به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، مرکز رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهانی (CWUR) یک سازمان مشاوره پیشرو است که با ارائه مشاوره در زمینه سیاست، بینش استراتژیک و خدمات مشاوره‌ای به دولت‌ها و دانشگاه‌ها به بهبود نتایج آموزشی و پژوهشی این دانشگاه‌ها کمک می‌کند. مرکز رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان از سال 2012، بدون تکیه بر نظرسنجی‌ها و داده‌های دانشگاه‌ها، رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهانی   منتشر می‌کند. در ابتدا این رتبه‌بندی به‌عنوان یک پروژه در جده عربستان سعودی و با هدف رتبه‌بندی 100 دانشگاه برتر جهان آغاز شد. گزارش این رتبه‌بندی، به‌سرعت توسط دانشگاه‌ها و رسانه‌‌ها در جهان منتشر شد و در مدت کوتاهی درخواست‌های زیادی برای ادامه و گسترش این رتبه‌بندی‌ها به مرکز رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهانی ارائه شد.

در سال 2019، از میان 20 هزار دانشگاه در جهان، فهرست رتبه‌بندی دو هزار دانشگاه منتشر شد که نشان از گسترش فعالیت این مرکز در رتبه‌بندی دانشگاه‌های سراسر جهان داشت و آن را به بزرگ‌ترین رتبه‌بندی علمی دانشگاه‌های جهانی تبدیل کرد. از سال 2016 تاکنون مقر مرکز رده‌بندی دانشگاه‌های جهان در امارات‌متحده‌عربی قرار دارد. روش رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در مرکز رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهانی براساس کیفیت تحصیلات و آموزش دانشجویان است. همچنین سطح اعضای هیات‌علمی و کیفیت تحقیقات آنها بدون تکیه به نظرسنجی‌ها و داده‌هایی است که از سوی دانشگاه ارائه می‌شود.

به‌طور معمول مرکز رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهانی  هفت شاخص هدفمند با درصد نفوذ مشخصی را برای رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان استفاده می‌کند که عبارتند از کیفیت آموزش (25درصد) ، اشتغال فارغ‌التحصیلان (25درصد)، کیفیت دانشکده (10درصد)، عملکرد تحقیقاتی (10درصد)، خروجی تحقیق (10درصد)، انتشارات باکیفیت (10درصد) و میزان انتشارات تعداد مقالات پژوهشی در مجلات معتبر جهانی (10درصد). به‌تازگی جدیدترین آمار مرکز رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهانی مربوط به سال 2021-2020 از ارزیابی دو هزار دانشگاه در جهان منتشر شده که در این رتبه‌بندی، دانشگاه آزاد اسلامی ایران در میان دانشگاه‌های خاورمیانه رتبه نخست را از آن خود کرده است.

  دانشگاه‌های برتر جهان

نگاهی به 10 دانشگاه نخست در جدول منتشرشده از سوی مرکز رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان نشان می‌دهد که هشت دانشگاه ایالات‌متحده آمریکا و دو دانشگاه از انگلستان، رتبه یک تا 10 برترین دانشگاه‌های جهان را براساس مولفه‌های ارزیابی‌شده، به خود اختصاص داده‌اند. دانشگاه هاروارد، موسسه تکنولوژی ماساچوست و استنفورد در آمریکا، دارای رتبه یک تا سه و دانشگاه کمبریج و آکسفورد در انگلستان دارای رتبه چهار و پنج هستند. پس از آن، دانشگاه کلمبیا، پرینستون، پنسیلوانیا، شیکاگو و بیل در ایالات‌متحده آمریکا جایگاه ششم تا دهم را به‌خود اختصاص داده‌اند.

اما در میان 10 دانشگاه برتر دوم این رده‌بندی، دانشگاه‌های ایالات‌متحده آمریکا همچنان پیشتاز برترین دانشگاه‌ها هستند. براین اساس انستیتو فناوری کالیفرنیا، دانشگاه کالیفرنیا (برکلی) و دانشگاه کرنل رتبه 11 تا 13 جدول را در اختیار دارند. پس از آن دانشگاه توکیوی ژاپن در رتبه چهاردهم، دانشگاه جان‌هاپکینز، دانشگاه میشیگان و آن‌آربور (مشترکا) ، دانشگاه شمال غربی، دانشگاه کالیفرنیا و لس‌آنجلس (مشترکا) به ترتیب در رده 15، 16، 17 و 18 قرار گرفته‌اند. دانشگاه کالج لندن انگلستان نیز در میان 10 دانشگاه برتر دوم این رده‌بندی، جایگاه نوزدهم را به خود اختصاص داده و درنهایت دانشگاه دوک ایالات‌متحده آمریکا بیستمین دانشگاه برتر در رده‌بندی موسسه CWUR معرفی شده است.

بررسی اجمالی آمارهای مرکز رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهانی از 30 رتبه بعدی (20 تا 50) نشان می‌دهد که سهم دانشگاه‌های اروپایی و آسیایی در این بخش از رده‌بندی پررنگ‌تر از دانشگاه‌های ایالات‌متحده آمریکاست. از میان دانشگاه‌‌های اروپایی دانشگاه PCL فرانسه در رتبه 21، دانشگاه ETH زوریخ در سوئیس در جایگاه 29، امپریال کالج لندن انگلستان در جایگاه 30، دانشگاه پاریس- ساکلای در رده 32، موسسه پلی‌تکنیک پاریس در رده 35، دانشگاه کپنهاگ دانمارک در رده 38، موسسه کارولینسکای سوئد در جایگاه 39، دانشگاه سوربن و پاریس به ترتیب در رده 42 و 43،‌ دانشگاه ادینبورگ و کالج کینگ‌لندن انگلستان به ترتیب در رده‌های 44 و 45 و دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ آلمان در جایگاه 49 این جدول قرار دارند.

دانشگاه تورنتو، مک‌گیل و بریتیش‌کلمبیا در کشور کانادا نیز در میان 50 دانشگاه برتر جهان مشاهده می‌شوند که به ترتیب جایگاه 24، 27 و 48 را به خود اختصاص داده‌اند.

از میان دانشگاه‌های برتر جهان، رتبه 28 در اختیار دانشگاه کیوتوی ژاپن و رتبه 31 در اختیار دانشگاه ملی سئول در کره‌جنوبی است. به‌عبارت دیگر دو دانشگاه از آسیا در زمره 50 دانشگاه اول برتر رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهانی قرار دارند.

در میان 50 دانشگاه برتر نخست که از سوی CWUR معرفی شده، دانشگاه هاروارد در ایالات‌متحده آمریکا موفق به کسب 100 امتیاز شده است. درواقع دانشگاه هاروارد از تمام معیارهای سنجش بیشترین امتیاز را به دست آورده است. جایگاه پنجاهم این رده‌بندی نیز همچنان در اختیار دانشگاه‌‌های آمریکاست و دانشگاه راتگرز نیوبرانزوی در ایالات‌متحده آمریکا در این جایگاه دارای امتیار 6/84 است.

  سهم دانشگاه‌های آسیایی در رتبه‌بندی جهانی

در میان کشورهای آسیایی اسامی 147 دانشگاه چین، 126 دانشگاه ژاپن، 64 دانشگاه هند، 61 دانشگاه کره‌جنوبی، 54 دانشگاه ترکیه، 38 دانشگاه ایران، 37 دانشگاه تایوان، 10 دانشگاه پاکستان، هشت دانشگاه مالزی و هشت دانشگاه عربستان سعودی، سه دانشگاه امارات‌متحده عربی، دو دانشگاه اردن، دو دانشگاه لبنان، دو دانشگاه قطر، یک دانشگاه ارمنستان و یک دانشگاه کویت مشاهده می‌شود.

دانشگاه پکن با کسب امتیاز 83.5 در جایگاه 62 رتبه‌بندی دو هزار دانشگاه برتر جهان قرار دارد و دانشگاه فناوری اطلاعات چنگدو چین با امتیاز65.8 در رده هزار و 995 قرار گرفته است.

در قاره آسیا، ژاپن پس از چین با بیشترین تعداد دانشگاه در ارزیابی موسسه رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان قرار دارد. دانشگاه توکیو با امتیاز 89.5 در جایگاه 14 و دانشگاه هنر تاما با امتیاز 65.9 در جایگاه هزار و 972 در میان دو هزار دانشگاه برتر جهان قرار دارد.

پس از ژاپن هند با 64 دانشگاه در این رتبه‌بندی قرار گرفته که موسسه مدیریت احمد‌آباد هند با امتیاز 75.1 در جایگاه 415 و موسسه آموزش و تحقیقات علوم هند با امتیاز 65.8 در جایگاه هزار و 991 قرار دارد.

کره‌جنوبی، دیگر کشور آسیایی است که 61 دانشگاه این کشور، در رده‌بندی موسسه رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان قرار دارد. دانشگاه ملی سئول با امتیاز 85.5 در جایگاه 31 دانشگاه‌ برتر جهان قرار دارد. این دانشگاه در میان دانشگاه‌های ملی این کشور حائز رتبه اول است. نکته جالب‌توجه اینکه دانشگاه کیونگی این کشور با کمترین امتیاز در میان دو هزار دانشگاه‌ جهان، جایگاه آخر (دوهزارم) را در اختیار دارد.

ایران پنجمین کشور آسیایی است که اسامی 38 دانشگاه آن در رتبه‌بندی جهانی مشاهده ‌می‌شود. دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، صنعتی‌شریف، علوم پزشکی تهران، صنعتی اصفهان، صنعتی امیرکبیر، تربیت‌مدرس، علم‌وصنعت ایران، شیراز، علوم پزشکی شهیدبهشتی، فردوسی مشهد، تبریز، خواجه‌ نصیر‌الدین طوسی، علوم پزشکی مشهد، علوم پزشکی اصفهان، علوم پزشکی ایران، اصفهان، صنعتی بابل نوشیروانی، رازی، علوم پزشکی شیراز، گیلان، علوم پزشکی تبریز، بوعلی‌سینا، سمنان، باهنر کرمان، کاشان، یزد، پیام‌نور، ارومیه، مازندران، علوم پزشکی کرمانشاه، علوم پزشکی مازندران، علوم پزشکی بقیه‌الله، صنعتی شیراز، کردستان، شهیدچمران اهواز و صنعتی شاهرود دانشگاه‌هایی هستند که به ترتیب در این رتبه‌ قرار گرفته‌اند.

دانشگاه آزاد اسلامی با برخورداری از امتیاز 75.4 در جایگاه 395 دو هزار دانشگاه برتر جهان قرار گرفته است. نکته حائز اهمیت اینکه دانشگاه آزاد اسلامی رتبه نخست دانشگاه‌های ملی کشور را نیز در اختیار دارد. در میان دانشگاه‌‌های ایران که در این رد‌ه‌بندی قرار دارند، صنعتی شاهرود با امتیاز 65.9 در جایگاه هزار و 985 قرار دارد.

  دانشگاه آزاد اسلامی، برترین دانشگاه خاورمیانه

براساس ارزیابی موسسه رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان، دانشگاه آزاد اسلامی ایران در جایگاه 395 قرار گرفته است. بررسی پنج دانشگاه پیش و پس از دانشگاه آزاد اسلامی در این رتبه‌بندی نشان می‌دهد دانشگاه سونی آمریکا با امتیاز 75.5 در جایگاه 390، ‌دانشگاه دیاکین استرالیا با امتیاز 75.4 در جایگاه 391، دانشگاه تگزاس دالاس در ایالات‌متحده آمریکا با امتیاز 75.4 در جایگاه 392، دانشگاه پمپئو فابرا اسپانیا با امتیاز 75.4 در جایگاه 393 و دانشگاه علم‌وفناوری چین شرقی با امتیاز 75.4 در جایگاه 394 قرار گرفته‌اند. سپس ایران و پس از آن دانشگاه ورشو لهستان با امتیاز 75.4 در جایگاه 396، دانشگاه عادی چین شرقی با امتیاز 75.4 در جایگاه 397، دانشگاه وولونگوگ استرالیا با امتیاز 75.4 در جایگاه 398، دانشگاه سویل اسپانیا با امتیاز 75.3 در جایگاه 399 و دانشگاه یورک کانادا با امتیاز 75.3 در جایگاه 400 قرار دارند. مهم‌ترین نکته در بررسی این فهرست این است که جمهوری اسلامی ایران در بین ۵۰۰ دانشگاه نخست تنها دارای یک دانشگاه برتر یعنی دانشگاه آزاد اسلامی است.

* نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه نگار