و... که همگی سنگ‌های پیش‌روی مسیر نظام آموزشی قلمداد می‌شوند و حالا گاه‌وبیگاه صدای اعتراض از گوشه‌وکنار محیط علمی کشور بلند می‌شود؛ حوزه‌ای که متاسفانه مسیر ناهموار آن طی سال‌های گذشته با بی‌مهری بیشتر مسئولان همراه شده است، با این حال امسال با شروع به‌کار مجلس جدید و حضور نمایندگان جدید در کمیسیون آموزش و تحقیقات، امیدها برای تغییر مسیر نظام آموزشی کشور بیشتر شده و چشم‌ها به اقدامات این کمیسیون برای ایجاد تغییرات مهم در این حوزه دوخته شده است. یکپارچه‌سازی نظام آموزش‌عالی کشور، اصلاح قانون سنجش و پذیرش دانشجو، تصویب قانون نظام جامع تربیت‌معلم، تعیین‌تکلیف طرح حمایت از مالکیت صنعتی، به‌روز‌رسانی قوانین در راستای تسهیل کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و نظارت بر اجرای ماده 1 قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور شاید ازجمله مهم‌ترین کارهایی باشد که کمیسیون آموزش باید در قدم اول انجام دهد. در این گزارش به‌سراغ نمایندگانی رفتیم که اسامی آنها به‌عنوان اعضای کمیسیون آموزش منتشر شده تا درباره وضعیت این روزهای نظام آموزشی و وظیفه کمیسیون متبوع‌شان برای ایجاد تغییر در فضای علمی کشور بپرسیم که نظرات آنها را در ادامه می‌خوانید.
مهرداد ویس کرمی، نماینده خرم‌آباد و دوره:
پیگیری اجرای قوانین موجود کار اصلی کمیسیون آموزش خواهد بود
در کل مجلس این بحث مطرح است که ما به‌اندازه کافی قانون داریم، هرچند شاید نواقصی در قوانین وجود داشته باشد که نیاز به اصلاح دارد، اما آنچه مسلم است و کمیسیون آموزش باید انجام دهد، نظارت بر اجرای قوانین موجود است، مانند سند تحول آموزش‌وپرورش که به‌درستی مورد اجرا قرار نگرفته و از طرف دیگر بحث اسلامی شدن دانشگاه‌ها و پیشرفت علم در دانشگاه‌ها را هم باید دنبال کنیم. ارتباط دانشگاه‌ها با صنعت هم از دیگر برنامه‌هاست، چراکه دانشگاه‌ها باید در راستای حل مشکلات مردم اقدام به تربیت نیرو کنند و باید به‌سمتی حرکت کنیم که میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و جامعه ارتباطی وجود داشته باشد و قوانین مرتبط با هرکدام از این بخش‌ها باید اجرایی شوند. قطعا اگر همین قوانین را کمیسیون آموزش پیگیری کند، بسیاری از مشکلات مانند مسائل مرتبط به استخدام معلمان، مدارس آموزش‌وپرورش، معیشت فرهنگیان، ارتقای علمی اساتید، تنوع دانشگاه‌ها و مدارس و عدم نظارت روی آنها خودبه‌خود در سایه اجرای قوانین قابل‌حل است.
قطعا اصل کار کمیسیون آموزش پیگیری قوانین موجود برای اجرایی شدن است و اگر بدون توجه به گذشته بخواهیم دست به تصویب قوانین بزنیم، به جز تلنبارشدن قانون که تا امروز نیز نتیجه چندانی نداشته، در آینده هم نتیجه‌ای نخواهد داشت و ما باید در وهله اول بررسی کنیم که قوانین موجود تا چه میزان اجرایی شده و اگر قوانین نقصی داشتند، نسبت به رفع آنها اقدام کنیم.
البته نباید فراموش کرد که براساس قوانین موجود، کمیسیون آموزش در بخش‌های مختلف دارای نماینده است، با این‌حال معتقدم حتما باید جلساتی را با اساتید دانشگاه‌ها داشته باشیم و در برنامه حوزه انتخابیه خودم این مهم را دنبال می‌کنم که در قالب هم‌اندیشی با اساتید، جلساتی را با اساتید دانشگاهی داشته باشم تا بتوانیم از آنها در جهت رفع مشکلات جامعه کمک بگیریم. از سوی دیگر اگر بتوانیم مشاوران دانشگاهی را در حوزه‌های مختلف به‌کار گیریم، خودبه‌خود ارتباط با بدنه دانشگاهی شکل می‌گیرد و حتما باید این ارتباطات به‌صورت منظم باشد و امیدواریم با همراهی اساتید، دانشجویان و دانش‌آموزان ارتباطات مستقیمی با نمایندگان دانشجویی، دانش‌آموزی و... داشته باشیم. قطعا زمانی که با این قشرها در ارتباط باشیم، به‌طور طبیعی در جریان فضای جامعه قرار می‌گیریم و به‌جای آنکه خدای ناخواسته در خلأ فکر کنیم، می‌توانیم براساس واقعیت‌ها تصمیم‌گیری کنیم.
یکی دیگر از اقداماتی که کمیسیون آموزش باید آن را دنبال کند، بحث خودآگاهی دانشجو و دانش‌آموزان نسبت‌به رشته تحصیلی‌شان است. امروزه مباحثی در دنیا تحت‌عنوان علوم درجه2 مطرح شده که این علوم با نام فلسفه علم مطرح می‌شوند. به‌طور مثال اگر دانشجویی در رشته شیمی تحصیل می‌کند، باید فلسفه شیمی را نیز بداند تا بتواند از بیرون به رشته‌اش نگاه کند. قطعا فلسفه علم می‌تواند به خودآگاهی و تحصیل آگاهانه دانشجویان کمک ویژه‌ای کند تا صرفا تحصیل آنها به خواندن برخی مباحث که بعد از مدتی به‌طور طبیعی از ذهن پاک می‌شود، محدود نشود و باید خودآگاهی از الان در برنامه درسی درنظر گرفته شود. همچنین پایان‌نامه‌های دانشجویی را باید به‌سمتی سوق دهیم که مشکلی از جامعه را برطرف کند و صرفا برگزاری جلسه دفاع و اخذ مدرک نباشد.
معتقدم فضای علمی کشور امروز با نقطه مطلوب فاصله زیادی دارد و این مهم در حوزه خودآگاهی دانشجویان نیز وجود دارد، چراکه آنها انگیزه کافی برای انجام فعالیت‌های پژوهشی در رشته خود ندارند و دلیلش هم آن است که احساس دانشجو و استاد ما از انجام امور پژوهشی این است که نتیجه این فعالیت‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و درنهایت ماحصل فعالیت‌شان در گوشه کتابخانه‌ها خاک خواهد خورد، درحالیکه حس سرزندگی میان این قشر باید بیش از آنچه امروز است، باشد. در علوم انسانی نیز باید جایگاه خودمان را در این حوزه پیدا کنیم و نیاز داریم علوم بین‌رشته‌ای ما نسبت‌به وضعیت جامعه بهروز باشد و باتوجه به شرایط بومی و فرهنگی کشور، نسبت‌به ایجاد رشته‌های بین‌رشته‌ای جدید اقدام کنیم. نباید فراموش کنیم که در حوزه پایان‌نامه‌ها به بن‌بست رسیده‌ایم، چراکه دانشجویان روی هر مساله‌ای که دست می‌گذارند، پیش‌تر درباره آن کار شده است، به همین دلیل باید به‌سمت فعالیت بین‌رشته‌ای حرکت کنیم تا نه‌تنها مشکلی نداشته باشیم، بلکه بتوانیم کارهای کاربردی نیز انجام دهیم.
محمد وحیدی، نماینده بجنورد:
کمیسیون آموزش به موضوعات نگاه تحولی دارد
نگاه اصلی کمیسیون آموزش، نگاه تحولی است و آنچه در اسناد بالادستی هم برای آموزش عالی و هم برای آموزش‌وپرورش در قالب سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و نقشه جامع علمی کشور تنظیم شده باید اجرایی شود. اگر ما وضعیت آموزش‌عالی را رضایتبخش می‌دانیم، باید همین مسیر را تداوم دهیم و اگر شاهد رضایتی در این زمینه هستیم، باید بخش‌هایی را که نیاز به تحول دارند، مورد بررسی قرار دهیم و این تحول نیز بنا به فرموده رهبری باید یک تحول بنیادین باشد. به‌عبارت دیگر این تحول باید یک تحول زمان‌بر و اساسی و طبق نیازهای یک جامعه تحول‌خواه باشد. نباید فراموش کرد که مقدمه شکل‌گیری همه نهادهای آینده نیز مبتنی‌بر نگاهی است که از حوزه آموزش و فرهنگ برمی‌خیزد. نکته بعدی این است که بسیاری از اولویت‌هایی که در نگاه تحولی وجود دارد، به شاخصه‌های اجتماعی و فرهنگی بازمی‌گردد، به‌طوری که گفته می‌شود اگر در حوزه اقتصاد نیز با مشکل روبه‌رو هستیم، عوامل اقتصادی برای تغییر نیاز به شاخصه‌های غیراقتصادی دارد که همان مسائل اجتماعی، فرهنگی و علمی است و بر این اساس حتما در فرآیند دوره‌های تحصیلی، محتوای کتب، نحوه جذب معلم و اساتید دانشگاهی، مدیریت بر دانشگاه‌ها در شرایط فعلی، تعدد دانشگاه‌ها و... باید نگاه عمیق هم در دستگاه‌های اجرایی و هم در داخل کمیسیون آموزش مجلس وجود داشته باشد.
خوشبختانه اسناد تحولی در حوزه‌های مختلف آموزش‌عالی وجود دارد و عملیاتی کردن این اسناد مساله بسیار مهمی است که باید دنبال شود. از سوی دیگر ما با یک‌سری مشکلات روزمره نیز روبه‌رو هستیم که آنها را می‌توان مسائلی از جنس ایجاد انگیزه و منزلت دانست، چراکه منزلت اجتماعی جامعه فرهنگی ما طی سنوات گذشته دچار آسیب شده و باید بررسی کنیم که این منزلت با چه ابزار و مولفه‌هایی قابل‌ترمیم است و حتما باید این مسائل در کمیسیون مدنظر قرار بگیرد.
همچنین باید به این مساله توجه شود که پایه اعتبارات نهادهایی مانند آموزش‌وپرورش در کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در یک برهه‌ای 8/15 درصد از اعتبارات بودجه عمومی در اختیار آموزش‌وپرورش قرار داشت، اما امروز این رقم به کمتر از 9 درصد رسیده، هرچند سهم ریالی آن افزایش یافته، اما سهم بودجه نسبت‌به بودجه عمومی یکی از شاخصه‌های تحولی در دنیا محسوب می‌شود که با کاهش همراه بوده است، درحالیکه باید فضای بودجه‌ای این دستگاه به‌گونه‌ای باشد که شاهد تحول باشیم. همچنین مباحثی مانند کنکور سراسری و نحوه جذب دانشجو در محیط‌های دانشگاهی باتوجه به تغییراتی که در دانشگاه‌ها رخ داده، جزء مسائلی است که کمیسیون آموزش باید نگاه خاصی به آن داشته باشد و علاوه‌بر این باتوجه به سیاستگذاری کلی علمی کشور توسط شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، باید تعاملات کمیسیون آموزش با این نهاد هم موردتوجه قرار بگیرد.
درباره فضای علمی کشور هم باید به این مساله توجه شود که رشد علمی ایران نسبت‌به گذشته خوب است، اما اینکه توانسته‌ایم خروجی موردنیاز کشور را از آموزش‌عالی داشته باشیم، آن‌طور که باید محقق نشده و با نقطه مطلوب فاصله داریم و می‌طلبد کمیسیون آموزش سفرهای دوره‌ای خود را به دانشگاه‌های مختلف بیشتر کند تا هم بتواند دانشجویان برجسته را در دانشگاه‌های مختلف رصد کند و هم جلساتی را با اساتید داشته باشد. همچنین در سفرهای استانی وزارت علوم باید اعضای کمیسیون هم حضور داشته باشند تا بتوانند از نزدیک در جریان مطالبات قرار بگیرند.
بهروز محبی نجم‌آبادی، نماینده سبزوار:
کمیسیون آموزش به دانشگاه فرهنگیان نگاه ویژه‌ای دارد
آموزش‌وپرورش ما مشکلات خاصی دارد و به‌ویژه در حوزه جذب نیرو با مسائل مختلفی همراه است، به‌طوری که طی دو یا سه سال آینده، حدود 300 هزار نفر از نیروهای فرهنگی کشور بازنشسته می‌شوند و قطعا این مهم شرایط جدیدی را برای کشور ایجاد می‌کند که یکی از آنها بحث پاداش پایان‌کار این نیروها است. ازسوی دیگر با مساله جایگزینی این نیروها نیز روبه‌رو هستیم، درحالیکه طی سال‌های گذشته از نیروهای نهضتی، خریدخدمات، سربازمعلم، حق‌التدریس و... بهره گرفتیم و نقطه قابل‌توجه درباره آنها این است که همه آنها با حداقل حقوق جذب شده‌اند و انتظارشان نیز استخدام است و آموزش‌وپرورش نباید این مساله را این‌گونه تفسیر کند که از این نیروها ارزان استفاده می‌کند، چراکه استفاده از ظرفیت این نیروها انتظاراتی را در میان آنها ایجاد کرده که می‌توان به انتظار استخدام اشاره کرد و تصور می‌کنم ما باید برای همیشه معدل جذب نیروها را تعیین‌تکلیف کنیم.
مجلس جدید به‌شکل ویژه به مقوله دانشگاه فرهنگیان نگاه خواهد کرد، چراکه این دانشگاه کانالی است که نیروهای موردنیاز آموزش‌وپرورش ازطریق آن جذب خواهند شد و معتقدم اصلی‌ترین مساله همان بحث جذب نیروها است که جزء اولویت اول کمیسیون آموزش به‌شمار خواهد رفت. با این‌حال نباید فراموش کرد که در فضای علمی کشور نیز نتوانسته‌ایم به نقطه مطلوب دست پیدا کنیم. البته مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم به این مهم اشاره کردند که در فضای علمی پیشرفت‌های قابل‌توجهی در برخی حوزه‌ها داشته‌ایم، اما معتقدم این پیشرفت‌ها عمق خاصی که بتوان به آن اعتماد کرد و روند مشخصی را ترسیم کند، نداشته و بنابه گفته رهبری در گام دوم باید به این حوزه عمق دهیم. متاسفانه در برخی حوزه‌های علمی حرکات ما عمیق نبوده و به‌نظر می‌رسد باید علوم را کاربردی‌تر کرده و مهارت‌ها را از علوم استخراج کرده و ارتباطی بین دانشگاه و صنعت ایجاد کنیم. همچنین بحث فناوری‌های نوین و شرکت‌های دانش‌بنیان باید به شکل ویژه دنبال شود و به‌رغم اینکه معتقدم کارهای بسیار مهمی در گذشته صورت گرفته، اما ما هنوز در آغاز راه قرار داریم و مسیر طولانی و سختی پیش‌رو داریم.
مهدی اسماعیلی، نماینده میانه:
نظام آموزش کشور نیازمند بازنگری است
طبیعتا آموزش برای هر کشوری حائز اهمیت است، اما طی سال‌های گذشته این حوزه مورد بی‌توجهی قرار گرفته و قطعا هم آموزش‌وپرورش و هم آموزش‌عالی نیازمند بازنگری است تا تحولاتی در آن ایجاد شود؛ از این‌رو مجلس یازدهم به‌ویژه کمیسیون آموزش به توانمندسازی نظام آموزش کشور کمک خواهد کرد. امروزه مشکلاتی را در حوزه آموزشی و بعضا اعتراضاتی را شاهد هستیم که برای رفع آنها نیازمند ایجاد تغییراتی در سیستم آموزشی کشور هستیم و اعضای کمیسیون آموزش مجلس مصمم هستیم تا ریل‌گذاری خوبی را در این حوزه انجام دهیم و سند نظام آموزشی را همانند سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش به‌صورت عملیاتی تدوین کرده و به اجرا بگذاریم و مصمم هستیم تا بتوانیم نسخه عملیاتی سند نظام آموزشی را در یک بازه زمانی مشخصی محقق کنیم تا با استفاده از این مسیر آموزشی به‌صورت هدفمند به جلو برود.
متاسفانه نظام آموزشی کشور راضی‌کننده نیست و یکی از دلایل آن هم این است که نظام آموزشی طی سال‌های گذشته به اولویت اول مسئولان مرتبط تبدیل نشده و مقوله آموزش مورد غفلت قرار گرفته است، درحالیکه اگر هر کشوری بتواند نظام آموزشی خود را توانمند کند، قطعا در دیگر زمینه‌ها نیز با شکوفایی روبه‌رو می‌شود و نیازمند این هستیم که در نظام آموزش ازلحاظ قوانین اجرایی تحولاتی رخ دهد تا نظام آموزشی از چابکی برخوردار شود و مصمم هستیم تا بتوانیم این نظام را شاداب‌تر، پرمحتواتر و در رده‌های بالای علمی قرار دهیم.
همچنین مجلس به‌عنوان یک نیروی کمکی می‌تواند در نظام آموزشی به مسئولان کمک کند، چراکه مجلس نهاد تصمیم‌گذار است و نباید فراموش کنیم قوانین هر حوزه‌ای که نیاز به تدوین، تصویب و اصلاح دارد، باید از مسیر مجلس بگذرد. همچنین ارتباط با اساتید دانشگاهی و اساتید حوزه آموزش‌وپرورش هم می‌تواند راهگشا باشد و اگر بتوانیم پیوستگی میان مسئولان قوه مقننه و کمیسیون آموزش ایجاد کنیم، قطعا تصمیمات بهتری نیز خواهیم گرفت و باید تصمیم‌سازی در حوزه آموزشی با مشارکت اساتید انجام شود.
* نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه نگار