به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، جذب دانشجویان دکتری همیشه یکی از پرحاشیه‌ترین روندهای پذیرش برای دانشگاه‌ها و بالطبع خود دانشجویان بوده و هست. مقطعی که برای ورود به آن داوطلب باید علاوه‌بر قبولی در آزمون نیمه‌متمرکزش که توسط سازمان سنجش برگزار می‌شود، از سد مصاحبه حضوری که از سوی خود دانشگاه‌ها برگزار می‌شود نیز عبور کرده تا درنهایت به‌عنوان دانشجوی دکتری به دانشگاه راه پیدا کند و همین روند جذب دانشجوی دکتری طی سال‌های اخیر همیشه با حواشی روبه‌رو بوده است. به‌عبارت دیگر دانشگاه‌ها همیشه خواهان استقلال عمل برای سنجش علمی و عملی دانشجویان دکتری بوده‌اند و همین مساله هم با مخالفت‌های جدی از سوی دانشجویان همراه شده است، چراکه داوطلبان دکتری معتقدند دانشگاه‌ها در روند جذب و پذیرش آنها در مرحله مصاحبه حضوری اعمال سلیقه کرده و همین مساله داوطلبان را با چالش‌های زیادی روبه‌رو می‌کند.نمی‌توان این مساله را نادیده گرفت که دانشگاه‌ها همیشه به دنبال داشتن اختیارات بالا در روند پذیرش دانشجویان بوده‌اند تا جایی که چندی پیش خواستار جذب دانشجو در مقطع کارشناسی‌ارشد به روش آ.ت.ت شدند، مساله‌ای که هرچند درنهایت با مخالفت شورای سنجش و پذیرش مواجه شد، اما ظاهرا قدرت بالای دانشگاه‌ها برای پذیرش دانشجویان در مقطع دکتری به قوت خود باقی است و طبیعتا صدای اعتراض داوطلبان این مقطع همچنان بلند خواهد بود.
نارضایتی دانشجویان دکتری از چگونگی روند پذیرش‌شان در دانشگاه‌ها در سال‌های اخیر تنها به رسانه‌ها ختم نشد و درنهایت پای دیوان عدالت اداری را به میدان کشاند، اتفاقی که باعث شد بند 11 شیوه‌نامه اجرایی آزمون دکتری توسط این نهاد نظارتی ابطال شود و طبق آن دست دانشگاه‌ها برای گزینش داوطلبان دکتری بسته شد! در بخشی از رای صادرشده توسط دیوان عدالت اداری که در پی شکایت یکی از دانشجویان دانشگاه تبریز در آذر امسال صادر شد، آمده است: «با عنایت به اینکه مطابق حکم ماده 5 قانون سنجش پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور مصوب سال 1394 پذیرش نهایی در مقطع دوره‌های دکتری تخصصی به شیوه آموزشی و پژوهشی براساس تاثیر 50 درصدی آزمون سازمان سنجش و تاثیر 50 درصدی نمره مصاحبه در دانشگاه‌ها صورت می‌گیرد و اختیار مقرر برای شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌ها به شرح بند «ت» ماده 3 قانون صدرالذکر، صرفا ناظر به تعیین نصاب قبولی در مرحله سنجش عمومی است ولی دانشگاه تبریز برای قبولی در مرحله دوم نصاب تعیین کرده است، به‌طوری که داوطلب درصورت عدم کسب نصاب مذکور حتی درصورت کسب نمره بالای کتبی از طی مراحل پذیرش محروم می‌شود، بنابراین بند 11 شیوه‌نامه اجرایی آزمون ورودی دکتری دوره سال 1397 از تاریخ تصویب ابطال می‌شود.» نکته قابل‌توجه اینکه تا امروز دانشگاه‌ها مقابل رای این دیوان ایستاده‌اند و آن را به ضرر توان علمی کشور می‌دانند، مساله‌ای که مشخص نیست سرنوشت پذیرش دانشجو را برای دکتری سال 99 به کدام سمت خواهد برد.
اساتید در پذیرش دانشجوی دکتری اعمال قدرت می‌کنند
ابوطالب مرادی، عضو کمپین دکتری و دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره روند برگزاری جلسات مصاحبه دکتری گفت: «در دانشگاه شهید بهشتی، دانشجویی در جلسه مصاحبه رد شد که نمره بسیار بالایی در آزمون کتبی داشت و درمقابل دو دانشجویی که توسط یکی از اساتید جذب شده بودند، حتی پارامترهای اولیه را نداشتند، اما بعد از شکایت آن دانشجو با دخالت وزارت علوم، او در این دانشگاه پذیرش شد و این نشان می‌دهد که از نظر علمی این دانشجو مشکلی نداشته است.»
او ادامه داد: «جالب اینجاست که بعد از شکایت آن دانشجو، این‌طور عنوان شده که اسمش به اشتباه جزء دانشجویانی رد شده که نتوانستند از سد مصاحبه حضوری عبور کند و درحقیقت حاضر نشدند جواب مشخصی درباره چرایی این مساله بدهند و متاسفانه چنین وضعیتی در بسیاری از دانشگاه‌های کشور وجود دارد و این‌طور نیست که در جلسات مصاحبه حضوری اساتید براساس پارامترهای علمی دانشجویان را قبول یا رد کنند.»
این دانشجوی دکتری دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه متاسفانه مسئولان دانشگاهی به‌هیچ‌عنوان بحث اعمال سلیقه اساتید را در روند مصاحبه از دانشجویان دکتری قبول نمی‌کنند، اظهار داشت: «یکی از مشکلات این است که هر دانشگاهی یک شیوه خاص به خود را برای پذیرش دانشجویان این مقطع در نظر می‌گیرد و این باعث سردرگمی دانشجویان شده، البته طی سال‌های اخیر و بعد از شکایت برخی دانشجویان وضعیت کمی بهتر شده است.»
مرادی تصریح کرد: «در یکی از دانشگاه‌های مطرح کشور دانشجو باید پیش از حضور در جلسه مصاحبه، با استاد دیدار داشته باشد و اگر در این برهه استاد اعلام کند آن دانشجو را می‌پذیرد، روند مصاحبه حضوری به‌گونه‌ای پیش می‌رود که دانشجو در مصاحبه قبول شود، اما اگر به هر دلیل استاد نخواهد با آن دانشجو کلاس داشته باشد، شانس قبولی او در روند مصاحبه تقریبا به صفر می‌رسد.»
عضو کمپین دکتری گفت: «در اصل اساتید در پذیرش دانشجوی دکتری می‌خواهند اعمال قدرت داشته باشند و به همین دلیل مشکلات زیادی برای دانشجویان در بحث مصاحبه حضوری پیش می‌آید و اگر استادی به هر دلیل نخواهد دانشجویی را قبول کند، به‌راحتی می‌تواند از پذیرش آن سر باز زند و در گذشته هیچ‌کس نمی‌توانست مقابل این مساله بایستد.»
پذیرش سلیقه‌ای دانشجوی دکتری در مصاحبه حضوری کذب است
سیدمحمدحسین کریمیان، معاون آموزشی دانشگاه امیرکبیر در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره شیوه پذیرش دانشجویان دکتری گفت: «امسال روند پذیرش دانشجویان تغییر کرده، اما این مساله نسبت به کلیت چگونگی جذب این دانشجویان نیست بلکه مشکل اینجاست که اجازه نمی‌دهند دانشگاه‌ها خودشان بعد از اینکه از دانشجویان مصاحبه حضوری انجام دادند، تراز قبولی را اعلام کرده و براساس آن دانشجویان را پذیرش کنند و به همین دلیل هر دانشجویی که وزارت علوم پذیرش کرده است، به دانشگاه‌ها معرفی شده و باید توسط دانشگاه‌ها جذب شوند.»
او با بیان اینکه در روند جدید دانشگاه‌ها نمی‌توانند اعلام کنند که اگر دانشجویی از حد تعیین‌شده توسط دانشگاه پایین‌تر بود، دیگر نمی‌تواند جذب دانشگاه شود، اظهار داشت: «در پذیرش دانشجوی دکتری دو تراز اعلام می‌شود، در اولین تراز دانشجویان برای انجام مصاحبه حضوری به دانشگاه‌ها معرفی می‌شوند و تراز بعدی نیز بعد از انجام مصاحبه است که طبق آن دانشجویان می‌توانند جذب دانشگاه‌ها شوند، اما امسال تراز دوم وجود ندارد.»
معاون آموزشی دانشگاه امیرکبیر در توضیح بیشتر این مساله اظهار داشت: «سال گذشته بعد از اینکه مصاحبه انجام می‌شد و نمرات نهایی دانشجویان مشخص می‌شد، دانشگاه‌ها اعلام می‌کردند که از یک حدی پایین‌تر که مجموع نمره دانشجو در آزمون کتبی و مصاحبه حضوری را شامل می‌شد، دیگر دانشجو را پذیرش نمی‌کنند، درحالی که امسال اعلام کرده‌اند دانشگاه‌ها دیگر اجازه چنین کاری را ندارند.»
کریمیان بیان داشت: «درنتیجه امسال هر دانشجویی که در مصاحبه قبول شود، براساس نمره نهایی‌اش جذب دانشگاه‌ها شده و درحقیقت تمام ظرفیت دانشگاه‌ها براساس همین نمرات پر می‌شود و قطعا این مساله باعث می‌شود برخی دانشجویان بدون استادراهنما بمانند.»
او ادامه داد: «مشکل اینجاست که بعد از حضور دانشجویان در دانشگاه‌ها امکان دارد آنها بدون استادراهنما بمانند؛ چراکه مقطع دکتری با مقاطع کارشناسی‌ارشد و کارشناسی متفاوت است و در این مقطع دانشجو باید با یک استاد مشخص کار کند، درحالی که وقتی استاد طی فرآیند مصاحبه دانشجویی را برای پذیرش اعلام نکند، یعنی این امکان وجود دارد در یک رشته بیشتر از حد ظرفیت دانشگاه، دانشجوی دکتری در یک دانشگاه پذیرش شود. به‌طور مثال یک دانشگاهی اعلام می‌کند که در رشته‌ای تنها 10 نفر ظرفیت دارد، آن هم به این شرط که دانشجوی خوب پذیرش شود و استاد نیز آن دانشجو را قبول کند، اما شرایط فعلی این مساله را نادیده می‌گیرد.»
معاون آموزشی دانشگاه امیرکبیر با تاکید بر اینکه تحصیل در مقطع دکتری همانند یک قرارداد دوطرفه است، گفت: «زمانی که مصاحبه انجام می‌شود ممکن است استاد بگوید میان مصاحبه‌شوندگان حتی یک دانشجویی که قابلیت تحصیل در مقطع دکتری داشته باشد، حضور نداشت و به همین دلیل اصلا دانشجویی را پذیرش نکند، درحالی که روند جدید پذیرش دانشجو باعث می‌شود دانشجویان بدون در نظر گرفتن پارامترهای مدنظر اساتید جذب دانشگاه‌ها شوند.»
کریمیان افزود: «در شرایط جدید پذیرش دانشجوی دکتری ممکن است استاد دانشجویی را بپذیرد که اصلا ارتباطی به رشته استاد نداشته و بالطبع دغدغه استاد نیز نخواهد بود، در چنین شرایطی این سوال مطرح می‌شود که اصلا چرا باید چنین دانشجویی جذب دانشگاه شود؟ همچنین باید به این مساله توجه شود که در هیچ کجای دنیا این‌گونه عمل نمی‌شود که دانشجو را در مقطع دکتری بدون در نظر گرفتن نظر استاد، در دانشگاه پذیرش کنند.»
او اظهار داشت: «درست است که چنین روند پذیرشی در مقطع کارشناسی و کارشناسی‌ارشد رخ می‌دهد، اما این کار در دکتری شدنی نیست و عملا وقتی دانشجو به دانشگاه می‌آید، ممکن است بدون استاد بماند. البته ممکن است این‌طور عنوان شود که اساتید مجبور می‌شوند درنهایت دانشجویان را قبول کنند، اما نمی‌توان فراموش کرد استادی که مجبور به چنین کاری شده و دانشجویی را پذیرفته و چهار سال نیز با او کار کرده، قطعا آن‌طور که باید نتوانسته برای او انرژی بگذارد، لذا این دانشجو در آزمون جامع و... با بحران روبه‌رو خواهد شد.»
معاون آموزشی دانشگاه امیرکبیر درباره اعمال سلیقه اساتید در روند مصاحبه حضوری گفت: «این حرف درستی نیست و صرف اینکه عده‌ای بیایند و بگویند این اتفاق رخ می‌دهد، دلیل نمی‌شود به آن استنباط کرد؛ چراکه باید با آمار آن را اثبات کرد. به‌عبارت دیگر افرادی که چنین حرفی می‌زنند باید با آمار دقیق بگویند که اساتید به‌طور سلیقه‌ای برخورد می‌کنند، اما چون این حرف مستند نیست، نمی‌توان آن را قبول کرد، مانند بسیاری از حرف‌هایی که رسانه‌ای می‌شود اما درنهایت کذب بودن آنها مشخص می‌شود.»
کریمیان گفت: «اینکه دانشجویی در مصاحبه حضوری قبول نشده و بیاید بگوید اساتید سلیقه‌ای عمل می‌کنند، حرف درستی نیست. از طرف دیگر اصلا عقلانی نیست که بگوییم به‌طور مثال اساتید، دانشجویان دانشگاه خودشان را قبول می‌کنند، اما درمقابل دانشجویانی که از دانشگاه‌های دیگر برای مصاحبه حضوری می‌آیند، سلیقه‌ای عمل می‌کنند، اصلا این‌گونه نیست؛ اصلا مگر اساتید دغدغه دیگری در مصاحبه‌ها ندارند که صرفا به خاطر اینکه دانشجو از دانشگاه دیگری آمده، او را جذب نکرده و دانشجویان دانشگاه خودشان را در مصاحبه حضوری قبول کنند!»
او با تاکید بر اینکه اساتید در دوره دکتری باید مدت زمان زیادی را برای دانشجو وقت بگذارند، اظهار داشت: «دکتری مانند مقطع کارشناسی نیست که اساتید صرفا درسی را ارائه دهند و کارشان تمام شود بلکه باید پنج سال انرژی برای یک دانشجو بگذارند و در چنین شرایطی قطعا اساتید در مصاحبه‌ها بهترین دانشجویان را گزینش می‌کنند. اصلا تصور کنید یک خودروی بنز و یک پراید را در اختیار استاد بگذارند و بعد بگویند استاد سراغ پراید می‌رود! اصلا این‌گونه نیست و این حرف خنده‌داری است.»
معاون آموزشی دانشگاه امیرکبیر خاطرنشان کرد: «البته امکان دارد به صورت موردی هم این اتفاق رخ داده باشد و طبیعی است که امکان خطا در هر قشری وجود دارد، اما اینکه گفته شود که اصولا اساتید به‌طور سلیقه‌ای عمل می‌کنند و بخش قابل‌توجهی از دانشجویان خارج از قوانین پذیرش می‌شوند، کاملا اشتباه است.»
* نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار