به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، فواد ایزدی، عضو هیات‌علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» طرح کمیته جمهوریخواهان کنگره آمریکا برای افزایش فشارها به ایران را بررسی کرد. مشروح این گفت‌وگو در ادامه از نظر می‌گذرد.
قبل از اینکه وارد ماجرای طرح 111 صفحه‌ای جمهوریخواهان شویم، آمریکایی‌ها این چند روز برای تحریم ایران فعال شده‌اند. علت این اتفاق را چه می‌دانید؟
اولین مشکل آمریکایی‌ها این است که دوره ترامپ رو به اتمام است و حتی اگر وی دوباره رای بیاورد احتمالا طبق سنت گذشته خیلی از مقامات ارشد برخی وزارتخانه‌ها مانند وزارت خارجه تغییر خواهند کرد. زمان اوباما وزیر خارجه اول هیلاری کلینتون بود و در دوره دوم جان کری آمد، یا در زمان جورج بوش، کالین پاول می‌رود و کاندولیزا رایس می‌آید. در این میان پمپئو می‌خواهد تا دورانی که در وزارت خارجه هست بیشترین دستاورد را داشته باشد، و در شرایطی که در حزب جمهوریخواه لزوما تفکر اکثریت نسبت به ایران مشابه نظارت پمپئو نیست و البته سیاست فشار حداکثری هم جواب نداده، بتواند برای خود کارنامه‌ای فراهم کند. باید گفت امروز احساسی در مجموعه افرادی که سیاست فشار حداکثری متعلق به آنهاست، به وجود آمده مبنی‌بر اینکه فرصت در حال اتمام است، لذا اینها فعال‌تر شده‌اند. علاوه‌بر این 18 اکتبر هم که موعد متوقف شدن تحریم‌های تسلیحاتی است خیلی دور نیست و این خود دلیل مضاعفی است که طرف آمریکایی را ناراحت و تلاش‌هایشان را بیشتر می‌کند.
دلیل دیگر اعتراضات و تظاهرات اخیر در آمریکاست. اینها چندسال است سعی می‌کنند ماجراهایی چون تابستان داغ و... را در ایران پیاده کنند که نه‌تنها موفق نبودند، بلکه وضعیت کشور خودشان هم حالا به‌شدت خراب شده است. افرادی مانند برایان هوک که در حوزه ایران کار می‌کنند آبروریزی به بار آورده‌اند، چون هروقت درباره ایران حرف می‌زنند، درباره نقض حقوق بشر می‌گویند، درباره حمایت از مردم صحبت می‌کنند، ولی حالا هم به نتیجه نرسیده‌اند، هم در داخل با چنین مشکلاتی روبه‌رو هستند. از این جهت این هم دلیل دوم است که چرا ادبیات آنها تندتر شده است. حرف دیگری نمی‌توانند بزنند و حرف‌های قبلی به‌نوعی زیرسوال است و دچار تشکیک شده و باید حرف‌های ضدایرانی را بیشتر کنند.
دلیل سوم اما مبتنی‌بر دلیل اول است. جمهوریخواهان عضو کنگره نمی‌دانند آیا بایدن در انتخابات پیروزی می‌شود یا ترامپ و حتی با پیروزی ترامپ همین تفکر فشار حداکثری وجود دارد یا خیر، لذا تلاش می‌کنند کاری کنند که با تصویب قانونی در کنگره، حتی اگر دولت بعدی بخواهد این فشار حداکثری را تغییر دهد با مشکلات قانونی مواجه شود و به‌راحتی قابلیت تغییر نداشته باشد.
در میدان عمل تحریم‌ها تشدید نمی‌شوند
درخصوص بسته اخیر گفته شده که جامع‌ترین تحریم علیه ایران است. آیا واقعا جامع‌ترین بسته تحریمی علیه ایران است و آیا تغییر ماهوی جدی با تحریم‌های قبلی دارد؟
آمریکایی‌ها قانون تحریم ایران را که برای سال 96 بود، به‌عنوان پیش‌فرض در اختیار دارند و در این سال‌ها از آن استفاده و برمبنایش تحریم‌هایی را اضافه کرده‌اند، علاوه‌بر این چیزهایی هم یاد گرفته‌اند، مثل اینکه ایران از چه نقاطی می‌تواند تحریم‌ها را دور بزند، کجا مشکلات درون سیستمی دارد و... . از این جهت طرح جدیدی که ارائه شده سعی می‌کند آن حفره را پر کند. پس جواب سوال شما هم بله و هم خیر است؛ خیر چون در عمل تحریم‌های گسترده‌ای در گذشته بوده و این تحریم جدید لزوما چیز جدیدی ایجاد نمی‌کند، زیرا مشکلات را همان تحریم‌های قبلی ایجاد کرده‌اند و بله از این جهت که چیزهایی در حوزه تحریم یاد گرفته‌اند و حالا با این طرح جدید می‌خواهند نقاط کور را اصلاح کنند، و از این جهت این تکمیلی برای قوانین تحریمی جدید است.
قاعدتا قوه مجریه باید مخالف تصویب این طرح باشد
چقدر امکان دارد این طرح تصویب شود و به چندماهه اخیر برسد؟
این متن قاعدتا نباید در مجلس نمایندگان تصویب شود، چون اکثریت مجلس نمایندگان دموکراتند و اینها نباید قانونی را تصویب کنند که دست دولت احتمالی بایدن را ببندد. حتی کاخ سفید هم نباید لزوما از این قانون حمایت کند، چون در عمل دست قوه مجریه را محدود می‌کند، نه اینکه این قوه مجریه و ترامپ نسبت به ایران نرم‌تر است، بلکه این رقابت بین نهادهاست، یعنی هر دو با ایران دشمن هستند. یکی می‌گوید حرف من ملاک است و دیگری نیز حرف خود را ملاک می‌داند. دعوای داخلی رقابتی است و قاعدتا کاخ‌سفید نباید از این متن استقبال کند، لذا گمان می‌کنم نماینده‌هایی که جمهوریخواه و به‌نوعی نزدیک به کاخ سفیدند، نباید از این طرح استقبال کنند. پس احتمال تصویب آن لزوما خیلی بالا نیست، البته نهادهایی که پیگیر این قانون هستند مانند لابی صهیونیستی، نهادهای ضعیفی نیستند.
استفاده زیاد از اهرم‌های تحریم، آنها را کند می‌کند
از تحریم سوئیفت برای فشار به روسیه با هدف کاهش همکاری این کشور با ایران هم سخن گفته‌اند. درگیر شدن با نهادهایی چون دیوان لاهه، سازمان بهداشت جهانی و حالا سوئیفت نتیجه عکس نخواهد داد؟
خیر، برای سوئیفت قبلا محدودیت در حوزه تعاملات با ایران ایجاد کرده‌اند. البته بحثی مطرح است، وقتی از اهرم‌های تحریمی زیاد استفاده می‌کنید این اهرم‌ها به‌مرور کند می‌شوند و کشورهایی که ذیل تحریمند ممکن است سیستم دیگری غیر از سوئیفت را ایجاد و مورد استفاده قرار دهند. این خطری است که کشورهایی که آمریکا می‌خواهد با استفاده از ابزار سوئیفت فشار اعمال کند، سیستم جدیدی را طراحی کنند.
می‌گویند سوئیفت را تحریم کنیم که روسیه از حمایت ایران عقب بکشد. روس‌ها چطور بازی می‌کنند؟
روسیه هم مانند بقیه کشورها دنبال منافع خود است. روابط نسبتا مثبتی با ایران داشته و با آمریکا هم رودربایستی دارد، مثلا شرکت‌های روسی تحت‌فشار آمریکا هستند و در ایران هم تکلیف سیاست خارجی کشور خیلی معلوم نیست، یعنی عده‌ای با همه گرفتاری‌هایی که آمریکا و اروپا برای کشور ایجاد کرده، هنوز با این کشورهای غربی رودربایستی دارند، لذا درک کشورهای روسیه و چین این است که بخشی از سیاست خارجی ایران منتظر یک لبخند متوسطی از غرب نشسته تا به سمت غرب برود. وقتی چین و روسیه هم چنین احساسی داشته باشند، دلیلی ندارد روابط خود با ایران را درسطح روابط راهبردی نگه دارند، چون این مساله یک خیابان دوطرفه است. نمی‌شود روسیه و چین در خدمت ایران باشند و عده‌ای با تفکرات متمایل به غرب بخواهند فعالیت‌های ناصواب انجام دهند. هرزمانی که تکلیف سیاست خارجی کشور مشخص‌تر و هرگاه جریان متمایل به غرب متوجه شود تفکر و سیاست‌هایشان صحیح نبوده، روسیه و چین با توانمندی بیشتری می‌توانند روابط خود را با ایران تنظیم کنند.
خبر مرتبط: