به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، انتخابات مجلس یازدهم دوم اسفند سال‌جاری برگزار می‌شود و گروه‌ها و احزاب از طیف‌ها و جریان‌های مختلف سیاسی از ماه‌ها پیش آستین‌ها را برای رقابت در این انتخابات بالا زده‌اند؛ اگرچه بی‌برنامگی‌شان برای این رقابت قابل‌نقد است و نقدش مجالی بیشتر می‌طلبد که در این تنگنا نمی‌گنجد. تاکنون جمهوری اسلامی انتخابات 10 مجلس را پشت سر گذاشته است. انتخاب‌های ده‌گانه که هر یک فراز و فرودهایی داشته و استقبال و نگاه مردم، سهم جریان‌های سیاسی را از کرسی‌های مجلس به‌گونه‌ای متفاوت رقم زده است. گاهی چپ‌ها و به قولی اصلاح‌طلبان امروز پیروز میدان رقابت‌های انتخاباتی شده‌اند و گاهی راست‌ها و به اصطلاح امروز اصولگرایان توانسته‌اند پیروزی را به نام خود ثبت کنند، گاهی نیز کرسی‌های مجلس بین جریان‌ها تقسیم شده و مجلس اکثریتی برابر میان جریان‌های سیاسی داشته است.با چنین وصفی مرور شرایط روز و شعارها و برنامه‌های اعلامی هر یک از فعالان هر انتخابات خالی از لطف نیست. اگرچه این شعارها تا مجلس دوم کمتر روی لیست‌های انتخاباتی می‌آمد و فعالان انتخابات ترجیح می‌دادند نامزدهای انتخاباتی خود را در لیست‌هایی مزین به کلام بنیانگذار کبیر انقلاب منتشر کنند؛ کلام‌هایی چون «مردم باید کاندیداهایی را برگزینند که به کانون‌های قدرت و ثروت متصل نباشند» و «نمایندگانی مانند مدرس انتخاب کنید.»
در روزنامه «فرهیختگان» یکشنبه اول دی‌ماه 98، به بررسی شعارها و ابعاد مختلف میدان رقابت‌های انتخاباتی مجالس اول تا سوم پرداختیم؛ رقابت‌های انتخاباتی‌ای که بعد از مجلس اول از رقابت‌های ایدئولوژیک به رقابت‌های کارکردی تبدیل شد و جناح چپ و راست را در جمهوری اسلامی پدید آورد. ابعاد مختلف میدان رقابت‌های انتخابات مجالس چهارم و پنجم را در پرونده «تا بهارستان» روز سه‌شنبه سوم دی‌ماه بررسی کردیم؛ از مجلس چهارم جنگ‌تحمیلی هم به پایان رسیده بود. از این رو شعارها و تبلیغات با شور بیشتری به عرصه رقابت‌های انتخاباتی آمد.اشاره داشتیم که از مجلس چهارم تغییر و تحولات میدان سیاست‌ورزی در ایران بیش از پیش شد تا آنجا که مجالس چهارم و پنجم را می‌توان آغاز تکثر در جریان راست خواند. در مجلس پنجم جناح چپ بر دوش کارگزاران توانست سهمی تقریبا برابر با جناح راست از کرسی‌های مجلس به دست آورد. چهارشنبه یازدهم دی‌ماه نیز «رادیکالیسم در پارلمان» و شعارهای انتخاباتی مجلس ششم را در ترازوی نقد و بررسی قرار دادیم.
بررسی ابعاد مختلف میدان رقابت‌های انتخابات مجلس هفتم را در بخش امروز پرونده «تا بهارستان» بخوانید.
اصلاح‌طلبان و راهبرد تََکراری تحریم
همان‌طور که پیش از این نیز اشاره شد؛ اصلاح‌طلبان پیروز دوم خرداد 76 توانستند رقابت انتخابات مجلس ششم (29 بهمن 1378) را نیز به نام خود ثبت کنند. البته کسب اکثریت کرسی‌های مجلس ششم سومین پیروزی پیاپی اصلاح‌طلبان محسوب میشد و پیش از آن توانسته بودند در اسفند سال 77، کرسی‌های خیابان بهشت و اولین شورای اسلامی شهر تهران را نیز به نام خود ثبت کنند. دومینوی پیروزی‌های اصلاح‌طلبان به اینجا ختم نشد و پیروزی در هشتمین انتخابات ریاست‌جمهوری نیز بار دیگر به نام سیدمحمد خاتمی رقم خورد. این پیروزی‌ها اما هر چه بیشتر میشد تنش‌آفرینی و پرداختن به منافع درون‌گروهی جای خود را به خواست و حل مشکلات مردم می‌داد. تا آنجا که تندروی‌ها اولین شورای شهر تهران را پس از کش‌وقوس‌های فراوان به انحلال کشاند. رادیکالیسم نیز نسخه دوم‌خردادی‌ها برای مجلسی‌هایشان بود و حتی آنان حکم به عبور از دولت و رئیس‌جمهور متبوع خود می‌دادند و چنان در سرازیری منافع فردی غرق شده بودند که ابایی نداشتند خروج از حاکمیت را نیز مطرح کنند. ناکارآمدی دال‌های مرکزی دولت اصلاحات نیز بیش از پیش به اثبات رسیده بود. به‌ویژه سیاست تنش‌زدایی و تعامل با غرب که به‌رغم انعطاف‌پذیری بی‌سابقه دولت اصلاحات، گشودن باب مذاکرات بی‌نتیجه هسته‌ای و تلاش برای گفت‌وگوی تمدن‌ها حالا ایران به‌صراحت توسط جورج دبلیو بوش، رئیس‌جمهور آمریکا محور شرارت خوانده شده بود.
در چنین شرایطی که مردم از تنش‌های موجود سیاسی در جامعه و حاشیه‌سازی‌های پیاپی رادیکال‌های دوم خردادی به تنگ آمده بودند، ائتلاف آبادگران ایران اسلامی تشکیل شد؛ ائتلافی که هدف خود را خدمت و حل مشکلات به‌ویژه مشکلات معیشتی مردم قرار داده بود. ائتلاف آبادگران ایران اسلامی توانسته بود با چهره‌های نه‌چندان آشنا، بر چهره‌های سرشناس اصلاح‌طلبان همچون مصطفی تاجزاده در انتخابات شورای شهر دوم پیروز شود. رقابت انتخاباتی که نشان می‌داد تندروی‌های اصلاح‌طلبان به مذاق مردم خوش نیامده و در صورت عدم تغییر مشی، با بی‌رقبتی مردم در انتخابات آتی مواجه خواهند شد.با این‌حال در برای دوم‌خردادی‌های رادیکال بر همان پاشنه سابق می‌چرخید و حالا در روزهای منتهی به انتخابات مجلس هفتم، تحصن و بست‌نشینی نمایندگان مجلس در دستور کار قرار گرفته بود، آن هم به بهانه عدم تایید صلاحیت‌ها. از سوی دیگر جبهه مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی به تحریم انتخابات روی آوردند.
سازمان مجاهدینی‌ها با اینکه انتخابات توسط وزارت کشور دولت اصلاحات برگزار میشد علاوه‌بر تحریم، کاشت بذر شک و تردید در نتیجه انتخابات را نیز در دستورکار قرار داد، تا آنجا که طی بیانیه‌ای از وزارت کشور و رئیس ستاد انتخابات کشور، اتخاذ تدابیر ویژه برای صیانت از رای مردم و مقابله با تقلبات احتمالی را خواستار شد! البته برای یافتن دلیل چنین رویه‌ای می‌توان به استراتژی سابق اصلاح‌طلبان برای پیروزی در انتخابات رجوع کرد. آنجا که در سال 76 نیز با القای تقلب احتمالی توانسته بودند کاندیدایی را که زعم و اعتراف صریح چهره‌های مختلف خود، شانسی برای پیروزی‌اش نداشتند به کرسی ریاست‌جمهوری برسانند. بر این اساس بود که همان زمان نیز امثال سهیلا جلودارزاده تاکید داشتند: «ممکن است بار دیگر مردم دوم‌خردادی بیافرینند و اصلاح‌طلبان اکثریت را در مجلس کسب کنند.»
دوم‌خردادی‌ها آتش اعتراضات را چنان تند کرده بودند که تشویق‌های خارج‌نشینان معاند نظام را نیز برانگیخته بودند. خارج‌نشینان مدام در بوق‌های تبلیغاتی خود پایان کار جمهوری اسلامی را ادعا و القا می‌کردند که انتخابات در زمان مقرر یعنی جمعه اول اسفندماه 1382، برگزار نخواهد شد. به تعبیر رهبری تاکتیک به تعویق انداختن انتخابات را دنبال و به مسئولان اجرایی القا می‌کردند در چنین شرایطی نمی‌توانید انتخابات اول اسفند را برگزار کنید. آیت‌الله‌خامنه‌ای 15 بهمن ماه 1382 در دیدار پرشور قشرهای مختلف مردم، انتخابات را مظهر آزادی و اراده ملت در تعیین سرنوشت خویش و کشور خواندند و تاکید کردند: «انتخابات مجلس حتی بدون یک روز تاخیر، در اول اسفند برگزار خواهد شد.» رهبری تصریح داشتند: «دشمنان با تبلیغات و روش‌های مختلف سیاسی، برخی مسئولان اجرایی را به کنار رفتن و عمل نکردن به مسئولیت‌های قانونی‌شان تشویق می‌کنند، اما همه باید متوجه باشند که برگزار شدن انتخابات حق مردم است و هیچ‌کس اجازه ندارد با این حق مهم مردم بازی کند.»
با کنار کشیدن اصلی‌ترین احزاب سیاسی دوم خرداد از رقابت‌های انتخاباتی مجلس هفتم مجمع روحانیون مبارز نقش اصلی را در ایجاد ائتلاف بین بقیه گروه‌های اصلاح‌طلب برعهده گرفت. «ائتلاف برای ایران» حاصل تلاش‌های این گروه و سایر احزاب اصلاح‌طلب است که با درج نام ۲۶ نفر در لیست انتخاباتی خود در تهران از مردم خواسته‌اند در اعتراض به ردصلاحیت‌های انجام‌شده به فهرست آنان رای دهند. آنها در واقع اصلاح‌طلبانی بودند که ایده خروج دوم خردادی‌ها مبنی‌بر خروج از حاکمیت را نپذیرفتند و حضور در انتخابات را لازم می‌دانستند. آنها معتقد بودند تحریم انتخابات زمینه را برای حضور رقیب فراهم خواهد کرد.
ائتلاف برای ایران مجموعه‌ای از هشت گروه بود ازجمله مجمع روحانیون مبارز، مجمع نیروهای خط امام، مجمع اسلامی بانوان، حزب کارگزاران سازندگی، حزب اسلامی کار، حزب همبستگی، انجمن اسلامی مهندسان و خانه کارگر. از مشهورترین افراد این فهرست می‌توان به مهدی کروبی، مجید انصاری، محمود دعایی، الیاس حضرتی، علیرضا محجوب و جمیله کدیور اشاره کرد. ائتلاف‌هایی چون «آبادانی و توسعه» با شعار «ایرانی باشیم، ایرانی بمانیم» هم بودند که «سیاست تنش‌زدایی» و «کاستن تنش‌ها در داخل» را ازجمله مهم‌ترین برنامه‌ها برای تحقق این شعار عنوان کرده بودند. حزب اعتدال و توسعه هم با شعار «می‌خواهم با اعتدال زندگی کنم» به عرصه انتخابات آمده بود.در انتخابات مجلس هفتم 4559 نامزد انتخاباتی در کل کشور به رقابت پرداختند که از این میزان 816 نفر آنان خواهان نمایندگی مردم تهران بودند. به‌رغم جوسازی‌ها، بست‌نشینی‌ها و تحریم‌های گسترده انتخاباتی میزان مشارکت در انتخابات در کل کشور 59.57 درصد بود و کمتر از 10درصد نسبت به انتخابات مجلس قبل کاهش داشت. میزان مشارکت در تهران نیز 32.5درصد بود.بیشترین تعداد کاندیدای زن در فهرست‌های انتخاباتی برای ائتلاف آبادگران ایران اسلامی بود (6 نفر). ائتلاف برای ایران و خدمتگزاران مستقل ایران اسلامی هرکدام نام پنج زن را در لیست خود قرار داده بودند. حزب استقلال ایران و جبهه وفاق ایران اسلامی سه نفر، ائتلاف نواندیشان مستقل و حزب چکاد آزاداندیشان تنها دو زن را در لیست انتخاباتی خود گنجانده بودند.
نوگرایی در روش کار را تمام کرد
جامعه روحانیت مبارز که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی در انتخاب‌ها حضوری فعال داشت و به ارائه فهرست انتخاباتی پرداخته بود، در مجلس هفتم مشی خود را تغییر داد و تنها به حمایت لفظی از لیست ائتلاف آبادگران بسنده کرد. آن هم حمایتی که توسط علی‌اکبر ناطق‌نوری اعلام شده بود. در همین راستا، اواخر بهمن 82، این عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز طی گفت‌وگویی اعلام کرد: «اعضای جامعه روحانیت مبارز تهران اسامی فهرست‌ها را با دقت مطالعه کردند و فهرستی که بیش از بقیه نظر اعضای جامعه روحانیت مبارز تهران را جلب کرد، فهرست ائتلاف آبادگران ایران اسلامی بود.» ناطق‌نوری همچنین تاکید داشت: «ائتلاف آبادگران ایران اسلامی هیچ‌ارتباط تشکیلاتی‌ای با جامعه روحانیت مبارز تهران ندارد و جامعه روحانیت با این عنوان از زمان انتخابات دور دوم شورای اسلامی شهر آشنا شد و از آن زمان یک آشنایی و رابطه عاطفی برقرار شد.»
موتلفه اسلامی هم که دیگر آن زمان از ساختار هیاتی خارج و به‌عنوان حزبی رسمی مشغول به فعالیت بود از ارائه لیست انتخاباتی چشم‌پوشی کرد و حتی چهره‌های شاخص این تشکل اصولگرا، همچون حبیب‌الله عسگراولادی، اسدالله بادامچیان و یحیی آل‌اسحاق به‌رغم کاندیداتوری از نامزدی در انتخابات انصراف دادند. موتلفه‌ای‌ها هم تاکید داشتند که با آبادگران ایران اسلامی ائتلاف کرده و از نامزدهای این ائتلاف در سراسر کشور حمایت خواهند کرد. به عبارت دیگر در انتخابات مجلس هفتم در میان اصولگرایان این موتلفان آبادگر بودند که پیشتاز محسوب می‌شدند. ائتلافی که در انتخابات شورای شهر دوم (9 اسفند 1381) توانسته بود اقبال مردمِ خسته از حاشیه‌سازی‌های اصلاح‌طلبان جنجالی را به خود جلب کند و رقابت انتخاباتی را به کام اصولگرایان شیرین کند. حالا اصولگرایان ائتلاف آبادگران ایران اسلامی که با شعار کار و خدمت صادقانه، ردای شهرداری پایتخت را نیز بر محمود احمدی‌نژاد پوشانده بودند، آستین‌ها را با همان راهبرد پیشین (حرکت آبادگران در شورای شهر دوم تهران) برای کسب کرسی‌های پارلمان بالا زده بودند. کنفرانس‌های خبری متعدد پیش از انتخابات نشان از عزم جدی ائتلاف آبادگران برای انتخابات بود. اگرچه ظهور ائتلاف‌های متعدد را می‌توان به انتخابات مجلس هفتم نسبت داد، ولی در این میان ائتلاف آبادگران ایران اسلامی را می‌توان تنها ائتلافی خواند که با برنامه و هدفمند خود را نشان می‌دادند. «پیشرفت تنها آرزوی ما نیست، برنامه ماست» از جمله شعارهای اصلی ائتلاف آبادگران برای انتخابات مجلس هفتم بود.
حسین فدایی، دبیرکل جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی و عضو ائتلاف آبادگران 27 بهمن 82، در میزگرد نشست دانشجویی ائتلاف آبادگران ایران اسلامی، این ائتلاف را یک ائتلاف غیرسیاسی خواند و تاکید کرد: «آبادگران یک حرکت اجتماعی بر اساس مطالعات دوسال گذشته است و از آنجا که نیاز به یک وحدت نظر و تحول در آینده برای پاسخگویی به مطالبات مردم را احساس می‌کردیم، لیست آبادگران را برای حضور در مجلس هفتم اعلام کردیم.»
حسین فدایی تصریح داشت شاخصه جناحی و سیاسی اعضای این ائتلاف در کنار اختلاف سلیقه‌ها کمرنگ است و اعضا در بحث پیشرفت و خدمت به مردم اتفاق نظر دارند. از این رو اعضای این ائتلاف نمی‌توانند صرفا از زاویه گروه‌های منتقد به دولت صحبت کنند. فدایی تاکید داشت: «بنابراین اگر دولت در مسیر خدمت و توسعه کشور گام بردارد، قطعا مورد حمایت ما خواهد بود.» نفیسه فیاض‌بخش، نماینده مجالس چهارم و پنجم عضو دیگر ائتلاف آبادگران ایران اسلامی هم تاکید داشت: «در انتخاب لیست آبادگران ایران اسلامی حساسیت بسیار زیادی در عدم استفاده آنان از موقعیتهای شغلیشان و نیز به کارگیری اعضای خانواده و بستگان‌شان همراه بوده است.»
احمد توکلی، دیگر کاندیدای ائتلاف آبادگران هم تصریح داشت طی چهار تا پنج سال اخیر پدیده بیگانه‌گرایی نیز متداول شده که با اسلام این ملت سازگار نیست. توکلی گفت ائتلاف آبادگران رابطه با آمریکا را نه مانند شراب حرام می‌داند و نه مانند نماز واجب. این اقتصاددان تاکید داشت: «می‌توانیم مشکلات را در داخل حل کنیم. هرکس که فکر می‌کند در این میدان، قدرت خدمت به مردم، اسلام و ایران را دارد باید اقدام کند.»
ائتلاف آبادگران ایران اسلامی حل مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم را از جمله اولین اهداف خود برای کسب کرسی‌های مجلس می‌دانستند. از این رو نام 6 اقتصاددان در فهرست انتخاباتی آنان به چشم می‌خورد. آنها معتقد بودند رفع مشکلات اقتصادی برای مردم در اولویت است. اگرچه ائتلاف آبادگران به موضوعات اجتماعی نیز اشاره‌ای داشت؛ از جمله اینکه آبادگرانی‌ها تاکید داشتند آزادی اجتماعی را در چارچوب قوانین موضوعه و قانون اساسی می‌پذیرند. حریم خصوصی افراد و خانواده از دیگر توجهات ائتلاف آبادگران بود. آنها بر حجاب در حد شعائر اسلامی تاکید داشتند و برخوردهای خشونت‌آمیز در این راستا را صحیح نمی‌دانستند.
عزم راسخ آبادگران پیش از آغاز تبلیغات انتخاباتی حکایت از لیست‌های کشوری این تشکل داشت ولی با گرم شدن تنور انتخابات غلامعلی حدادعادل، رئیس فراکسیون اقلیت مجلس ششم تاکید داشت که آبادگران برای کل کشور نامزد انتخاباتی معرفی نمی‌کند و درواقع بیشترین تمرکز آبادگران برای کسب کرسی‌های نمایندگی پایتخت بود.نکته قابل تامل اینکه ائتلاف آبادگران با شعار اصلی «اصولگرایی در اندیشه، نوگرایی در روش و همگرایی در عمل» به میدان رقابت انتخابات مجلس هفتم آمده بود. آن زمان امثال علیرضا زاکانی در پاسخ به اینکه آیا برگزیده شدن این شعار به معنای تخطئه مشی قبلی اصولگرایان است، می‌گفتند این شعار حکایت از طرز تلقی‌ای دارد که به نوعی پایبندی تمام‌عیار خود را به اسلام، نظام و حاکمیت کشور مبنی‌بر ارزش‌های ناب اسلامی نشان میدهد.
زاکانی تاکید داشت که «روش‌های اصولگرایان در گذشته باید نقد شود.» اگرچه این نقد را هم‌معنی با نفی نمی‌دانست.لیست‌های حزب چکاد آزاداندیشان (عبدالله جاسبی)، جبهه وفاق ایران اسلامی (عماد افروغ)، جمعیت وفاداران ایران اسلامی، حزب ایران، جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی و... نیز ازجمله لیست‌هایی بودند که اشتراک‌نظر زیادی با لیست آبادگران داشتند. ائتلاف خدمتگزاران ایران اسلامی نیز از دیگر انشعابات جریان اصولگرا بود.آبادگران توانست اقبال گسترده مردم را به خود جلب و پیروزی در انتخابات مجلس هفتم را به نام خود ثبت کند. تا آنجا که کاندیدای خود یعنی غلامعلی حدادعادل را نیز به‌عنوان اولین رئیس مجلس غیرمعمم در تاریخ جمهوری اسلامی بر کرسی ریاست مجلس هفتم نشاند. مجلس هفتمی‌ها چند ماه بعد از آغاز به کار مجلس، منزل عوض و از ساختمان قدیم مجلس به بهارستان نقل مکان کردند.
* نویسنده: حانیه موحدین، دبیر گروه راهبرد