به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، عصر سه‌شنبه، متن گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ایران منتشر شد. در این گزارش مانند گزارش‌های نوبه‌ای قبلی، اجرای تعهدات ایران تایید، راستی‌آزمایی‌ها مانند قبل انجام و حتی تاکید شده با وجود اینکه ایران اعلام کرده به برخی از سطوح و موارد مندرج در برجام پایبندی ندارد، اما توسعه جدی و قابل‌توجهی در آن موارد نداشته است، نکته‌ای که البته جدید نیست و موید این است که ایران طبق هنجارهای آژانس فعالیت‌های هسته‌ای خود را دنبال کرده است. در این گزارش اما نکته جدیدی دیده می‌شود که البته پیش از این آژانس به آن اشاره کرده بود ولی حالا موکدا آن را تکرار کرده و از این حیث تفاوت مهمی را شامل شده است. در بند 32 این گزارش آمده است: «آژانس ذرات اورانیوم طبیعی ساخت بشر در مکانی که توسط ایران به آژانس اظهار نشده بود، شناسایی کرده است. تعاملات بین ایران و آژانس برای حل‌وفصل موضوع ادامه دارد.»
ساعتی بعد از انتشار این گزارش «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با یکی از خبرگزاری‌های انگلیسی به گفت‌وگو نشست و توضیحات تکمیلی و شفاهی خود را درباره این گزارش ارائه داد. وی که به‌نظر می‌رسد نمی‌خواسته فعلا چنین مطالبی را در سندی رسمی و مکتوب به انتشار درآورد به رویترز گفته است: «ما از ایران اطلاعات و دسترسی‌هایی خواسته‌ایم اما به اطلاعاتی که درخواست کرده‌ایم دست پیدا نکرده‌ایم. معنای این موضوع این است که ایران دارد در توانایی آژانس برای انجام کارش مانع‌تراشی می‌کند. امیدواریم ایران بعد از نشست هفته آینده اعضای شورای حکام آژانس در هفته آینده به پایبندی کامل به توافق هسته‌ای بازگردد.» او همچنین گفت: «امیدوارم ایران به حرف ما و جامعه بین‌المللی در شورای حکام گوش فرا دهد و به این ارزیابی برسد که به‌نفع خودشان است که با ما همکاری کنند. اگر ایران از پاسخگویی به آژانس درباره فعالیت‌های گذشته اتمی در سه سایت خود توضیح ندهد، وارد بحران جدیدی خواهد شد.»
در همین حین رسانه‌های نزدیک به دولت آمریکا خط خبری مشابهی را دنبال کرده‌اند. آسوشیتدپرس روز سه‌شنبه طی خبری مدعی شد: «آژانس روز سه‌شنبه در گزارشی محرمانه به کشورهای عضو گفته است سوالاتش درباره سایت‌های اعلام‌نشده را در سه نامه جداگانه برای ایران فرستاده اما تاکنون پاسخ مناسبی دریافت نکرده است.»
اظهارنظر مدیرکل آژانس به وضوح همراستا با ادعای چندماه اخیر مقامات آمریکایی و رژیم صهیونیستی است که بلافاصله با واکنش نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای همراه شد.
در این رابطه کاظم غریب‌آبادی گفت: «متاسفانه یک‌بار دیگر آمریکا و رژیم صهیونیستی در تلاش هستند روابط و همکاری‌های فعال و سازنده بین آژانس و ایران را با اعمال فشار به آژانس برای خروج از وظایف اساسنامه‌ای خود، با اخلال مواجه کنند.» به گزارش فارس، نماینده دائم ایران با اشاره به اینکه ایران در حال جلوگیری از ایجاد یک بدعت غیراصولی و خطرناک در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که می‌خواهد به مطالب جعلی سرویس‌های جاسوسی اعتباربخشی کند، افزود: «طرح هرگونه درخواست روشنگری یا دسترسی تکمیلی از سوی آژانس مبتنی‌بر مطالب جعلی سرویس‌های جاسوسی ازجمله رژیم صهیونیستی نه‌تنها در مغایرت با اسناد تاسیسی آژانس و نظام راستی‌آزمایی قرار دارد، بلکه هیچ تعهدی را نیز برای ایران در جهت اجابت این درخواست‌ها ایجاد نمی‌کند. چنانچه کشورها در مقابل این‌گونه توطئه‌ها اقدامات بنیادین صورت ندهند، حاکمیت ملی آنها مخدوش خواهد شد.»
در این بین اما پاسخ به حداقل دو سوال اولویت دارد؛ اول اینکه آژانس درمورد چه مواردی سخن می‌گوید؟ و این ادعا بر چه اساسی شکل گرفته است؟ و دوم اینکه چرا آژانس در این برهه دست به چنین ادعایی زده و با وجود اینکه چندصد صفحه گزارش تایید اقدامات ایران را ذیل برجام منتشر کرده است، حالا از عدم پایبندی ایران سخن می‌گوید؟
بازهم پای رژیم صهیونیستی در میان است
هرچند پیش از توافق هسته‌ای در سال 94، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گاه‌وبی‌گاه با ادعاهایی که غالبا از سوی رژیم صهیونیستی یا منافقین مطرح می‌شد و اسنادی بی‌پایه و اساس که در کنار هم قرار می‌گرفت، ایران را متهم به نقض قوانین بین‌المللی ازجمله معاهده منع گسترش تسلیحات اتمی می‌کرد، اما با امتیازات بسیار گسترده‌ای که در جریان توافق هسته‌ای میان ایران و گروه 1+5 دریافت کرد برای مدتی دست از طرح ادعاهای اینچنینی برداشت، ولی بعد از آنکه ایالات متحده آمریکا زمزمه خروج از توافق را مطرح کرد و البته چندی‌بعد هم از آن خارج شد، دوباره مسیر بهانه‌جویی آژانس باز شد. در این مسیر اولین اقدام آنها درست چندی بعد از اظهارات بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی مطرح شد.
نتانیاهو در سخنرانی سال ۲۰۱۸ خود در مجمع عمومی سازمان‌ملل مدعی شد ایران یک انبار هسته‌ای محرمانه در «تورقوزآباد» دارد که اطلاعات آن را از آژانس مخفی نگه داشته است؛ ادعایی که البته حتی بعد از آنکه مشخص شد این مکان تنها یک کارگاه قالی‌شویی بوده، بازهم ادامه یافت و به‌صورت یک کیس در دستورکار آژانس قرار گرفت.
رسانه‌های غربی ازجمله یورونیوز بعد از این اتفاق گزارش‌های دیگری هم منتشر کردند و گفتند اطلاعاتی از طریق سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا و رژیم صهیونیستی در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفته که براساس آنها از ایران خواسته شده دو سایت مشخص را که پیش از این کاربرد هسته‌ای داشته‌اند، برای بازدید در اختیار بازرسان قرار دهد.
هدف اصلی، قطعنامه 2231
قبل از پاسخ به سوال دوم باید نکته مهمی را یادآوری کنیم. رافائل ماریانو گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که از پاییز سال جاری جایگزین «یوکیا آمانو»، مدیرکل پیشین آژانس شد سابقه همکاری نزدیکی با رژیم صهیونیستی و آمریکا دارد و همان زمان هم که رایزنی‌ها برای تعیین رئیس جدید در جریان بود، رسانه‌های غربی به‌صراحت می‌گفتند مذاکرات گسترده‌ای را این دیپلمات آرژانتینی با آمریکایی‌ها انجام داده تا بتواند به ریاست آژانس دست یابد؛ بر همین اساس باید گفت که نه‌تنها نباید انتظار بی‌طرفی از مدیرکل جدید آژانس داشت بلکه باید اذعان کرد احتمالا این روزها گروسی به‌دنبال اعلام و ابراز وفاداری به آمریکایی‌هاست. از همین منظر می‌توان سلسله اهداف و زمینه‌های سیاسی را برای گزارش جدید گروسی در نظر گرفت، مجموعه مسائلی که نقطه اشتراک همه آنها فاصله هفت‌ماهه تا پایان اولین بندهای غروب در برجام است.
همکاری‌های ایران پس از برجام به‌صورت بی‌سابقه‌ای با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزایش یافت، به این معنا که ایران نه‌تنها تعهدات ذیل NPT را تمام و کمال اجرا کرد، بلکه به‌صورت داوطلبانه تعهدات فراNPT یعنی موارد مندرج در پروتکل الحاقی را که شامل بازرسی‌های بسیار گسترده‌ای است هم پذیرفت و نهایتا در جریان برجام بازهم تعهدات داوطلبانه دیگری را به پروتکل و NPT اضافه کرد و نسبت به اجرای آنها اقدام کرد. حتما باید در این مورد گفت همکاری‌های ایران با آژانس، در طول تاریخ بی‌نظیرترین و گسترده‌ترین الگو را شامل شده و تاکنون هیچ کشوری با این وسعت اجازه نظارت و بازرسی به این سازمان بین‌المللی نداده است. حالا اما با وجود تمام آن بازرسی‌های گسترده، مشخص شده بهانه‌جویی‌های این سازمان هیچ پایانی ندارد و مدیران آن در هر شرایطی می‌توانند بنابر طبع کشورهای موثر بر این نهاد به‌ظاهر بی‌طرف، ازجمله آمریکا و رژیم صهیونیستی، ادعاهایی بی‌پایه و اساس را مطرح کنند. نکته بعدی اما راهبردی است که ایالات متحده در قبال ایران در دستورکار دارد.
بعد از حضور ترامپ در کاخ سفید و نهایتا خروج از برجام، فشار حداکثری راهبرد آمریکا در قبال ایران انجام گرفت و در این مسیر تلاش شد از همه ابزارهای ممکن استفاده شود. یکی از این ابزارها قانع‌کردن کشورهای اروپایی به فعال‌سازی مکانیسم ماشه پیش از فرارسیدن اکتبر سال 2020 یعنی روز غروب بند مربوط به تحریم‌های تسلیحاتی ایران در برجام است. هرچند تا این لحظه آمریکا موفق به فعال‌کردن اروپایی‌ها برای به راه انداختن مکانیسم ماشه نشده و خبرها هم گویای این است که با شرایط قبلی آلمان، فرانسه و انگلیس صرفا به‌خاطر گام‌های کاهنده ایران بنا ندارند و البته نمی‌توانند مکانیسم ماشه را در شورای امنیت فعال و آن را به انتها برسانند، اما آمریکایی‌ها از پا ننشسته‌اند و حالا مسیر جدیدی را برای فروپاشی قطعنامه 2231 در پیش گرفته‌اند. آنچنان‌که مشخص است آنها بنا دارند با ادعاهایی ازجمله آنچه در گزارش رافائل گروسی آمده، عدم پایبندی ایران به برجام را نه از سوی کشورهای اروپایی، که از سوی آژانس اعلام کنند و آن را دستاویزی برای نابودی کامل توافق هسته‌ای تا پیش از فرارسیدن اکتبر آینده کنند.
نکته جالب در این میان این است که در زمان فقدان بهانه، آمریکا و رژیم صهیونیستی حداقل درمورد یکی از آن سایت‌های یادشده در ابتدای گزارش، از فعالیت‌هایی می‌گویند که سال‌هاست متوقف شده و صرفا حتی بر فرض محال اگرهم واقعیت داشته باشد، برای دوران پیش از توافق هسته‌ای و انعقاد برجام در سال 2015 است و اکنون از هیچ اعتباری برخوردار نیست. آنچنان‌که یورونیوز دراین‌باره می‌نویسد، آژانس در ژانویه طی نامه‌ای از سوی تهران با پاسخ منفی برای دسترسی به دو سایت مشخص‌شده مواجه شده است؛ نامه‌ای که البته دارای استدلالی محکم و متقن بوده؛ «ایران هر نوع ادعایی درباره فعالیت‌های احتمالی مربوط به دوران قبل از توافق هسته‌ای را به رسمیت نمی‌شناسد و خود را موظف به پاسخگویی به چنین ادعاهایی نمی‌داند.»
این استدلال همان چیزی است که در جریان بسته‌شدن پرونده PMD مطرح شد و آژانس تعهد کرد هیچ‌گاه دوباره به‌سراغ پرونده‌های مربوط به گذشته نرود. از این‌رو باید گفت آمریکایی‌ها به هر ابزاری متوسل شده‌اند تا تحریم‌های تسلیحاتی ایران در پاییز آینده برداشته نشود و به‌عبارتی، یک حلقه دیگر به زنجیره فشار حداکثری اضافه کنند.