محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه کشورمان در گفت‌وگو با نشریه اشپیگل به سوالاتی پیرامون برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، به شهادت رسیدن سردار قاسم سلیمانی در حمله هوایی آمریکایی‌ها به فرودگاه و پیام آمریکا به ایران پس از این حمله پاسخ داد.
ظریف در بخشی از این گفت‌وگو درباره سانحه هواپیمای اوکراینی در ایران، به ماجرای هدف قرار گرفتن هواپیمای مسافربری ایران توسط آمریکایی‌ها در 32 سال پیش اشاره کرد و گفت: واشنگتن تاکنون هرگز به‌طور رسمی برای این اتفاق عذرخواهی نکرده است. حتی افسر آمریکایی مسئول این حمله مدال گرفت اما فردی که در ایران به اشتباه هواپیمای اوکراینی را هدف قرار داد، اکنون در زندان است.
وی در این مصاحبه تصریح کرد که ایران حتی پس از ترور سردار سلیمانی مذاکره با آمریکا را غیر محتمل نمی‌داند، به شرط آنکه آمریکا تغییر رویه دهد و تحریم‌ها را بردارد.
وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به سوالی درباره وجود تنش میان تهران و واشنگتن در طول 40 سال گذشته و اینکه آیا هیچ شرایطی در این سال‌ها به اندازه وضعیت هفته‌های گذشته خطرناک بوده است؟ اظهار داشت: ما در 40 سال گذشته بارها در آستانه وقوع جنگ قرار گرفتیم. اما این بار بسیار خطرناک بود زیرا دولت آمریکا دست به یک اقدام تروریستی علیه یک مقام دولتی ایران زد. چنین چیزی پیش از این، هرگز اتفاق نیفتاده بود.
محمدجواد ظریف در پاسخ به این سوال که احتمال تشدید بیشتر این تنش‌ها میان تهران و واشنگتن وجود دارد؟ گفت: اقدام آمریکا در به شهادت رساندن سردار سلیمانی بر مبنای اطلاعات غلط انجام گرفت. آمریکایی‌ها بر این باور بودند که ترور او می‌تواند موقعیت آنها را در منطقه بهتر کند اما آنچه که اتفاق افتاده، خلاف آن بوده است. وزیر خارجه پمپئو توئیت کرد که عراقی‌ها پس از این اتفاق در خیابان رقص و پایکوبی کرده‌اند اما ما شاهد برگزاری مراسم‌های بزرگ تشییع بودیم. این شرایط لحظه بسیار سختی برای منطقه ایجاد کرد و به‌طور قطع آمریکا از آن سود نخواهد برد.
وی در پاسخ به این سوال که غیر از حملات موشکی انتقام‌جویانه ایران به پایگاه عین‌الاسد، آیا احتمال اقدام دیگری از سوی جمهوری اسلامی وجود دارد؟ بیان کرد: حمله به پایگاه نظامی آمریکایی‌ها در عراق واکنش نظامی "رسمی" ایران بود و هیچ قصدی برای تلفات جانی در این حملات موشکی وجود نداشت. ما از حق‌مان برای دفاع از خود به گونه‌ای مناسب بهره بردیم. اما پاسخ اصلی را مردم منطقه خواهند داد، آنهایی که اکنون نشان می‌دهند از رفتار آمریکا بیزارند. آمریکایی‌ها خواهند دید که قاسم سلیمانی به عنوان یک شهید به مراتب موثرتر از سردار سلیمانی است.
وی درباره اینکه آیا تندروها در آمریکا می‌توانند واکنش ایران را نشانه ضعف تلقی کنند؟ خاطرنشان کرد: ما به آمریکا آسیب‌های زیادی وارد کرده‌ایم زیرا با تمام توان و قدرت نظامی آنها نمی‌توانند مانع از حمله موشک‌ها به پایگاه‌هایشان شوند. این نشان می‌دهد که آمریکا چقدر آسیب‌پذیر است. ترور سلیمانی، آغاز پایان حضور آمریکا به‌ویژه در عراق و دیگر نقاط منطقه است ممکن است این اتفاق همین فردا رخ ندهد اما ما قدمتی هزاران ساله داریم و عجله‌ای نداریم.
ظریف درباره انتقال پیام میان تهران و واشنگتن در شرایط تشدیدتنش‌ها از طریق سوئیس بیان کرد: این کار ابتدا از سوی آمریکا و به شکلی کاملا نامناسب آغاز شد. وزیرخارجه پمپئو دیپلمات خوبی نیست. پیام او به ما، تحریک برانگیز، توهین‌آمیز و تهدیدآمیز بود. من به هیچ عنوان آن را موجب کاهش تنش نمی‌بینم. ما نیز پس از حمله موشکی خود پیامی بسیار مناسب از طریق سوئیس برای آنها فرستادیم، بدون هر گونه شعارزدگی و گنده گویی. ما به آنها اعلام کردیم که پاسخ ما انجام گرفته و اگر آنها دست به اقدام دیگری نزنند، ما نیز کاری نخواهیم کرد و به‌علاوه ما مسئول رفتار دیگران نیستیم.
وزیر امورخارجه کشورمان در پاسخ به سوالی درباره تاثیر شهادت سردار سلیمانی بر ایران و سیاست‌هایش در منطقه تاکید کرد که او شخصیتی بسیار بسیار مهم بوده و نبودنش نیز برای ایران، یک فقدان است اما این اتفاق تاثیری بر سیاست ایران در منطقه ندارد.
وی ادامه داد: آمریکا، اروپا و تمام جامعه بین‌الملل مدیون سردار سلیمانی برای شکست داعش هستند. آمریکا واقعیات منطقه را درک نمی‌کند. آنها همیشه درباره نیروهای نیابتی صحبت می‌کنند اما ایران چنین نیروهایی ندارد. این نیروهای نیابتی نیستند که میلیون‌ها انسان را برای تشییع سردار سلیمانی به خیابان می‌آورند.
ظریف درباره برخی گزارشات ادعایی درباره وجود شعارهای ضد ایرانی در اعتراضات اخیر عراق بیان کرد: در عراق و لبنان اعتراضاتی علیه فساد و مشکلاتی وجود دارد که مردم در دولت شاهد آن هستند و در این میان، شعارهایی علیه ایران هم گفته می‌شود اما بروز گسترده احساسات پس از ترور سردار سلیمانی نشان دهنده ارتباط واقعی است. هر سیاستی موافقان و مخالفانی دارد.
وی در پاسخ به سوالی درباره برخی اعتراضات در ایران پس از سانحه هواپیمای اوکراینی گفت که مردم ایران حق داشتند ناراحت باشند زیرا به دلیل کشته شدن جمعیت زیادی از جوانان نخبه کشور در این حادثه شوکه شده بودند و این، شرایطی بسیار احساساتی بود.
رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در پاسخ به سوالی درباره تعلل دولت برای پذیرش مسئولیت هدف قرار گرفتن هواپیمای اوکراینی توسط نیروهای نظامی ایران خاطر نشان کرد: این، وضعیتی پیچیده در برهه زمانی بسیار پیچیده‌ای بود. سایرین حتی به مدت زمان بیشتری نیاز داشتند. تقریبا 32 سال پیش بود که آمریکا یک هواپیمای مسافربری ایران را هدف قرار داد. انها هرگز به‌طور رسمی عذرخواهی نکرده‌اند. حتی افسر آمریکایی مسئول این حمله مدال گرفت اما فردی که در ایران به اشتباه هواپیمای اوکراینی را هدف قرار داد، اکنون در زندان است.
وی افزود: مردم حق داشتند نسبت به اینکه چرا حقیقت از آنها دریغ شده بود، معترض باشند اما دولت مسئول آن نبود. من دو روز پس از وقوع حادثه از حقیقت مطلع شدم. این زمانی بود که مقامات ارشد در نیروی نظامی ایران به این نتیجه‌گیری نهایی رسیدند که هواپیما به دلیل خطای انسانی هدف قرار گرفت. به محض آنکه این نتیجه‌گیری به رهبر انقلاب اطلاع رسانی شد، وی خواستار علنی شدن آن شد. صبح روز شنبه بود. آن هفته‌ها بسیار دردناک بودند.
ظریف درباره بسته نشدن حریم هوایی ایران در شب حادثه گفت: این یک تصمیم فنی و همچنین یک تصمیم سیاسی بود. تهران در محدوده درگیری‌ها نبود . ما هشت سال با عراق در جنگ بودیم درحالیکه هرگز حریم هوایی خود را نبستیم.
این دیپلمات ارشد ایران در پاسخ به سوالی درباره وجود تحقیقات بین‌المللی درخصوص این حادثه تصریح کرد: ما از اوکراینی‌ها به عنوان صاحب هواپیما و شرکت بوئینگ برای مشارکت در تحقیقات دعوت کردیم. ما پذیرای حضور دیگران در این تحقیقات هستیم. هم اکنون نیز در حال انجام تحقیقات مناسب طبق استانداردهای بین‌المللی هستیم.
وی در ادامه این مصاحبه بار دیگر از خشم مردم پس از سانحه هواپیمای اوکراینی دفاع کرد و گفت: دانشجویان معترض نیازمند توجه هستند اما اگر شما می‌خواهید نگرانی‌های آنها را به عنوان یک نیروی مخالف علیه دولت تلقی کنید، پس باید آن را در برابر حضور گسترده مردم در مراسم تشییع سردار سلیمانی قرار دهید. ما نباید صدای نارضایتی‌ها، صدای مخالفت‌ها و صدای کسانی که زندگی روزمره‌شان در اثر تروریسم اقتصادی آمریکا نابود شده است را نادیده بگیریم. هرچند سایرینی هم وجود دارند که برای بزرگداشت مردی که با تروریسم جنگید و از کشورشان دفاع کرد به خیابان‌ها آمدند. ما یک کشور تک صدایی نیستیم. صداهای مختلفی در ایران وجود دارد و مردم حق دارند نظراتشان را بیان کنند.
محمدجواد ظریف در پاسخ به سوالی درباره برخی اعتراضات آبان ماه در ایران و گزارشات ادعایی درباره شمار کشته شدگان در این ناآرامی‌ها تاکید کرد که این حوادث برای ایران، جزو بدترین دوره‌ها بوده است اما آمارها درباره تعداد کشته‌ها کاملا غلط بوده و حتی کمتر یک- سوم آن چیزی بوده که در این گزارشات آمده است.
وی ادامه داد: شما باید میان کسانی که از حق خود برای آزادی بیان بهره می‌برند و آنهایی که اموال عمومی را تخریب می‌کنند و پمپ بنزین‌ها را به آتش می‌کشند تفاوت قائل شوید. نیروهای امنیتی نیز مسئولیت حفظ نظم عمومی را بر عهده دارند.
ظریف درباره سر دادن برخی شعارها در جریان این اعتراضات گفت: نارضایتی‌هایی در ایران وجود دارد اما نگرانی من به عنوان وزیر امورخارجه این است که جامعه بین‌الملل نسبت به این مسئله دچار سوءتفاهم است. من به غرب درباره این سوءتفاهمات که به سیاست‌های غلط می‌انجامد، هشدار می‌دهم. رئیس جمهور ترامپ تصور می‌کرد که با بازگرداندن تحریم‌ها، دولت در عرض چند ماه فرومی‌پاشد اما او اکنون حدود دو سال است که کارزار "فشار حداکثری" را علیه ایران دنبال می‌کند اما هنوز هم به هدف مورد نظرش نرسیده است.
وی در پاسخ به سوالی درباره خروج آمریکا از برجام و سپس بازگشت تحریم‌ها و همچنین تصمیم اخیر اروپایی‌ها برای فعال‌سازی مکانیسم حل اختلافات، با بیان اینکه متاسفانه اروپایی‌ها به ایران به عنوان یک شریک نگاه نمی‌کنند، اظهار داشت: طبق برجام ایران می‌بایست از منافع اقتصادی این توافق بهره‌مند شود اما اروپایی‌ها هیچ کاری نکردند. آنها به تعهداتشان عمل نکردند.
این مقام ارشد کشورمان در پاسخ به این سوال که اروپایی‌ها به دلیل آنچه آن را نقض توافق از سوی ایران می‌دانند دست به چنین کاری زده‌اند، بیان کرد: ما توفق را نقض نکرده‌ایم و کاملا مطابق برجام عمل می‌کنیم. اگر آنها می خواهند به تعهدات خود عمل کنند ما هم آماده‌ایم تا خیلی فوری به اجرای کامل توافق بازگردیم اما عمل به تعهد به این معنی نیست که فقط در کلام بگویند به برجام پایبند هستند. ما هم می‌توانیم همین را بگوئیم؛ ما توافق را می‌خواهیم، ما عاشق این توافق هستیم. کلمات راحت به زبان می‌آیند. اروپا باید یک اقدام حقیقی به ما نشان دهد اما آنها تاکنون چه کرده‌اند؟
وی درباره سازوکار مالی اروپا با ایران، موسوم به اینستکس گفت: اینستکس اساسا یک شرکت حسابداری است که باوجود گذشت بیش از یک سال‌ونیم از خروج آمریکا از برجام، اروپایی‌ها هنوز نتوانسته‌اند یک تراکنش موفقیت‌آمیز (از طریق آن) انجام دهند.
ظریف در پاسخ به اینکه آیا توافق هسته‌ای مرده است؟ تاکید کرد: خیر. بازرسی‌ها و راستی‌آزمایی ها درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران ادامه دارد که بخش مهمی از توافق هستند. اروپایی‌ها به تعهداتشان عمل نکرده‌اند اما این به معنی مرگ برجام نیست.
وی درباره مهلت 30 روزه ایران و اروپا برای رسیدن به یک توافق (پس از فعال‌سازی مکانیسم ماشه) و اینکه در صورت به نتیجه نرسیدن آنها، مسئله به شواری امنیت سازمان ملل می‌رود، تصریح کرد: اروپایی‌ها هیچ مبنای قانونی برای فعال کردن مکانیسم حل اختلافات ندارند. آنها تنها به این دلیل موضوعی را به شورای امنیت ارجاع می‌دهند که اروپایی هستند و چشمان آبی دارند. فقط ما نیستیم که این گونه فکر می‌کنیم، بلکه روس‌ها و چینی‌ها هم همین عقیده را دارند.
ظریف درباره انتظار ایران از اروپایی‌ها گفت: این یک فاجعه برای اروپایی‌هاست که نوکر آمریکا باشند. هر کسی که یک جانبه‌گرایی را بپذیرد در حال کمک به آنها (آمریکا) است. اروپایی‌ها نمی‌توانند در برابر ترامپ سر خم کنند و در عین حال، نقش یک فرد قوی را در برابر ایران بازی کنند.
وی در پاسخ به اینکه اگر تحریم‌های سازمان ملل بازگردد، پاسخ ایران چه خواهد بود؟ خاطر نشان کرد که حسن روحانی رئیس جمهوری ایران طی نامه‌ای به طرف‌های توافق اعلام کرده است که در صورت بازگشت دوباره تحریم‌های سازمان ملل، ایران اقدامات مختلفی از جمله خروج احتمالی از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) را انجام خواهد داد.
وی در ادامه تاکید کرد که اروپایی‌ها مسئول تمام پیامدهای آن هستند.
وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به اینکه آیا خروج از ان‌پی‌تی به معنی قرار گرفتن ایران در مسیر تولید سلاح هسته ای است؟ گفت: تصمیم ما برای نساختن بمب اتم از معاهده ان‌پی‌تی نشات نگرفته، بلکه ناشی از اعتقادات اخلاقی و استراتژی ما است.
ظریف در پاسخ به این سوال که آیا ترور سردار سلیمانی ملاحظات استراتژیک (ایران) را تغییرمی‌دهد؟ تصریح کرد که خیر، زیرا ملاحظات اخلاقی برمبنای رفتار غیرقانونی سایرین تعیین نمی شود.
وی در ادامه خاطر نشان کرد: رهبر انقلاب یک فتوا داده است که تولید سلاح های کشتار جمعی را ممنوع می‌کند.
ظریف همچنین در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا مذاکره با آمریکا پس از ترور سردار سلیمانی را غیر محتمل می‌دانید؟ اظهار داشت: خیر. من هرگز چنین امکانی را رد نمی‌کنم به شرط آنکه آنها رویکرد خود را تغییر دهند و واقعیات را به رسمیت بشناسند. از نظر ما مهم نیست که چه کسی در کاخ سفید می‌نشیند. چیزی که اهمیت دارد نحوه رفتار آنهاست. دولت ترامپ می‌تواند گذشته‌اش را جبران کند؛ تحریم‌ها را بردارد و به میز مذاکره بازگردد. ما کماکان بر سر میز مذاکره هستیم. آنها میز را ترک کردند. آمریکا آسیب بزرگی به مردم ایران زده است. روزی که آنها برای جبران کاری بکنند، خواهد آمد. ما صبر زیادی داریم.