به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، برای درک بازگشت جهان به رقابت‌های خطرناک تسلیحاتی، حضور دونالد ترامپ در کاخ‌سفید به‌تنهایی کفایت می‌کند و نیازی به آمار و ارقام نیست. اعداد و ارقام و آمارها تنها سرعت این روند را نشان می‌دهند. رئیس‌جمهور آمریکا البته ادامه‌دهنده میراثی است که باراک اوباما به یادگار گذاشته است. او در سال 2012، پس از 13 سال هزینه‌های نسبتا ثابت در جهان، اقدام به افزایش هزینه‌های نظامی آمریکا کرد و پس از او نیز دونالد ترامپ این مسیر را ادامه داد. ترامپ، میراث اوباما را جدی‌تر دنبال کرد و سرمایه‌گذاری عظیمی در صنایع تسلیحات اتمی آمریکا انجام داد. او ماه‌ها پیش از آنکه از پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد با روسیه خارج شود، دستور آغاز تولید این موشک‌ها را داده بود. این اقدام آمریکا در کنار تهدید نظامی و هسته‌ای کشورها، به‌معنای شلیک تپانچه ازسرگیری رقابت برای ساخت تسلیحات هسته‌ای بود. تبعات این رقابت تسلیحاتی را می‌توان در گزارش کمپین بین‌المللی منع و نابودی سلاح‌های هسته‌ای (ICAN) دریافت. این کمپین در تازه‌ترین گزارش خود نوشته که هزینه نجومی‌ که تنها در 9 کشور جهان در سال ۲۰۱۹ صرف ساخت و توسعه سلاح هسته‌ای کرده‌اند، بالغ‌بر ۷۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار بوده است. در سال گذشته میلادی ایالات متحده آمریکا ۳۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار، چین ۱۰ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار، بریتانیا هشت میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار، روسیه هشت میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار، فرانسه چهار میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار، هند دو میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار، رژیم صهیونیستی و پاکستان هرکدام یک میلیارد دلار و کره‌شمالی ۶۰۰ میلیون دلار صرف سلاح هسته‌ای کردند. کمپین بین‌المللی منع و نابودی سلاح‌های هسته‌ای برای این تحقیق از ده‌ها منبع مختلف درمورد هزینه‌های نظامی و هسته‌ای هر کشور استفاده کرده است تا حتی زمانی که اطلاعات دقیقی از بودجه آنها در این زمینه در دسترس نیست، بتواند تخمین دقیقی به‌دست دهد. این اولین تخمین ظرف یک‌دهه از هزینه تسلیحات هسته‌ای در جهان با درنظر گرفتن هزینه‌های مربوط به نگهداری و ساخت سلاح‌های هسته‌ای جدید است؛ یعنی صرف ۱۳۸ هزار و ۶۹۹ دلار در هر دقیقه برای این سلاح‌ها. بئاتریس فین، مدیر اجرایی ICAN در این رابطه گفته است: «این ناعادلانه است که هر دقیقه ۱۳۸هزار و ۷۰۰ دلار برای سلاح‌هایی هزینه شود که باعث فجایع انسانی می‌شوند و نه صرف حفظ سلامت شهروندان.»

براساس این گزارش، ایالات‌متحده دارای پنج هزار و 800 سلاح هسته‌ای است که می‌تواند ازطریق موشک‌های زمینی، زیردریایی‌ها و هواپیماها از آن استفاده کند. آمریکا در سال 2019، تقریبا پنج درصد از کل هزینه‌های نظامی خود را به توسعه و مدرن‌سازی فعالیت‌های هسته‌ای اختصاص داد. این کشور در هر دقیقه 67 هزار و 352 دلار هزینه برای سلاح‌های هسته‌ای کرده است.

در چند سال گذشته، چین پس از آمریکا دارای بیشترین هزینه نظامی بوده است. در صنایع هسته‌ای هم آنها، پس از آمریکا در جایگاه دوم قرار دارند. چین دارای 320 سلاح هسته‌ای است و می‌تواند این سلاح‌ها را از موشک‌های زمینی، هواپیماها و زیردریایی‌ها شلیک کند. البته هیچ اطلاعات موثقی درباره هزینه تسلیحاتی چینی‌ها وجود ندارد و با تخمین چهار درصدی از هزینه نظامی (261 میلیارد دلار)، رقم 10 میلیارد دلاری به‌دست آمده است. با احتساب این عدد، چین در هر دقیقه 19 هزار و 786 دلار برای تسلیحات هسته‌ای هزینه کرده است.

در این لیست، فرانسه با 290 سلاح هسته‌ای، جایگاه سوم در هزینه تسلیحات اتمی را به‌خود اختصاص داده است. این کشور در سال 2019، 4.45 میلیارد یورو برای بازدارندگی هسته‌ای اختصاص داد که شامل هزینه‌های سالانه کلاهک‌های هسته‌ای، نوسازی موشک‌های کروز دارای توان هسته‌ای، موشک‌های پرتاب‌شده زیردریایی و زیردریایی‌ها می‌شود. قابل‌ذکر است که در بودجه بازدارندگی، هزینه‌های مربوط به هواپیمای رافائل نیست، که می‌تواند برای پرتاب سلاح‌های هسته‌ای مورد استفاده قرار گیرد. فرانسه در سال 2019 تقریبا 15 درصد کل بودجه نظامی خود (30.249میلیارد یورو) را برای سلاح‌های هسته‌ای صرف کرده است؛ این بدان معنی است که فرانسه 9 هزار و 132 دلار در هر دقیقه برای سلاح‌های هسته‌ای هزینه کرده است.

کمپین بین‌المللی منع و نابودی سلاح‌های هسته‌ای (ICAN) در پایان گزارش خود می‌نویسد که کشورهای دارای سلاح هسته‌ای، نزدیک به 75 میلیارد دلار برای ساخت و نگهداری کلاهک‌های هسته‌ای و سیستم‌های تحویل هزینه کردند و این بدون احتساب هزینه‌های غیرقابل محاسبه انسانی و زیست محیطی سلاح‌های هسته‌ای است. از سال 2018 تا 2019 حدود 7.1میلیارد دلار هزینه تسلیحات هسته‌ای افزایش یافته است و این رقم‌ها طبق برنامه‌ها و بودجه‌های مستندشده تسلیحات هسته‌ای در چندین کشور مسلح هسته‌ای تنها در دهه آینده ادامه خواهد یافت.

روزنامه انگلیسی گاردین در تحلیل این گزارش نوشته که ایالات متحده به‌تنهایی به اندازه هشت کشور دیگر در توسعه تسلیحات اتمی هزینه کرده است. گاردین نوشته: «10 قدرت برتر نظامی هسته‌ای جهان، با 10درصد افزایش، در سال گذشته ۷۳ میلیارد دلار برای زرادخانه هسته‌ای نظامی خود هزینه کرده و از بودجه خود برای مقابله با بیماری‌های فراگیر کاسته‌اند.» این روزنامه می‌افزاید که ترامپ در سه سال نخست ریاست‌جمهوری‌اش به مدرن‌سازی زرادخانه ایالات‌متحده سرعت بخشید و درعوض اقدام به کاهش هزینه‌های پیشگیری از بیماری همه‌گیر کرد. به نوشته گاردین، این هزینه‌ها به میزان زیادی تحت‌الشعاع بودجه تسلیحات هسته‌ای ایالات‌متحده قرار گرفته است. براساس اعلام دفتر بودجه کنگره، هزینه برنامه تسلیحات هسته‌ای ایالات‌متحده طی یک دهه آینده به 500 میلیارد دلار خواهد رسید که افزایشی نزدیک به 100 میلیارد دلار یعنی حدود 23درصد نسبت‌به پیش‌بینی‌های پایان دولت اوباما خواهد داشت.

 چرا چنین شد؟

سال 2017، موسسه صلح بین‌الملل استکهلم (سیپری) که یکی از معتبرترین منابع در زمینه تجزیه و تحلیل سیاست ‌نظامی و تجارت جنگ‌افزار محسوب می‌شود، در گزارشی اعلام کرد که شمار تسلیحات هسته‌ای در جهان در سال‌های اخیر کاهش قابل‌توجهی داشته است. این موسسه اما اضافه کرد، روسیه و آمریکا درحال به‌روزرسانی گسترده تسلیحات باقی‌مانده خود هستند و چین هم درحال گسترش زرادخانه هسته‌ای خود است. کمتر از یک‌سال بعد از این گزارش، در فوریه 2018 (بهمن 96) آمریکا پس از هشت سال، «راهبرد جدید هسته‌ای» خود را با رویکرد نوسازی تسلیحات اتمی در سه سطح هوایی، زمینی و دریایی به‌منظور مقابله با چالش‌های امنیتی و افزایش قدرت بازدارندگی رونمایی کرد. نکته قابل‌توجه در راهبرد جدید آمریکا که ازسوی سایر کشورها به‌عنوان زنگ خطر تلقی شد، اختیار رئیس‌جمهور آمریکا برای صدور دستور «حمله هسته‌ای» در پاسخ به «حملات غیرهسته‌ای» بود. به عبارت بهتر، اگر کشوری عملیات غیرهسته‌ای علیه آمریکا و متحدانش در ناتو انجام دهد، پنتاگون می‌تواند با حمله هسته‌ای پاسخ او را بدهد. این درحالی است که در سند تدوین‌شده قبلی (سال 2010)، حمله هسته‌ای به‌عنوان آخرین راه‌حل مدنظر قرار داشت. آمریکایی‌ها در این سند، تمرکز خود را بر روسیه و توان تسلیحات اتمی این کشور قرار داده بودند، اما تنش بی‌سابقه آمریکا با چین، این کشور را نیز عملا وارد این رقابت‌ها کرد. در ژوئن 2018 (خرداد 97) و با بالاگرفتن موج تنش‌ها میان دولت‌های چین و آمریکا در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی، چین زرادخانه‌های هسته‌ای خود را گسترش داد. چین البته همزمان با این توسعه اعلام کرد که هرگز علیه کشور دیگری در ابتدا به اسلحه اتمی متوسل نخواهد شد، اما تعهدی ازسوی این کشور برای گسترش نیافتن زرادخانه هسته‌ای داده نشده است.

چین همزمان هزینه‌کرد در مدرن‌سازی تسلیحات هسته‌ای را افزایش داده و توانسته است سامانه‌های اتمی پیشرفته‌تری تولید کرده و در اختیار ارتش قرار دهد. چند ماه بعد (آبان 97) دیوان محاسبات آمریکا در گزارشی اعلام کرد هزینه مدرن‌سازی زرادخانه هسته‌ای این کشور نزدیک به ۱۱ میلیارد دلار افزایش یافته است. چینی‌ها این رقابت تسلیحاتی را جدی گرفتند، چراکه براساس اسناد راهبردی آمریکا، پکن تبدیل به اصلی‌ترین دشمن آمریکا شده بود. آنها برهمین اساس در فوریه 2020 (بهمن 98) زرادخانه‌ هسته‌ای خود را به‌روزرسانی کردند و آن را توسعه دادند. مرکز مطالعات بین‌المللی و راهبردی گزارش داده که چین درحال حرکت به‌سوی تبدیل شدن به یک قدرت جهانی ازطریق مدرن‌سازی تسلیحات هسته‌ای هوایی، دریایی و زمینی خود است. آمریکا هم همانند چین و البته به‌صورت مخفی درحال گسترش فعالیت‌های هسته‌ای نظامی خود است. ماه گذشته هفته‌نامه اشپیگل آلمان خبر داد که آمریکا پاییز سال 2019، در یک عملیات مخفی، اقدام به مدرن‌سازی تسلیحات هسته‌ای مستقر در آلمان کرده است. براساس این گزارش، نیروی هوایی ایالات‌متحده آمریکا حدود ۲۰ بمب هیدروژنی مدل B۶۱ را از پایگاه هوایی بوشل در راینلند – فالتز آلمان با یک هواپیمای حمل‌ونقل نظامی برای مدت دو روز به آمریکا منتقل کرده است. با ادامه روند موجود، در سال‌های آینده بودجه تسلیحات هسته‌ای افزایش چشمگیری پیدا خواهد کرد و دنیا به عصر کلاهک‌های هسته‌ای بازخواهد گشت.

آمار 5 ساله بودجه نظامی کشورهای دنیا

در سال‌های گذشته مجموع هزینه‌های تسلیحاتی کشورهای دنیا، روند روبه‌رشدی داشته است. این روند از سال 2012 روند صعودی به خود گرفت. تا پیش از این سال، 13 سالی بود که هزینه‌های نظامی در جهان نسبتا ثابت بود. منظور از هزینه نظامی، مقدار مخارج دولت‌ها برای نیروها و فعالیت‌های نظامی، هزینه‌های عملیاتی، خرید و نگهداری از تسلیحات، ساخت‌وساز نظامی، تحقیقات نظامی، پشتیبانی، حقوق و مزایای نیروهاست. آمارهای ارائه‌شده از این هزینه‌ها را موسسه صلح بین‌المللی استکهلم منتشر کرده است. براساس گزارش این موسسه هزینه‌های نظامی جهان در سال ۲۰۱۵، هزار و 676 میلیارد دلار بوده که این رقم نسبت به سال گذشته خود، یک درصد افزایش پیدا کرده است. آمریکا [در دولت اوباما] با 2.4 درصد کاهش هزینه نظامی، ۵۹۶ میلیارد دلار هزینه کرد و در جایگاه نخست ایستاد. این رقم یک‌سوم هزینه‌های نظامی کل جهان بود. چین با 189 میلیارد دلار هزینه نظامی (7.4 درصد افزایش) در جایگاه دوم و عربستان‌سعودی با 87 میلیارد دلار در جایگاه سوم قرار گرفت. همچنین روسیه 66.4 میلیارد دلار و بریتانیا 55.5 میلیارد دلار در این سال هزینه نظامی کردند.  سال 2016 مجموع بودجه‌های نظامی در دنیا افزایشی 0.4 درصدی داشت و به حدود ۱۷۰۰ میلیارد دلار رسید. در این سال درسراسر جهان هزار و 686 میلیارد دلار صرف اهداف نظامی شده است. ایالات متحده با ۶۱۱ میلیارد دلار (1.7 درصد افزایش) رتبه نخست را به‌خود اختصاص داد. چین با 215 میلیارد دلار (5.5 درصد افزایش) در رتبه دوم و روسیه با ۶۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار (۶ درصد افزایش) در جایگاه سوم ایستاد. عربستان‌سعودی نیز با حدود ۳۰ درصد کاهش، ۶۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار برای فعالیت‌های نظامی هزینه کرد.

روند افزایش بودجه در سال 2017 هم ادامه پیدا کرد و به بالاترین میزان خود از زمان جنگ سرد رسید. بودجه‌ نظامی جهان در این سال به هزار و ۷۳۹ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال ۲۰۱۶ میلادی افزایش 1.1 درصدی داشت. آمریکا در این سال هزینه‌های نظامی‌اش را ثابت نگاه داشت ولی با ۶۱۰ میلیارد دلار، ۳۵ درصد از کل هزینه‌های نظامی در جهان را به‌خود اختصاص داد. چین در رده‌بندی میزان هزینه‌های کشورها در بخش نظامی، با 228 میلیارد دلار در رتبه دوم و عربستان‌سعودی با 69.4 در جایگاه سوم قرار گرفت. روسیه نیز که در سال ۲۰۱۶ سومین جایگاه را داشت، در این سال پس از 19 سال بودجه‌اش را کاهش داد و در رتبه چهارم قرار گرفت.

سال ۲۰۱۸ بودجه نظامی کشورهای دنیا با رشد 2.6 درصدی نسبت به سال قبل، با افزایشی بی‌سابقه به عدد هزار و ۸۲۲ میلیارد دلار رسید. در این سال بالاترین افزایش بودجه (5.8 درصد) به ناتو اختصاص پیدا کرد. در این سال آمریکا با ۶۴۹ میلیارد دلار در جایگاه نخست هزینه‌های نظامی ایستاد. چین با ۲۵۰ میلیارد دلار و عربستان‌سعودی با ۶۷.۶ میلیارد دلار در جایگاه بعدی قرار گرفتند. در این سال هند با ۶۶.۵ میلیارد دلار و فرانسه با ۶۳.۸ میلیارد دلار، هزینه سنگینی در بخش نظامی خود کردند و رتبه‌های بعدی را به‌خود اختصاص دادند تا بالاتر از روسیه بایستند.

رقابت تسلیحاتی در جهان در سال 2019 با افزایش 3.6 درصدی نسبت به سال قبل، بسیار نگران‌کننده‌تر شد. در این سال هزینه دفاعی کشورها به هزار و 917 میلیارد دلار رسید که بخش عظیمی از این افزایش بودجه نظامی به‌دلیل رقابت تسلیحاتی ایجادشده توسط دونالد ترامپ بود. این بیشترین افزایش هزینه نظامی در ۱۰ سال گذشته ارزیابی و اعلام شده است. آمارهای ارائه‌شده درباره هزینه‌های نظامی آمریکا کمی ضدونقیض است. گزارش‌ها این رقم را از 684 میلیارد تا 732 میلیارد دلار اعلام کرده‌اند. ۲۷۵.۴ میلیارد دلار از این رقم به خرید تسلیحات و تحقیق‌وتوسعه اختصاص یافت. چین با 262 میلیارد دلار (5.1 درصد رشد) رتبه دوم و هند با 71.1 میلیارد دلار (6.8 درصد رشد) رتبه سوم هزینه‌های نظامی را به‌خود اختصاص دادند.