به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، اینکه باید حواس‌مان به همه‌چیز باشد، مساله‌ای طبیعی است. اینکه ویروس کرونا ویروس خطرناکی است، میلیون‌ها نفر برای آن قرنطینه شده‌اند، هزاران نفر به آن مبتلا شده و بیش از 200 نفر جان‌شان را با همین ویروس از دست داده‌اند هم قابل‌کتمان نیست و نباید از آن به سادگی گذشت. اینکه هر نوع بلا و اتفاقی را از سر گذرانده‌ایم و دیگر تاب ورود کرونا و دست و پنجه نرم کردن با آن را نداریم هم جای بحث و تامل دارد. اینکه کرونا بازارهای جهانی و اقتصاد را به هم ریخته و ترس و اضطراب و دلهره را به جان مردم انداخته هم که دروغ نیست. اما در همه این واقعیت‌ها، لابه‌لای تمام این انذار‌ها و ترس و دلهره‌ها، فهم واقعیت، کنار آمدن با آن و دوری از شایعات شاید مهم‌ترین مراقبتی است که در کنار مراقبت از جسم و جان‌مان باید قائل به آن باشیم. فلان کانال مجازی معلوم‌الحال آمار مبتلایان به کرونا در ایران را منتشر می‌کند، در حالی که چند ساعت قبل مسئول عالی وزارت بهداشت خبر از عدم گزارش مورد مبتلا به کرونا در کشور داده بود. فلان فعال مجازی در صفحه شخصی آدرس فلان بیمارستان و کلینیک را می‌دهد که کرونایی‌های ایران اینجا قرنطینه شده‌اند، بازهم کمی قبل و بعد آن فلان مسئول عالی نظام بهداشت تمام اینها را رد می‌کند.
هرچه هست، فارغ از رد و تایید تمام این گفته‌ها و نگفته‌ها و واقعیات و شایعات، سازمان بهداشت جهانی وضعیت اضطراری بین‌المللی اعلام کرده است و عقل حکم می‌کند از مسئولان تا تک‌تک مردم مراقب سلامت جامعه باشند. کرونا به راحتی منتقل می‌شود، به راحتی همه‌گیر می‌شود، به راحتی هم افراد مسن و کسانی را که سیستم دفاعی بدن‌شان ضعیف است از پا در می‌آورد. این ویروس در چین هم محصور نمانده، از چین به تایلند، ژاپن، آمریکا، اروپا، امارات و خیلی از کشورهای دنیا هم سرایت کرده و درحال گسترش است. بنابراین نوشتن از آن و مراقبت در مقابل آن ضرورت اجتناب‌ناپذیری است.
قرینه‌های سینمایی تا گاف سیاستمداران آمریکایی
بعد از بالا‌گرفتن تب انتشار اخبار پیرامون شیوع ویروس کرونا در کشور بازار شایعات و البته اظهارات شبهه‌ناک پیرامون این مساله حسابی داغ شد. فیلم‌های سینمایی ساخته‌شده در سال‌های گذشته در کنار اظهارنظرهای برخی سیاستمداران آمریکایی دو نمونه از دستاویزهای این خبرسازی‌ها بوده‌اند که صحت و سقم ارتباط این فیلم‌ها و اظهارات با واقعیت موجود در چین حتما زمان و اسناد بیشتری را مطالبه می‌کند. برای مثال دو نمونه از این موضوعات، یکی فیلمی با نام «شیوع» بود که سال 2011 اکران شد. این فیلم درباره انتشار ویروسی بوده که منشأ آن خفاش است و علائمی شبیه سرماخوردگی و تشنج دارد. محل شیوع این ویروس نیز هنگ‌کنگ معرفی می‌شود که باعث مرگ میلیون‌ها نفر می‌شود. دیگری هم اظهارنظر عجیب ویلبر راس، وزیر بازرگانی آمریکا در پاسخ به سوالی درباره تاثیر احتمالی ویروس کرونا بر اقتصاد جهانی بود که گفت: «شیوع ویروس کرونا در چین بازگشت اشتغال به آمریکای شمالی را تسریع خواهد کرد. حقیقت این است که این ویروس باعث می‌شود تجار درباره زنجیره تامین خود تجدید‌نظر کنند.»
اعلام وضعیت اضطراری بین‌المللی
سازمان بهداشت جهانی که از ابتدا اتفاقات و گستره اثرگذاری کرونا در چین را تحت‌نظر داشت، بالاخره و در آخرین جلسه اضطراری خود در ارتباط با شیوع کرونا در عرصه بین‌المللی وضعیت اضطراری بین‌المللی اعلام کرد. تیدروس دهانوم گیبریسوس، مدیر سازمان جهانی بهداشت همزمان با اعلام این وضعیت اضطراری بهداشتی گفت: «علت این تصمیم آن چیزی نیست که در چین درحال روی دادن است بلکه علت آن چیزی است که در نقاط دیگر جهان درحال وقوع است.» با اعلام این گزارش سازمان بهداشت جهانی تمامی اعضای سازمان ملل را از حاد بودن اوضاع آگاه می‌کند. دولت‌ها سپس می‌توانند تصمیم بگیرند می‌خواهند تدابیری مثل بستن مرزها، لغو پروازها، معاینه مسافران در فرودگاه‌ها یا سایر تدابیر محافظتی را اعمال کنند یا نه. سازمان بهداشت جهانی از سال ۲۰۰۵ یعنی از زمانی که اختیار اعلام وضعیت اضطراری به آن تفویض شد، در پنج مورد از آن استفاده کرده است. شیوع آنفلوآنزا در سال ۲۰۰۹، فلج‌اطفال و ایبولا در سال ۲۰۱۴، ویروس زیکا در سال ۲۰۱۶ و شیوع مجدد ابولا در سال ۲۰۱۹، 5 مورد یاد‌شده هستند.
شبهات مجازی
یکی از مصائب در ایام حساسی نظیر روزهایی که ذهن همه مردم و مسئولان درگیر ماجرای کرونای چینی است، اظهارنظرهای غیرکارشناسی و انتشار اخبار بدون منبع معتبر و موثق است. اخباری که متاسفانه یا خوشبختانه برای برخی منابع مرجعیت خبری ایجاد می‌کنند و دنبال‌کننده‌های زیادی به همراه دارند، خصوصا وقتی ماجرا با جان آدم‌ها ارتباط داشته باشد. این روزها هم که انگار مسابقه اعلام و شناسایی اولین کرونایی در ایران است، هر کانال و منفذ مجازی سعی در اعلام کشف اولین کرونایی ایران یا اثبات دروغگو بودن مسئولان در مواجهه با این مساله دارد. به هر طریق آخرین اطلاع و آماری که از سوی منابع معتبر وجود دارد، حکایت از بررسی 6 مورد مشکوک می‌کند که مبتلا بودن هر 6 نفر به کرونا هم منتفی اعلام شد.محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت در ارتباط با ورود کرونا به ایران هم گفت: «کرونا ویروس جدید وارد ایران خواهد شد و به تمام کشورها هم ممکن است وارد شود و هیچ مرزی نمی‌شناسد و اگر کشوری مدعی شود اجازه نمی‌دهیم این ویروس وارد کشورش شود، غیرعلمی صحبت کرده است.»
امارات تنها همسایه کرونایی ایران
در ارتباط با ابتلای کشورهای همسایه و اینکه کرونا به یک قدمی ایران رسیده است و... هم شایعات گوناگونی در فضای مجازی منتشر شد. محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت در یک برنامه تلویزیونی و در واکنش به این اخبار خاطرنشان کرد: «ویروس کرونای جدید در عراق، کردستان عراق و پاکستان و هیچ‌یک از کشورهای همسایه که عنوان‌شده، وارد نشده تنها در یک کشور در منطقه، ابتلای به این ویروس تایید شده که آن هم امارات متحده عربی است.» سعید نمکی، وزیر بهداشت هم در یک پیام توئیتری از نامه‌اش به معاون اول رئیس‌جمهوری برای توقف پروازها از چین به ایران خبر داد و نوشت: «در نامه‌ای از آقای دکتر جهانگیری خواستم به وزارت خارجه و وزارت راه ابلاغ کند تا اطلاع ثانوی از ورود هرگونه مسافر از مبدا چین به هر طریقی (هوایی، زمینی و دریایی) جلوگیری شود، همچنین تمام پایگاه‌های بهداشتی در تمام ورودی‌های کشور از آغاز شیوع کرونا درحال آماده‌باش کامل هستند که در نهایت با این درخواست موافقت شد.»
عدم ورود کرونا به ایران مساله عجیبی نیست
فرشید رضایی، متخصص بیماری‌های عفونی و کارشناس بیماری‌های نوپدید در ارتباط با وضعیت موجود در جهان پس از انتشار ویروس کرونا در چین و رشد روزافزون آمار مبتلایان و جانباختگان این ویروس با «فرهیختگان» به گفت‌وگو پرداخت و ضمن ارائه شرح مختصری از آخرین آمار و اطلاعات موجود در ایران و جهان گفت: «طبق آخرین آماری که اعلام شده است بیش از 9 هزار نفر از مردم چین به این بیماری مبتلا و بیش از 200 نفر هم جان خود را از دست داده‌اند. این یعنی حدود دو درصد از مبتلایان به این کرونا ویروس جان خود را از دست داده و 98 درصد هم درمان شده و به زندگی‌شان ادامه می‌دهند.
حدود 16-17 کشور دنیا هستند که با آزمایش مسافران ورودی از چین به کشورشان موفق به شناسایی مبتلایان به این ویروس شده‌اند. برخی کشورها هفت، هشت مبتلا و برخی چهار،پنج نفر و برخی هم تنها یک نفر مبتلا به این ویروس را شناسایی کردند. در ارتباط با ایران هم هنوز هیچ فرد مبتلایی شناسایی نشده و این هم مساله عجیبی نیست، چون کشورهایی که تا به حال موردهایی را داشته‌اند، کشورهایی هستند که تردد خیلی بالا به چین دارند و درحقیقت از همسایگان چین هستند. مثل تایلند، ژاپن و... کشورهایی مثل استرالیا که توریست‌های زیادی را می‌پذیرند یا کشورهایی مثل آمریکا که مراودات تجاری و توریستی بسیاری با چین دارند هم تا به‌حال شاهد ورود مبتلایان به کرونا بوده‌اند. در مسیر مواجهه و مقابله با این ویروس هم اینکه ایران هم از همان سازوکار‌ها و استراتژی‌هایی استفاده می‌کند که همه کشورها از آن استفاده می‌کنند و مطابق با دستورات و الزامات سازمان جهانی بهداشت است.»
ممکن است کرونا هم مثل سارس با گرمای هوا از بین برود
این متخصص بیماری‌های عفونی در پاسخ به این سوال که آیا امکان درگیری همه کشورهای دنیا با این ویروس وجود دارد یا خیر هم گفت: «اینکه بقیه کشورها درگیر کرونا ویروس‌ها بشوند یا نشوند، مساله‌ای است که کاملا احتمالی است، نه می‌توان گفت که امکان درگیری با کرونا ممکن نیست و نه می‌توان گفت حتما درگیر می‌شویم. براساس تبادلاتی که چینی‌ها دارند، 25 کشور در تاپ‌لیست‌شان بودند که از کشورهای خاورمیانه کشور امارات متحده عربی در این لیست قرار داشت و مواردی هم از مبتلایان به کرونا در این کشور شناسایی شد. حالا کشورهای دیگر هم ممکن است یکی‌یکی مبتلایان به کرونا را پیدا کنند که بستگی به شانس و گذر زمان دارد.»
رضایی در ارتباط با آینده این ویروس و احتمال ادامه پیدا کردن شیوع آن ادامه داد: «در سال 2002 که ویروس سارس شایع شد بعد از گرم شدن هوا در تابستان 2003 این ویروس از بین رفت. چون اصطلاحا این ویروس‌ها سرمادوست هستند و ممکن است کرونا هم چنین وضعیتی را تجربه کند و با گرم شدن هوا از بین برود و این داستان و هیاهویی که ایجاد شده است به جایی نرسد. اما خب چون هنوز هیچ‌چیز قطعی نیست، ممکن است این ویروس تغییراتی کند و ماندگار شود. نکته‌ای که خیلی باید به آن توجه داشت این است که در مواجهه با این ویروس مقاومت لایه‌لایه صورت می‌گیرد. لایه مراقبت بیمارستانی داریم، مراقبت مرزی داریم و ضلع سوم که خیلی مهم است هم اعتماد مردم به نظام سلامت است که در حقیقت از هیاهو و هرج و مرج جلوگیری می‌کند. هماهنگی بین‌بخشی و پایبندی رسانه‌ها به اصول سلامت و جلوگیری از انتشار شایعاتی که مورد‌تایید نیست. بهترین اتفاق هم این است که به منبع موثق و معتبر در اطلاع‌رسانی‌ها در این باره اعتماد شود تا پروسه مواجهه و مقابله با کرونا به سرعت و دقت پیش برود.»
وضعیت نظام کنترل عفونی بیمارستان‌های کشور خوب است
در این ایام که ماجرای کروناویروس حسابی بر سر زبان‌ها افتاده است شایعات و اخبار متعددی می‌شنویم از اینکه این بیماری وارد ایران شده است و حتی برخی بیمارستان‌ها به‌عنوان معین مشخص شده‌اند و این بیماران را پذیرش می‌کنند و تحت‌درمان قرار می‌دهند. آیا چنین چیزی وجود دارد؟ رضایی در پاسخ به این سوال هم گفت: «تهران به‌عنوان یک شهر بسیار بزرگ مجهز به بهترین بیمارستان‌ها در کشور و خاورمیانه است که همیشه هم در شرایط مشابه که پیش می‌آید مثل حادثه منا و چند سال گذشته که ما کروناویروس خاصی را در عربستان داشتیم، فعال بوده و هستند. اگر مواردی پیدا شود سعی می‌کنیم در برخی بیمارستان‌های خاص در تهران بستری شوند چون نظام کنترل عفونت قوی‌تری دارند. با این حال کل بیمارستان‌های کشور را در سال‌های گذشته با مانور و تمرینات گوناگون تقویت کردیم و پیگیر وضع کنترل عفونت در آنها بودیم. خیلی هم وابسته به این ایام خاص نیست و اگر این بیماری هم ریشه‌کن شود ما آماده کردن‌ها را پیگیری می‌کنیم تا سال‌های آینده در مواجهه با ویروس‌های جدید‌تر و آنفلوآنزاهای جدید آماده باشیم. این اتفاق و آمادگی مختص تهران هم نیست و در استان‌های دیگر هم این مسیر را دنبال می‌کنیم. دوباره تکرار می‌کنم تا به الان هیچ موردی از ابتلا به کرونا ویروس در کشور گزارش نشده است.»
کرونا 2 درصد کشندگی دارد 98 درصد مبتلایان درمان شدند
به‌عنوان مساله آخر اینکه گفته می‌شود این بیماری همان آنفلوآنزاست و کشندگی آن هم برای کسانی است که سیستم ایمنی بدن‌شان ضعیف است و ابتلا به آن لزوما مساوی با مرگ بیمار نیست. این کارشناس بیماری‌های نوپدید در واکنش به این ادعا گفت: «بگذارید من جمله شما را اصلاح کنم. کرونا همان آنفلوانزا نیست. به‌عنوان مثال پراید همان سمند نیست و تفاوت‌هایی با هم دارند، خانواده‌های ویروسی هم همین‌طور هستند. کروناویروسها یک خانواده هستند که در آنها ویروس خیلی ضعیف هم وجود دارد که می‌تواند باعث یک آبریزش بینی خفیف و ساده چهار روزه شود، در عین حال کروناویروس‌های قوی‌تر هم در این خانواده داشته‌ایم که 10 درصد کشندگی داشته است.
در آنفلوآنزا هم که یک خانواده ویروسی است، انواع ویروس‌های تنفسی را داریم که هرکدام مشکلات مختلفی را برای بیمار ایجاد می‌کند که اگر هرکدام‌شان شدید شود نیاز به پزشک پیدا می‌کند و یکسری درمان‌های خانگی هم برای موارد خفیف وجود دارد. با این تفاسیر این ویروس خانواده کروناویروسها که در چین شایع شده است براساس اطلاعات موجود چیزی حدود دو درصد کشندگی دارد و 98 درصد مبتلایان آن بهبود پیدا کردند که از این مقدار هم 70-80 درصد بیماران در منزل بهبود پیدا کردند یعنی نیازی به بیمارستان نداشتند و سرپایی و با توصیه‌های پزشکی درمان شدند. آن دو درصدی هم که جان‌شان را از دست می‌دهند، معمولا از کسانی هستند که کهولت سن دارند، شیمی‌درمانی می‌کنند و... که بدن‌شان ضعیف شده است و این وضعیت در هر بیماری عفونی دیگری هم امکان وقوع دارد. کسانی که بدن‌شان ضعیف‌تر است و بنیه ضعیف‌تری دارند با این نوع بیماری‌ها دچار مشکلات جدی می‌شوند و این فقط مختص کروناویروسها نیست.»
کرونا یک ویروس ژورنالیستی است
رضایی در پایان خاطرنشان کرد: «ما در رسانه‌ها با مساله‌ای به‌عنوان هیاهو طرف هستیم. هیاهو زمانی است که در حقیقت آن بیماری یا ویروس آسیب زیادی ندارد، کشندگی زیادی ندارد و در تجارت و اقتصاد خسارت زیادی به دنبال نمی‌آورد ولی پوشش کذب اطلاعاتی آن بالاست و ترس ایجاد می‌کند. این بیماری از آن تیپ بیماری هاست که کشندگی آن کم است ولی چون از خانواده کروناویروس است، ژورنالیستی است. یعنی ژورنالی‌پسند است و شما می‌بینید پوشش خبری بزرگی در دنیا روی آن ایجاد می‌شود. درحالی که ما حوادث خیلی بزرگ‌تری داریم که انسان‌ها را اذیت می‌کند و خسارات بیشتری می‌زند و رسانه‌ها سراغ آن نمی‌روند. نباید درگیر این هیاهوی رسانه‌ای شد تا جامعه به سمت هرج و مرج نرود.»
* نویسنده: ابوالقاسم رحمانی، دبیرگروه جامعه