به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، توربین‌سازی ازجمله حوزه‌های مهم و حیاتی در بسیاری از صنایع به شمار می‌رود که نبود آن مشکلاتی را به دنبال خواهد داشت. درواقع، توربین نوعی وسیله مکانیکی دوار است که با گرفتن انرژی از یک جریان سیال آن را به کار مفید تبدیل می‌کند. توربین‌ها در موارد مختلف استفاده می‌شوند که از مهم‌ترین آنها، صنایع انرژی است. آسیاب‌های بادی و چرخ‌های آبی نمونه‌های اولیه توربین محسوب می‌شوند.  

هدف اصلی، تولید قطعات هایتک

یک شرکت دانش بنیان در این حوزه در ابتدا به صورت کاملا خانوادگی و محدود کار خود را آغاز کرد اما حالا به جایی رسیده که حدود 70 نفر در آن مشغول کار هستند. این شرکت ابتدا با تمرکز روی صنعت خودرو شروع به کار کرد اما درحال حاضر، بیشتر در حوزه تکنولوژی طراحی و تولید به کمک کامپیوتر و تحلیل‌های مهندسی فعالیت می‌کند و مبدع این تکنولوژی مادر در کشور به حساب می‌آید. حدود 30 سال پیش، خودروسازی به نوعی یک صنعت نوآور و پیشرو در کشور محسوب می‌شد و به همین دلیل بیشتر مشتریان در این حوزه سفارش ساخت می‌دادند. در دهه 70، عموما صنعت هایتک کشور با خودروسازی شروع به کار کرد. در ابتدای دهه 80، روند تغییر کرد و با توجه به اینکه صنعت خودرو به تکرار افتاده بود، فعالیت شرکت به سمت صنعت انرژی سوق پیدا کرد. تخصص این شرکت در تولید دانش فنی محصولات جدید است و از این طریق می‌تواند به صنعت کمک کند.

قائم‌مقام مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان می‌گوید: «ما به‌طور مشخص توربین‌های گازی را به‌عنوان بازار هدف انتخاب کردیم و حالا بیشترین هسته مرکزی کار این شرکت دانش‌بنیان، تولید پره‌های توربین‌های گازی به‌عنوان محصول اصلی است تا بتوانیم در صنعت نفت، صنعت نیروگاهی، صنایعی که در آنها از ماشین‌آلات دوار استفاده می‌شوند مانند صنایع حمل‌ونقل و صنایع ریلی از آنها بهره ببریم. ما تاکنون توانسته‌ایم به این صنایع خدمات ارائه کنیم.»

او ادامه می‌دهد: «تاکنون حدود 150 نوع قطعه متفاوت از طریق مهندسی معکوس به دانش فنی کشور تحویل داده‌ایم و روی تولید بیش از 50 قطعه هم کار می‌کنیم که قطعات کوچکی چون پیچ و مهره تا قطعات بزرگ‌تر مانند ریل‌ها و توربین‌های گازی 170 مگاواتی را هم شامل می‌شوند. ساخت این قطعات با استفاده از تجهیزات و نرم‌افزارهای به‌روز دنیا و براساس استانداردهای بین‌المللی و از همه مهم‌تر با استناد به دانش فنی مهندسان ایرانی صورت گرفته است.» این شرکت دانش‌بنیان، به‌طور تخصصی تمرکز خود را روی حوزه تدوین دانش فنی قطعات هایتک گذاشته است.

 برنامه آینده، راه‌اندازی انستیتو توربین

این کارخانه تولیدی در سال 96 افتتاح شد و در دو سال گذشته درحال نصب و راه‌اندازی تاسیسات بوده است. امروز، این شرکت تمام فناوری‌ها و تجهیزات لازم برای تولید پره‌های توربین را گردآوری کرده است. این کارخانه درواقع متشکل از زمینی 10هزار متری با زیربنایی 9هزار متری است که 6هزار متر طبقه اول آن به بهره‌برداری رسیده و درواقع، مرکز R&D و تحقیق و توسعه شرکت است.قائم مقام این شرکت ابراز امیدواری کرد به‌زودی بتوانند یک انستیتو توربین در این مرکز راه‌اندازی کنند.  به گفته او، قرار است طبق برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته و با آغاز به کار این انستیتو، دانشجویان مقاطع فوق‌لیسانس و دکتری را در این مرکز جذب کنیم تا آنها علاوه‌بر اینکه ‌بتوانند پروژه‌هایشان را به صورت عملیاتی انجام دهند، به‌طور مشخص مشکلی از صنعت را هم مرتفع کنند. این شرکت از سه بخش اصلی تولیدی شامل شاپ ریخته‌گری، شاپ ماشین‌کاری و شاپ عملیات تکمیلی تشکیل می‌شود. در بخش ریخته‌گری مجموعه‌ای کامل برای ریخته‌گری وجود دارد و در بخش عملیات تکمیلی، عملیات حرارتی، پوشش‌دهی و بسته‌بندی انجام می‌شود.

صرفه‌جویی ارزی و بازار 10 درصدی

قائم مقام شرکت می‌گوید: «ما درحال حاضر در صنعت خودروسازی، صنعت نفت، نیروگاهی، راه‌آهن، صنعت هوایی و حتی صنایع دیگری که در حوزه‌های مختلف ممکن است قطعات هایتکی داشته باشند و به روش‌های تولیدی ما به وجود آیند، سرویس می‌دهیم.» 

این شرکت دارای ظرفیت شغلی برای 250 نفر پرسنل است اما درحال حاضر تنها 70 نفر در اینجا مشغول کار هستند و به عبارتی، کارخانه با حدود 20 تا 25 درصد ظرفیت شغلی خود کار تولیدی انجام می‌دهد و بقیه ظرفیت‌ها خالی است؛ چراکه شرکت از تکنولوژی خاصی استفاده کرده و قادر به تولید هر قطعه‌ای نیست و حتی نمی‌توان از این تکنولوژی برای تولید قطعات ارزان‌قیمت استفاده کرد و بیشتر سفارش‌ها در حوزه صنعت هایتک است.

به گفته او، بازار قطعات یدکی توربین‌های گازی در ایران شامل کار تعمیر و نگهداری در طول سال حدود 500‌میلیون دلار است. این رقم در سال‌ 98 که از نظر اقتصادی شرایط بدی را پشت‌سر می‌گذاریم، در بدترین حالت خود حداقل به 250میلیون دلار رسید. درحالی که در کشور باید حدود 50هزار مگابایت برق تولید و مصرف داشته باشیم، بازار خوبی هم در کشورهای اطراف خود مانند عراق، ترکیه، افغانستان و ترکمنستان داریم که با افزایش ظرفیت تولید برق کشور تا دوبرابر یعنی تا 100هزار مگابایت، می‌توانیم مازاد تولید را به این کشورها بفروشیم. از 250 میلیون دلار بازار قطعات توربین‌های گازی در کشور، 50 درصد معادل حدود 100 میلیون دلار از این بازار در داخل کشور ساخته می‌شود و مابقی آن با وجود تحریم‌های موجود همچنان از واردات تامین می‌شود.

وی در ادامه می‌گوید: «ما برای شرکت، فروش داخلی سالانه‌ای معادل 12 میلیون دلار را هدف قرار داده‌ایم و این امکان وجود دارد که با توسعه تکنولوژی و رباتیک کردن خط و به‌روز کردن تکنولوژی‌ها، ظرفیت فروش شرکت را تا دوبرابر افزایش داده و تا 24میلیون دلار در سال برسانیم. با توجه به اینکه ما تنها با 20 درصد ظرفیت نیروی انسانی کار می‌کنیم، در سال گذشته حدود سه‌میلیون دلار فروش داشتیم اما امسال با توجه به بالا رفتن قیمت ارز و ثابت ماندن قیمت قراردادها، مقدار فروش شرکت نسبت به سال گذشته هم افت نشان می‌دهد و به حدود 1.5 میلیون دلار می‌رسد.» 

او با اشاره به برنامه‌های آتی شرکت و چشم‌اندازی که برای آینده آن در نظر گرفته‌اند، تاکید می‌کند: «ما درحال حاضر یک درصد از بازار تامین قطعات توربین‌های گازی کشور را در دست داریم و در نظر داریم حدود 10 درصد از بازار کشور را در اختیار بگیریم که برای رسیدن به این هدف، در توسعه بازار و تامین مالی و تامین تکنولوژی نیاز به شرکای مختلفی خواهیم داشت. درواقع، با این اوصاف، ما قابلیت ممانعت از خروج 12 تا 24 میلیون دلار ارز از کشور را به‌طور سالانه داریم.» به گفته قائم‌مقام این شرکت، حدود 85 درصد از بازار قطعات توربین‌های گازی در اختیار دولت است. مجموعه توربین‌سازی در کشور در دو نهاد در وزارت نیرو و وزارت نفت انجام می‌شود؛ در وزارت نیرو در شرکت مپنا و در وزارت نفت توسط مجموعه OTC صورت می‌گیرد. بعد از این دو مرکز دولتی، این شرکت دانش‌بنیان، بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین شرکت خصوصی فعال در این حوزه است.

ورود نانو به تکنولوژی تولید پره توربین

اساسا نخستین نمونه‌های پره‌های توربین گازی در دنیا متعلق به شرکت «رولز‌ رویز» انگلستان است. این نوع پره‌ها در ابتدا پوششی تفلونی داشتند که از مواد پلیمری به صورت اسپری یا غوطه‌وری پوشش داده می‌شدند. این پره‌ها تحمل دمایی تا 150 درجه سانتی‌گراد داشته و قطر پوشش یا ضخامت آن تا 30 میکرون است. درحال حاضر حدود 100 واحد از توربین‌هایی که این نوع پره‌ها روی آن نصب می‌شود، در داخل کشور تولید شده و در صنعت نفت و گاز درحال استفاده است.  مدیر عملیات تکمیلی این شرکت دانش‌بنیان می‌گوید: «ما در ابداعی توانستیم با استفاده از نانوذرات، پوشش این پره‌ها را تغییر داده و آن را ارتقا بخشیم. در پره‌ها با پوشش نانویی، ضخامت پوشش پره‌ها به پنج میکرون تبدیل و کمتر شده اما در مقایسه با انواع تفلونی، تحمل دمایی در آنها تا 500 درجه سانتی‌گراد افزایش یافته است. برای نانویی کردن پوشش این پره‌ها، نانوذرات تبخیرشده به صورت لایه‌لایه با روش PVD روی هم قرار می‌گیرند که پره‌ها را در مقایسه با پره‌های تفلونی، در برابر سایش و حرارت‌های بالا مقاوم‌تر می‌کند.»  این شرکت اولین و تنها شرکت تولیدکننده پره‌های نانویی توربین در کشور به شمار می‌رود.

اولین محصول صادراتی در راه ترکیه

قائم مقام شرکت در ادامه درباره بازار صادرات قطعات توربین می‌گوید: «کشورهایی مانند آذربایجان و کشورهای عربی و حوزه خلیج‌فارس، حوزه‌ای به اسم صنعت بازسازی و نگهداری ندارند و قراردادهای بلندمدتی با شرکت‌های سازنده توربین دارند که معمولا هم با شرکت‌های بزرگ توربین‌سازی جهان کار می‌کنند. فروش محصول به این کشورها دشوارتر است. اما در کشورهایی که به راحتی به بازارهای جهانی دسترسی ندارند یا وضع مالی خیلی خوبی ندارند مانند عراق، ترکیه، ترکمنستان، افغانستان و پاکستان، می‌توانیم قطعات و محصولات‌مان را با 30 تا 50 درصد پایین‌تر از قیمت جهانی به آنها عرضه کنیم و توسعه بازار را انجام دهیم.» او ادامه می‌دهد: «ما برای اولین‌بار محصول صادراتی خود را طی قراردادی به ارزش 250هزار دلار به ترکیه صادر می‌کنیم و امیدواریم بتوانیم این فعالیت صادراتی را تکرار کنیم. البته از آنجایی که ما به‌طور مستقیم قادر به فروش محصولات‌مان به عراق نیستیم، بازار ترکیه بعد از خرید قطعات از ما، قرار است این محصول را به عراق بفروشد.»

بهبود عملکرد 50 درصدی پره‌های نانویی

این شرکت دانش‌بنیان از روش‌های مختلفی برای تولید استفاده می‌کند و تنها در تولید پنج درصد از محصولات و قطعات خود از روش‌ PVD استفاده می‌کند. در صنعت، قطعات توربین معمولا به مدت هشت‌هزار ساعت گارانتی می‌شوند که حدودا یک‌سال بدون وقفه را شامل می‌شود. اما به گفته قائم مقام این شرکت، با کمک فناوری نانو، عمر قطعات تا دوبرابر افزایش می‌یابد و علاوه‌بر آن، مقاومت به حرارت و خوردگی در پره‌های نانویی افزایش می‌یابد و زبری سطوح در پره‌هایی که پوشش نانویی دارند، بالا می‌رود. درواقع، پره‌های نانویی نسبت به پره‌های تفلونی 50 درصد عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند و عمر بیشتری دارند.به‌طورکلی، سالانه 25 توربین در کشور به این مدل پره‌ها نیاز دارند که درمجموع، نیاز سالانه کشور حدود سه‌هزار قطعه پره در سال است. غیر از این شرکت دانش‌بنیان، تنها شرکت مپنا در تولید این قطعات فعالیت می‌کند اما قطعات آنها از جنس تفلون است.  به گفته او، با نوآوری جدیدی که در بازار ارائه دادیم، توانستیم پره‌های نانویی تولید کنیم و تاکنون 1600 قطعه از پره‌های نانویی در کشور به فروش رسیده است.

* نویسنده: ندا اظهری، روزنامه‌نگار