به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، کیومرث کرمانشاهی معاون کل اسبق سازمان توسعه تجارت در گفت‌وگو با «فرهیختگان»، روابط سیاسی و اقتصادی میان ایران و چین و چالش‌های چند روز اخیر را بررسی کرد. مشروح این گفت‌وگو در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
ارزیابی شما از اظهارات سخنگوی وزارت بهداشت و تأثیر آن بر مناسبات دو کشور ایران و چین چیست؟
اعتقاد من این است که در کشور هرکسی باید کار خود را انجام دهد. اگر آقای جهانپور، سخنگوی وزارت بهداشت است و مقرر شده درباره کرونا حرف بزند نباید درباره کشور دیگری صحبت کند. درباره مسائل دیپلماسی اجازه دهیم مسئولان مربوطه و وزارت خارجه این کار را انجام دهند. نتیجه این اقدام را دیدیم. از منبع خبر اطمینان ندارم ولی شنیدم کنلون بانک چین اعلام کرده با ایران نمی‌توانیم کار کنیم. امیدوارم خبر درستی نباشد، اما اگر درست باشد خبر خوبی نیست.
یک سری کشورها در روزهای سخت با ما کار کردند، چون هم رهبری بیان کردند و هم عزم نظام بر این است که با دنیا کار کند. چین در روزهای سخت با ما کار کرده و منطقی به نظر نمی‌رسد در این شرایط و در دوره تحریم برای خود محدودیت جدیدی ایجاد کنیم. لذا امید دارم طی روزهای آینده مساله کنلون بانک حل شود و رایزنی وزارت خارجه و بانک مرکزی را می‌طلبد که این مشکل را حل کنند، چون کنلون بانک در روزهای سخت خیلی از مشکلات ما را در رابطه با ارتباطات تجاری با چین حل کرد.
اساساً اظهارنظر سخنگوی یک وزارتخانه می‌تواند روی روابط ما با چین اثرگذار باشد؟
من این‌طور پاسخ می‌دهم که در اوضاع تجارت محدودیت داریم و ای‌کاش مسئولان ما مخصوصا در رده معاون وزارتخانه‌ها در حرف زدن دقت کنند چون بالاخره بعید نیست طرف مقابل ما منتظر بهانه باشد. الان نه در شرایط کرونا که قبل از کرونا هم یک سری محدودیت در روابط تجاری و روابط سیاسی داشتیم. نباید در این رابطه به بیشتر شدن محدودیت‌ها دامن بزنیم.
رئیس سازمان تجارت جهانی همین اواخر اعلام کرد احتمالا در شرایط کنونی بین 13 تا 32درصد حجم تجارت جهانی به دلیل کرونا ویروس کاهش می‌یابد و اینکه در آینده چه اتفاقی رخ می‌دهد به کنترل این ویروس و واکسنی که معلوم نیست چه زمانی به بازار می‌آید، بستگی دارد. به گفته او وضع تجارت جهانی و اینکه چه اتفاقی در ادامه خواهد افتاد به تصمیماتی که رهبران کشورها می‌گیرند، برمی‌گردد. این نکته بسیار مهم است. خیلی‌ها انتظار آن را می‌کشند که بحران کرونا چه زمانی خاتمه یابد. اما سازمان تجارت جهانی آب پاکی را روی دست همه ریخت و گفت به این بستگی دارد که کشورها چطور با این محدودیت جدید و مشکلاتی که ایجاد شده، برخورد کنند.
بنابراین در سطح مسئولان ضروری است اظهارنظرها سنجیده باشد. البته طبیعی است هر کشوری دنبال منافع خود است و این در روابط سیاسی و تجاری اصل است. ولی باید مراقب بود و دقت کرد که اقدامات و مواضع ما مشکلی به مشکلات موجود از جمله تشدید تحریم‌ها و... اضافه نکند.
بر این اساس ایران قطعا همواره به دنبال این خواهد بود که روابط تجاری خود را با چین نیز همچون کشورهای همسایه، حوزه اوراسیا و... توسعه دهد.
برخی می‌گویند منتقد این حجم از روابط با دولت چین هستند و همواره این سوال را مطرح می‌کنند که این کشور اساسا تا چه میزان منافع خود را به ایران پیوند می‌زند و چه کمک ویژه‌ای به ما می‌کند؟
در چند سال اخیر و در شرایط تشدید تحریم‌ها اگر چین شریک اول ما نبوده باشد حتما شریک دوم بوده است. مثلاً عراق که نزدیک‌ترین شریک تجاری ما در برخی سال‌هاست، در مقاطعی سهم اول تجارت خارجی با ما را نداشته و کشور چین اول بوده است. حال سوال این است که ما چه مقدار روابط تجاری داریم. برخی مواقع مطرح می‌شود کالاهای چینی از نظر کیفیت چنین و چنان هستند. به نظر من این‌هم به مثال معروف بازمی‌گردد که هر چقدر پول بدهید همانقدر آش می‌خورید. برخی مواقع رفتار تجار ما بوده که مشکلاتی را در رابطه با بحث کیفی کالاهای چینی برای ما ایجاد کرده است. به قول معروف در مذاکرات بیان می‌کنند اگر فلان جنس را بخواهید در این محدوده، این انواع کالا را داریم و شما اگر پول خوب بدهید جنس گرید A را می‌برید. پول کمتر بدهید جنس متوسط B و C و الی آخر را می‌برید.
بعد از برجام «شی جین پینگ» به ایران آمد و اینجا در روز اول مورد استقبال قرار گرفت. اما در 24 ساعت دوم در تهران عملا بیکار بود چرا که رئیس‌جمهور و تیم وزارت خارجه برای احیای روابط با اروپا به ایتالیا و فرانسه رفتند. اتفاقی که در سفر لاریجانی با هیاتی از وزرای ایرانی واکنش مقامات چینی را نیز به دنبال داشت. به نظر می‌رسد نوع نگاه به چین در دولت قدری متفاوت از آن چیزی است که شما بیان کردید. به بیان دقیق‌تر گویا موضوع صرفا موضوع محدود به شخص آقای جهانپور نیست و یک نگاه فرای آقای سخنگو در دولت وجود دارد که چین را آنگونه که باید و شاید جزو نقشه ارزی، تجاری، اقتصادی و سیاسی کشور نمی‌بیند. این مساله را قبول دارید؟
من بحث تجاری و اقتصادی را بیان می‌کنم. اعتقاد من این است نگاهی که در سال‌های اخیر بر کشور حاکم بوده به‌جای اینکه اتکا به داشته‌های خود و توجه به بحث اقتصاد مقاومتی، در شرایط تحریم، داشته باشد به کشورهای دیگر مخصوصا کشورهای غربی امید بسته است. برجام به ما ثابت کرد رفتار اروپایی‌ها کاملا به تبعیت از آمریکاست. آنها خیلی جاها به ما ماشین‌آلات، تکنولوژی و... ندادند و خیلی از شرکت‌های اروپایی از ایران رفتند. اینکه می‌گویم دوستان روزهای سخت خود را نباید فراموش کنیم، از این جهت است که در همان روزها که اروپایی‌ها رفتند کشورهایی همچون چین و روسیه و همسایگانی که اطراف ما هستند همانند عراق، همراه ایران بودند. همان‌طور‌که رهبری تاکید داشتند می‌خواهیم با دنیا کار کنیم منتها همه چیز باید براساس منافع ملی باشد. من معتقدم اگر برنامه داشته باشیم و بدانیم چه‌کاری می‌خواهیم انجام دهیم، مشکلات ما حل خواهد شد. اینکه اروپایی‌ها بی‌خود و بی‌جهت ما را به دنبال خود بکشند و در روزهای خوشی برای منافع خود به سمت ایران بیایند و روزهای سخت از ما دور شوند، پذیرفته نیست. همه حرف ما در این چارچوب است. ضمن اینکه از نظر تجارت خارجی مخصوصاً حجم تجارت ما کوچک شده است. دنبال این هستیم حجم تجارت ما در شرایط تحریم بیشتر از گذشته شود. به شرط اینکه صادرات غیرنفتی ما به واردات ارجحیت داشته باشد و تراز تجاری ما مثبت شود.
سال 98 کل صادرات ما حدود 41 میلیارد دلار و واردات‌مان 45 میلیارد دلار شده است. جمع آن 86 میلیارد دلار شده بود. ولیکن حجم تجارت ما شاید حدود 6 سال پیش بدون نفت حدود 102 میلیارد دلار بوده است. برخی از دوستان می‌گویند وزن اضافه شده است. اضافه شدن وزن در بحث تجارت به تنهایی کفایت نمی‌کند و افتخار ندارد. وقتی وزن زیاد می‌شود، ارزان‌فروشی می‌کنیم. حدود متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی ما 4 برابر ارزش هر تن کالای صادراتی ما در سال گذشته بود. نسبت به 6 سال قبل، حدود 15 میلیارد دلار کمتر کالا تجارت کردیم درصورتی که یک‌درصد جمعیت دنیا را داریم. ما دنبال این هستیم حجم تجارت خود را با توجه به جمعیت خود به حدود یک‌درصد تجارت جهانی برسانیم. تجارت جهانی حدود 38 هزار میلیارد دلار است؛ یک‌درصد آن 380 میلیارد دلار می‌شود. وقتی تجارت ما 100 میلیارد بوده، حجم تجارت کم بوده است. ظرف 6 سال به‌جای اینکه به سمت یک‌درصد برویم و سهم خود را از تجارت جهانی افزایش دهیم، این حجم کمتر شده است. ضمن اینکه در تجارت یک نکته مهم وجود دارد که از ابتدای انقلاب ظرف 41 سال گذشته گراف صادرات غیرنفتی ما رو به بالا بوده و از سال 93 به بعد این گراف افتاده است. یعنی الان نمودار صادرات غیرنفتی نزدیک به 4 دهه رو به بالا بوده و از 93 به بعد رو به پایین آمده است. این نکته مهمی است و در این شرایط درباره روابط با دنیا و روابط با چین صحبت می‌کنیم. امسال سال «جهش تولید» است. در سال جهش تولید با توجه به اینکه برخی از تکنولوژی‌ها، اقلام و مواد اولیه وارداتی است، روابط بین کشورها ضعیف‌تر شده است. لذا همه کشورها باید با‌هم کار کنند و همه به‌هم نیاز دارند. درچنین شرایطی اگر بخواهیم صحبتی کنیم که بر روابط کشورها تأثیرگذار باشد، باید بسیار دقت کنیم.