به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، محمدحسین ملائک، سفیر اسبق ایران در چین در گفت‌وگو با «فرهیختگان» چالش‌های رسانه‌ای و اقتصادی میان ایران و چین را مورد بررسی قرار داد. مشروح این گفت‌وگو در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
بعد از صحبت‌های سخنگوی وزارت بهداشت و واکنش توئیتری سفیر چین در تهران، به نظر می‌رسد نوعی دوقطبی در افکار عمومی در این باره شکل گرفت. ارزیابی شما در این خصوص چیست و معتقدید نوع مواجهه با این کشور در شرایط فعلی با توجه اتفاقات اخیر و حساسیت‌هایی که پدید آمده، چگونه باید باشد؟
درمورد موضع‌گیری آقای جهانپور باید بگویم ایشان به‌عنوان سخنگوی وزارت بهداشت نباید صحبتی می‌کرد که حاوی طعنه، متلک یا چیزی با این مضمون باشد. اما به طور کلی اینکه مردم در دنیای مجازی چه چیزهایی می‌گویند، اهمیت زیادی از لحاظ سیاسی ندارد. آنچه اهمیت دارد، مواضع عناصری است که به‌نحوی بازیگر سیاسی هستند. از این رو سخنگوی وزارت خارجه وارد موضوع شد و تلاش کرد تا مساله را با بیان دیپلماتیک حل‌وفصل کند.
در این باره اگرچه واکنش سفیر چین می‌توانست منعطف‌تر باشد، اما به هر ترتیب در این کشور نیز یک نظم سیاسی وجود دارد و سفیر آنها تحت هیچ عنوانی حتی اگر صدمات زیادی متحمل شود نباید مواضع دولت خود را نادیده بگیرد یا اجازه دهد به آن بی‌احترامی شود.
اگرچه از نظر ما این رفتار قدری سخت بود، لکن فضای مجازی ما آنقدر علیه چینی‌هاست که می‌توان گفت به‌نوعی تعادل در این باره برقرار شد. در همین برنامه‌های دورهمی 4-3 بار آقای مدیری حتی به‌صورت شونیستی درباره نحوه فرهنگ و غذا خوردن و رفتار چینی‌ها برخورد کرد که خیلی غیرمنطقی است. ولی چینی‌ها نسبت به آن عصبانی نشدند یا عکس‌العمل نشان ندادند.
سفیر چین درباره صحبت سخنگوی وزارت بهداشت ما واکنش داشت که وزارت خارجه ایران سعی کرد این مورد را برطرف کند. اما از آن به بعد دو اتفاق افتاد که به نظر من خوب نبود. یکی موضع‌گیری نمایندگان مجلس بود که کار سخیفی محسوب می‌شد. اینکه وزیر خارجه را در موضوعی از این جنس احضار کنند یک نوع هوچی‌بازی است و کار سیاسی درستی به نظر نمی‌رسید.
دیروز خبری منتشر شد مبنی‌بر اینکه اخیرا یکی از بانک‌های چینی پیامی به ایران صادر کرده که به دلیل عدم تمدید معافیت‌های ایران تا اطلاع ثانوی فقط کالاهای بشردوستانه و صنایع غیرتحریمی را پوشش می‌دهد و تقاضاهای مرتبط با ساختمان، معدن، نساجی، ماشین‌آلات و... را کارسازی نمی‌کند.
من یک هفته پیش در فضای مجازی دیدم که بانک کنلون پیغام سوئیفتی داده است، اما مضمون آن این نبود که ما حاضر نیستیم با شما همکاری کنیم. هم‌اینک نیز صحبتی از یکی از فعالان اقتصادی ایرانی که با چین کار می‌کند، دیدم که خبرها در این باره حول‌وحوش آن مطرح می‌شود. من در ارتباط با متن نوشته بانک کنلون، هنوز اطلاع جدی ندارم ولی ایشان معمولاً حرف‌های بی‌پایه کم می‌زند و چون در کار تجارت با چین هم هست هر فشاری که در مناسبات اقتصادی میان دو کشور به او وارد شود، موضوع را برجسته می‌کند. لذا من هنوز خیلی مطمئن نیستم متن نوشته‌ای که از بانک کنلون نقل شده، می‌تواند درست باشد یا خیر، اما به طور کلی مواضع چینی‌ها همیشه این بود که کالاهای تحریمی را به شما نمی‌دهیم. هیچ‌وقت غیر از این نبوده و آنها هیچ‌گاه نگفتند کالاهای تحریمی را به شما می‌دهیم. اما چینی‌ها راهی پیدا می‌کنند تا کالای تحریمی به ما برسد.
به هر حال اتفاق جدید در محیط بین‌الملل نیفتاده؛ تحریم جدیدی اعمال نشده و معافیتی هم لغو نشده است. اگر این پیام را حمل بر صحت بگذاریم، به نظر شما چه اتفاقی می‌افتد که چین چنین واکنشی نشان می‌دهد؟
این نکته درست است که چینی‌ها قدرت سازماندهی نقطه‌ای و مرکزی دارند و می‌توان هر تصمیمی را به دولت چین برگرداند و این طور صورت‌بندی کرد که چینی‌ها در نقطه اصلی سیاستگذاری تصمیم گرفتند که چنین اتفاقی رخ دهد. می‌توان این را بیان کرد. از نظر اصولی هم حرف چندان بی‌ربطی نیست. اما اینکه بگوییم اقدام اخیر کار بانک کنلون به مفهوم واکنش نسبت به تحولات اجتماعی و سیاسی ایران در ارتباط با بحث کرونا بوده، به نظر من شاید منطقی نباشد.
این تحلیل چقدر قرین واقعیت است که در شرایط زیر سوال رفتن آمارهای دولت چین از سوی یک مقام مسئول ایرانی در ماجرای کرونا و حمله توئیتری به سفیر این کشور، اگر چین واکنشی نسبت به این موضوع در فضای بین‌المللی نشان ندهد، عملا به معنای نقطه ضعف آن تلقی می‌شود.
خیر، در فضای بین‌المللی اینگونه نیست. این طور که من شنیدم سفیر می‌گفت از زمانی که در ایران به سفیر چین در توئیتر حمله شده، آنجا هم به صفحه سفارت و سفیر ما در توئیتر حمله شده و خیلی بد و بیراه گفته شد. نباید سیاست را در سطح بچه‌بازی، در این حد پایین آورد. چینی‌ها هم می‌دانند هر آنچه در فضای مجازی ایران بیان می‌شود نه تصمیم دولت یا سیاست ایران است و نه سیاست ایران قدرت و توانمند است تا روی آن تاثیر بگذارد.
می‌توان این را به‌عنوان محملی برای امتیازگیری تلقی کرد و گفت چینی‌ها در این موقعیت فرصت را مغتنم شمرده‌اند تا در مناسبات خود با ایران از تهران امتیاز بگیرند؟
یعنی چه امتیازی از ما بگیرند؟ اساسا چیزی نمانده که بخواهیم به‌عنوان امتیاز به کسی بدهیم. ما الان در شرایط کاملا تدافعی هستیم. آنها هم این قضیه را می‌دانند. لذا موضوع امتیازگیری منتفی است؛ در سیاست و اقتصاد چنین چیزی نداریم.
چشم‌انداز این ماجرا را چطور می‌بینید؟
همان‌طور که گفتم چینی‌ها هیچ‌گاه نگفتند ما تحریم‌ها را رعایت نمی‌کنیم. در دور زدن تحریم‌ها هم که تنها بانک کنلون عمل نمی‌کرد. 100 مسیر دیگر بود که این کار را می‌کردند. باید دید در عمل چه اتفاقی رخ می‌دهد. باید سفیر آنها صحبت کند یا وزارت خارجه با طرف چینی رایزنی کند تا دقیق‌تر بفهیم که آنها چه می‌گویند.
ناظر به امتیازگیری اقتصادی به هر حال این تصور دور از ذهن نیست که چینی‌ها یا بخشی از طرف‌های تجاری چینی لااقل درصدد آن باشند تا چند ماه فرصت بگیرند که دیرتر بابت معاملات صورت گرفته، پول دهند.
ما باید به آنها پول بدهیم و جنس از آنها بخریم. مگر آنها می‌خواهند پول ما را بدهند؟ آنها به هیچ وجه پول نمی‌دهند. به بیان دقیق‌تر پول تمام مواد پتروشیمی که ما به چین می‌فروشیم آنجا ذخیره می‌شود. آنها قرار نیست پولی به ما بدهند. پول‌ها آنجا پس‌انداز می‌شود.
فکر می‌کنید این مناقشه در نهایت با توجه به پیام بانک کنلون و فضای روانی‌ای که شکل گرفته است، چه چشم‌اندازی داشته باشد؟
من معتقدم هرچه مطبوعات و قلم‌به‌دستان برای نوشتن مسائل از این مورد برداشت سیاسی کنند، برای کل جامعه ما خطرناک‌تر می‌شود. ما باید این قضیه را به‌عنوان یک اتفاق در روابط و فرهنگ دو کشور نگاه کنیم. الان من خبری می‌خواندم که چینی‌ها گفتند سیاه‌های آفریقایی را در موج دوم کرونا در گوآنجو مقصر می‌دانند و به جان سیاهانی افتادند که عمدتا دانشجویان کشورهای آفریقایی در گوآنجو هستند و اینها را به مغازه‌ها و جاهای مختلف راه نمی‌دهند. این باعث شده وزرای خارجه چند کشور آفریقایی نسبت به اینها اعتراض کنند. این اتفاق وجود دارد. همه جای دنیا هست و چینی‌ها هم انجام می‌دهند، ما هم انجام می‌دهیم، آمریکایی‌ها هم انجام می‌دهند. خیلی از کشورهای متمدن و کشورهای بی‌تمدن دیگر انجام می‌دهند. بنابراین نباید از این موضوع برداشت سیاسی سخت کرد. سیاست دو کشور ایران و چین در یک‌جای خاصی کف و سقف دارد و بر اساس آن عمل و رعایت می‌شود.
یعنی نمی‌توان به چشم یک نقطه عطف تیره و تار به آن نگاه کرد.
خیر، در سیاست ایران و چین چنین مساله موضوعیت ندارد.