به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، هیچگاه دانشجویان و اساتید تصور نمیکردند که بهجای حضور در راس ساعت مشخص آن هم در یکی از اتاقهای دانشکدهها مجبور باشند پشت سیستمهایشان بنشینند و از طریق وبکمها در کلاس درسی حضور پیدا کنند؛ حضوری که این روزها به اسم آموزش مجازی شناخته میشود و برخلاف گذشته که بخش بسیار اندکی از دانشجویان کل کشور را شامل میشد، حالا تمام جمعیت دانشجویی را دربرگرفته و بالطبع اساتید دانشگاهها را نیز به عنوان یکی از موثرترین افراد در کلاسهای درسی به میدان آورده است. آموزشی که تصویری جدید از شیوه آموزش را در فضای کلی کشور ایجاد کرده است. در این گزارش به سراغ چند تن از اساتید رفتیم تا برایمان از وضعیت فعلی بگویند.
استاد مدیریت رسانه دانشگاه تهران:
استفاده از فضای مجازی تعطیلیبردار نبودن آموزش را در کشور گوشزد میکند
سیدمهدی شریفی، استاد مدیریت رسانه دانشگاه تهران گفت: «در وهله اول باید به این مساله توجه شود که ما راه دیگری جز انتخاب تداوم آموزش از طریق بستر مجازی نداشتیم و قطعا نمیتوانستیم فضای آموزشی کشور را تعطیل کنیم و با توجه به اینکه دانشجویان ثبتنام و بعضا شهریههایشان را نیز پرداخت کرده و برای آیندهشان برنامهریزی کردهاند، یکی از بهترین گزینههای موجود این بود که به سمت آموزش مجازی حرکت کنیم؛ البته نباید فراموش کرد که زیرساختهای اولیه برای تحقق آموزش مجازی هم در کشورمان وجود داشت و ما حتما باید به این سمت حرکت کنیم.»
او با تاکید بر اینکه ما راه دیگری جز آموزش مجازی نداشتیم، ادامه داد: «طبیعی است که در عملیات ایجاد شده در فضای آموزشی کشور برخی اساتید که از پیش با فضای مجازی آشنا بودند راحتتر میتوانند فعالیت کنند، اما در مقابل اساتید باسابقه نیز خودشان را با این مسیر هماهنگ کنند و نباید این مهم را هم فراموش کرد که ما برای رفتن به سمت فضای مجازی نیاز نداشتیم شرایط اولیه را در کشور ایجاد کنیم که این مساله بسیار مهمی است.»
استاد مدیریت رسانه دانشگاه تهران با بیان اینکه امروز تقریبا در پایان مسیر آموزش مجازی قرار گرفتهایم، اظهار داشت: «یکی از محاسن فضای جدید ایجاد شده آن است که برخی از اساتیدی که آشنایی چندانی با این فضا نداشتند به دلیل شرایط کشور با آن آشنا شده و دیگرانی که باتجربه بودند نیز تجارب خود را بهکار گرفتند؛ از سوی دیگر دانشجویانی که کمتر از این فضای آموزشی استفاده کرده بودند نیز پا در این میدان گذاشتند و در اصل ناچار بودیم که همگی در این عملیات شرکت کنیم.»
شریفی تصریح کرد: «قطعا باید به این مساله افتخار کنیم که آموزش در کشور ما متوقف نشده و با زیرساختهای موجود توانستیم از فضای مجازی به بهترین شکل برای آموزش بهرهمند شویم.»
او گفت: «حسن بزرگ این مسیر این است که با توجه به آنکه آموزش بههیچوجه تعطیلیبردار نیست، حتی میتوانیم در آینده و بعد از برقراری کلاسهای حضوری، اگر در هفته یک روز کلاس حضوری برگزار شود، تا هفته بعد کلاسها را در پیامرسانها دنبال کنیم و قطعا با این روش تاخیر یک هفتهای در برگزاری کلاسهای حضوری هم جبران میشود. معتقدم بهرهمندی از فضای مجازی برای دنبال کردن امور آموزشی بسیار مناسب است و پیام بزرگش هم همان تعطیل نشدن آموزش است.»
شریفی خاطرنشان کرد: «قطعا خوب است که در آینده نیز بتوانیم آموزش مجازی را در کنار آموزش حضوری داشته باشیم، اما اینکه چطور کلاسها در طول فاصله برگزاری دو کلاس زنده باشند، هنر اساتید خواهد بود.»
استاد دانشکده مهندسی برق دانشگاه تهران:
آموزش مجازی امکان ارائه برخی از مطالب را به روشهای گوناگون فراهم میکند
هادی مرادی، استاد دانشکده مهندسی برق دانشگاه تهران گفت: «قطعا برگزاری کلاسها بهصورت حضوری باعث میشود تا استاد بهراحتی ازطریق چهره دانشجویان متوجه شود که مطالب ارائهشده را یاد گرفتهاند یا نه؛ درحالیکه در آموزش مجازی چنین امکانی وجود ندارد و تنها با سوال پرسیدن دانشجویان این مساله مشخص میشود و این یکی از ضعفهای آموزش مجازی است.»
او ادامه داد: «البته در فضای آموزش مجازی برخی از ارائهها به روش بهتری صورت میگیرد و حتی دانشجویان بعد از پایان کلاس میتوانند از مطالب بهرهمند شوند؛ درحالیکه در کلاس حضوری بعد از اتمام زمان کلاس عملا تا برگزاری جلسه بعد، امکان دوره مطالب وجود ندارد.»
استاد دانشکده مهندسی برق دانشگاه تهران با بیان اینکه در کلاس مجازی تعداد غیبت بیشتر از کلاس حضوری است، تصریح کرد: «چون دانشجویان میتوانند بعد از پایان کلاس از محتوای ارائهشده بهرهمند شوند، چندان خود را ملزم به شرکت در جلسات کلاسهای مجازی نمیکنند و همین مساله باعث میشود آنهایی که شرکت میکنند نیز تمرکز کافی نداشته باشند، اما کلاسهای حضوری اینگونه نیست و دانشجو مجبور است با تمرکز سر کلاس حاضر شود.»
مرادی افزود: «یکی دیگر از مشکلات عمده آموزش مجازی به پلتفرم برمیگردد، چراکه پلتفرمهای موجود درمجموع وقتی تعداد دانشجویان شرکتکننده در یک کلاس زیاد باشد، با مشکل روبهرو میشوند و قطعا این مهم باعث نارضایتی دانشجویان میشود، چون طبیعتا در کنار مصرف حجم اینترنتشان، آنطور که باید نمیتوانند از کلاسها استفاده کنند.»
او در همین زمینه گفت: «دانشگاه تهران تلاش کرد با رایزنی با همراهاول بتواند اتصال به سه سرور دانشگاه را برای دانشجویان رایگان کند و قطعا این کمک بزرگی برای دانشجویان است، اما عدم پاسخگویی پلتفرمها هنگام بالارفتن میزان دانشجویان شرکتکننده در یک کلاس همچنان باقی است.» استاد دانشکده مهندسی برق دانشگاه تهران تصریح کرد: «طبیعتا استاد زمانی که بخواهد درسی را برای آموزش ازطریق فضای مجازی آماده کند، یکسوم زمانی که در کلاس فیزیکی صرف میکند را برای این مهم درنظر میگیرد، چراکه بنابه شرایط این آموزش میتوان مطالب را بهصورت فشردهتر ارائه داد و خود این مساله یکی از محاسن این نحوه آموزش محسوب میشود، زیرا در کلاسهای حضوری استاد باید منتظر بماند تا همه دانشجویان مطلب ارائهشده را متوجه شوند، اما در کلاسهای مجازی بهدلیل دردسترس بودن مطالب بعد از اتمام کلاس قطعا شرایط بهتری وجود خواهد داشت.»
مرادی اظهار داشت: «با اینحال البته یکی از مشکلات ارائه مطلب در آموزش مجازی این است که یکباره حجم بالایی از مطالب در اختیار دانشجو قرار میگیرد و قطعا هضم کردن آن برای دانشجویان زمانبر است، اما در کلاس حضوری وضعیت متفاوت است و دانشجو میتواند خودش را با کلاس هماهنگ کند.»
استاد دانشکده مهندسی برق دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه میتوانیم در آینده آموزش مجازی را درکنار کلاسهای حضوری داشته باشیم، گفت: «این روند البته پیشتر در برخی دانشگاهها ازجمله دانشگاه تهران دنبال میشد و بهنظر میرسد استفاده از این روش ترکیبی باعث میشود تا بتوان فرآیند یادگیری را بهخوبی دنبال کرد و دانشجویان علاوهبر حضور در کلاسهای فیزیکی میتوانند بسیاری از مطالب ارائهشده را به شکلهای گوناگون مانند فایل، فیلم و... ازطریق کلاسهای مجازی نیز در اختیار داشته باشند.»
عضو هیاتعلمی دانشگاه امیرکبیر:
تداوم ترم تحصیلی یکی از اصلیترین مزایای آموزش مجازی است
مجید شالچیان، عضو هیاتعلمی دانشگاه امیرکبیر درباره آموزش مجازی گفت: «یکی از مزایای آموزش مجازی همین تداوم داشتن ترم تحصیلی بود، چراکه بسیاری از دانشجویان برای ادامه تحصیل خود برنامهریزی کردهاند و قطعا نمیتوانستیم روند آموزشی را متوقف کنیم و برگزاری کلاسها بهشیوه برخط باعث شده تا بتوانیم روند آموزشی را دنبال کنیم؛ با اینحال نباید فراموش کرد که شرایط ایجادشده برای کشور جزء شرایط اضطراری محسوب میشود و از کنترل ما خارج است و قطعا در چنین شرایطی نمیتوان انتظار داشت موضوعات بهصورت ایدهآل دنبال شود.»
او با تاکید بر اینکه آموزش بهصورت اینترنتی باعث شده بسیاری از اساتیدی که در گذشته فرصت نمیکردند از آموزش مجازی استفاده کنند مجبور شدهاند بهسمت این حوزه حرکت کنند، ادامه داد: «طبیعی است که برای برخی اساتید مشکلات بیشتری ایجاد شده باشد. بهعبارت دیگر، برای استادی که تا امروز تجربه تولید محتوا و ارائه درس بهصورت برخط را نداشته، حضور در چنین شیوهای باعث میشود برای اولینبار او با مشکلاتی روبهرو شود، اما قطعا این مسیر بابی را باز کرده که میتواند در آینده اتفاقات خوبی را رقم بزند.»
عضو هیاتعلمی دانشگاه امیرکبیر درباره افت کیفیت آموزشی اظهار داشت: «افت کیفیت را باید از چند نظر موردبررسی قرار داد، چراکه در اوایل راهاندازی این سیستم در دانشگاهها سرورها نتوانستند آنطور که باید پاسخگو باشند و ما شاهد قطع صدا و تصویر در برخی موارد بودیم، اما در سالجاری شاهد ارتقای کیفیت ازلحاظ سختافزاری بودیم و امروز تا حد زیادی این مشکلات رفع شده، اما طبیعتا ممکن است کاربرانی را داشته باشیم که در مناطقی حضور داشته باشند که بهدلیل مشکلات اینترنتی نتوانند بهصورت آنلاین از محتوای کلاسها بهرهمند شوند.»
شالچیان خاطرنشان کرد: «دانشجویان در روند برگزاری کلاسها بهصورت آنلاین میتوانند حتی بعد از کلاسها نیز از محتوا استفاده کنند و این مهم، یکی از مزایای اصلی برگزاری کلاسها بدین شیوه است؛ درحالیکه قطعا در کلاسهای فیزیکی چنین امکانی وجود ندارد.»
عضو هیاتعلمی دانشگاه مالک اشتر:
لزوم تداوم کلاسهای برخط بعد از پایان شرایط فعلی
مهدی نژاد نوری، عضو هیاتعلمی دانشگاه مالک اشتر با بیان اینکه اساتید باسابقه بیش از 10 سال در دانشگاهها طبیعتا برای حضور در فضای مجازی با مشکلاتی روبهرو هستند، اما در مقابل اساتید جوانتر این مشکل را ندارند، گفت: «اساتید با سابقه بیشتر چون به شکل سنتی به ارائه محتوای آموزشی عادت کردهاند، قطعا تغییر حالت برای آنها با سختی همراه است و بعضا ورود به عرصه مجازی را نه تمرین کرده و نه اعتقاد چندانی به آن داشتند، اما درمقابل اساتید جوانتر چون آشنایی بیشتری با فضای مجازی دارند، با مشکلات کمتری روبهرو شدهاند.»
او ادامه داد: «20 سال پیش اولین دانشگاههای مجازی در کشور ما شکل گرفت و بهخاطر دارم که دانشگاه علموصنعت و شیراز ازجمله اولینها در این حوزه بوده و هدفشان این بود که دانشجویانی را جذب کنند که بدون حضور فیزیکی بتوانند به تحصیل بپردازند و برخی نیز به همین شیوه فارغالتحصیل شدند، اما این کار آنطور که باید توسعه پیدا نکرد و در اصل به فراموشی سپرده شد. حالا و بعد از شیوع کرونا بالاجبار برخی از اساتید باید به فضای مجازی ورود میکردند و قطعا تغییر عادت خود مشکلاتی را به همراه آورده است.»
عضو هیاتعلمی دانشگاه مالک اشتر تصریح کرد: «دانشجویان هم بعضا در طول این سالها عادت نداشتند ازطریق اینترنت دروس را دنبال کرده و با دیگر دانشجویان و اساتید تعامل داشته باشند، به همین دلیل برای آنها نیز آموزش مجازی محیط جدیدی محسوب میشود که باعث ایجاد سردرگمی و کاهش کارآمدیشان میشد، اما درمجموع این مسیر آموزشی باعث بهبود کارآمدی در مجموعه افراد شده است.»
مهدی نژاد نوری با تاکید بر اینکه معتقدم زیرساختهایی که امروزه ایجاد شده، به هیچوجه نباید کنار گذاشته شوند، افزود: «باید بتوانیم بخشی از نیازهای آموزشیمان را ازطریق همین بستر تامین کنیم، چراکه این مهم منافع بسیار زیادی دارد که سادهترین آن را میتوان جلوگیری از اتلاف وقت دانست؛ همچنین در فضای مجازی دسترسی به اطلاعات بهروز و بدون استفاده از کاغذ و... امکانپذیر است، درحالیکه در فضای فیزیکی این مساله کمتر قابلاجرا خواهد بود. از سوی دیگر در اروپا از گذشته بستری فراهم شده تا درسهایی را که احتیاجی به آزمایشگاه و کارگاه ندارد، توسط فضای مجازی ارائه کنند و ما نیز میتوانیم در ایران از فرصت ایجادشده فعلی بهخوبی استفاده کنیم.»
او گفت: «هرچند باید شیوه برگزاری کلاسها بهصورت برخط ادامه داشته باشد، اما این بدان معنی نیست که به برگزاری کلاسهای فیزیکی و ارتباط چهرهبهچهره نیازی نیست، چراکه حضور در جمع کلاسها، آزمایشگاهها و... ازجمله مسائلی است که بخشی از حضور فیزیکی را توجیهپذیر میکند؛ با اینحال اگر شرایطی فراهم شود که اکثر دانشگاههای ما بتوانند ترکیب متوازنی را از حضور فیزیکی و ارائه دروس در بستر مجازی پیگیری کنند، فرصت خوبی را خواهیم داشت تا هم کیفیت کارها را تضمین کرده و هم هزینهها را به شکل چشمگیری کاهش دهیم.»
عضو هیاتعلمی دانشگاه مالک اشتر خاطرنشان کرد: «معتقدم کلاسهای برخط باید بر بستر شبکه ملی اطلاعات ارائه شود تا علاوهبر کاهش چشمگیر هزینهها، شاهد افزایش سرعت پهنای باند و... نیز باشیم. همچنین نباید این مساله را نادیده گرفت که در گذر زمان اساتید جوان جایگزین اساتیدی میشوند که از سابقه بیشتری برخوردار هستند و قطعا دانشجویان نیز میتوانند خودشان را با وضعیت جدید هماهنگ کنند.»
عضو هیاتعلمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت :
لزوم تداوم آموزش مجازی در کنار کلاسهای حضوری
بهمن رمضانی، عضو هیاتعلمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت درباره معایب برگزاری کلاسها بهصورت آنلاین گفت: «مشکلات آموزش ازطریق مجازی به عدم آمادگی در گذشته برمیگردد. به عبارت دیگر، شاید اساتید ازلحاظ سختافزاری شرایط لازم را در اختیار نداشتند که بتوانند خودشان را بهروز کنند و طبیعتا اگر این امکان فراهم بود که از قبل اساتید خودشان را برای اینگونه آموزش مهیا میکردند، قطعا شاهد سازماندهی بهتری بودیم؛ درحالیکه امروزه اساتید مختلف بهصورت متفاوت با این وضعیت مشکل دارند و باتوجه به گرانی تجهیزات موردنیاز مانند لپتاپ و... شاهد هستیم که برخی از اساتید با مشکلات زیادی روبهرو هستند.»
او با بیان اینکه البته این روند آموزشی مزایایی نیز داشته است، ادامه داد: «یکی از محاسنش این بوده که روند آموزش قطع نشده است و واحد الکترونیک دانشگاه آزاد اسلامی در همان روزهای اولیه با راهاندازی آموزش مجازی باعث شد تا امروز شاهد اجرای این روند آموزشی در کل واحدهای دانشگاه آزاد باشیم. همچنین امروزه بسیاری از اساتید در کشورهای پیشرفته بهمحض تعطیل شدن کلاسهای حضوری، بهسمت کلاسهای مجازی رفتند و معتقدم آموزشهای مجازی تاحدودی محاسن بیشتری نسبتبه آموزش حضوری داشته باشد، چراکه در این روش میتوان فایلهای متعددی را بارگذاری کرده و حتی فیلمهای آموزشی زیادی را که در کلاس حضوری امکان تماشای آنها نیست، در این روش برای دانشجویان به نمایش گذاشت.»
عضو هیاتعلمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت بیان داشت: «قطعا اگر آموزش مجازی و کلاسهای حضوری بتوانند بهموازات یکدیگر حرکت کنند، حتما شاهد برکات زیادی در روند آموزشی خواهیم بود، چراکه خوشبختانه وجود اینترنت باعث میشود روند آموزشی در کشور هیچگاه بهطور کامل متوقف نشود؛ با اینحال طبیعی است که کیفیت آموزشی کمی کاهش پیدا کند. در اصل همانطور که هیچگاه اینترنت و خبرگزاریها نمیتوانند جای روزنامه و کتاب را بگیرند، قطعا آموزشهای مجازی نیز هیچگاه نمیتوانند جایگزین کلاسهای حضوری شوند. در این کلاسها ما با روابط انسانی میان استاد و دانشجو روبهرو هستیم و جامعهشناسی و... در روند برگزاری کلاسهای فیزیکی وجود خواهد داشت، اما در آموزش مجازی خبری از این محاسن نیست.»
رمضانی با تاکید بر اینکه آموزش مجازی صرف هیچگاه موفق نخواهد بود، تصریح کرد: «قطعا این مهم باید مکمل کلاسهای حضوری باشد. با اینحال در شرایط فعلی که آموزش غیرحضوری اجباری شده، کیفیت بهمراتب کمتر شده است، چراکه اساتید نمیتوانند بهصورت دائمی کلاسهای خود را بهدلیل مشکلات سختافزاری و اینترنتی برگزار کنند و از طرف دیگر، دانشجو نیز خود را ملزم نمیداند که در ساعات تعیینشده از کلاسها بهره بگیرد و قطعا باید این مسائل با مدیریت بیشتری دنبال شود.»
* نویسنده: زهرا رمضانی ، روزنامهنگار