به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، پایگاه رتبه‌بندی تایم یکی از معتبرترین پایگاه‌های رتبه‌بندی در دنیاست که سالانه دانشگاه‌های دنیا را بررسی و رتبه‌بندی آنها را در زمینه‌های مختلف رده‌های جهانی، موضوعی و رده‌بندی شهرت و اعتبار اعلام می‌کند. در جدیدترین رده‌بندی برترین دانشگاه‌های جهان که به‌تازگی از سوی تایم منتشر شده، دو دانشگاه برتر را دانشگاه‌های چینی به خود اختصاص داده‌اند. چین به‌عنوان کشور ابداعات، اکتشافات و خلاقیت، حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. دانشگاه‌های چینی هم که مرکزیت علمی در این کشور هستند، با توسعه و پیشرفت در زمینه‌های علمی، به‌ویژه در سال‌های اخیر به جایگاه‌های قابل‌قبولی در عرصه‌های جهانی دست یافته‌اند. مدارس حقوق، تجارت، مهندسی و پزشکی چین در رده‌بندی‌های جهانی از جایگاه و اعتبار خاصی برخوردار هستند. به‌عبارتی، در چین می‌توان بهترین موسسات آموزشی و دانشگاه‌ها را برای آموزش باهوش‌ترین و کارآمدترین دانشجویان پیدا کرد که جذابیت بالایی برای جذب دانشجویان بین‌المللی دارند. دانشگاه‌های تراز بالای چین بهترین فرصت‌های آموزشی را دراختیار دانشجویان در مقاطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری قرار می‌دهند و برنامه‌ها و طرح‌هایی که از سوی این دانشگاه‌ها مطرح می‌شوند، فضای رقابتی بسیار خوبی را برای آینده شغلی دانشجویان فراهم می‌کند. به‌عنوان مثال، دانشگاه پکینگ جایگاه بسیار خوبی در فهرست رده‌بندی دانشگاه‌های دنیا دارد و یکی از دانشگاه‌های معتبر و سازمان‌یافته در چین به شمار می‌رود.
کاهش فاصله با آمریکا
معمولا وقتی صحبت از دانشگاه‌های برتر دنیا می‌شود، دانشگاه‌های آمریکایی و انگلیسی پیش از هر دانشگاه دیگری در ذهن نقش می‌بندند و مردم دنیا روی این دانشگاه‌ها حساب ویژه‌ای باز می‌کنند. اما در سال‌های اخیر، شاهد روند رو به رشد دانشگاه‌های آسیایی به‌ویژه دانشگاه‌های چینی و کره‌ای هستیم که به نظر می‌رسد توانسته‌اند در کلاس جهانی، فاصله خود را با دانشگاه‌های دنیا کاهش دهند. چین و کره‌جنوبی به‌عنوان دو کشور آسیایی در زمینه جذب مغزهای برتر و دانشجویان نمونه برای رسیدن به جایگاه قابل‌قبول در سطح دانشگاهی با هم رقابت می‌کنند و این امر باعث شده تا موسسات آموزشی در ملت‌های آسیای شرقی جای موسسات آمریکایی را در رتبه‌بندی کالج‌های بین‌المللی بگیرند. این تحقیقات که اثرات سیاست‌های دولتی اعمال‌شده در دانشگاه‌ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد، حاکی از آن است که چین و کره‌جنوبی به واسطه افزایش بودجه‌های دولتی و تمرکز روی توسعه برنامه‌های تحقیقاتی در حوزه‌های علم و فناوری، مهندسی و ریاضیات توانسته‌اند تعداد مراکز آموزشی خود را به 500 مرکز افزایش دهند. با وجود این، دانشگاه‌های آمریکایی به حکمرانی خود در صدر جدول برترین دانشگاه‌های دنیا ادامه می‌دهند.
به گفته محققان، چین در سال‌های اخیر حتی از ژاپن در رده‌بندی‌های جهانی پیشی گرفته و به نظر می‌رسد که فاصله خود را با برترین دانشگاه‌های دنیا کم کرده است. درحال حاضر، بسیاری از دانشگاه‌های چین مدل کلاس جهانی به خود گرفته‌اند و این موهبت همچنان مدیون بودجه‌های سنگین دولتی و برنامه‌ریزی‌های مرکزی، بدون ایجاد فضایی برای نوآوری‌های پایدار است. پیش از این، به سختی می‌شد دانشگاه‌های چینی و ژاپنی را جزء فهرست 100تایی برترین دانشگاه‌های دنیا پیدا کرد. اما این مدل جدید دانشگاهی در کشورهایی چون چین و ژاپن در مراحل اولیه توسعه به خوبی عمل می‌کند اما در مراحل پیشرفته که مستلزم نوآوری و هدایت است، خیلی به چشم نمی‌آید.
نزدیک‌شدن به دانشگاه‌های غربی
دانشگاه‌های تحقیقاتی در سیاستگذاری‌های بسیاری از کشورهای آسیای‌شرقی به‌عنوان نیروی کلیدی برای توسعه اقتصادی در نظر گرفته می‌شوند. مراکز آموزشی در کشورهای آسیای شرقی، با در نظر گرفتن دانشگاه‌های تحقیقاتی آمریکا یا دیگر دانشگاه‌های برتر تحقیقاتی غربی به‌عنوان معیار، با اولویت قرار دادن برنامه‌های علم و فناوری، مهندسی و ریاضیات، سرمایه‌گذاری‌های استراتژیکی در بخش آموزش عالی انجام داده‌اند تا از این طریق بتوانند به ایجاد دانشگاه‌هایی با کلاس جهانی موفق عمل کنند. محققان برای بررسی اثربخشی مدل دانشگاه‌های آسیایی، رتبه‌بندی‌های برترین دانشگاه‌های دنیا را بین سال‌های 2008 تا 2014 و 2003 تا 2013 مورد مطالعه قرار دادند. تحقیقاتی که پژوهشگران انجام داده‌اند حکایت از آن دارد که چین تجربه بیشترین افزایش در تعداد دانشگاه‌های حاضر در رده‌بندی‌های جهانی را دارد. این افزایش به دنبال حمایت دولتی با تزریق بودجه بیش از 20میلیون دلاری در بیش از 100 موسسه آموزشی در این کشور حاصل شد. این بودجه‌ها بیش از همه به رشته‌های علوم و فناوری، مهندسی و ریاضیات متمرکز شده و ماحصل آن هم افزایش 94درصدی چاپ مقالات تحقیقاتی بود. دانشگاه‌هایی که از بودجه‌های دولتی برخوردار شدند، در سال 2012 حدود 8.6 درصد از استنادهای تحقیقاتی دنیا را از آن خود کردند که در مقایسه با سال 1996، رشدی حدود 0.8 درصدی را شامل می‌شد. دانشگاه‌های کره‌جنوبی نیز جزء کشورهای آسیایی است که رتبه آنها در سال‌های اخیر در رده‌بندی‌های بین‌المللی رشد قابل‌توجهی داشته است.
کره‌جنوبی برای افزایش رقابت با موسسات آموزشی و دانشگاه‌ها، حدود 1.2 میلیارد دلار در برنامه‌های گزیده دانشگاهی، بودجه تحصیلات تکمیلی دانشجویی و بورسیه‌های تحصیلی و بهبود زیرساخت‌های تحقیقاتی سرمایه‌گذاری کرده است. این کشور 2.2 درصد از استنادهای تحقیقاتی دنیا را در سال 2012 از آن خود کرد که نسبت به سال 1996 تقریبا چهاربرابر شده بود. افزایش دانشگاه‌های چینی و کره‌جنوبی همزمان با کاهش تعداد دانشگاه‌های ژاپنی در جمع 500 رتبه برتر دنیا اتفاق افتاد. ژاپنی‌ها جزء نخستین پیشگامان توسعه آموزش عالی در آسیای شرقی قرار گرفتند. طی دو دهه گذشته، ژاپن از گسترش دانشگاه‌ها به بودجه‌بندی‌های برنامه‌های تحقیقاتی رو آورده است. به‌رغم افزایش ناچیزی که در حمایت دولتی اتفاق افتاد، موسسات آموزشی ژاپن با کاهش در میزان استنادهای تحقیقاتی خود روبه‌رو شدند.
با وجود اینکه تعدادی از دانشگاه‌های آمریکا در سال‌های اخیر از فهرست برترین دانشگاه‌های جهان خارج شده‌اند، اما به‌طورکلی، آمریکا بالاترین شمار برترین دانشگاه‌های دنیا را به خود اختصاص داده است. راهکارهای سیاسی آمریکا برخلاف کشورهای آسیای شرقی که روی رده‌بندی‌ها، تحقیقات و تحصیلات تکمیلی متمرکز شده، آموزش مقطع کارشناسی را در اولویت خود قرار داده که بیشترین تاکید را روی فارغ‌التحصیلی و جایگزینی مشاغل دارد. درواقع، آمریکا به‌طور فعال در رقابت بین‌المللی قرار نداشته و معدودی از دانشگاه‌های آمریکا بودند که خود را در رقابت با دیگر دانشگاه‌های هم‌رده قرار می‌دادند تا خود را محک بزنند. دولت‌های ایالتی و دولت فدرال آمریکا همچنان به سرمایه‌د‌اری میلیارد دلاری در تحقیقات دانشگاهی ادامه می‌دهند اما درصد استنادهای آکادمیک جهانی بین سال‌های 1996 تا 2012 به نصف کاهش یافته و از 41 به 24 درصد افت داشته است. شاید بتوان گفت رشد بیشتر چین به به استراتژی این کشور برای پیشرفت و رشد تمام دانشگاه‌ها برمی‌گردد، درحالی که ژاپن و کره‌جنوبی بودجه‌های خود را روی برنامه‌های تحقیقاتی برگزیده متمرکز کرده بودند. پیشرفت ژاپن با بلوغ و تکامل سیستم آموزش عالی و انگیزه‌های مالی ضعیف‌تر محدود شده است.
محدودیت‌های رشته‌های STEM
با وجود پیشرفت برنامه‌های رشته‌های علوم و فناوری، مهندسی و ریاضیات و نقش آنها در ارتقای دانشگاه‌های این منطقه در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی، تمرکز بودجه روی این برنامه‌ها، موفقیت مراکز آموزشی و دانشگاه‌ها را تحت‌تاثیر خود قرار داده و اثر سوء روی آنها داشته است. چین، کره‌جنوبی و ژاپن جزء این قبیل کشورها هستند. دولت چین 100درصد بودجه‌های تحقیقاتی خود را به دانشگاه‌های برتر با مرکزیت برنامه‌های رشته‌های علوم و فناوری، مهندسی و ریاضیات اختصاص داده است، درحالی که کره‌جنوبی و ژاپن تنها 62 و 35 درصد از بودجه‌های خود را دراختیار این قبیل برنامه‌ها و توسعه آنها قرار داده‌اند. درمقایسه با دانشگاه‌های آسیای‌شرقی، دانشگاه‌های برتر آمریکا که جزء 100 دانشگاه برتر دنیا قرار دارند، همواره توانسته‌اند تعادل خوبی را میان رشته‌های علوم و فناوری، مهندسی و ریاضیات، علوم انسانی و علوم اجتماعی برقرار کند. علل زمینه‌ای این عدم‌تعادل در دانشگاه‌های آسیای شرقی به موانع زبانی و اختلاف‌هایی برمی‌گردد که دسترسی به شبکه‌های علمی بین‌المللی و ژورنال‌ها را برای افراد غیرانگلیسی‌زبان در رشته‌های غیر از علوم و فناوری، مهندسی و ریاضیات محدود می‌کند. کشورهای آسیایی باید برای توسعه دانشگاه‌ها در سطح کلاس جهانی، در این پرسش بازنگری کنند که چگونه می‌توان دانشگاه‌های آسیایی را از دانشگاه‌های همتای آمریکایی متمایز کرد؟ این تمایزهای استراتژیک بیشتر زمانی به کار می‌آیند که هر کشور به دنبال دانشگاه‌های جامع و در عین حال متمایز از کلاس‌های جهانی برای ایجاد نتایج برد - برد باشد.
برترین‌های آسیایی
در جدیدترین رتبه‌بندی پایگاه «تایم»، دو دانشگاه برتر آسیا، دانشگاه‌های چینی هستند. دراین میان، دانشگاه تسینگوآ در رتبه‌بندی 2020 برترین دانشگاه‌های آسیا برای دومین‌بار متوالی در رده نخست برترین دانشگاه آسیا قرار گرفته است. درحالی که دانشگاه پکینگ هم در مقایسه با سال 2019، با سه پله صعود به جایگاه دوم برترین دانشگاه آسیا رسیده است. دانشگاه ملی سنگاپور که بین سال‌های 2016 تا 2018 رهبری رتبه‌بندی دانشگاه‌های آسیایی را برعهده داشت، در سال جاری در جایگاه سوم ایستاده است. محققان ارتقای جایگاه دانشگاه پکینگ را بهبود نمرات در حوزه‌های تحقیقاتی و درآمد صنعتی می‌دانند. نظر به اینکه دانشگاه علوم و فناوری چین به تازگی در زمره 10 دانشگاه برتر آسیا قرار گرفته، با دو پله صعود در رده دهمین دانشگاه برتر آسیا در سال 2020 قرار گرفته است.
به‌طورکلی، هفت دانشگاه چینی در جمع 20 دانشگاه برتر آسیا قرار گرفته‌اند. این رده‌بندی‌ها حکایت از آن دارد که دانشگاه‌های آسیایی به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با صنعت دارند و در مقایسه با همتایان غربی خود از رده سنی پایین‌تری در میان دانشجویان برخوردارند، به همین دلیل معمولا کمتر در دنیا شناخته می‌شوند و به اندازه دانشگاه‌های غربی موردتوجه قرار نمی‌گیرند. ژاپن بار دیگر با حضور 110 دانشگاه و موسسه آموزشی در رده بیشترین کشور آسیایی دارای دانشگاه برتر در رده‌بندی تایم قرار گرفته و بعد از آن چین با 81 و هند با 56 دانشگاه در رده‌های دوم و سوم حضور دارد.
* مترجم: ندا اظهری