به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، «اختیارات جنگی» دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا توسط مجلس سنا محدود شد. دو هفته قبل مجلس نمایندگان آمریکا نیز با تصویب دو طرح در مسیر کاهش اختیارات ترامپ برای آغاز جنگ با ایران گام برداشته بود. حالا تمام کنگره آمریکا در مقابل ماشین جنگی کاخ سفید ایستاده است و البته به‌نوعی آشکار، «اقدام جنگی» و «غیرقانونی» بودن اقدام کاخ سفید در به شهادت رساندن شهید قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس را حتی بر مبنای قوانین داخلی این کشور، تایید کرده است.
روز جمعه اعضای مجلس سنای آمریکا، قطعنامه‌ای را با موضوع کاهش اختیارات جنگی رئیس‌جمهور آمریکا تصویب کردند که بر مبنای آن کاخ سفید بدون مجوز کنگره اجازه استفاده از نیروی نظامی علیه ایران را ندارد. 55 سناتور آمریکایی به این قطعنامه رای موافق دادند، درحالی که 45 تن دیگر مخالفت خود را با آن ابراز کردند. این در حالی است که جمهوری‌خواهان به‌عنوان حزب حامی رئیس‌جمهور فعلی آمریکا 53 کرسی سنا و دموکرات‌ها نیز 47 کرسی را در دست دارد.
برای تصویب این طرح در اقدامی جالب‌توجه هشت سناتور جمهوری‌خواه به دموکرات‌ها پیوستند. این اقدام در شرایطی صورت گرفت که هفته گذشته جمهوری‌خواهان در جلسه استیضاح رئیس‌جمهور جز سناتور میت رامنی، همه به صورت یکپارچه از ترامپ حمایت کرده بودند. قطعنامه اخیر سنا از رئیس‌جمهوری آمریکا می‌خواهد ارتش این کشور را در تنش نظامی با ایران درگیر نکند، مگر آنکه پیش از آن کنگره آمریکا اعلان جنگ کرده یا مجوز ویژه‌ای را برای برخورد نظامی با ایران تصویب کرده باشد. ترامپ چهارشنبه هفته گذشته یک روز پیش از رای‌گیری سنا در این باره در صفحه توئیتر خود اعلام کرده بود رای مثبت ندادن به طرح کاهش اختیارات جنگی او برای امنیت آمریکا بسیار مهم است و رای مثبت به طرح یعنی ضعف نشان دادن آمریکا. در مقابل این اظهارات تیم کین، سناتور دموکرات که طراح اصلی این طرح است گفت طرح پیشنهادی او نه‌تنها حاوی «پیام ضعف» نیست، بلکه «نشانه قدرت» آمریکاست، زیرا به دنبال حاکمیت قانون است.
در سویی دیگر نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، نیز شامگاه پنجشنبه در واکنش به مصوبه سنا، طی بیانیه‌ای اعلام کرد: «با این طرح، سنا به مجلس نمایندگان پیوست تا نخستین وظیفه نمایندگان کنگره را پاس بدارد: حفظ امنیت مردم آمریکا.» پلوسی گفت: «اقدام‌های بی‌ملاحظه رئیس‌جمهور برای درگیری با ایران، بدون مشورت با کنگره، همچنین سربازان، دیپلمات‌ها و دیگر شهروندان ما را در معرض خطر قرار می‌دهد.»رئیس مجلس نمایندگان آمریکا که ماه‌ها با دونالد ترامپ بر سر ماجرای «پرونده اوکراین» درگیر بود و او را به سومین رئیس‌جمهور تاریخ آمریکا و هفدهمین نفر در میان سیاستمداران آمریکایی که استیضاح شده‌اند، تبدیل کرد، با اشاره به اقدامات بدون استراتژی ترامپ درباره ایران نوشت: «بیش از ۱۰۰ تن از سربازان‌مان در پی حمله موشکی ایران به آسیب مغزی دچار شده‌اند. با این حال، رئیس‌جمهور این جراحت‌ها را سردرد می‌خواند و جدی قلمدادشان نمی‌کند.»
برای بررسی قطعنامه سنا درباره محدودیت اختیارات جنگی رئیس‌جمهور آمریکا با علیرضا کوهکن، عضو هیات‌علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه علامه‌طباطبایی و کارشناس مسائل آمریکا گفت‌وگو کرده‌ایم. او معتقد است سیاستمداران آمریکایی نگران هستند ترامپ به دلیل ضعف در حوزه سیاست خارجی دست به اقدامی بزند که باعث زیان بلندمدت منافع آمریکا و اخراج این کشور از غرب آسیا شود. در ادامه این گفت‌وگو را می‌خوانید.
چرا با وجود آنکه اکثریت مجلس سنا در دست جمهوری‌خواهان است، این طرح رای آورد؟ در هفته‌های گذشته طرح استیضاح ترامپ با حمایت یکپارچه جمهوری‌خواهان از او شکست خورد، اما در این طرح با وجود درخواست ترامپ چند سناتور جمهوری‌خواه به دموکرات‌ها پیوستند.
بعد از رای یکپارچه جمهوری‌خواهان در هفته قبل برای تبرئه ترامپ در جلسه استیضاح، این اولین طرحی است که بعضی از جمهوری‌خواهان از آن استانداردهای حزبی خارج شده‌اند. سناتورهای آمریکایی نگرانی زیادی از موضوع جنگ و اقدامات نسنجیده ترامپ در این زمینه دارند. اگرچه جمهوری‌خواهان در موضوعاتی مثل سیاست داخلی و مواردی که به شخص ترامپ مربوط است در کنار او قرار می‌گیرند، اما در حوزه سیاست خارجی با ترامپ اختلاف نظر دارند. یکی از دلایل این مساله به عدم موفقیت ترامپ در حوزه سیاست خارجی باز می‌گردد. رئیس‌جمهور آمریکا در این عرصه توانایی و دانش لازم را ندارد و به همین علت برای آنها زیاد قابل اعتماد نیست. جمهوری‌خواهان نگرانند با اقداماتی که ترامپ انجام می‌دهد منافع ملی آمریکا را به خطر بیندازد و دست به اقدامی بزند که در آن آمریکا راه بازگشتی نداشته باشد. نمونه این اقدامات حادثه‌ای است که تقریبا 40 روز قبل در بغداد اتفاق افتاد و سردار قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس طی آن با حمله ارتش آمریکا به شهادت رسیدند. تقریبا تمام افرادی که درباره این طرح در سنا صحبت کرده‌اند به این ترور اشاره داشته‌اند. این موضوع آنها را نگران کرده و تلاش می‌کنند در این زمینه ترامپ را مجبور کنند از کنگره اجازه بگیرد. طراح این قطعنامه که مورد تصویب قرار گرفت یک سناتور دموکرات به نام «تیم کین» بود. او در توضیح طرح خود گفت که در این موضوع اصلا قصد بررسی و برخورد حزبی نداریم و حتی هدف‌مان محدود کردن ترامپ و هیچ‌رئیس‌جمهور دیگری نیست، بلکه می‌خواهیم به قانون اساسی آمریکا برگردیم. طبق قانون اساسی آمریکا اجازه جنگ باید توسط کنگره صادر شود. مشکل آنجاست که روسای‌جمهور این کشور هیچ‌وقت این قانون را جدی نگرفته‌اند. دموکرات‌ها با این‌گونه توضیحات توانسته‌اند این طرح را تصویب کنند.
ابعاد این طرح چگونه است و تا چه میزان اختیارات ترامپ را کاهش می‌دهد؟
این مصوبه در راه تبدیل شدن به قانون، باید اجازه مجلس نمایندگان را بگیرد. البته ممکن است در مجلس نمایندگان تغییراتی در طرح صورت بگیرد. یک‌سال قبل نیز شاهد چیزی شبیه به این طرح در کنگره بودیم که یک حالت پینگ‌پنگی بین سنا و مجلس نمایندگان پیدا کرد. این طرح که مربوط به جنگ در یمن بود چندین بار به دو مجلس رفت و برگشت و درنهایت هم موفقیت‌آمیز نبود.
درباره ابعاد این قطعنامه باید گفت این مساله به‌نوعی محدودسازی دو قانون مهم است؛ مورد نخست قانونی است که تقریبا 50سال قبل به رئیس‌جمهور آمریکا برای انجام یک‌سری اقدامات جنگی اجازه می‌داد. این قانون معطوف بود به اتفاقاتی که در سال 1973 در جنگ بین مصر و رژیم صهیونیستی افتاد. دومین مورد مربوط است به اختیاراتی جنگی که جورج بوش در سال 2002 از آنها برای آغاز جنگ درافغانستان و عراق استفاده کرد. قطعنامه اخیر سنا می‌خواهد این دو قانون را محدود کند. گرچه گفته شده در آن اقدامات خصمانه علیه ایران محدود شده اما منظور از خصمانه اقدامات نظامی است. اعضای کنگره به‌خصوص سناتورها در سنا از اینکه ترور (وحشیانه‌ای) علیه شهید سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس انجام شد و به آنها اطلاع داده نشده بود به‌شدت خشمگین هستند. قطعنامه آنها نیز تنها به حوزه جنگ مربوط است که کنگره می‌تواند آن را کنترل کند و درخصوص بخش‌های دیگر اختیار زیادی در برابر رئیس‌جمهور ندارد.
در صورتی که آمریکا قصد ترور یا جنگ با ایران را داشته باشد، این پروسه در شکل جدید خود چگونه خواهد بود؟
این مصوبه برای تبدیل شدن به قانون باید در مجلس نمایندگان تصویب شود و پس از آن به امضای رئیس‌جمهور برسد. این فرآیند نشان می‌دهد قطعنامه مورد تصویب قرار گرفته برای تبدیل شدن به قانون راه دشواری پیش رو دارد، به‌خصوص در مرحله نهایی که رئیس‌جمهور باید آن را امضا کند. روز گذشته برخی اعضای کاخ سفید در بیانیه‌ای اعلام کردند اگر چنین چیزی به میز رئیس‌جمهور برسد قطعا وتو خواهد شد. شرایطی که طرح جدید ایجاد می‌کند در این رابطه است که اگر اقدام خصمانه‌ای می‌خواهد صورت بگیرد و بیش از 30 روز طول خواهد کشید، رئیس‌جمهور حتما باید از قبل مجوز کنگره را اخذ کند. این مساله به این معناست که اگر قرار باشد اتفاقی با اثرات بلندمدت علیه ایران صورت بگیرد ترامپ باید از قبل به کنگره برود و اجازه بگیرد، زیرا این احتمال وجود دارد که هر نوع حالت درگیری با ایران طولانی شود. سیاستمداران آمریکایی هدف‌شان این است که ترامپ با این رفتارهای ناشیانه‌ای که در حوزه سیاست خارجی دارد، یکباره آنها را وارد یک جنگ شدید نکند، آن هم جنگی که مشخص نیست چقدر طول می‌کشد و نتیجه‌اش چیست.
این طرح برای کنترل ترامپ ارائه و تصویب شد یا پاسخ موشکی ایران نیز در عقب‌نشینی آمریکایی‌ها موثر بود؟
هر دو موثر است. سیاستمداران آمریکایی در کنگره از اینکه ترامپ در حوزه سیاست خارجی عملکرد موفقی نداشته، در آن ناآگاهانه عمل می‌کند و محیط سیاست خارجی را خوب نمی‌شناسد ناراحت و نگران هستند. شاید مهم‌ترین نقطه ضعف ترامپ در انتخابات آتی ریاست‌جمهوری آمریکا همین موضوع سیاست خارجی باشد. این حوزه جایی است که ترامپ کارنامه قابلی برای ارائه ندارد، اما نقطه پررنگ موضوع محدودسازی اقدامات خصمانه در حوزه سیاست خارجی به ایران مربوط است. ایران کانون اقدامات خصمانه ترامپ در سیاست خارجی قرار گرفته است و کمپین فشار حداکثری روی ایران اجرا می‌شود. اتفاقاتی که تقریبا در حدود 6ماه اخیر افتاده از زمانی که پهپاد آمریکایی در آب‌های داخلی ایران در خلیج فارس هدف قرار گرفت بعد از سلسله اتفاقاتی که افتادند و آخرین نمونه آن ترور وحشیانه سردار سلیمانی و پاسخی که ایران به این ترور داد، همه تنش را روزبه‌روز افزایش داده است، حتی شرایط چندین مرتبه به نقطه‌ای رسید که همه منتظر آغاز جنگ بودند. این طرح معطوف به کنترل رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی ترامپ است. سیاستمداران آمریکایی می‌دانند این غیرقابل پیش‌بینی بودن ترامپ در غرب آسیا، جایی که بسیار برای منافع آمریکا اهمیت دارد، اثرات زیانباری بر واشنگتن خواهد داشت. اگر درگیری‌ای در آنجا صورت بگیرد پایانش معلوم نیست. البته آنها تنها نگران غیرقابل پیش‌بینی بودن ترامپ نیستند، او یک ویژگی دیگر هم دارد که دروغگویی است. نمونه‌اش تلفات حمله واکنشی ایران به پایگاه عین‌الاسد بود که پنتاگون چندین نوبت اعلام زخمی‌ها را در آن تغییر داده است.این قطعنامه نیازمند تصویب مجلس نمایندگان و بعد تصویب رئیس‌جمهور است. به همین دلیل ترامپ می‌تواند آن را امضا نکند و به اصطلاح وتو کند.
سیستم سیاسی در آمریکا این‌گونه است که حداکثر اختیارات را به رئیس‌جمهور می‌دهد و او بر کنگره مسلط است و بدون رئیس‌جمهور کنگره نمی‌تواند قانون خاصی را تصویب کند. البته باید گفت کنگره می‌تواند وتو رئیس‌جمهور را وتو کند، اما با توجه به رایی که این طرح در سنا آورده است یعنی 55 رای موافق در مقابل 45 رای مخالف و دفاع جدی برخی سناتورهای سنتی جمهوری‌خواه از ترامپ در مقابل این طرح بعید است دوسوم رایی که در سنا برای وتو اقدام رئیس‌جمهور لازم است، به دست بیاید.واقعیت این است که ایران در پاسخ‌اش دو چیز را به آمریکایی‌ها نشان داد؛ نخست اینکه در تهران اراده لازم برای واکنش در مقابل آمریکا وجود دارد. دوم آنکه ایران از ابزارهای لازم به تعداد کافی برای واکنش جدی نشان دادن در برابر اقدامات خصمانه واشنگتن برخوردار است. آمریکایی‌ها نگران هستند اگر بار دیگر چنین اتفاقی بیفتد، مجبور خواهند شد غرب آسیا را به‌طور کامل ترک کنند و برای همیشه از آنجا بروند. از آنجا که این منطقه نقش بزرگی در مناسبات بین‌المللی دارد این خروج به جایگاه آمریکا به‌عنوان قدرت جهانی ضربه‌ای بزرگ خواهد زد، برای همین است که می‌خواهند تا حد امکان از این درگیری‌ها جلوگیری کنند. نگرانی دیگر آمریکا به انتخابات ارتباط دارد. آنها فکر می‌کنند احتمال دارد ترامپ در سال انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا برای اینکه به‌نوعی ضعف خود را در سیاست خارجی بپوشاند جامعه آمریکایی را به سمت جنگی ببرد که عواقب آن مثل یک اتفاق کوچک نخواهد بود و منافع آمریکا در غرب آسیا و دیگر مناطق را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل بود که تعدادی از جمهوری‌خواهان رای حزبی ندادند و از طرح محدودسازی اختیارات رئیس‌جمهور آمریکا حمایت کردند. به نظر می‌آید هرچه زمان می‌گذرد حمایت سیاستمداران آمریکایی از چنین طرح‌هایی بیشتر می‌شود، به‌خصوص آنکه جمهوری اسلامی نشان داده است که در دفاع از منافع خود هیچ‌تردیدی نخواهد داشت.
* نویسنده: محمد تقی‌زاده بجند، روزنامه‌نگار