به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، در گزارش پیش‌رو وضعیت بازارهای مالی مختلف در 350 روز سال 1398 بررسی شده است. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد در این 350 روز، با همه تغییر و تحولات بازارهای مالی و همچنین بازارهای رقیب، بازار بورس با رشد 133درصدی، بیشترین بازدهی را داشته است. پس از بازار سهام، سکه با بازدهی 26درصدی و بازار ارز نیز با بازدهی 20درصدی به ترتیب بیشترین بازدهی را در سرمایه‌گذاری‌ها داشته‌اند. درمورد بازار سهام، برآوردها نشان می‌دهد روند فعلی در ماه‌های آینده هم ادامه خواهد داشت، در مورد بازار ارز نیز روندهای قبلی نشان می‌دهد ثبات در این بازار با ورود سال جدید به دومین ماه همواره (حتی در سال 97) تجربه شده و در سال آینده نیز ثبات دور از انتظار نیست. در مورد سکه نیز با توجه به اینکه این بازار علاوه‌بر بازار داخلی از تحولات بازارهای بین‌المللی هم تاثیر می‌پذیرد، باید منتظر تحولات بازار‌های بین‌المللی ماند.

 رشد 133 درصدی بورس در سال 98

با رشد دیروز بازار سرمایه بازدهی شاخص کل در سال 98 به 133 درصد رسید. شاخص کل بورس تهران در حالی دیروز توانست مقاومت 530 هزار واحدی را مجددا لمس کند که سه روز پیش و در اولین جلسه معاملاتی این هفته به ریسک‌های موجود و نگرانی‌های فراگیر واکنش نشان داده و افت 18 هزار واحدی داشت و درواقع بیش از افت روز شنبه را در دومین و سومین روز معاملاتی هفته جبران کرد. همچنین در اولین روز معاملاتی هفته، ارزش معاملات خرد نسبت به جلسه قبل‌تر خود عقبگرد محسوسی را تجربه کرد و با نزول بیش از 20 درصدی در سطح 4176 میلیارد تومان قرار گرفت. از طرف دیگر در هفته گذشته در روز‌های معاملاتی، بازار بورس با رشد بیش از 45 هزار واحدی همراه بود که ارزش بالای معاملات و حجم آن نقش اصلی را در رشد بازار بازی می‌کرد. همان‌طور که مشخص است، آمار معاملاتی چند روز اخیر با نوسانات بسیار بالایی چه از لحاظ تعداد واحد و چه به لحاظ درصدی همراه بوده است که همین امر تشخیص نشانه‌های صعود متوالی و سقوط را سخت می‌کند، اما بررسی شدت معاملات و جزئیات داد و ستد‌های سال‌جاری این مساله را تا حدودی روشن‌تر می‌کند.

در اولین روز معاملاتی سال 98، ارزش معاملات خرد و ارزش کل معاملات در حدود 2700 و 3700 هزار میلیارد قرار داشت و دماسنج بازار بورس نیز روی 179 هزار واحد رقم خورد. در آن روز‌ها شاید خوشبین‌ترین کارشناس بازار بورس نیز گمان نمی‌کرد که در اوسط اسفندماه از بازدهی 133 درصدی شاخص بازار و افزایش بیش از پنج برابری ارزش معاملات که به معنی ورود هرچه بیشتر افراد حقیقی است، سخن گفته شود. در سال‌جاری بازدهی گروه‌های بازار نیز کاملا چشمگیر بود، به‌طوری که گروه‌های زراعت، معادن (سایر)، چرمی، کاشی و سرامیک و وسایل ارتباطی بیشترین بازدهی به ترتیب به میزان 682، 572، 514، 408و 407 درصد را ثبت کردند. واقعیت این است که بورس تهران از ابتدای سال‌جاری صعود تند و پرشتاب و در موقعیت‌های محدودی نیز افت سنگینی را پشت سر گذاشته است.

در نیمه نخست سال و به‌ویژه تابستان بود که شاخص سهام در مسیل سیلاب نقدینگی با سرعت زیاد طی چند موج صعودی توانست قله‌های جدیدی را فتح و بازدهی‌های جالب توجهی نصیب سهامداران کند. تورم فزاینده و سیطره جو روانی بر بازارهای مالی خاصه کاهش افسارگسیخته ارزش ریال را می‌توان بازی‌ساز اصلی رشد قیمت سهام طی این دوره دانست. البته ثبات نسبی حاکم بر بازارهای جهانی و حفظ سطوح بالای قیمت مواد خام هم در آن دوره ارزش سهام وابستگان بورسی را تقویت کرد. اما از میانه سال بازار سهام تحت تاثیر دو عامل مهم وارد فاز جدیدی از صعود شد. رکود و بازده بسیار پایین بازار‌های موازی و بالطبع سرگردانی نقدینگی حقیقی‌ها از یک طرف و بروز اولین نشانه‌های بالا رفتن نرخ تسعیر و تاثیر آن بر شرکت‌های صادرات‌محور از سوی دیگر، طیف وسیعی از سهام بورس تهران را در سربالایی قیمت قرار داد. سپس محدودیت نوسانات بازار پایه و قوانین جدیدی که آن بازار را به سه تابلوی زرد، نارنجی و قرمز با دامنه نوسان 3، 2، 1 درصدی تبدیل کرد، برای مدت کوتاهی ترمز صعود بازار را حداقل برای فرابورس کشید. اما درنهایت این نقدینگی روزافزون بازار بود که بر تمام نکات منفی غالب و بر مولفه‌های مثبت نیز ارجحیت کامل داشت. در حال حاضر چیزی در حدود 0.5 درصد از کل نقدینگی کشور در بازار بورس به‌طور روزانه در جریان است که به نوبه خود رکوردی تاریخی محسوب می‌شود.

با تمام این تفاسیر شیوع و گسترش سریع ویروس کووید-19 در سطح کشور و جهان، ادامه ریزش قیمت کامودیتی‌ها در بازار جهانی و اعمال برخی قوانین جدید با هدف کاستن از جریان‌های سفته‌بازی بخشی از تحولات آخر هفته بود که بازار سهام را به‌صورت مستقیم تحت‌الشعاع قرار داد. به این عوامل باید نوسانات دلار بین کانال 14 تا 15 هزار تومانی را نیز اضافه کرد تا ابعاد دقیق‌تری از نماگر اصلی بازار سهام در جلسات گذشته را به‌دست آورد. ویروس جدید کرونا پیش از این اقتصادهای بزرگ دنیا را به‌صورت جدی متاثر ساخته بود؛ تا آنجا که شاخص‌های اصلی وال‌استریت در هفته گذشته بدترین عملکرد خود از زمان بحران مالی سال 2008 را به ثبت رساندند و قیمت‌ کالاهای پایه مصرفی با شتاب فراوان در مسیر نزولی پیش رفتند. باوجود این، بورس تهران به پشتوانه ورود نقدینگی پرحجم نه‌تنها در مقابل ریزش مقاومت کرده، بلکه مسیر صعود را با قدرت ادامه داده بود. در این بین صعود نرخ‌های آزاد و نیمایی دلار، اثرات مستقیم و غیرمستقیم قابل‌توجهی در رشد قیمت‌ها داشت. به‌رغم ریزش قیمت کامودیتی‌ها در بازار‌های مرجع، رشد نرخ دلار سبب شد معاملات بورس کالا بار دیگر شاهد رقابت چشمگیر در جبهه تقاضا باشد و به این ترتیب انتظار برای رشد درآمد شرکت‌های کامودیتی‌محور اوج بگیرد. از سوی دیگر رشد نرخ ارز با رشد انتظارات تورمی همسو بود و درنهایت بهانه‌های صعودی در بورس تهران بار دیگر گسترده شد، اما در پایان هفته اتفاقات به‌گونه‌ای دیگر رقم خورد، به‌طوری که کالاهای پایه به ریزش ادامه دادند و نرخ دلار در بازار آزاد نیز ریزش شدیدی را تجربه کرد. در بازار جهانی قیمت هر بشکه نفت برنت به سطح 50 دلاری رسید، مس به کانال 2550 دلاری بازگشت و هر تن فلز روی به مرز دو هزار دلار نزدیک شد.

در بازار ارز نیز نرخ هر دلار از 15هزار و 700 تومان در پایان هفته گذشته به 15هزار و 500 تومان در میانه دادوستدهای روز گذشته بورس رسید. به این ترتیب سهام کامودیتی‌محور بورس تهران همچنان از چند زاویه تحت تاثیر قیمت‌های جهانی و نرخ ارز هستند. از دیگر عواملی که نمی‌توان تاثیر آن را بر معاملات روزهای آینده سهام نادیده گرفت، اثر دو دستورالعمل جدید مرتبط با بازار سهام است؛ اول تغییرات مرتبط با حجم مبنا که دست‌کم به‌صورت مقطعی می‌تواند به کاهش انگیزه‌های سفته‌بازانه در بازار منجر شود و دوم مبانی در نظرگرفته‌شده برای صدور کدهای جدید بورسی.در هر حال، اصلی‌ترین چالش و استرس روز‌های آینده، شیوع بیشتر کرونا است که می‌تواند اقتصاد و فعالان اقتصادی را به چند صورت درگیر خود کند؛ عده‌ای از آنها را با درگیر کردن جسم و عده‌ای دیگر را با درگیر کردن ذهن وادار به دور شدن از فعالیت اقتصادی و تمرکز روی آن می‌کند که همین عامل ممکن است در روز‌های آینده ریسک‌هایی را برای بازار‌های مالی کشور‌هایی مثل ایران، کره جنوبی و ژاپن که تازه با پیک شیوع این بیماری روبه‌رو شده‌اند، ایجاد کند.

به هر شکل از این زاویه بازار سهام ایران روز‌های گذشته سربلند بیرون آمده است و با اینکه در اولین روز معاملاتی شاهد افت 18 هزار واحدی نیز بود، درنهایت با کنترل هیجانات با رشد 13 هزار واحدی در روز گذشته بسته شد. بنابراین رفتار معاملاتی سرمایه‌گذاران در روزگذشته نشان داد وقوع بحران‌های غیراقتصادی در چند ماه اخیر توانسته تا حدودی واکنش‌های معاملاتی آنها را منطقی‌تر و به دور از هیجان کند و از همین رو می‌توان این رفتار را مثبت و نسبت به آینده امیدوارکننده تلقی کرد. در دیدگاه بنیادی نیز که بیشتر می‌تواند مورد توجه گروه‌های صادرات‌محور باشد، با استناد به دو عامل، خطراتی را برای بازار‌‌های مالی پیش‌بینی می‌کنند. عامل اولی که بر اثر شیوع کرونا مطرح می‌شود، تحت‌تاثیر قرار گرفتن شرکت‌های صادرات‌محور بازار سهام است؛ به این شکل که بیش از نیمی از شرکت‌های فعال در بازار سهام را صادراتی‌‌ها تشکیل می‌دهند و این شرکت‌ها وابسته به سه مولفه نرخ ارز، قیمت کالاهای جهانی و امکان صادرات فیزیکی هستند، بنابراین در صورت محدود شدن صادرات کشور ما به کشور‌های دیگر به‌دلیل اقدامات پیشگیرانه آنها می‌تواند وضعیت‌های مالی بخشی از شرکت‌ها را با مشکل مواجه کند. این‌ در حالی است که در هفته‌های گذشته با وجود کاهش قیمت‌های جهانی خطری بازار سهام را تهدید نکرده است. دومین عاملی که می‌تواند ریسک جدیدی برای بازار سهام تلقی شود، طولانی‌تر شدن دوره بیماری کرونا در کشور است که ممکن است سبب خارج شدن قسمتی از نقدینگی‌ها از بورس با هدف فراهم کردن دارایی‌های امن‌تر و کم‌ریسک‌تری مانند طلا و سکه شود. حال باید دید بورس تهران که در بازه‌های اخیر چندان به مبانی سودآوری شرکت‌ها و دلایل بنیادی اهمیتی نداده و خرید سهام را عمدتا با پشتوانه‌های غیربنیادی و با تکیه بر سیلاب نقدینگی پیش برده است، نسبت به این موضوع چگونه واکنش نشان خواهد داد.

 رشد 20 درصدی دلار در سال 98

بررسی‌های آماری نشان می‌دهد در سال 1398 نرخ دلار از حدود 12هزار و 952 تومان در تاریخ پنجم فروردین به 15هزار و 551 تومان در تاریخ 12 اسفند رسیده است که حکایت از افزایش یا بازدهی 20 درصدی نرخ ارز در سال جاری دارد. تغییر و تحولات نرخ ارز در سال 98 را می‌توان در چهار دوره کلی بررسی کرد؛

دوره اول مربوط به افزایش نرخ ارز در اولین ماه از سال 98 است. این دوره ادامه روند افزایش نرخ از آخرین ماه سال 97 است که در نیمه اول اردیبهشت به پایان می‌رسد. در دوره اول نرخ ارز از حدود 11هزار تومان در نیمه دوم بهمن 97 تا 15هزار و 350 تومان در نیمه دوم اردیبهشت هم رسیده است.

دوره دوم از نیمه دوم اردیبهشت شروع شده و تا اولین روزهای شروع سهمیه‌بندی بنزین در نیمه دوم آبان ادامه دارد. در این دوره 6 ماهه نرخ ارز از ثبات و روند پایداری برخوردار بوده و نرخ ارز از 15هزار و 350 تومان در نیمه دوم اردیبهشت به کانال 11هزار تومان وارد شده و طی 6 ماه در همین کانال در نوسان است.

دوره سوم مربوط به پس از سهمیه‌بندی بنزین یعنی از نیمه دوم آبان است که نرخ دلار از کانال 11هزار تومان دل کنده و به کانال 12 و 13 هزار تومان وارد شده است. در این دوره با شهادت سردار حاج‌قاسم سلیمانی و افزایش تنش‌های سیاسی بین ایران و آمریکا احتمال می‌رفت دلار نرخ‌های عجیب و غریب را تجربه کند اما سیاست‌های بانک مرکزی در آن روزها اجازه نداد نرخ ارز با هیجانات و جو روانی از کانال 13 هزار تومان عبور کند.

دوره چهارم مربوط به یک ماه پایانی سال جاری است که ادامه آن ممکن است همانند سال گذشته تا شروع اردیبهشت ادامه داشته باشد. در این دوره نرخ ارز آخرین روز بهمن وارد کانال 14هزار تومان شده و درحال حاضر در کانال 15 هزار تومان درحال نوسان است.در یک جمع‌بندی می‌توان گفت نرخ ارز پس از التهابات شدید سال 96 و نیمه اول سال 97 در سال 98 تقریبا در اغلب ماه‌ها آرامش نسبی را تجربه کرده است. اما درخصوص دلایل افزایش نرخ ارز نیز گرچه با قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF برخی تحلیل‌ها این موضوع را دلیل افزایش نرخ ارز ذکر می‌کردند، اما تحلیلگران معتقدند با توجه به اینکه بانک‌های دنیا و به‌ویژه بانک‌هایی که تجار ایرانی با آنها کار می‌کردند، پس از تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان، حداکثر تلاش خود را کردند تا برای گرفتار نشدن در دام تحریم‌های آمریکا، با تجار ایرانی کار نکنند، موضوع FATF تاثیر چندانی بر نرخ ارز نداشته و عمدتا افزایش نرخ ارز از این ناحیه مربوط به جو روانی است که دلالان بازارساز پرقدرت با قیمت‌گذاری عامدانه از این موضوع سودجویی می‌کنند.درنهایت کارشناسان معتقدند با توجه به اینکه در ماه‌های اخیر عوامل بنیادی اقتصادی (فاندامنتال) که زمینه رشد نرخ ارز را در هفته‌های گذشته فراهم کرده باشد، وجود ندارد، بنابراین شرایط بنیادی، باعث رشد قیمت ارز نشده بلکه بازیگران بازار انتظار رشد قیمت را دارند.

از این منظر، تسویه‌حساب شرکت‌های ایرانی با طرف‌های خارجی و نیاز به ارز و افزایش حجم ثبت سفارش‌ها در روزهای پایانی سال و فعالیت پرقدرت دلالان از مهم‌ترین دلایل افزایش نرخ ارز در ماه‌های اخیر و سهمیه‌بندی بنزین و جو روانی ناشی از افزایش تنش‌های سیاسی در آبان و آذر از دیگر عوامل فرعی افزایش نرخ ارز در سال جاری بوده است. در این بین همچنین نباید از دستورالعمل بانک مرکزی مبنی‌بر اعمال محدودیت برای جا‌به‌جایی پول (در راستای مبارزه با پدیده پولشویی) که سرعت عرضه را تا حدودی کاسته هم غافل شد اما گفته می‌شود این موضوع در ماه‌های آتی یکی از عوامل ثبات نرخ ارز خواهد بود. جو روانی ناشی از شیوع ویروس کرونا هم در یک هفته اخیر منجر به افزایش تقاضای ارز شده که به نظر می‌رسد این افزایش تقاضا با توجه به روند بازار که با پایان اولین ماه سال 99 روند ثبات خود را بازیابی خواهد کرد، مقطعی است و روندهای آتی بازار ارز را رقم نخواهد زد.

 بازدهی 26 درصدی طلا در سال 98

بررسی‌های آماری نشان می‌دهد قیمت هر قطعه سکه بهار آزادی طرح جدید از حدود چهارمیلیون و 290 هزار تومان در تاریخ پنجم فروردین 98 به حدود پنج‌میلیون و 840 هزار تومان در تاریخ 12 اسفند رسیده که حکایت از رشد قیمتی یا بازدهی 26 درصدی در این دوره است.علاوه‌بر تغییر و تحولات نرخ ارز، شرایط اقتصاد جهانی و شیوع ویروس کرونا که موجی از نااطمینانی را در بازارهای جهانی به دنبال داشته، موضوعاتی هستند که موجب شده قیمت در بازارهای طلا افزایش قابل‌توجهی به‌ویژه در دو ماه اخیر داشته باشد. برای مثال قیمت جهانی هر انس طلا در دو ماه اخیر از 1514 دلار در آخرین روز سال 2019 به 1605 دلار در روز دوم مارس (12 اسفند) رسیده که رشد 6 درصدی را نشان می‌دهد. بر این اساس با کاهش نرخ ارز در پایان اولین ماه سال آینده، قیمت طلا عمدتا تحت‌تاثیر قیمت و تقاضای جهانی آن خواهد بود.