به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، اگر در زنگ‌های انشای مدارس یا درمحافل دانشگاهی، درکنار دوگانه جذاب «علم بهتر است یا ثروت؟»، عبارت «با نگاهی به وضعیت عربستان‌سعودی» گذاشته می‌شد، سال‌ها این سوال بی‌جواب نمی‌ماند. البته این سوال که قدمتی به درازای تاریخ دارد، عملا پس از روی کار آمدن ملک‌سلمان و فرزندش محمد بن‌سلمان، عملا کارایی خود را از دست داده و باید به‌جای دوگانه علم یا ثروت، به بررسی «عقل بهتر است یا ثروت؟» پرداخت. سعودی‌ها در چندسال گذشته به‌خوبی اثبات کرده‌اند فقدان عقل، چگونه می‌تواند میلیاردها دلار درآمد نفتی را بر باد دهد و یک کشور را یک بازنده تمام‌عیار در تمامی عرصه‌ها بکند. سعودی‌ها از سال 2011 وارد هر بازی بین‌المللی شده‌اند، چیزی جز «هیچ» دست‌شان را نگرفته است. آنها در سوریه میلیاردها دلار به تروریست‌ها دادند تا حکومت بشار اسد را سرنگون کنند اما شکست خوردند و اکنون به‌دنبال احیای روابط با دمشق هستند. در تجاوز به یمن، ائتلافی با بیش از 30کشور تشکیل دادند؛ به فقیرترین کشور منطقه حمله و بیش از 8میلیارد دلار هزینه کردند اما هیچ دستاوردی نداشتند. حکام جوان و بی‌تجربه ریاض، از این شکست‌ها درس نگرفتند و به ماجراجویی‌های خود ادامه دادند و در اقدامی عجولانه با روسیه وارد یک جنگ نفتی پیچیده شدند و اعلام کردند از ماه آوریل تولیدشان را از 9میلیون و 700هزار به 12میلیون و 300هزار بشکه در روز می‌رسانند. سعودی‌ها بدون توجه به اینکه نفت را در بودجه به قیمت بشکه‌ای 63دلار بسته‌اند، برای از دست ندادن مشتریان نفت نزدیک به 20دلاری‌شان، حاضر شدند نفت را با تخفیف به خریداران عرضه کنند.

این جنگ نفتی و بحران کرونا، اوضاع بازار انرژی را چنان آشفته کرد که برای نخستین‌بار نفت به قیمتی در حدود منفی 40دلار هم رسید. پس از چندهفته جنگ نفتی، اوپک‌پلاس (اوپک و کشورهای همراه ازجمله روسیه) برای کاهش تولید نفت از ابتدای ماه می توافق کردند اما ضربات اقتصادی حاصل از این انتحار، ریاض را ناچار کرد چند روز زودتر از زمان رسمی اجرای توافق کاهش تولید، تولید نفت خود را کاهش دهد. تبعات تصمیمات فاقد محاسبه محمد بن‌سلمان، دو هفته پس از کاهش تولید نفت، دامان سعودی‌ها را گرفته و اقتصادشان را به‌شدت اثرپذیر کرده است. آن‌گونه که رسانه‌ها گزارش کرده‌اند، سود شرکت بزرگ نفتی عربستان موسوم به آرامکو در چهارماهه نخست سال جاری درنتیجه پیامدهای ویروس کرونا و سقوط جهانی بهای نفت که قیمت آن را 65درصد کاهش داد، به‌میزان 25درصد کاهش پیدا کرده است. میزان سود خالص شرکت از ۲۲.۱۸میلیارد دلار در سال گذشته به ۱۶.۶۴میلیارد دلار در سه‌ماهه اول سال جاری میلادی کاهش یافته است. این میزان سود بسیار کمتر از پیش‌بینی صندوق‌های سرمایه‌گذاری داخلی و منطقه‌ای بوده به‌طوری که گروه مالی هیرمیس مصر و الراحجی عربستان سود این شرکت را 17.8میلیارد دلار پیش‌بینی کرده بودند. در این میان، آرامکو اعلام کرده نتایج و سودهای محقق‌شده درنتیجه کاهش بهای نفت‌خام و نیز کاهش فعالیت‌های پالایشی و فرآورده‌های پتروشیمی بوده است.

به گزارش میدل‌ایست، کاهش قیمت نفت به شرکت‌های نفتی عربستان خسارت سنگینی زده است. شرکت صنایع مادر عربستان موسوم به سابک که درزمینه صنعت پتروشیمی مشغول به فعالیت است، اخیرا از خسارت 950میلیون ریالی در چهارماهه نخست امسال خبر داده است. شرکت پترورابغ عربستان که در حوزه پالایش نفت و تولید فرآورده‌های پتروشیمی فعال است، در پنجم ماه می از خسارت سنگین در سه‌ماهه نخست سال جاری خبر داده و ارزش آن را 1.79میلیارد ریال عنوان کرده است، این در حالی است که این شرکت در مدت مشابه سال قبل 257 میلیون ریال سوددهی داشته است.

در همین ارتباط، نگرانی‌ها درباره پیامدهای سقوط بهای نفت و تاثیر منفی شدید آن بر اقتصاد کشورهای نفت‌محور در حال افزایش است به‌طوری که بانک جهانی پیش‌تر اعلام کرد عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت نیازمند فروش هر بشکه نفت به بهای 91دلار برای ایجاد تعادل در بودجه خود است. عربستان‌سعودی بودجه سال 2020 را 272میلیارد دلار و با پیش‌بینی تولید روزانه 9.8میلیون بشکه نفت به قیمت 63دلار بسته بود. صندوق بین‌المللی پول نیز هشدار داده است درصورتی که عربستان اصلاحات ریشه‌ای را در سیاست‌های مالی خود اتخاذ نکند، تا سال 2035 شاهد پایان‌یافتن منابع مالی خود خواهد بود.

در این میان، عربستان چندروز پیش و بعد از گذشت یک‌هفته از اعلام «محمد الجدعان»، وزیر دارایی این کشور مبنی‌بر قصد ریاض برای اتخاذ «اقدامات دردناک» در سایه تنگناهای مالی ناشی از سقوط بهای جهانی نفت و شیوع ویروس کرونا، از توقف پرداخت یارانه‌های نقدی ماهانه و افزایش پررنگ مالیات بر ارزش افزوده و بررسی کاهش مزایای مالی کارمندان دولتی خبر داد.

خبرگزاری رسمی عربستان (واس) صبح روز سه‌شنبه به‌نقل از بیانیه دولت عربستان نوشت: «مقرر شد پرداخت یارانه ماهانه نقدی از ابتدای ماه ژوئن متوقف شود. همچنین میزان مالیات بر ارزش افزوده از 5درصد کنونی به 15درصد از ماه جولای افزایش یابد.»

خبرگزاری عربستان در ادامه افزود: «دولت این کشور برخی بندهای مربوط به هزینه‌های جاری و سرمایه‌گذاری شماری از نهادهای دولتی را لغو کرده یا به‌تعویق انداخته است. همچنین شمار برنامه‌های مربوط به پروژه‌های بزرگ را در سال مالی 2020 کاهش داده است.»

این احتمال نیز وجود دارد که اقدامات ریاضت‌طلبانه حقوق کارمندان را نیز شامل شود به‌طوری که بیانیه دولت عربستان از تشکیل کمیته وزارتی برای بررسی مزایای مالی پرداختی به همه کارمندان و پیمانکاران دولتی خبر داده تا نتیجه این بررسی‌ها ظرف مدت 30 روز به دولت ارائه شود.

  التماس برای کاهش تولید

عربستان نه‌تنها خود که همسایگان کوچک نفتی‌اش را هم با خود به ته چاه کشاند. هفته‌ها قبل گروه مالی «میتسوبیشی یواف‌جی» در پژوهشی نوشت: «6کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس با ضرر 72میلیارد دلاری مواجه خواهند شد و احتمال می‌رود با کاهش تولید ناخالص ملی به‌شکل کلی به‌میزان 3.7درصد درمقایسه با پیش‌بینی سابق مبنی‌بر رشد 2.9درصدی، رکود بزرگی را شاهد باشند.» اکنون این پیش‌بینی‌ها محقق شده است و عربستان‌سعودی، امارات و کویت برای جلوگیری از تداوم آن، دست‌به‌کار شده‌اند. عربستان روز گذشته از کشورهای نفتی عضو اوپک، مسکو و اوپک‌پلاس خواست به کاهش تولید توافق‌شده پایبند و حتی بیشتر از سطح توافق‌شده تولید خود را کاهش دهند. به گزاش ایرنا به‌نقل از خبرگزاری رسمی عربستان، دولت سعودی اعلام کرده به کاهش تولید برای حمایت از ثبات در بازارهای نفت پایبند خواهد بود. عربستان به‌همراه امارات و کویت اعلام کرده‌اند میزان کاهش تولید خود را از میزان توافق‌شده در اوپک نیز بیشتر کاهش خواهند داد. خالدالفاصل وزیر نفت کویت از کاهش تولید ۸۰هزار بشکه‌ای در روز به‌عنوان کاهش تولید داوطلبانه و بیشتر از میزان توافق‌شده با اوپک‌پلاس و حمایت از کاهش اضافی تولید نفت توسط ریاض خبر داد. امارات نیز به‌میزان 100هزار بشکه بیشتر از توافق خود تولید خود را کاهش خواهد داد. در همین حال وزارت انرژی عربستان‌سعودی به شرکت ملی نفت (آرامکو) دستور داد در ماه ژوئن تولید نفت را به‌میزان یک‌میلیون بشکه بیشتر کاهش دهد. با این کاهش، تولید نفت عربستان نسبت به ماه آوریل، چهار میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه کاهش می‌یابد و به هفت‌میلیون و ۴۹۲هزار بشکه در روز می‌رسد.

اما به‌نظر نمی‌رسد این کاهش‌ها هم بتواند بودجه عربستان را ترمیم کند. چراکه این کشور بودجه را درحالی 272میلیارد دلار بست که درآمدهای پیش‌بینی‌شده آن با فروش 9.8میلیون بشکه نفت 63دلاری، 222میلیارد دلار بوده است. سعودی‌ها با این بودجه‌ریزی عملا با کسری 50میلیارد دلاری مواجه بودند اما حالا که نفت یک‌سوم قیمت پیش‌بینی‌شده و صادرات ریاض هم کمتر از مقدار تعیین‌شده است، این کسری بودجه رشد نجومی خواهد داشت چراکه از یک‌سو این کشور دومیلیون و 300هزار بشکه تولید خود را کم کرده و ازسوی دیگر قیمت نفت به زیر 30دلار رسیده است. اگر قیمت هر بشکه نفت را بسیار دست‌بالا و به قیمت 30دلار حساب کنیم، درآمد نفتی عربستان به‌کمتر از 85میلیارد دلار می‌‌رسد. این درحالی است که پیش‌بینی درآمد نفت در بودجه 2020 عربستان معادل 136میلیارد و 800میلیون دلار بوده است. این اعداد به‌معنای آن است که 51میلیارد دلار به کسری بودجه عربستان‌سعودی بر اثر کاهش قیمت نفت افزوده خواهد شد و سعودی‌ها با کسری 100میلیارد دلاری مواجه خواهند شد. اینکه چطور ریاض از زیر بار کسری نزدیک به 40درصدی بودجه بیرون خواهد آمد، مساله‌ای است که محمد بن‌سلمان و پدرش باید به آن فکر کنند. ولیعهد جوان سعودی یک‌بار دیگر طعم تلخ و همیشگی شکست را چشید.