به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، دانشگاه آزاد اسلامی با توجه به اهداف تاسیس آن در اوایل انقلاب در زمره دانشگاه‌های اجتماعی محسوب می‌شود. این دانشگاه در فرآیند رشد و توسعه خود نزدیک به چهار دهه به‌تدریج از الگوی کارکردی خود مبتنی‌بر گسترش عدالت آموزشی به الگوی دانشگاه‌های فراگیر در اروپا که هدف آنها گسترش آموزش‌های شهروندی و دمکراتیزه کردن آن جوامع درحال توسعه بود، تغییر‌جهت داد و ماموریت خود را صرفا گسترش فرهنگ آن هم با قرائت خاص منطبق بر مدرنیته غربی تعریف کرد و باعث تحولات و آسیب‌های اجتماعی خاصی در کشور عزیزمان شد. این نوع الگوی توسعه صرفا و صراحتا ماموریت خود را آموزش جوانان و ارتقای سطح سواد جامعه تعریف می‌کرد و برای خود هیچ‌گونه رسالتی در راستای حل مسائل کشور و رفع نیازهای جامعه قائل نبود. مشهودترین آسیب چنین نگاهی خیل انبوه فارغ‌التحصیلان بیکار و فاقد مهارت‌های لازم برای کارآفرینی و حضور موثر در بازار کار بود که امروزه گریبانگیر کشور شده است.
ابلاغ سند دانشگاه اسلامی و صدور بیانیه گام دوم انقلاب از سوی دیگر و تاکید آنها بر ایفای نقش بیشتر اجتماعی دانشگاه‌ها و پاسخگویی‌شان در قبال حل مسائل و رفع نیازهای کشور خصوصا در عرصه اقتصاد مقاومتی و شرایط تحریم زمینه‌ساز رویکرد تحول بنیادین و مبنایی دانشگاه آزاد اسلامی شد. در این راستا تیم مدیریتی دانشگاه در دوره جدید هدف را تحول و یک الزام تمام‌عیار تبدیل دانشگاه به دانشگاه امیدآفرین و کارآفرین برای جوانان این سرزمین در خدمت ارتقای فرهنگ اسلامی انقلابی و دانشگاه حل مساله و در یک کلام دانشگاه اسلامی قرار داده است. اگر در گذشته دانشگاه آزاد اسلامی خود را صرفا متولی آموزش و ارتقای سطح دانش و سواد جامعه می‌دانست، در رویکرد جدید به دنبال حل مساله و رفع نیازهای مردم و جامعه به شیوه علمی و دانش‌بنیان و ارتقای مهارت‌ها و توسعه اشتغال دانش‌بنیان فارغ‌التحصیلان خود است. در چنین شرایطی برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات مدیریت جدید بیشتر معطوف به فرصت‌های اقتصاد شهری، صنایع محلی و کارآفرینی و مهارت‌محوری است. آنچه پیش‌رو قرار دارد، بخش کوچکی از اقدامات دانشگاه آزاد اسلامی براساس این نگاه جدید بوده است.
*شفافیت بودجه در دانشگاه آزاد اسلامی
*بازگرداندن اعتماد و روند افزایش دانشجویان پس از 5 سال
*تحول در نظام علوم مهندسی و کشاورزی
*تحول در نظام پژوهشی با استقرار «پایش»
*ساماندهی و ارتقای کیفی و عدالت‌محور نظام آموزش علوم پزشکی
*طرح تدوین تعاون تجهیزات آزمایشگاهی و کارگاهی
*ورزش دانشگاه در مسیر افتخار
*نگاهی به نتایج تشکیل معاونت مستقل فناوری و نوآوری
*سراهای نوآوری مسیر اشتغال دانش‌بنیان
*نداشتن مهارت کافی؛ دغدغه‌ای که تاریخ مصرفش تمام شد!
*حرکت به‌سمت عدالت آموزشی با برگزاری متمرکز آزمون دکتری
*آمار سامانه‌های پژوهشیار و پایش آزاد
دانش‌بنیان/ صندوقی برای حمایت از دانش‌بنیان‌های بی‌قید و شرط
دستگاه‌های مختلفی در زمینه‌های علم و فناوری فعالیت می‌کنند و یکی از بخش‌های مهمی که آنها در دستور کار قرار می‌دهند، حمایت از شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان است. از آنجا که معمولا در کشور ما نفت به‌عنوان یک پشتیبان برای همه بخش‌های مختلف عمل می‌کند، در نتیجه همین دستگاه‌های حوزه فناوری نیز که وظیفه حمایت از شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان را برعهده دارند، گاهی شانه از بار مسئولیت خالی می‌کنند. البته در این روزها وضعیت اقتصادی نابسامانی بر همه حوزه‌ها سایه انداخته است و بسیاری از دستگاه‌ها به فکر ایجاد راهکاری برای جایگزین کردن با نفت هستند. یکی از این جایگزین‌ها، حمایت از شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان است. 10 آذر ماه برای عملیاتی شدن این حمایت‌ها، فراصندوق ستارگان با همکاری و مشارکت ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره)، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، دانشگاه آزاد اسلامی و سازمان بورس و اوراق‌بهادار تاسیس شد. آنطور که در رسانه‌ها منتشر شد، قرار است این صندوق برخی سرمایه‌‌گذاری‌های خود را در زمینه فناوری‌های هایتک، فناوری‌های مالی، تجارت الکترونیک، سخت‌افزاری، فناوری اطلاعات و ارتباطات و سلامت انجام دهد.
محمدجواد صدریمهر، مدیرکل پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگوی خود با «فرهیختگان» جزئیاتی از فراصندوق ستارگان عنوان می‌کند و می‌گوید: «مخاطب این صندوق شرکت‌های دانش‌بنیان نیستند بلکه صندوق‌های خطرپذیر هستند و تامین سرمایه را از این صندوق‌ها تامین می‌کنند و آنها خودشان با شرکت‌های دانش‌بنیان و مجموعه‌های فناور طرف می‌شوند. سازوکار حمایت به این صورت است که مشابه صندوقهاست اما یک آسیب‌شناسی که در کشور انجام شده، این بود که صندوق‌های خطرپذیر طی سال‌های اخیر درواقع خطر‌پذیری نداشتند و همه این صندوق‌ها تبدیل به موسسه مالی و اعتباری شده بودند و همان شرایطی را ارائه می‌دادند که بانک‌ها با شرایط سخت ارائه می‌دهند. فراصندوق ستارگان با حضور دانشگاه آزاد اسلامی، ستاد اجرایی حضرت امام(ره) و معاونت علمی و فناوری تشکیل شد تا درواقع سرمایه‌هایی را هدایت کند که صندوق‌های سرمایهگذاری خطرپذیر (Venture Capital) مجبور شوند آنها را در مسیر خطرپذیر مصرف کنند.
یکی از نکاتی که باید در این زمینه دانست، چرایی به وجود آمدن این صندوقهاست. صندوق‌های سرمایهگذاری خطرپذیر یا جسورانه (VENTURE CAPITAL)، همان فراصندوق‌هایی هستند که قرار است سرمایه‌های دستگاه‌های مختلف را در قالب یک مجموعه ثبت‌شده با یک مدیریت مالی و دارایی در اختیار شرکت‌های نوپا که فعالیت و سودآوری آنها دارای ریسک بالایی است، قرار دهند. این کار از آن جهت است که براساس نظر کارشناسان ریسک بالای این شرکت‌ها منجر به سود بالا نیز می‌شود. درواقع این یک روش تامین مالی (EQUITY FINANCING) برای کارآفرینان و فناوران بسیار کوچک و متوسط است که ایده‌هایشان منتظر نقدینگی جهت تبدیل به محصول برای بازار است.
صندوق‌های سرمایهگذاری که در اقتصاد این روزهای ایران و جهان مشارکت دارند، انواع مختلفی را دربر می‌گیرند که فراصندوق سرمایهگذاری، یکی از انواع آنهاست؛ در این صندوق‌ها، سازمان‌ها با سرمایهگذاری خطرپذیر همراه هستند اما تفاوت صندوق سرمایهگذاری جسورانه یا همان فراصندوق‌ها با دیگر روش‌های تامین مالی یا فاند‌هایی که در حوزه طلا یا انرژی یا سهام بورس فعالیت می‌کنند، این است که در صندوق‌های خطرپذیر، تمام سرمایه در خطر است. البته این صندوق‌ها ریسک‌هایی را می‌پذیرند که تقریبا درصد شکست کمتری داشته باشند یا به عبارت دیگر به نوعی آزمایش شده‌اند.»
صدریمهر، مدیرکل پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه عملا فعالیت اصلی فراصندوق ستارگان در عین تزریق پول به VCها نظارت هم است تا این پول در جهت سرمایهگذاری خطرپذیر صرف شود، عنوان می‌کند: «مدل اجرای این صندوق‌ها به این صورت است که برای تسهیلات ارائه‌‌شده، تضمین‌های فیزیکی دریافت نمی‌شود بلکه طرح ارزیابی و بازاریابی می‌شود، بعد روی آن مطالعات آینده‌‌پژوهی صورت می‌گیرد که در واقع طرح با کمترین خطر روبه‌رو شود. البته طبیعی است فناور یک فناور است و نمی‌شود انتظار داشت که او ملک و دارایی زیادی داشته باشد بلکه این صندوق‌ها بدون اینکه ضمانت فیزیکی درخواست کنند در سود محصول شریک می‌شوند. طبیعتا از هرچند طرح خطرپذیر درصدی دچار آسیب و ریسک می‌شود اما آن تعدادی که به نتیجه می‌رسد سود بالاتری برای سرمایهگذاری دارد. در اکوسیستم فناوری در دنیا، ایران یکی از کشورهایی است که دارای کمترین خطر‌پذیری است، یعنی بسیاری از کشورهای دنیا ازجمله چین را می‌بینیم که درصد خطر‌پذیری بالایی دارند و در کنار آن سود بسیاری را نصیب سرمایه‌گذارهای خطرپذیر کرده‌اند، اما در این وضعیت به‌گونه‌ای دیگر است. همان‌طور که گفتم، به خاطر آن است که صندوق‌های خطرپذیر تبدیل به موسسات مالی با خطر‌پذیری پایین شده‌اند.»
دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در مراسم امضای تفاهمنامه مشارکت و سرمایهگذاری در فراصندوق ستارگان و آیین رونمایی و پذیره‌نویسی از اولین فراصندوق کشور در بازار سرمایه، با انتقاد از وابستگی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی به بودجه دولتی، گفت: «ما اعتقاد داریم با پول نفت و دولت نمی‌توان اقتصاد پایا و پویا ایجاد کرد و به همین دلیل زمانی که پیشنهاد راه‌اندازی این صندوق ارائه شد، با توجه به تغییر رویکردی که در دانشگاه آزاد اسلامی داشتیم، شعار کارآمدی را سرلوحه برنامه‌های خود قرار داده‌ایم، دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان نقش‌آفرین جدی در عرصه تربیت جوانان از پیشنهاد راه‌اندازی فراصندوق ستارگان حمایت کرد.»
تحول در نظام علوم مهندسی و کشاورزی
ساماندهی و ارتقای نظام آموزش علوم فنی‌و‌مهندسی دانشگاه را می‌توان گامی مهم در راستای اجرای راهبرد هفت نظام آموزشی سند دانشگاه اسلامی مبنی‌بر «ایجاد و اصلاح رشته‌های تحصیلی کاربردی و متناسب با نیازهای جامعه اسلامی و بومی‌سازی آنها و تقویت بعد کارآفرینی و افزایش اشتغال مولد و پایدار» و راهبرد هشت این نظام مبنی‌بر «تحول و نوسازی رشته‌های دانشگاهی براساس عدالت آموزشی و آمایش سرزمین» دانست.
در این راستا معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی در دانشگاه تاسیس شد. این دانشگاه درحال حاضر مجری تعداد 2345 رشته‌محل در گروه علوم پایه و 8765 رشته‌محل فنی و مهندسی است که پیش‌بینی می‌شود با اجرای این طرح به ارتقای سطح رشته/گرایش کمک زیادی شود. معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی در سه بخش آموزش و گسترش، برنامه‌ریزی درسی و پژوهش توانسته است در جهت ارتقای سطح کیفی و کمی آموزش‌وپرورش در این حوزه گام بردارد و در بخش آموزش و گسترش علاوه‌بر اخذ 32 مورد مصوبه رشته‌محل جدید برای واحدهای دانشگاهی از وزارت علوم با اجرای طرح آمایش و بازمهندسی رشته‌ها 865 رشته‌محل جدید ایجاد شده است.
همچنین همزمان با تشکیل معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی در سه بخش آموزش و گسترش برنامه‌ریزی درسی و تحصیلات تکمیلی اقدام به راه‌اندازی طرح تحول کرده است. در طرح تحول با به‌کارگیری اساتید توانمند در سراسر کشور در قالب کمیته‌های تخصصی به بررسی نظام موضوعات پرداخته می‌شود. اجرای مصوبات این کمیته‌ها، راهکارهای ایجاد تحول را در پی دارد. در شورای راهبردی تحول نظام موضوعات مطرح و درنهایت 26 مورد تصویب شد.
اما یکی از کارویژه‌های دانشگاه آزاد اسلامی در این طرح، تحول و ساماندهی نظام آموزش، پژوهش و خدمات فناوری کشاورزی است.
هم‌اکنون دانشگاه آزاد اسلامی با در اختیار داشتن بیش از پنج هزار هکتار زمین کشاورزی و حدود دو هزار استاد در رشته کشاورزی، تنها حدود هفت هزار دانشجو دارد، درواقع به ازای هر استاد، سه دانشجوی کشاورزی درحال تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی هستند که موضوعی قابل‌تامل است.
لذا در راستای ساماندهی و منابع مربوط به علوم کشاورزی، طرح تحول آموزش، پژوهش و خدمات فناوری و نوآوری در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی در صدر برنامه‌های عملیاتی دانشگاه آزاد اسلامی قرار گرفت.
برای ورود مصداقی به تحولات صورت‌گرفته، باید سراغ واحدهایی رفت که از نزدیک درگیر این موضوع بوده‌اند. «فرهیختگان» در شماره 2811 در گزارشی مفصل، 10 گام دانشگاه آزاد اسلامی در بازمهندسی کشاورزی را مورد بررسی قرار داده بود.
رئیس وقت دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان در گفت‌وگویی با «فرهیختگان» درباره بحث تحول حوزه کشاورزی گفته بود: «این واحد یک مزرعه 32 هکتاری در اختیار دارد که در آن علاوه‌بر کشاورزی، بحث‌های دامپروری را هم دنبال می‌کردیم و همچنین شرکت تحقیقاتی مهمی در حوزه کشاورزی مانند شرکت دانش‌بنیان بذر را داریم و این شرکت، جزء اولین شرکت‌هایی است که در حوزه تولید بذر هیبرید فعالیت می‌کند. ما دانشکده بسیار قوی در حوزه کشاورزی داریم که از مقطع کارشناسی تا دکتری حرفه‌ای را شامل می‌شود و بالغ‌بر 40 عضو هیات‌علمی دارد و در حوزه دکتری حرفه‌ای نیز کارهایی را انجام می‌دهیم و در نظر داریم رشته‌های بین‌رشته‌ای را نیز راه‌اندازی کنیم. دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان نه‌تنها موردتوجه عام و خاص بلکه موردتوجه دستگاه‌های دولتی نیز قرار گرفته و تا امروز معاون پژوهشی و فناوری ریاست‌جمهوری دو بار به این واحد سفر کرده و دستوراتی نیز برای کمک به حوزه تولید بذر این واحد صادر کرده است.»
او تاکید کرده بود: «امروزه دانشگاه آزاد اسلامی به موضوع کشاورزی به‌عنوان یک موضوع استراتژیک و راهبردی توجه می‌کند و در همین راستا قرار است در واحد خوراسگان نیز سراهای نوآوری راه‌اندازی شود که فعالیت یکی از آنها در رابطه با امنیت غذایی و آب است.»
میر امید هادیانی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «ما اولین محور توسعه‌ای این واحد دانشگاهی در حوزه تحول کشاورزی را احیای رشته‌های کشاورزی و منابع طبیعی قرار دادیم و در اولین قدم تمام زیرساخت‌های موجود اعم از زمین‌های کشاورزی را احیا کردیم و الان زمین‌های ما زیرکشت برنج و گندم بوده و از طرف دیگر پرورش طیور ازجمله اردک، بلدرچین و در شیلات پرورش ماهی‌های گرمابی و سردابی را احیا کردیم. صنعت غالب منطقه قائمشهر نساجی است و مواد اولیه این صنعت نیز پنبه بوده که از محصولات کشاورزی محسوب می‌شود و امروزه یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این صنعت عدم تامین مواد اولیه است که قطعا همه این مسائل را می‌توان در دانشگاهی که به‌عنوان نسل سوم و چهارم تعریف می‌شود، دنبال کرد. ما به تمامی این مباحث ورود و اعلام کرده‌ایم که مشکل صنعت نساجی این منطقه را حل خواهیم کرد.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر با تاکید بر اینکه 75 هکتار اراضی در اختیار داریم که 15 هکتار آن طی چهار ماه فعال شده است، گفت: «در حوزه توسعه کشاورزی اعلام کردیم که با توجه به شعار رونق تولید، در این زمینه ورود جدی خواهیم داشت که این کار را با توجه به فعال‌سازی زیرساخت‌های این واحد طی چهار ماه گذشته، عملیاتی کرده و موفق هم شدیم و الان تمام محصولات کشاورزی ما زیرساخت‌های دانش‌بنیان داشته و جزء محصولات ارگانیک هستند.»
شگفتی در طرح ملی بذر
اگر بخواهیم یکی از اقدامات اخیر «استراتژیک» دانشگاه آزاد اسلامی را نام ببریم، قطعا طرح ملی بذر است. براساس بررسی‌های صورت‌گرفته حجم واردات بذر محصولات کشاورزی خصوصا در حوزه صیفی‌جات خیلی بالا و نزدیک به 95 درصد است. علاوه‌بر واردات و خروج ارز از کشور، موضوع امنیت غذایی کشور و استفاده از بذرهای سالم و بدون تغییرات، اهمیت آن را بیش از پیش می‌کند. درحال حاضر دانشگاه آزاد اسلامی در طرح ملی بذر، 9000 مترمربع گلخانه و هشت هزار هکتار مزرعه فضای باز به همراه ساختمان اداری و آزمایشگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان در اختیار این طرح ملی قرار داده است که فعالیت‌های تحقیقاتی اصلاح بذر در آن انجام می‌شود. اقدامات لازم روی 12 محصول مختلف انجام پذیرفته است، درحال حاضر بذر خیار گلخانه‌ای به مرحله فروش رسیده. هم‌اکنون 6 نوع خیار گلخانه‌ای درحال تولید و فروش است. همچنین سه نوع گوجه‌فرنگی و دو نوع فلفل گلخانه‌ای هم ثبت شده و فرآیند تجاری‌سازی و بازاریابی آنها درحال انجام است. همچنین تحقیقات مربوط به تولید بذر هیبرید در گوجه‌فرنگی فضای باز درحال اتمام است و به‌زودی فرآیند ثبت رقم در این محصول آغاز خواهد شد.
اخیرا فعالیت‌های قابل‌تاملی توسط واحدهای مامور طرح صورت گرفته است:
1- اتمام فرآیند بسته‌بندی حدود 10 میلیون بذر تولیدشده در واحد دهاقان در بهار و تابستان 98
2- کشت مجدد لاین‌های والدی خیار گلخانه‌ای در پاییز 1398 در واحد دهاقان (6000 مترمربع) انجام شده و درحال حاضر تلاقی‌ها برای تولید بذر هیبرید رو به اتمام است.
3- یک واحد گلخانه‌ای 3500 متری در شهرستان مبارکه از طرف دانشگاه اجاره شده و مقدمات کشت برای تولید بذر خیار درحال انجام است.
4- 4000 متر گلخانه تحقیقاتی از واحد جیرفت در اختیار قرار گرفته و ارقام هیبرید خیار، گوجه‌فرنگی و فلفل تولیدی برای انجام آزمون‌های منطقه‌ای در اواخر مهر و اوایل آبان 98 در این گلخانه کشت شده است. همچنین براساس اطلاعات کسب‌شده توسط «فرهیختگان» برداشت و ارزیابی هیبریدهای خیار در این گلخانه‌ها آغاز شده و برای گوجه‌فرنگی و فلفل نیز ارزیابی‌ها طی دو ماه آینده آغاز خواهد شد. لازم به ذکر است هیبریدهایی که در این منطقه عملکرد و کیفیت قابل‌رقابت با هیبریدهای دیگر داشته باشد، توسط دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت در آن منطقه توزیع خواهد شد.
5- چهار هکتار مزرعه تحقیقاتی در استان هرمزگان شهرستان رودان توسط دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودان در اختیار قرار گرفته و هیبریدهای گوجه‌فرنگی و فلفل در فضای باز تولیدی برای انجام ارزیابی‌های منطقه‌ای در آبان 98 در این سایت کشت شده است.
6- طراحی و جانمایی 23 هکتار گلخانه در این سایت 50 هکتاری دانشگاه در شهر مجلسی انجام شده است که حدود سه هکتار آن گلخانه هیدروپونیک و مابقی کشت خاکی خواهد بود. از این مقدار دو هکتار گلخانه برای تحقیقات و مابقی گلخانه‌ها برای تولید بذر در نظر گرفته شده است.
فرصت ۱۵۰۰ میلیارد تومانی
آیا می‌توان درآمدزایی کوتاه‌مدت و درازمدت از قبال فروش این بذرها را پیش‌بینی کرد؟ «فرهیختگان» در شماره ۲۷۸۹ در گزارشی با عنوان «فرصت ۱۵۰۰ میلیارد تومانی دانشگاه آزاد اسلامی از کشت بذر» با یک حساب و کتاب ساده مدعی درآمدزایی میلیاردی برای واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در قبال فروش محصولات کشاورزی تنها در حوزه بذر شده است.
در آن گزارش آمده است: «براساس آمارهای موجود، هر دانه برخی بذرهای موجود در کشور بین یک تا سه هزار تومان خرید و فروش می‌شود؛ یعنی در گلخانه‌ای دو هزار متری می‌توان یک میلیون دانه بذر تولید کرد. آنطور که محققان واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی مدعی شده‌اند، بسیاری از بذرهای موردنیاز و استراتژیک کشور غیر از ارزش اقتصادی بالا، دارای جایگاه غذایی مهمی نیز هستند و آنها توانسته‌اند این بذرها را از انحصار خارج کنند، اما به‌طور کل در دنیا تولید بذر یک بحث هایتک بوده و ارزش اقتصادی بسیار بالایی دارد که همین مساله باعث انحصار آن شده است.
درحال حاضر نیاز کشور واردات حدود یک میلیارد دلار بذر است که با توجه به آمار 17 هزار هکتار گلخانه‌ای که در کشور وجود دارد، حدود 650 میلیون دانه بذر نیاز کشور ارزیابی می‌شود و با توسعه گلخانه‌ها این عدد به 1.5 میلیون دانه بذر می‌رسد. از طرفی حدود 6 میلیارد دانه بذر برای بحث فضای باز صیفی و سبزیجات نیاز است که متاسفانه در آن حوزه حجم بزرگی را واردات تشکیل داده که ازجمله این بذرها می‌توان به چغندرقند، گیاهان روغنی، بذرهای حبوبات، ذرت و گیاهان دارویی اشاره کرد.
طبق بررسی‌های آماری، دانشگاه آزاد اسلامی پیشروتر از دیگر دانشگاه‌ها در بحث تولید بذر سبزی و صیفی است که بنابر گفته‌های مسئول پیگیری طرح ملی بذر درصورت سرمایهگذاری در این بخش، دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند حدود 25 درصد از تولید بذرهای صیفی و سبزی مانند بذرهای خیار، گوجه، فلفل و... را تا پایان سال 1399 تامین کند. البته آنطور که معاون علمی ریاست‌جمهوری گفته، دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند با قوی‌تر کردن بخش تولید و تحقیق بذرهای کشاورزی، در هر کیلوگرم حدود 300 میلیون تومان درآمدزایی کند.
اعتمادسازی/ بازگرداندن اعتماد و روند افزایش دانشجویان پس از 5 سال
براساس آمارهای رسمی اعلام‌شده، جمعیت دانشجویی کشور در پایان سال تحصیلی 97 تعداد سه‌میلیون و ۶۱۶هزار و ۱۱۴ نفر بوده است، این آمار درحالی است که جمعیت دانشجویی کشور در ابتدای دهه 90 به بیش از چهارمیلیون و 600 هزار نفر رسیده بود، این رقم نشان‌دهنده کاهش شدید داوطلب ورود به دانشگاه است. البته این مساله دلایل زیادی ازجمله کاهش پیک جمعیتی «دهه‌شصتی‌ها» و مسائل اقتصادی و اجتماعی دارد. این کاهش جمعیت دانشجویی بدون‌شک روی ورودی دانشگاه‌ها تاثیرگذار است. کشور ایران بیش از دوهزار مرکز آموزش عالی دارد و این کاهش اکوسیستم فعلی دانشگاهی کشور را به هم ریخته است. به‌طور مثال فقط کافی است به آمار صندلی‌های خالی دانشگاه‌ها توجه شود، مسئولان موسسات غیرانتفاعی از خالی ماندن بیش از 60 درصد ظرفیت‌ها، دانشگاه‌های علمی و کاربردی نزدیک بیش از 70 درصد و نزدیک به همین آمار در واحدهای پیام‌نور خبر داده‌اند و حتی برخی واحدها فعالیت‌شان لغو و منحل شده است. اما این مساله در دانشگاه آزاد اسلامی به چه صورت است؟
دانشگاه با در نظر گرفتن تدابیری تازه در جذب دانشجو همچون بازآرایی و جابه‌جایی رشته‌های تحصیلی متناسب با اقتصاد شهری و فرصت‌ها و مزیت‌های محلی، افزایش تعداد رشته‌محل‌ها و همچنین متناسب‌سازی رشته‌محل‌ها براساس نیازها و تقاضاهای موجود در مناطق مختلف کشور براساس طرح آمایش آموزشی دانشگاه، تعداد دانشجویان پذیرش و ثبت‌نام‌شده دانشگاه آزاد اسلامی برای نیمسال اول تحصیلی 99-98 نسبت به سال‌های اخیر روند صعودی به خود گرفته است.
دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی مهر سال جاری در ششمین جلسه شورای این دانشگاه اطلاعات قابل‌توجهی از افزایش ثبت‌نام دانشجو در تعدادی از واحدهای این دانشگاه داده است. او گفته است: «خوشبختانه با مدیریت و تدابیری که در مرکز سنجش و پذیرش و امور فارغ‌التحصیلی اتخاذ شد، دانشگاه آزاد اسلامی در اعلام نتایج آزمون‌های دکتری، کارشناسی‌ارشد و رشته‌های با آزمون و بدون‌آزمون مقطع کارشناسی و اعلام تکمیل‌ظرفیت‌ها منظم و به‌موقع عمل کرد و به همین دلیل شاهد افزایش دانشجویان جدید در دانشگاه آزاد اسلامی هستیم. البته این افزایش ثبت‌نام‌ها در واحدهای علوم پزشکی این دانشگاه نیز بوده است.»
سید‌علی ابطحی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران در گفت‌وگویی با مهر با اشاره به میزان افزایش پذیرش دانشجو در این واحد گفت: «امسال هیچ رشته‌ای منحل نشد و با افزایش ۵۰ تا ۶۰درصدی مواجه شدیم. امسال پذیرش بسیار خوبی داشتیم و حتی با کمبود کلاس نیز مواجه شدیم که البته بخش عمده‌ای از آن برطرف شده و در تلاش هستیم با کمک سازمان مرکزی، بخش دیگر را هم رفع کنیم.»
شفافیت/ شفافیت بودجه در دانشگاه آزاد اسلامی
براساس تعریف‌های مرسوم، در برنامه‌ریزی بودجه‌ای در دانشگاه‌ها، بودجه براساس شاخص‌های متعددی چون اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها، فضای آموزشی و پژوهشی، تعداد دانشجویان و کادرهای ستادی تعیین می‌شود؛ به این معنا که تخصیص هزینه‌ها طبق یک معیار «حجمی» انجام می‌شود و تفکیکی بین هزینه‌های دانشجویان رشته‌های مختلف که مبتنی‌بر یک پایش سرزمینی صورت گرفته باشد، نیست. از سوی دیگر یکی از قابلیت‌های بودجه‌ریزی، جهت‌دهی، رفتارسازی و سیاستگذاری است و به همین منظور فرآیند تعیین و توزیع بودجه عمومی باید هم‌جهت با مقدار تحقق اهداف مطلوب دانشگاه‌ها باشد. البته این تعریف در بودجه‌ریزی دانشگاه‌های کشورهای توسعه‌یافته متفاوت است و مبنای نظام برنامه‌ریزی بودجه براساس «عملکرد» تعریف می‌شود که این یک تفاوت عمده بین بودجه‌های موسسات آموزشی در ایران و کشورهای توسعه‌یافته است. همین تفاوت‌ها باعث شده برخی دانشگاه‌های کشور سیاست‌های جدیدی برای برنامه‌نویسی بودجه خود تعریف کنند که دانشگاه آزاد اسلامی مدعی اجرایی‌سازی این نوع مدل است. سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی اولین جلسه بودجه خود را اواسط مردادماه ترتیب داد، شاید این سوال پیش بیاید که این جلسات چرا در اواسط سال برگزار می‌شود و هدف از آن چیست.
بهمن‌ماه سال گذشته بود که خبر تغییر سال مالی دانشگاه آزاد اسلامی توسط ریاست این دانشگاه رسانه‌ای شد. دکتر طهرانچی با اعلام تغییر سال مالی دانشگاه گفته بود: «سال مالی دانشگاه آزاد اسلامی با سال تحصیلی مطابق خواهد شد و براساس مصوبه هیات‌امنا، اول شهریور به‌عنوان سال مالی دانشگاه آزاد اسلامی انتخاب شده است. پنج ماه نخست امسال (سال ۹۷) متصل با حساب‌های سال ۹۶ و استثنائا ۱۷ ماه حسابرسی می‌شود و از سال آینده این رویه به‌صورت ثابت انجام خواهد شد.» لذا موضوع بودجه سال تحصیلی ۹۹-۹۸ دانشگاه آزاد اسلامی از ابتدای مردادماه مورد بررسی قرار گرفت و این جلسات نزدیک به دو هفته ادامه داشت و طی این مدت خروجی این جلسات با نتایج قابل‌توجهی همراه بود که می‌توان برای این بودجه ۱۱ ویژگی مهم ازجمله هماهنگ بودن بودجه با اسناد بالادستی، تطبیق سال مالی با سال تحصیلی جدید، حمایت از فعالیت‌های فناورانه و دانش‌بنیان، ساماندهی هوشمندانه حساب‌های درآمدی، منطبق بودن هزینه‌ها با درآمدها، انضباط و شفافیت مالی، هزینه‌کرد شهریه‌های دانشجویی در همان حوزه، نگاه به اعتبارات مردمی در قالب انجمن‌های خیریه، سوق دادن سپرده‌گذاری‌ها به سمت صندوق پژوهش و فناوری و متمرکز و منطبق بودن بودجه با توجه به شرایط آمایش استانی و منطقه‌ای است.»
مجید مشکینی، معاون توسعه مدیریت و منابع دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» نبود سیستم یکپارچه در مدیریت مالی دانشگاه آزاد اسلامی را عجیب دانست و معتقد بود این مساله در دانشگاهی با حدود یک میلیون و 600 هزار دانشجو، 400 واحد دانشگاهی، 25 هزار نفر هیات‌علمی تمام‌وقت و 35 هزار کارمند باعث بی‌نظمی شدید مالی شده است.
به گفته وی، باید یک حساب مشترک در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی فعال باشد تا از این طریق به واحدها بودجه تزریق شود. مشکینی گفت: «یکی از راهکارهای اصلی شفاف‌سازی جمع‌آوری داده‌ها و اصلاح فرآیند‌هاست که این مهم از مسیر مکانیزاسیون صورت می‌پذیرد. باید ورود و خروج منابع مشخص شود، همان چیزی که در 37 سال گذشته ایجاد نشده است. در گذشته بودجه‌نویسی در دانشگاه به صورت صوری بوده و در عمل محلی از اعراب نداشته است، این یعنی نه میزان و نحوه درآمد مشخص است و نه درآمد وصولی برمبنای صحیحی به هزینه گرفته می‌شود. راهکار دیگر برای شفاف‌سازی انجام حسابرسی دقیق است. حسابرسی‌ها از ابتدا تا الان شفاف نبوده و نیست، چون همه آنها داخلی بوده‌اند و برای اولین‌بار در سال 95، حسابرسی توسط حسابرس بیرونی و مستقل صورت گرفته و تعداد پنج هزار و 78 بند حسابرسی اعلام شده، این درحالی است که حتی یک بند هم برای یک سازمان زیاد است! نکته جالب توجه اینکه از این بند‌ها، هزار و 209 مورد عدم رعایت قوانین و مقررات داخلی دانشگاه بوده که به‌‌درستی اجرا نشده است، یعنی قانونی که خودشان وضع کرده‌اند، نقض شده است. این گزارش حسابرس رسمی است، یعنی قوه قضائیه می‌تواند به‌عنوان گزارش رسمی آن را اعلام کند و حتی به آن استناد داشته باشد و اگر کسی اعتراض دارد، باید سند و مدرک بیاورد تا عکس آن را ثابت کند. برای شفافیت باید حسابرسی واضح باشد و امور دانشگاه باید کاملا مکانیزه شوند و سیستم‌های یکپارچه‌ای تدوین و مستقر شوند. این چیزی است که باید ایجاد شود و هرچه این نظم‌دهی بیشتر ارتقا پیدا کند، مدیریت و استفاده بهینه از داشته‌های دانشگاه بهتر می‌شود.»
تحول در نظام پژوهشی با استقرار «پایــــش»
ساماندهی نظام جامع پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی بدون داشتن تحلیل راهبردی، برنامه‌ریزی عملیاتی و هدفگذاری‌های کمی و کیفی حوزه پژوهش دانشگاه امکان‌پذیر نبود. به همین منظور برنامه عملیاتی پژوهش دانشگاه تا ۱۴۰۴ با مشارکت تمامی استان‌ها تهیه شد. نرخ کمی هر یک از اهداف به تفکیک سالانه برای کل دانشگاه و با سهم‌بندی مجزای استانی براساس سرمایه انسانی متخصص، زیرساخت‌های پژوهشی و آزمایشگاهی و فرصت‌های محلی و منطقه‌ای هر استان تعیین شد. این برنامه کاملا مبتنی‌بر سند دانشگاه اسلامی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و با عنایت به رویکردهای تحول‌گرایانه جدید دانشگاه آزاد اسلامی تدوین شد.
عدم‌قابلیت پاسخگویی نظام پژوهشی دانشگاه به نیازهای تحقیقاتی ملی و محلی منجر به هدررفت منابع و جدایی دانشگاه از صنعت و جامعه خواهد شد. برای همین در راستای توسعه علمی کشور و دستیابی به دانشگاه مساله‌محور، دانشگاه آزاد اسلامی ساماندهی نظام موضوعات پژوهش‌های پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها و فرآیند راهنمایی کارآمد جهت رفع نیازهای مادی و معنوی جامعه اسلامی با تاکید بر پیوستگی آموزش و پژوهش را در دستور کار قرار داد و برای اولین‌بار در کشور اقدام به طراحی و راه‌اندازی شبکه یکپارچه پژوهش‌های تحصیلات تکمیلی تحت‌عنوان نظام پایش آزاد (پژوهش اثربخش یکپارچه شبکه‌ای) کرد.
پایش، جان دوباره به نظام پژوهشی دانشگاه
نظام پایش آزاد (پژوهش اثربخش یکپارچه شبکه‌ای) یک نظام جامع پژوهشی است که با هدف رفع نواقص مربوط به نظام پژوهش تحصیلات تکمیلی دانشگاه و قراردادن این ظرفیت عظیم در خدمت حل مسائل ملی کشور و ایجاد همگرایی و هم‌افزایی میان نتایج این پژوهش‌ها طراحی و اجرا می‌شود. در این نظام پژوهشی با هدف مدیریت و راهبری اثربخش، یکپارچه و شبکه‌ای پژوهش‌های تحصیلات تکمیلی در واحدهای دانشگاهی، سازماندهی و برنامه‌ریزی هدفمند آنها و شناسایی استعدادهای حل مساله و توانمندسازی آنها نسبت به شکست و تبدیل چالش‌ها و مسائل ملی کشور به مسائل دانشگاهی و قرار دادن آنها به‌عنوان زمینه‌های پژوهشی پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد و رساله‌های دکتری اقدام می‌شود.
گام نخست نظام پایش آزاد در دانشگاه آزاد اسلامی، هوشمند‌سازی و تسریع در انجام امور پژوهشی دانشگاه بود که برای این امر سامانه جامع مدیریت امور پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی (پژوهشیار) با آدرس اینترنتی http://ris.iau.ac.ir طراحی و استقرار یافت. سامانه پژوهشیار به‌عنوان یک سامانه متمرکز حاکمیتی انجام تمام امور مرتبط با گردش کار پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد و رساله‌های دکتری از مرحله انتخاب استاد‌راهنما تا مرحله دفاع دانشجو را در سطح تمامی واحدهای سطح کشور راهبری، پایش و کنترل می‌کند و از تاریخ دوم اردبیهشت تا دوم دی امسال تعداد ۱۰۵۷۰۳ کاربر (استاد و دانشجوی تحصیلات تکمیلی) در این سامانه ثبت‌نام و انجام امور پایان‌نامه خود را پیگیری کرده‌اند. در این مدت ۴۷۴۴ درخواست انتخاب استاد‌راهنما از سوی دانشجویان کارشناسی‌ارشد و تعداد ۵۲۴۳ درخواست راهنما از سوی دانشجویان دکتری از طریق سامانه ارائه و تعداد ۳۹۹۱۷ پروپوزال کارشناسی‌ارشد نیز در این سامانه ثبت شده است.
گام دوم جهت استقرار نظام پایش آزاد، تبدیل هدفمند و منسجم چالش‌های کشور به موضوعات و مسائلی بود که قابلیت تبدیل شدن به موضوعات پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد و رساله‌های دکتری را داشته باشند. این کار در قالب تدوین نظام موضوعات برنامه‌های علمی صورت گرفته است. تاکنون نظام موضوعات ۱۶ برنامه علمی تدوین و در سامانه پایش آزاد به نشانی http://irn.iau.ac.ir بارگذاری شده است.
تک‌بعدی عمل‌نکردن و اتصال به دیگر بخش‌ها
مهم‌ترین قابلیت سامانه پایش آزاد که متصل به دیگر سامانه مدیریت امور پژوهشی دانشگاه (پژوهشیار) است، معرفی نظام‌مند و هوشمند زمینه‌های پژوهشی تعریف‌شده به اساتید و دانشجویان برای انتخاب هدفمند موضوع پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد و رساله‌های دکتری است و بر این اساس تاکنون در ذیل ۱۶ برنامه علمی ۸۸ چالش ملی تعیین و برای حل آنها از طریق پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد و رساله‌های دکتری تعداد ۱۰۷۹۳ زمینه پژوهشی تعریف شده است. البته تا تاریخ دوم دی ۱۳۹۸ تعداد ۶۷۰۰ استاد و ۲۰۶۲۳ دانشجوی تحصیلات تکمیلی در سامانه پایش آزاد ثبت‌نام کرده‌اند. همچنین تا این زمان ۱۳۱۵ زمینه پژوهشی توسط ۶۰۹ استاد به‌عنوان زمینه پژوهشی موردعلاقه آنها قرار گرفته است. در همین مدت‌زمان تعداد ۱۸۳ دانشجو نیز با مراجعه به سامانه موضوع پایان‌نامه خود را از این زمینه‌های پژوهشی انتخاب کرده‌اند. همچنین نهادها و سازمان‌های مختلفی تاکنون جهت پیوستن به سامانه پایش و بارگذاری نظام موضوعات و مسائل خود به این دانشگاه مراجعه کرده‌اند.
محمد علی‌اکبری، رئیس دبیرخانه پایش آزاد دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره طرح پایش آزاد در این دانشگاه می‌گوید: «در ابتدای این طرح در استان تهران به هر واحد دانشگاه آزاد اسلامی ماموریت اجرای یک برنامه علمی داده شد. این ماموریت‌ها براساس علاقه‌مندی، موقعیت جغرافیایی، تعداد دانشجو و عضو هیات‌علمی هر واحد در نظر گرفته شد. درنهایت با بازدیدها و جمع‌بندی اطلاعات برای هر واحد این برنامه‌های علمی به‌عنوان محور اصلی فعالیت پژوهشی واحدها مشخص شد. یکی از ویژگی‌های بارز واحدهای استان تهران این است که این استان دارای چندین واحد جامع و بسیار بزرگ است، درنتیجه به هر یک از آنها برنامه‌های علمی مستقل واگذار شد و برای سایر استان‌ها به هر استان یک یا چند برنامه داده شده است. به‌طور مثال در استان خوزستان به واحد امیدیه برنامه علمی نفت، به واحد ماهشهر برنامه‌های علمی پتروشیمی و به واحد اهواز برنامه علمی کشاورزی پس از سیل سپرده شده است و تمامی این واحدها ذیل واحد مرکز استان (اهواز) فعالیت می‌کنند. همچنین به واحد سمنان دو برنامه علمی در حوزه کویر و نیرو انتظامی سپرده شده است که زیرنظر دبیرخانه استانی برنامه علمی فعالیت خواهند داشت. ممکن است عده‌ای ایراد بگیرند این کار ایجاد محدودیت است اما باید بگوییم ایجاد محدودیت نمی‌کند؛ زیرا طرح پایش به‌صورت شبکه‌ای در حال اجراست و موقعیت جغرافیایی استاد و دانشجو حائزاهمیت نیست.
دانشجویان و اساتید در سامانه‌ای با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و در صورت رسیدن به توافق می‌توانند به ادامه فعالیت خود بپردازند. همچون گذشته که استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی می‌توانست پایان‌نامه دانشجو واحد تهران شمال را منوط به موافقت گروه واحد تهران مرکزی برعهده بگیرد، با این تفاوت که اکنون تمام فرآیند در سامانه انجام خواهد شد. در طرح پایش نیز به همین شکل است و دانشجوی هر واحد منوط به توافق گروه می‌تواند استاد واحد دیگری را برای پایان‌نامه خود برگزیند. بنابراین محدودیتی برای دانشجو به وجود نخواهد آمد.»
آموزش پزشکی/ ساماندهی و ارتقای کیفی و عدالت‌محور نظام آموزش علوم پزشکی
ساماندهی و ارتقای کیفی و عدالت‌محور نظام آموزش علوم پزشکی یکی از مهم‌ترین اصولی است که در دانشگاه آزاد اسلامی ارج نهاده می‌شود. این ساماندهی معمولا ابعاد مختلف پیدا می‌کند.
یکی از این ابعاد، تجمیع دانشکده‌ها و تشکیل بزرگ‌ترین دانشگاه علوم پزشکی کشور است. دانشگاه آزاد اسلامی با هدف کیفی‌سازی آموزش علوم پزشکی و ارتقای بهره‌وری با هم‌افزایی منابع انسانی، اداری، مالی و فیزیکی، دانشکده‌های علوم دندانپزشکی، علوم دارویی و علوم پزشکی را به‌عنوان دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران تجمیع کرده است که به واسطه آن، بخشی از اهداف اولیه از جمله تجمیع امکانات، استفاده بهینه از پتانسیل اعضای هیات‌علمی، فرصت‌ها و فضاهای آموزشی تحقق می‌یابد که باعث ایجاد بزرگ‌ترین دانشگاه علوم پزشکی با بیش از 22 هزار دانشجو در مقاطع مختلف شد.
از دیگر ابعاد ساماندهی و ارتقای کیفی و عدالت‌محور نظام آموزش علوم پزشکی می‌توان به تدوین سند آمایش علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی اشاره کرد. دانشگاه جهت توسعه ماموریت‌محور آموزش علوم پزشکی در سطح کشور با رویکرد اشتغالزایی و محرومیت‌زدایی، اقداماتی کلی را در دستور کار قرار داده و حتی رشته‌هایی را مانند رشته‌های بین‌رشته‌ای ایجاد کرده و به شناسایی چالش‌ها و فرصت‌های دانشگاه آزاد اسلامی در رشته‌های پزشکی و غیرپزشکی در هر منطقه مطابق با سند آمایشی وزارت بهداشت و سازمان برنامه پرداخته است. دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه علوم پزشکی برای دستیابی به این اهداف، سند آمایش علوم پزشکی را تدوین کرده که به‌نوعی نقشه‌راه توسعه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی به شمار می‌رود.
همچنین، دانشگاه آزاد اسلامی در راستای ساماندهی و ارتقای کیفی و عدالت‌محور نظام آموزش علوم پزشکی، ارتقای کیفیت و کمی خدمت‌رسانی در حوزه سلامت را در پیش گرفته به‌طوری که 30 درصد از مسئولیت آموزش علوم پزشکی کشور را برعهده گرفته است. دانشگاه آزاد اسلامی در بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های تخصصی و فوق‌تخصصی در کنار آموزش، خدمات سلامت را به جامعه ارائه می‌دهد. در اینجا برای ارتقای کمی و کیفی این خدمات، تیمی برای اعتبارسنجی و نظارت و پایش شاخص‌های کیفی در بیمارستان‌های تابعه، به‌ویژه در مورد استانداردهای ده‌گانه ملی خدمات پرستاری، تجزیه و تحلیل شکایات- تحلیل ریشه‌ای، تشکیل داده و اقدامات مهمی را هم انجام داده است. علاوه‌بر این، دانشگاه آزاد اسلامی به‌منظور توسعه کمی فضاهای درمانی و حوزه آموزش بالینی دانشجویان علوم پزشکی، با افزایش 98 هزار مترمربعی در فضای درمانی در دو سال اخیر، فضای درمانی و عرصه‌های بالینی تابعه را به 165 هزار متر مربع افزایش داده است و برنامه‌های توسعه کمی و کیفی را در آینده در دستور کار خود دارد.
آموزش/ بهبود شاخص نسبت دانشجو به استاد
نسبت تعداد اساتید یک مرکز آموزش عالی به تعداد دانشجو همیشه به‌عنوان یک شاخص ارزیابی دانشگاه‌ها به‌شمار می‌رود. این نسبت در استانداردهای بین‌المللی حدود یک به 20 عنوان می‌شود؛ یعنی به‌ازای هر 20دانشجو یک استاد وجود دارد. فضای آموزش‌عالی کشور در مجموع شرایط خوبی از حیث این شاخص ندارد و با توجه به آمارها و اذعان برخی کارشناسان دانشگاه‌های کشور همواره با کمبود اعضای هیات‌علمی مواجه هستند.
به گفته دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی برای این دانشگاه وضعیت یک به ۵۰ تعیین شده بود، اما در حال حاضر نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه آزاد اسلامی یک به ۴۳ است. ضمن اینکه در برخی رشته‌ها مثل کشاورزی و علوم پایه این نسبت به عدد یک به ۱۷ و ۱۵ نیز می‌رسد و بنابراین وضعیت استاد و دانشجو با توجه به شرایط هر رشته، متفاوت است. دانشگاه آزاد اسلامی همواره تلاش کرده با جذب نیروی موردنیاز هیات‌علمی ضمن بهبود شاخص نسبت استاد به دانشجو، زمینه افزایش کیفیت فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی را فراهم کند. از این رو و با هدف جذب اعضای هیات‌علمی جوان، متعهد و متخصص جهت رقم زدن تحولات کیفی در آموزش و تربیت دانشجویان و بهبود شاخص استاد به دانشجو و افزایش کیفیت تحصیلی به‌ویژه در دوره‌های تحصیلات تکمیلی، اولین فراخوان جذب اعضای هیات‌علمی در دوره جدید در سال 97 اعلام شد. پس از ارزیابی شرکت‌کنندگان این فراخوان، تاکنون مقدمات جذب حدود 400 نفر فراهم شده است.
طبیعی است که این امر سبب بهبود نسبی وضعیت شاخص نسبت دانشجو به استاد می‌شود. روند تغییرات نسبت جمعیت دانشجویی به جمعیت اعضای هیات‌علمی تمام‌وقت در 10سال اخیر رو به بهبود بوده، لیکن به‌دلیل سیاست‌های اتخاذشده طی سال‌های 92 و 93 مبنی‌بر افزایش بی‌رویه ظرفیت جذب دانشجو در دوره تحصیلات تکمیلی، این نسبت دچار نقصان شده است. برای مثال نسبت دانشجویان تحصیلات تکمیلی به اعضای هیات‌علمی (استادیار به بالا) که در سال 90 در حدود 20 بوده، در سال 91 به 22، سال 92 به 22، سال 93 به 30 و در سال 94 به 40 می‌رسد. در سال‌های اخیر با تعدیل ظرفیت‌ها این روند اصلاح شده و رو به بهبود است. با توجه به پرهیز از رویکرد تورمی دانشگاه درخصوص دوره‌های تحصیلات تکمیلی و نیز جذب اساتید جدید (فراخوان 97) این شاخص در سال جدید نیز بهبود یافته و نسبت دانشجویان تحصیلات تکمیلی به هیات‌علمی (استادیار به بالا) در سال گذشته به 24 رسیده است.
نگاهی کوتاه به افتخارات و امکانات ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی
ورزش دانشگاه در مسیر افتخار
نام دانشگاه آزاد اسلامی در مقوله ورزش با تیم‌های ورزشی‌اش در رشته‌های گوناگون شناخته می‌شود، تیم‌هایی که در دو سال اخیر با هدف‌گذاری دقیق‌تر و با برنامه منظم‌تری به کار خود ادامه داده و موفقیت‌های متعددی هم کسب کردند؛ شاهد مثال آن نایب‌قهرمانی تیم کشتی دانشگاه آزاد اسلامی در ششمین دوره مسابقات کشتی آزاد جام باشگاه‌های جهان بود که اواخر آذرماه در بجنورد برگزار شد. به گفته دکتر طهرانچی باشگاه‌های ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی در قالب باشگاه فرهنگی، علمی و ورزشی فعالیت دارند و اصل جدی ورزش هویت ملی، اسلامی و انقلابی آن است، ورزش نماد تحول، شجاعت و جوانمردی است و آنچه در دانشگاه آزاد اسلامی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، این است که تیم‌های ورزشی و ورزشکاران ما باید نماد فرهنگ، علم و اخلاق باشند. هم‌اکنون حدود 13 تیم در بخش آقایان و 13 تیم نیز در بخش بانوان با نام دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت دارند.
فعالیت ورزشکاران و تیم‌های ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی فقط محدود به لیگ‌های داخلی نبوده و نیست. مثلا در هجدهمین دوره بازی‌های آسیایی جاکارتا حدود ۶۰ درصد از ورزشکاران، سرپرستان و مربیان کاروان ورزشی جمهوری اسلامی در این رقابت‌ها که ۵۶ نفرشان مدال‌های مرتبط را کسب کردند، از خانواده دانشگاه آزاد اسلامی بودند.
همچنین دانشگاه آزاد اسلامی از ابتدای سال 97 تا پایان 6 ماهه نخست سال جاری، هفت اعزام برون مرزی و بین‌المللی به مسابقات مختلف جهانی و آسیایی در کشورهای اسلواکی، مالزی، چین، روسیه و چین‌تایپه و در رشته‌های سنگ‌نوردی، بسکتبال 3 در 3 بانوان، کاراته و تکواندو داشته که دانشجویان این دانشگاه موفق شدند در رشته سنگ‌نوردی دانشجویان جهان مدال برنز بخش سرعت را برای اولین بار در تاریخ مسابقات دانشجویی ایران کسب کنند.
در رشته ورزشی کاراته به یک مقام نایب‌قهرمانی دانشجویان تکواندوی آسیا دست یافتند و همچنین در رشته ورزشی تکواندو در مسابقات قهرمانی جهان در بخش مبارزه، قهرمان جهان و در بخش میکس(آقایان و بانوان) نایب‌قهرمان جهان شدند. تیم بسکتبال 3 در 3 بانوان دانشگاه آزاد اسلامی در رقابت‌های آسیایی دانشجویان توانست برای اولین بار در تاریخ مقام نایب‌قهرمانی و در رقابت‌های جهانی یورنیورسیاد دانشجویان در کشور چین برای اولین بار در تاریخ مقام سوم این دوره از مسابقات را کسب کنند.
به گفته مدیرکل تربیت‌بدنی دانشگاه آزاد اسلامی در مسابقات بین‌المللی دانشجویان سال آینده نیز در ۹ رشته بدمینتون، ووشو، تکواندو، شطرنج، وزنه‌برداری، صخره‌نوردی، دو رشته در قایقرانی و کشتی در دو بخش فرنگی و آزاد و فوتسال و... تیم اعزام خواهند کرد.
فعالیت‌های ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی به واسطه تشکیل شورای عالی ورزش و سیاستگذاری و راهبرد کلان حوزه امور ورزش برای تاثیرگذاری فرهنگی در حوزه ورزش عمومی، قهرمانی و حرفه‌ای شاکله بهتر و منظم‌تری پیدا کرده است. جریان‌سازی در این عرصه از طریق تقویت المپیادهای ورزشی و تدوین پیوست‌های فرهنگی برای آن صورت می‌گیرد. در همین راستا بیش از ۷۰رویداد ورزشی دانشجویی در سال جاری در دانشگاه آزاد اسلامی در رشته‌های گوناگون برگزار شده است. از سوی دیگر دانشگاه آزاد اسلامی تلاش کرده تا ارتباط هوشمندانه میان حوزه پزشکی و ورزش برقرار کند.
ارتباط میان حوزه مشاوره و ورزش و هدفمندسازی و سالم‌سازی ورزش بانوان نیز از دیگر رویکردهای ورزشی دانشگاه در ماه‌های گذشته بوده است. یکی دیگر از رویکردهای جدید دانشگاه آزاد در حوزه ورزش که برای نخستین بار اتفاق افتاده است، به موضوع درآمدزایی بر می‌گردد که میزان درآمد دانشگاه در سال 97 حدود پنج میلیارد از اماکن و تجهیزات ورزشی بوده است. دانشگاه آزاد اسلامی در حال حاضر 180 مجموعه سرپوشیده، 127 مجموعه روباز و 23 استخر در اختیار دارد که در مجموع حدودا شامل ۵۸۸۷۷۷ مترمربع فضای ورزشی می‌شود.
داوران و مربیان دانشگاه آزاد: مربیان :531 نفر / داوران: 231 نفر /جمع: ۷۶۲ نفر
تعداد دانشجویان تربیت بدنی دانشگاه آزاداسلامی: 51906 دانشجو
سرانه ورزشی هر ایرانی در کشور: 76 سانتی‌متر مربع
سرانه فضای ورزشی برای هر دانشجو: یک متر و 50 سانتی‌متر مربع
پژوهش/ طرح تدوین تعاون تجهیزات آزمایشگاهی و کارگاهی
یکی از مشکلاتی که در مدیریت بهینه تجهیزات در دانشگاه آزاد اسلامی بیش از هر چیز خودنمایی می‌کند، توزیع نامناسب تجهیزات آزمایشگاهی و کارگاهی در واحدها و پیچیدگی جابه‌جایی این تجهیزات موردنیاز بین واحدهاست. به این منظور برای رفع موانع موجود و هم‌افزایی و استفاده بیشتر از ظرفیت‌های موجود، آیین‌نامه تعاون تجهیزات آزمایشگاه و کارگاهی ابلاغ شد و مورد اجرا قرار گرفت. تلاش برای تسریع و تسهیل فرآیندهای جابه‌جایی تجهیزات آزمایشگاهی و کارگاهی هماهنگ با نیازهای موجود در نقاط مختلف کشور از اهداف این طرح محسوب می‌شود.
هدفمندی و مساله‌محوری فعالیت‌های مراکز و گروه‌های تحقیقاتی
برای بالا بردن بهره‌وری در تمام بخش‌های دانشگاه آزاد اسلامی که پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی را دربرمی‌گیرد و نیز به حرکت درآوردن ظرفیت‌های بالقوه دانشگاهی، به یک برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح و ارزیابی و نظارت خوب نیاز است که در این راستا، رویکردهای جدید دانشگاه و حرکت در مسیر دانشگاه مساله‌محور در قالب یک شیوه‌نامه برای واحدهای پژوهشی دانشگاه ابلاغ شده است. رویکردهای جدید دانشگاه آزاد اسلامی در زمینه اولویت‌های علم بومی و علم دینی، مواردی را دربر می‌گیرد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به هدایت فعالیت‌های پژوهشی در راستای اولویت‌های کشور، انجام طرح‌های پژوهشی کلان و میان‌رشته‌ای جهت رفع نیازهای کشور، ساماندهی واحدهای پژهشی در زمینه‌های تخصصی، تشویق اعضای هیات‌علمی برای مشارکت و همکاری در واحدهای پژوهشی و نیز درآمدزایی به‌واسطه پژوهش‌های کاربردی در راستای نظام موضوعی اشاره کرد.
دستورالعمل پرداخت حق مدیریت مراکز خدمات آزمایشگاهی مبتنی‌بر عملکرد
جهت ساماندهی پرداخت‌ها و حق مدیریت‌های مبتنی‌بر عملکرد و بازدهی و نیز بهبود عملکرد مراکز خدمات آزمایشگاهی و زیرمجموعه‌های آن شامل آزمایشگاه‌های واحدهای پژوهشی و نیز دسترسی به اهداف تاسیس این مراکز، یک شیوه‌نامه ارزیابی و رتبه‌بندی مراکز خدمات آزمایشگاهی و تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی اجرایی شده است.
برنامه جامع برگزاری دوره‌های تخصصی آزمایشگاهی و کارگاهی
معمولا وقتی خدمات آزمایشگاهی و کارگاهی در اختیار دانشجویان، استادان، کارشناسان و صنایع کشور قرار می‌گیرد، در کنار آن باید از کارشناسان توانمند و کاربلد هم در این امر استفاده شود. به همین دلیل، یک دستورالعمل اجرایی برای برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی کوتاه‌مدت آزمایشگاهی و کارگاهی برای توانمندسازی و ارتقای توان تخصصی نیروهای انسانی در بخش پژوهشی و آزمایشگاه‌ها ابلاغ شده و مورد اجرا قرار گرفته است.
برنامه جامع بازاریابی شبکه آزمایشگاهی دانشگاه
همواره به‌دنبال ساماندهی ظرفیت‌های آزمایشگاهی و کارگاهی در دانشگاه آزاد اسلامی، خدمات تخصصی بیشتر ارائه می‌شود و علاوه‌بر آن، درآمدزایی و مشارکت در طرح‌های بومی و ملی نیز رخ می‌دهد که مستلزم پیاده‌سازی یک برنامه بازاریابی دقیق است. به همین جهت، برنامه‌ریزی شبکه‌های آزمایشگاهی و کارگاهی با رویکرد مشارکت بیشتر استادان و کارشناسان دانشگاهی آماده شد و در اختیار استان‌ها قرار گرفت. از مهم‌ترین رویکردهای برنامه بازاریابی شبکه آزمایشگاهی می‌توان به تمرکز روی درآمدزایی و بازاریابی فعال اشاره کرد که با عنایت به نیازهایی صورت می‌گیرد که در نقاط مختلف کشور وجود دارد.
طرح تعاون تجهیزات آزمایشگاهی و کارگاهی
دکتر بابک نگاهداری، معاون دانشگاه و رئیس پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی و مسئول باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی به‌تازگی سومین گزارش عملکرد فصلی خود را در بخش پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی ارائه کرده است. او در ابتدا به اجرایی شدن نشست‌های راهبردی پژوهشی منطقه‌ای اشاره کرد و گفت: «به‌منظور راهبری صحیح امور پژوهشی استان‌ها و گسترش تعامل با واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی، نشست‌های راهبری پزوهشی منطقه‌ای برنامه‌ریزی و به مرور زمان برگزار شد. در این راستا، سه سلسله نشست در مناطق مختلف دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شده که نتایج مثبتی به همراه داشته است.»
حرکت رو به جلو
در گزارشی که دکتر نگاهداری ارائه داده، برنامه راهبری عملیاتی نظامی پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی روندی رو به جلو دارد. برنامه‌ریزی پژوهشی یکی از الزامات اولیه به‌شمار می‌رود. برای یک برنامه‌ریزی صحیح، ابتدا باید هدف مشخصی را در نظر گرفت و سپس قابلیت‌ها و توانمندی‌ها را درجهت دستیابی به اهداف موردنظر هدایت کرد. از این‌رو، برنامه راهبردی عملیاتی نظام پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی افق 1404 در پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی، به‌منظور دستیابی به یک نظام دقیق، قابل‌ردیابی و عملیاتی در حوزه فعالیت‌های پژوهشی، برنامه‌ریزی شده است. هدف این برنامه‌ریزی، تقویت قابلیت پاسخگویی نظام پژوهشی به نیازهای تحقیقاتی ملی و محلی، توسعه کمی و کیفی فعالیت‌ها و دستاوردهای پژوهشی، افزایش درآمدها و منافع دانشگاه از فعالیت‌های پژوهشی، افزایش پژوهش‌های هدفمند و نیز کاهش پژوهش‌های بدون تقاضا یا بدون کاربست، افزایش فعالیت‌ها و قابلیت‌های بین‌المللی نظام پژوهشی دانشگاه و توسعه متوازن شبکه‌های آزمایشگاهی و تحقیقاتی است.
اولویت فعالیت‌های پژوهشی
دانشگاه آزاد اسلامی در رویکرد جدید خود یعنی امر پژوهش و توسعه فعالیت‌های پژوهشی مساله‌محور، تعیین مرجعی برای سیاستگذاری و هدایت فعالیت‌های پژوهشی در بخش‌های مختلف دانشگاه را الزامی دانسته تا علاوه‌بر برقراری ارتباط موثر بین بخش‌های مختلف در حوزه پژوهشی، مأموریت‌ها در این زمینه منطبق با سیاست‌های کلان دانشگاه انجام می‌شود. نظام‌مند کردن پژوهش در قالب پژوهش‌های تحصیلات تکمیلی، پژوهش‌هایی که در ارتقای جایگاه دانشگاه در نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی انجام می‌شود و پژوهش‌های کاربردی و مساله‌محور با هدف حل مساله و رفع نیازهای کشور ازجمله محورهایی است که در دستور کار کمیسیون‌های تخصصی شورای عالی پژوهشی قرار دارد.
جایگزینی ماموریت مطالعاتی به‌جای فرصت مطالعاتی
در راستای نیازمحور کردن فرصت‌های مطالعاتی اساتید، تحول هدفمند فرصت‌های مطالعاتی با توجه به نیازها و اولویت‌های کشور در دستور کار قرار گرفته و به سمت ماموریت‌های مطالعاتی در دانشگاه‌ها، مراکز علمی، جامعه و صنعت هدایت شده است. در رویکرد جدید ماموریت‌های مطالعاتی به خارج از کشور براساس اولویت‌ها و نیازهای کشور به‌ویژه در چارچوب چالش‌های برنامه علمی پایش دانشگاه آزاد اسلامی مدنظر است. از سوی دیگر در آیین‌نامه جدید، ماموریت مطالعاتی به صنایع داخل کشور نیز تعبیه شده است که امکان حضور بیشتر اساتید در صنایع و آشنایی بیشتر با مسائل آنها و ارائه راه‌حل‌های علمی و فناورانه برای حل مشکلات صنایع را سبب می‌شود، که این موضوع براساس راهبردهای 13 نظام آموزشی و 4 نظام مدیریتی سند دانشگاه اسلامی است.
نگاهی به نتایج تشکیل معاونت مستقل فناوری و نوآوری
سراهای نوآوری مسیر اشتغال دانش‌بنیان
رویکرد جدید دانشگاه آزاد اسلامی در سال‌های اخیر کاربردی کردن آموزش و پژوهش بود که در دوران مدیریت فعلی تاکید جدی بر آن شده و گام‌های مثبتی نیز در راستای تحقق آن برداشته شده است. «سراهای نوآوری» یکی از گام‌های اساسی مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی برای تبدیل واحدهای مختلف این دانشگاه به دانشگاهی کاربردی است؛ موضوعی که در ابتدای سال دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی هم در دیدار با رئیس و اعضای هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان اصفهان به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «این سراها ترکیبی از محیط جدید تخصصی بازار و تیمچه‌های قدیمی است که فضایی برای تعامل بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان ایجاد کرده و ارتباط منسجمی را بین این دو برقرار می‌کند. آمادگی داریم در همه شهر‌ها مراکز R&D را به دانشگاه ببریم، چراکه هرچه آموزش ما به اشتغال نزدیک‌تر شود، دانشجوپذیری ما بیشتر می‌شود.»
از همان زمان بود که مسئولان مختلف دانشگاه آزاد اسلامی از هر فرصتی برای تبیین چگونگی ایجاد و همچنین کارکرد این سراها استفاده کردند، به‌طوری‌که در کمتر از یک ماه محمد نگاهداری، سرپرست وقت معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه درباره سراها می‌گوید: «سراهای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی شامل زیرساخت‌های فناوری و نوآوری، پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد، مراکز TTO، شتابدهی، کسب‌وکار، ثبت اختراع و مراکز خدمات فناوری هستند و قرار به ایجاد متمرکز آنها در واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی است.» پس از او نیز روح‌الله دهقانی فیروزآبادی معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی در دیدار با اعضای هیات‌رئیسه واحد ملایر با فعالان، صاحبان صنایع و اعضای هیات‌مدیره بازار مبل منبت ملایر، عنوان می‌کند: «دانشگاه آزاد اسلامی می‌خواهد همان‌طور که تولیدکنندگان مبل براساس نیاز بازار، مبل می‌سازند، دانشگاه هم نیاز جامعه و این صنعت را شناسایی کند تا متناسب با آن در واحد ملایر و سرای نوآوری آزاد، دانشجو تربیت کند.» در ابتدای پاییز نیز دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خبر راه‌اندازی 40 سرای تخصصی نوآوری در واحدهای مختلف این دانشگاه را در سراسر کشور رسانه‌ای کرد. اهمیت این سرا آنجا بود که قرار شد این واحدهای درون‌دانشگاهی بخشی از فضای واحدهای دانشگاهی را به محیطی تخصصی و جدید برای برقراری ارتباط بین مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان تبدیل کنند؛ یعنی همان حلقه مفقوده‌ای که حالا دیگر به یکی از آفت‌های آموزش‌عالی کشور طی سال‌های اخیر تبدیل شده بود. این‌بار اما مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی تصمیم به درمان این آفت گرفتند.
پس از این راه‌اندازی‌های مختلف در کشور دکتر طهرانچی 9 دی‌ماه آیین‌نامه جامع بازار فناوری و سرای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی را ابلاغ کرد. او در این بخشنامه تاکید می‌کند: «با عنایت به نام‌گذاری سال 1398 به نام سال «رونق تولید» از سوی مقام معظم رهبری و همچنین ظرفیت‌های عظیم انسانی، علمی و زیربنایی دانشگاه آزاد اسلامی در جهت تقویت تولید ملی در حوزه دانش‌بنیان در سراسر کشور متناسب با ظرفیت‌های منطقه‌ای، آیین‌نامه جامع بازار فناوری و سرای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی در 32 ماده و 19 تبصره با پیوست دستورالعمل مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان ابلاغ می‌شود. تمام مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی با تلاش و عزم جهادی برای حمایت از طرح‌های دانش‌بنیان براساس راهبرد شماره1 فصل هفتم از نظام پژوهش و فناوری سند دانشگاه اسلامی تا رسیدن به مرحله تجاری‌سازی و ارتقای تولید ملی از تمامی توانمندی موجود بهره گیرند.»
این آیین‌نامه در 59 صفحه تدوین شد و در اختیار تمامی واحدها و مراکز قرار گرفت. همچنین در این آیین‌نامه مواردی ازجمله تعاریف و اختصارات، دستورالعمل مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی، اهداف، وظایف، شکل حقوقی، ارکان، وظایف و اختیارات شورای سیاستگذاری، فناوری و نوآوری دانشگاه، شورای مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان، معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه، وظایف و اختیارات شورای مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان، پارک علم‌وفناوری دانشگاه، صندوق سرمایهگذاری خطرپذیر، ساختار سازمانی سرای نوآوری و... عنوان شده‌اند که دیگر تمام جاده‌های این مسیر را هموار خواهد کرد.»
هفته گذشته نیز نخستین جلسه شورای مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی با حضور روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی و سایر اعضا برگزار شد. دهقانی‌فیروزآبادی با اشاره به ابلاغ آیین‌نامه جامع بازار فناوری و سرای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید: «این آیین‌نامه دارای ظرفیت‌های بسیاری است و برای نخستین بار ساختاری شبه‌مرکز در حوزه فناوری ایجاد کرده که این مرکز می‌تواند کاملا مستقل و زیر نظر دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت کند. باید در زمینه اعطای مجوز به سراهای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی رعایت تمامی قوانین را در نظر بگیریم تا سراهایی مجوز بگیرند که عملکرد درستی در زمینه فعالیت‌های دانش‌بنیان دانشگاه داشته باشند.» در حال حاضر 14 سرای نوآوری در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی مورد تایید قرار گرفته است که برخی از آنها شامل سرای نوآوری صنایع فلزی و ماشین‌سازی واحد خمینی‌شهر، سرای نوآوری کشت و تجاری‌سازی گیاهان زینتی واحد گرگان، سرای نوآوری مبل و منبت واحد ملایر، سرای نوآوری گیاهان صنعتی واحد علی‌آبادکتول، سرای نوآوری و فناوری‌های آموزشی واحد تهران غرب، سرای نوآوری طراحی و تولید پوشاک و اتوماسیون صنعتی واحد یزد، سرای نوآوری فرش ماشینی واحد کاشان، سرای نوآوری تاسیسات نفت، گاز و پتروشیمی واحد بوشهر، سرای نوآوری صنعت ساخت طلا و جواهرات واحد نجف‌آباد، سرای نوآوری بذرهای گلخانه‌ای واحد مبارکه ـ شهرمجلسی و سرای نوآوری گیاهان دارویی و سرای نوآوری فناوری اطلاعات واحد خوراسگان است. در ادامه سه نمونه سرای نوآوری معرفی شده است.
تشکیل معاونت مستقل فناوری و نوآوری
دانشگاه آزاد اسلامی به دلیل دارا بودن یک پارک علم و فناوری، 134 مرکز رشد، 626 هسته فناور، 459 واحد فناور، 76 شرکت دانش‌بنیان، تولید 1251 محصول دانش‌بنیان، حدود 11000 نخبه، تعداد 1951 اختراع و گستردگی این دانشگاه در سطح شهرهای مختلف کشور و امکان پیوند مستقیم آن با صنایع بومی هر شهر، می‌تواند در صورت برنامه‌ریزی هدفمند نقش خود را به‌عنوان بازیگری تاثیرگذار در زیست‌بوم فناوری و نوآوری که مهم‌ترین بستر ایجاد و توسعه اشتغال دانش‌بنیان در کشور است، به خوبی ایفا کند. در این راستا و با توجه به رویکرد تحولی دانشگاه آزاد اسلامی که ویژگی‌های دانشگاه کارآفرین، دانشگاه حل مساله و با مسئولیت اجتماعی را دربر می‌گیرد، تشکیل معاونت مستقل فناوری و نوآوری در دانشگاه آزاد اسلامی اولین اقدام تحولی دانشگاه از ابتدای سال 1398 بود.
بزرگ‌ترین سرای نوآوری کشور در واحد اراک
عباسعلی حیدری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک شهریورماه امسال در گفت‌وگو با «فرهیختگان»، با بیان اینکه در این واحد مرکز رشد بیوسیستم مستقر است، می‌گوید: «قرار است مرکز رشد بیوسیستم فعلی را در این مجتمع گسترش دهیم و همچنین استقرار مرکز رشد سلامت و فناوری اطلاعات و حمایت از هسته‌های مرتبط را در برنامه داریم؛ البته قرار به استقرار مراکز شتابدهی بیوسیستم و فناوری اطلاعات نیز خواهد بود.» به گفته او، امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بسیاری در این واحد به‌منظور ایجاد این سرا وجود دارد، ولی در گام اول برای تجهیز این سرا به حمایت‌های مالی نیاز بود که بعد از اعلام حمایت معاونت علمی ریاست‌جمهوری دیگر مشکلی از این بابت وجود ندارد و به‌زودی بزرگ‌ترین سرای کشور در این واحد افتتاح خواهد شد.» حیدری درباره نحوه فعالیت این سرا این‌طور توضیح می‌دهد: «درحال تنظیم آیین‌نامه‌ای هستیم که نحوه فعالیت سراها و توزیع محل را در سرای نوآوری واحد اراک داشته باشد و این فضا اختصاصا برای هیات‌علمی و دانشجو نیست و حتی اگر از بخش خصوصی نیز ایده‌ای داشته باشیم، قطعا می‌تواند در این سرای نوآوری فعالیت کند و این‌گونه نیست که بگوییم این سراها تنها مختص جامعه دانشگاهی خواهد بود و افراد غیر از دانشگاه در آن جایی نخواهند داشت. مدرسه کسب‌وکار، مدرسه‌عالی مهارتی ورزش، فناوری‌های هوشمند و... نیز از دیگر برنامه‌های ما برای این مجتمع است. پردیس پارک علم و فناوری هم از دیگر برنامه‌های ما به‌شمار می‌رود؛ البته یک‌سری مراکز تحقیقاتی نیز داریم که برای تعدادی از آنها مجوز گرفته‌ایم و مابقی را هم در دستور کار داریم. به‌طور مثال مجوز مرکز تحقیقاتی علوم گیاهی کاربردی را از سازمان مرکزی گرفته‌ایم که قرار است در همان مجتمع مستقر شود.»
اصلاح نژاد اسب ترکمن در سرای نوآوری واحد علی‌آبادکتول
شاید یکی از جالب‌ترین سراهایی که تا امروز در دانشگاه آزاد اسلامی راه‌اندازی شده، سرای نوآوری عملکرد اسب اصیل ترکمن با بودجه یک میلیارد تومانی در واحد علی‌آبادکتول است؛ واحدی که تا الان دو سرای نوآوری در آن راه‌اندازی شده و سرای دوم نیز در حوزه گیاهان صنعتی است که در مراحل پایانی افتتاح قرار دارد. این سرا بیش از 60 اسب ترکمن دارد و جزء چهار سرای ابتدایی دانشگاه آزاد اسلامی به شمار می‌رود. این سرا با حضور دامپزشکان، اساتید ژنتیک و متخصصان اسب به فعالیت می‌پردازد و هدف اصلی آن اصلاح نژاد اسب ترکمن است؛ هدفی که می‌خواهد نسلی از اسب‌ها را پرورش دهد که جزء اسب‌های دونده معروف دنیا شوند. البته مسئولان این واحد دانشگاهی در نظر دارند در گام دوم فعالیت‌های این سرا، بیمارستان تخصصی طب اسب را نیز ایجاد کنند تا بانک ژن اسب ترکمن را برای نسل‌های آتی حفظ کنند. روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در مراسم افتتاحیه این سرا که شهریورماه 98 برگزار شد، این‌طور گفته بود: «در سیاست جدید حوزه معاونت فناوری دانشگاه آزاد اسلامی، ابتدا ویژگی‌های شاخص هر منطقه شناسایی و برمبنای توانمندی‌های علمی و پژوهشی موجود در آن منطقه، حوزه فناوری و کارآفرینی در آن توسعه می‌یابد که این خود عامل اصلی توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در آن منطقه خواهد بود.»
تبدیل دانشکده فنی و مهندسی واحد رفسنجان به سرای نوآوری
واحد رفسنجان اولین واحدی است که دانشکده فنی و مهندسی آن به‌طور کامل به سرای نوآوری و فناوری تبدیل شده و در گام بعد کل واحد به دانشگاه فناور درخواهد آمد. علیمرادی، رئیس این واحد دانشگاهی درباره این سرا این‌طور توضیح می‌دهد: «در نظر داریم بعد از تکمیل سرای نوآوری بحث تولید پایه‌های درختان میوه‌ای مانند آلو، گیلاس، گلابی و... را در مرکز کشت بافت واحد دنبال کنیم و از آنجاکه استان کرمان، جزء مناطق گرم و خشک محسوب می‌شود، یکی از اصلی‌ترین برنامه‌هایمان در مرکز تحقیقاتی تکثیر پایه‌های درخت خرما و همچنین تکثیر ژنوتیپ‌های مقاوم به شوری و خشکی پسته است.» به گفته او، بخش سخت‌افزاری گلخانه مانند ساختمان و همچنین نصب تجهیزات آن مراحل پایانی را طی می‌کند و در آینده بسیار نزدیک کار کشت در آن را شروع خواهیم کرد. قطعا با قرار گرفتن این بخش دانشگاه در مدار تولید، درآمدهای غیرشهریه‌ای دانشگاه نیز افزایش پیدا می‌کند. از سوی دیگر قطعا ایجاد آزمایشگاه کشت و بافت یا راه‌اندازی گلخانه برای دانشجویانی که قرار است در آن به فعالیت بپردازند، جزء جاذبه محسوب خواهد شد، چراکه با این کار آنها دیگر صرفا به گرفتن یک مدرک دانشگاهی اکتفا نمی‌کنند و می‌توانند در کنار دروس تئوری، کار عملی را نیز انجام دهند؛ مساله‌ای که تا امروز جزء حلقه‌های مفقوده مراکز دانشگاهی کشور محسوب می‌شد، اما امروزه به این سمت در حال حرکت هستیم.»
آزمون دکتری/ حرکت به سمت عدالت آموزشی با برگزاری متمرکز آزمون دکتری
یکی از مهم‌ترین تدابیر اندیشیده شده به منظور پذیرش بهینه دانشجویان مقطع دکتری در سال تحصیلی 98، برگزاری متمرکز مصاحبه‌های داوطلبان بود که این امر با هدف عدالت در گزینش علمی، صرفه‌جویی در هزینه‌های برگزاری آزمون و کاهش هزینه‌های تحمیلی به داوطلبان صورت گرفت؛ مساله‌ای که از زوایای مختلف قابل‌تحلیل و بررسی است.
دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در بازه مرحله مصاحبه داوطلبان دکتری در گفت‌وگویی با «فرهیختگان» درباره اهداف این مدل برگزاری گفته بود: «برگزاری یک مصاحبه عادلانه را همه داوطلبان انتظار دارند. در دانشگاه آزاد اسلامی برای ما بسیار مهم بود که در این آزمون یک امتحان عادلانه و یکپارچه و یک ارزیابی منصفانه دقیق علمی داشته باشیم.» او ادامه داد: «در دو سال گذشته یک‌بار در سطح منطقه‌ای و یک بار نیز در سطح استانی این آزمون انجام شد، ارزیابی‌ای که برای این دو سال داشتیم این بود که برای اینکه یک امتحان دقیق علمی داشته باشد باید آن را به صورت یکپارچه کشوری برگزار کنیم.»
دکتر طهرانچی در تکمیل توضیحات خود افزود: «اساتید برجسته از دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه‌های طراز اول کشور را به‌عنوان هیات‌داوران انتخاب کردیم و چیزی حدود دو هفته در این واحد امتحانات برگزار خواهد شد. البته داوران جدا از مسائل عمومی داوطلبان، یک بررسی تخصصی نیز برای هر داوطلب خواهند داشت.» او در پاسخ به متمرکز برگزارشدن این آزمون نیز گفت: «وقتی یک داوطلب در یک سطح و توسط اساتید برجسته مورد ارزیابی متمرکز قرار می‌گیرد، به او اجازه داده می‌شود که با یک انتخاب و نمره، در محل‌های موردعلاقه خود شرکت کند؛ یعنی با دادن یک نمره داوطلب می‌تواند به آن تکیه کند و مشکلات نمرات سلیقه‌ای نیز به وجود نخواهد آمد. در سال گذشته و در برخی مراکز، میزان انحراف نمره بالا بود و این موضوع داوطلب را با مشکلاتی روبه‌رو می‌کرد. ما سعی کردیم با همین تصمیم‌گیری، مشکل 50درصد داوطلبان دکتری را حل کنیم، یعنی الان اگر ظرفیت دانشگاه‌های دولتی را 10هزار نفر فرض کنیم و 10هزار نفر نیز در دانشگاه آزاد اسلامی جذب شوند، 50 درصد مشکل داوطلبان دوره دکتری حل خواهد شد.»
البته این موضوع با استقبال داوطلبان نیز همراه شده بود، «فرهیختگان» در شماره 2821 خود، در گفت‌وگویی با چند نفر از داوطلبان این آزمون، نظر آنها را درباره متمرکز برگزار شدن آزمون دکتری جویا شده بود. در آن مصاحبه داوطلب رشته روانشناسی بالینی گفته بود: «در سال‌های گذشته داوطلبان واحدهای مختلفی را انتخاب می‌کردند و گاهی رتبه‌ها آنقدر خوب بود که حتی از 10 استان برای مصاحبه دعوت می‌شدند که این موضوع وقت زیادی از آنها می‌گرفت. شاید قبلا آرامشی بین برخی شرکت‌کنندگان به دلیل آشنایی با استادان و محیط وجود داشت، اما این نگرش هم بود که هر واحدی دانشجویان خود را به صورت رندوم انتخاب می‌کند. حالا با متمرکزشدن، از آنجا که برای همه افراد به صورت یکسان برگزار شد، آزمون مصاحبه عدالت‌محورتر می‌شود. البته چون سال اول است که به صورت متمرکز برگزار می‌شود، شاید نوع گزینش، سوال‌ها، چیدمان و گروه‌بندی تا حدی برای داوطلبان ناشناخته باشد اما درکل منصفانه‌تر است.»
یکی‌دیگر از مصاحبه‌شونده‌ها نیز گفته بود: «امسال دیگر دانشجویان و استادان همدیگر را نمی‌شناسند، بنابراین سنجش علمی به عدالت آموزشی نزدیک‌تر شده است. برگزاری آزمون مصاحبه دکتری در تهران امتیاز بزرگی برای شرکت‌کنندگان محسوب می‌شود و از تعداد سفرهای آنها در استان‌های مختلف کاسته است که همین موضوع علاوه‌بر مسیر طولانی میان چند استان، بار مالی و هزینه‌های آنها را نیز کمتر می‌کرد و در زمان هم برای آنها صرفه‌جویی می‌شد.»
اساتید و اعضای هیات‌علمی نیز یکی‌دیگر از طیف‌هایی بودند که نسبت به متمرکز برگزارشدن این آزمون اعلام رضایت می‌کردند، «فرهیختگان» در شماره 2815 خود در گفت‌وگویی با 10 استاد حاضر در جلسات مصاحبه دکتری این مساله را به بحث و نظر گذاشت. غلامی‌جمکرانی عضو هیات‌علمی رشته حسابداری واحد قم در آن مصاحبه درباره مزایای متمرکز بودن آزمون گفته بود: «یکی از مهم‌ترین مزیت‌ها، رعایت یکنواختی در انجام مصاحبه‌هاست. یعنی از زمانی که گروه‌های مصاحبه‌کننده مشخص و در یک محل متمرکز شدند نوعی یکنواختی در مصاحبه‌ها به وجود آمد. در تجربه‌های قبلی یعنی زمانی که مصاحبه‌ها به صورت استانی یا همان غیرمتمرکز برگزار می‌شد، در مراکز استان‌ها نوعی اعمال‌سلیقه وجود داشت که در شیوه متمرکز از این موضوع جلوگیری شد. همچنین از تعداد سفرهایی که دانشجویان باید در استان‌های مختلف انجام می‌دادند، کاسته شد. این موضوع باعث شد هم بار هزینه‌های مالی آنها کم شود و هم از تعداد روزهایی که قرار بود در سفر باشند، کاسته شد.»
حیدر محمدزاده، دانشیار و عضو هیات‌علمی رشته حسابداری واحد مرند می‌گوید: «قطعا متمرکزبودن بهتر است؛ در سنوات قبل در استان‌ها سلایق شخصی اعمال می‌شد و دانشجویان اذیت می‌شدند. همچنین گاهی یک دانشجو از سوی چهار استان دعوت به مصاحبه می‌شد که این موضوع هم بار مالی برای آنها به دنبال داشت و هم رفت و آمد بین استان‌ها کاسته می‌شد. همچنین وقتی دانشجویان از سوی چهار استان دعوت به مصاحبه می‌شدند، درنهایت نمرات هر استان نیز فرق می‌کرد که این موضوع سبب شد گزینش برای مرکز سنجش و پذیرش سخت‌تر شود. اما حالا وحدت‌رویه وجود دارد. به‌طور مثال الان در رشته حسابداری پنج تیم پنج‌نفره هستیم و قبل از اینکه تیم‌ها را تفکیک کنیم با مدیرگروه جلسه‌ای برگزار شد که به وحدت‌رویه رسیدیم تا سوالات در چه حدی باشد.»
نداشتن مهارت کافی؛ دغدغه‌ای که تاریخ مصرفش تمام شد!
در مسیر مهارت‌آموزی
نداشتن مهارت لازم یکی از معضلات این روزهای دنیا و بالطبع کشورمان محسوب می‌شود، معضلی که باعث شده بسیاری از دانشجویان ما نتوانند به سرعت جذب بازار کار شوند و از طرف دیگر صاحبان مشاغل را هم با مشکلاتی روبه‌رو کرده است. مساله‌ای که دانشگاه آزاد اسلامی برای رفع آن پای کار آمده و با راه‌اندازی مدارس مهارتی شامل مدارس مهارتی و مدارس عالی مهارتی درصدد رفع آنها برآمده است. مدارسی که نه‌تنها طیف دانشجو و صاحبان مشاغل را در بر می‌گیرد و آموزش مهارت‌های لازم مرتبط با رشته و شغل‌ها را سرلوحه کار خود دارد، بلکه در یک گام عقب‌تر، افزایش توانمندی‌ها و مهارت‌های لازم قشر دانش‌آموز را هم را در مدارس سماء دنبال می‌کند تا بتواند با ایجاد یک زنجیره از قشرهای مختلف جامعه، در آینده یکی از اصلی‌ترین موانع ورود افراد به بازار کار را برطرف کند.در اصل مدارس مهارتی یکی از اقدامات دانشگاه آزاد اسلامی در دوران مدیریت جدید است که به شکل ویژه‌ای در مدت کوتاه دنبال شده و به جرات می‌توان ادعا کرد که تا همین امروز نیز تا حدودی به بار نشسته است و قطعا در آینده نزدیک مدارس جدید در اکثر استان‌ها آن هم متناسب با نیاز آن استان راه‌اندازی خواهد شد. مدارسی که به‌رغم اسم‌شان، هدف اصلی‌اش آموزش مهارت‌های لازم به افراد در راستای توانمندسازی بیشتر آنها برای حضور فعال و اثرگذار در بازار کار است. به عبارت دیگر برای دست‌اندرکاران این مدارس فرقی نمی‌کند فردی که می‌خواهد در دوره‌های مهارتی این مدارس شرکت کند، دانشجو است یا یکی از صاحبان صنعت، چراکه هرکدام از این دو قشر می‌توانند در مدارسی که مرتبط با رشته و حوزه کاری افراد است، ثبت‌نام کرده و براساس روند کاری این مدارس به کسب مهارت‌های لازم بپردازند.سعید آزادیان، معاون فنی و حرفه‌ای مهارتی و کاربنیان سازمان سما به‌عنوان عالی‌ترین مسئول در حوزه این مدارس، درباره چرایی راه‌اندازی این مدارس به «فرهیختگان» این‌طور می‌گوید: «تاسیس مدارس عالی مهارتی را هم می‌توان در راستای اجرای راهبرد نظام پژوهش و فناوری سند دانشگاه اسلامی و هم در راستای راهبرد نظام آموزشی این سند مبنی‌بر «ایجاد و اصلاح رشته‌های تحصیلی کاربردی و متناسب با نیازهای جامعه اسلامی و بومی‌سازی آنها و تقویت بُعد کارآفرینی و افزایش اشتغال مولد و پایدار» در نظر گرفت.»
هر چند ظرف یک سال گذشته مدارس عالی مهارتی چون حقوق و حسابداری در تهران، کفش و چرم در تبریز و هتلداری در کیش راه‌اندازی شده است و در آینده نزدیک نیز مدارس رباتیک، بورس، میراث اسلامی، بازی‌سازی رایانه‌ای، کسب‌وکار و... در قزوین، زنجان، مشهد و... دایر خواهد شد و از طرفی نیز راه‌اندازی مجازی کلاس‌های مهارت‌آموزی دراستان‌های محروم از دیگر سیاست‌های دانشگاه آزاد اسلامی است، سیاستی که البته درنهایت به تاسیس مدارس عالی مهارتی در این نقاط از کشور منجر خواهد شد، اما در حال حاضر بنای مسئولان این حوزه آن است که با استفاده از ظرفیت فضای مجازی واحدهای مختلف و همچنین بهره‌گیری از اساتید توانمند در حوزه‌های مختلف، چراغ مهارت‌آموزی دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف را در این استان‌ها روشن کنند.قطعا سیاستگذاری درست برای انتخاب اولویت کاری مدارس عالی مهارتی یکی از اصلی‌ترین مولفه‌ها در ایجاد این مدارس است، مساله‌ای که طبق گفته آزادیان براساس نیاز بازار کار هر استان دنبال می‌شود. او می‌گوید: «نه‌تنها مدارسی که تا الان ایجاد شده بلکه در آینده نیز راه‌اندازی این مدارس با درنظر گرفتن نیاز بازار کار دنبال خواهد شد؛ چراکه افزایش مهارت‌های فردی به‌منظور تسهیل روند ورود نیرو به بازار کار است و طبیعی است که این مهم را در ایجاد مدارس عالی مهارتی مدنظر قرار دهیم.»
یکی دیگر از مولفه‌های مهم درباره مدارس عالی مهارتی نحوه جذب در آنها است؛ مدارسی که نه‌تنها قرار نیست جای دانشگاه را بگیرند، بلکه می‌خواهند به‌عنوان مکمل در کنار مراکز آموزشی حضور داشته و بعد فنی و مهارتی فارغ‌التحصیلان و دانشجویان را تکمیل کنند. از این رو معاون فنی و حرفه‌ای مهارتی و کاربنیان سازمان سما معتقد است: «برای ورود به مدارس عالی مهارتی، برخلاف مدارس دیگر فرد متقاضی باید از سطح تعریف‌شده‌ای از دانش تخصصی برخوردار بوده تا بتواند با ورود به این مدارس، مهارت‌های خود را افزایش دهد. به‌طور مثال اگر فردی می‌خواهد در مدرسه عالی حقوق به کسب مهارت بپردازد، حتما باید دارای مدرک تخصصی حقوق از دانشگاه باشد یا در مقابل اگر کسی می‌خواهد در بورس به کسب مهارت بپردازد، یا باید مدرک دانشگاهی این حوزه را داشته باشد یا تا حدودی تجربه فعالیت در بورس.»
او درباره چرایی شرایط در نظر گرفته شده برای افراد در راستای مهارت‌آموزی در این مدارس این‌طور توضیح می‌دهد: «هدف اصلی این مدارس ایجاد شرایط کارورزی برای این افراد است تا بتوانند آزمون و خطای خود را در این مدارس انجام داده و به درجه قابل‌قبولی از مهارت‌های موردنیاز خود برسند، به همین دلیل حتما باید یا سابقه فعالیت در بازار کار یا تحصیل در رشته مرتبط با این مدارس را داشته باشد و اصلا امکان ندارد که بتوانیم در مدرسه عالی بورس، به افرادی که هیچ پیش‌زمینه‌ای از این حوزه ندارند، خدمات‌دهی داشته باشیم و در حقیقت این کار غیرممکن است.»
به‌رغم اینکه قطعا مدارس عالی مهارتی می‌توانند نقش تعیین کننده‌ای در بالا بردن مهارت‌های لازم نیروهای کار موردنیاز بازار داشته باشند، اما یکی از آفت‌های این مدارس نیز تبدیل شدن آنها به مراکز صرفا آموزشی است؛ آفتی که آزادیان در گفت‌وگو با ما این مساله را تایید می‌کند و می‌گوید: «قطعا یکی از موضوعات اصلی این است که آموزش‌ها مهارت‌محور باشد، البته این آسیب جدی در کشور وجود داشته، به‌طور مثال دوره‌های مختلف مهارتی(مانند MBA ) درنهایت تبدیل به کلاس درس آموزشی شده که این ایراد اساسی است. طراحی دوره‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که اساتید حتما به فضای عملی و مهارتی مسلط باشند. در این دوره‌ها هدف، تنها برگزاری دوره‌های تخصصی به‌منظور توسعه دانش تخصصی نیست، بلکه با شرکت افراد در این دوره‌ها، آنها به‌صورت عملی درگیر سازوکاری که در بازار سرمایه و بورس اتفاق می‌افتد، می‌شوند.»
تربیت حقوقدان واقعی در مدرسه عالی
مدرسه عالی مهارتی حقوق جزء اولین مدارس دانشگاه آزاد اسلامی است که بهمن ماه سال گذشته در واحد تهران‌جنوب افتتاح شد و به گفته مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی قرار است دقیقا دادگاه‌های مختلف کشور اعم از دادگاه عمومی، خانواده، کیفری و... در آن شبیه‌سازی شود؛ اتفاقی که تا پیش از آن در کشور سابقه نداشته و قطعا حضور دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته حقوق در محیطی این‌چنینی می‌تواند تاثیر بسزایی در افزایش مهارت‌هایشان داشته باشد، دانشجویانی که البته حتما باید تا ترم 6 را در رشته مرتبط با این مدرسه گذرانده باشند. درست است که دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب میزبان علاقه‌مندان به حضو در این مدرسه است، اما قطعا دانشجویان همه دانشگاه‌ها می‌توانند در دوره‌های مهارتی این مدرسه که در بازه زمانی 55 تا نهایتا 60 روزه برگزار می‌شود، شرکت کرده و در پایان دوره نیز گواهینامه معتبر کارآموزی را دریافت کنند. اکبر رهبر، عضو شورای راهبردی حقوقی دانشگاه آزاد اسلامی پیش‌تر درباره شیوه عملی فعالیت این مدرسه این‌طور گفته بود: «برای شروع کار، محاکم حقوقی ازجمله حقوق کیفری، خانواده و شورای حل اختلاف را شبیه‌سازی کردیم، به این صورت که دانشجویان بعد از ثبت‌نام در گروه‌هایی که تعریف شده است، در مقام وکیل خوانده یا وکیل خواهان عملا به موضوعات کاملا حقوقی زیر نظر استادان رسیدگی می‌کنند و در نظر داریم در آینده‌ای نزدیک فعالیت این مدرسه را در حوزه دیوان عدالت، دفاتر اسناد رسمی و اجراییات ثبت و گسترش دهیم.»
احیای کفش و چرم تبریز با افزایش مهارت نیروی کار
کفش و چرم تبریز را شاید بتوان جزء معتبرترین برندها در این حوزه نه‌تنها در ایران، بلکه در دیگر کشورها دانست. صنعتی که متاسفانه طی سال‌های اخیر با توجه به شرایط اقتصادی مورد بی‌مهری مسئولان قرار گرفته و با کوچ حرفه‌ای از این حوزه، حالا نیاز به تربیت نیروی ماهر در آن بیش از پیش شده است. در همین راستا مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی مدرسه عالی کفش و چرم را در این شهر راه‌اندازی کردند تا بتوانند به سهم خود باری از دوش بازار این حوزه بردارند. این مدرسه جزء سومین مدرسه عالی مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی به شمار می‌رود که تا چند هفته آینده پذیرش در آن انجام خواهد گرفت و به گفته حسن رسولی‌سقای، معاون دانشگاه آزاد اسلامی تبریز برای اینکه اهداف آموزشی، مهارت‌آموزی و دیدگاه‌های نوآورانه و فناورانه در این دانشگاه در راستای یکدیگر دنبال شود، ساختمانی برای استقرار مرکز تحقیقات، استارتاپ‌ها و مدرسه عالی کفش در نظر گرفته شده تا تمامی ابعاد چرم و کفش در آن دنبال شود.» به گفته او صنعت کفش به‌شدت به نیروی ماهر نیاز دارد که این ضعف در پایان‌نامه دیده نمی‌شود و در راستای رفع این معضل تصمیم به ایجاد این مدرسه گرفته‌اند که قطعا اثرات آن را در آینده خواهیم دید.
مدرسه‌ای برای تربیت نیرو در حوزه هنرهای دیجیتالی
هنرهای دیجیتالی امروزه یکی از پرکاربردترین هنرها در دنیا محسوب می‌شود و طبیعی است که تربیت نیروهای ماهر در این حوزه برای ایجاد توانایی رقابت با دنیا و همچنین رفع نیازهای بازار داخلی یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌ها برای فعالان این حوزه به شمار می‌رود که می‌توان گفت با راه‌اندازی مدرسه عالی مهارتی صنایع خلاق تا حدودی این دغدغه برطرف شده است. مدرسه‌ای که به گفته حسن ودود، مدیر این مدرسه قرار است از سال آینده وارد فاز اجرایی شود و طبق تقویم در نظر گرفته کلاس‌های این مدرسه در زمستان در چهار تا پنج دوره، بهار سال آینده هفت تا هشت دوره و در تابستان 10 تا 12 دوره برگزار شود. نکته جالب درباره این مدرسه آن است که در هر دوره نهایتا 15 نفر امکان ثبت‌نام دارند و این مدرسه با دارا بودن سه دپارتمان تمام امکانات موردنیاز برای افزایش مهارت و آموزش فنون لازم به افراد در این حوزه را دارد. به عبارت دیگر دپارتمان آموزشی، دپارتمان تولید و کارورزی و همچنین دپارتمان جذب سرمایه است که در آن پروژه‌های خاص و متناسب با بازار کار این حوزه تعریف و به شرکت‌کنندگان ارائه می‌شود تا آنها در فضای واقعی قرار بگیرند. آنطور که این مقام مسئول می‌گوید: «در اصل این مدرسه دوره‌های متناسب با رشته هنرهای دیجیتالی را که گستره زیادی هم دارد، شکل داده است و شاید بتوان مهم‌ترین ماموریت این مدرسه را طراحی کاراکتر‌های ایرانی و اسلامی دانست که قرار است در آینده نزدیک به صورت ویژه از سوی این مدرسه دنبال شود.»
نگاهی به واحدهای متفاوت دانشگاه آزاد
دانشگاه فرشتگان ویژه افراد ناشنوا و کم‌شنوا
روز جهانی معلولان 12آذرماه در تقویم کشور ما به ثبت رسیده است. این روز برای این افراد خاص همیشه همراه با قول‌ها و مساعدت‌هایی است که گاهی برخی از آنان محقق و برخی دیگر همان روز به فراموشی سپرده می‌شود.
یکی از دغدغه‌های اصلی این قشر از جامعه حق تحصیل است که در دوران مدرسه برخی از آنان از این حق برخوردار می‌شوند اما زمانی که کار به تحصیلات در حوزه آموزش عالی می‌رسد نگرانی بر این افراد غلبه می‌کند، چراکه رشته‌های دانشگاهی تخصصی است و مانند مدارس نیست که همه یک نوع تحصیل کنند.وجود دانشگاهی که بتواند به این افراد تدریس کند و داشتن اساتید و امکانات یکی از دغدغه‌های آنان برای دوران تحصیل در دانشگاه است که اگر این شرایط فراهم نباشد بسیاری از آنها مجبور می‌شوند ورود به دانشگاه را هیچ‌گاه تجربه نکنند. دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان دانشگاهی اجتماعی، از مردم برای مردم است و اینچنین نیز عمل می‌کند. این دانشگاه همان‌طور که در دوران مدیریت جدید دچار تغییرات فراوانی در همه حوزهای آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و... شده است برای افراد با ویژگی خاص نیز برنامه‌هایی دارد که از جمله آنان می‌توان به دانشگاه آزاد اسلامی واحد فرشتگان اشاره کرد.همان‌طور که سیدمحمودرضا آقامیری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران 14آذرماه در آیین اختتامیه نخستین رویداد استارتاپ صنعت توانبخشی اعلام کرد این دانشگاه سال گذشته اولین قدم برای ایجاد واحد بین‌المللی فرشتگان را برداشت. او در این مراسم گفت: «ما از طرفی نیز نگران بودیم که آیا اعضای هیات‌علمی لازم را که هم زبان اشاره را بدانند و هم توانایی این کار را داشته باشند، خواهیم داشت یا خیر. اما اینک تعداد بسیاری تحصیلکرده در این زمینه داریم و در خدمت‌شان هستیم که در حال حاضر 6 عضو هیات‌علمی به صورت تمام‌وقت و نیمه‌وقت جذب و شناسایی کردیم و حدود 12 عضو هیات‌علمی نیز به صورت پاره‌وقت با ما همکاری خواهند کرد.»
بر همین اساس علی مقداری، مسئول راه‌اندازی و سرپرست واحد بین‌المللِ فرشتگان دانشگاه آزاد اسلامی شد. او در گفت‌وگویی با «فرهیختگان» درباره این واحد دانشگاهی گفت: «دانشگاه بین‌المللی فرشتگان، همزمان با دهه فجر امسال با حضور مسئولان دانشگاه افتتاح خواهد شد. از دانشگاه آزاد اسلامی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای پنج رشته درخواست مجوز کردیم تا بتوانیم در ترم بهمن و این پنج رشته جذب دانشجو داشته باشیم و مقرر شد واحد بین‌الملل فرشتگان تحت حمایت و پشتیبانی دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران فعالیت کند.» آقامیری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران در یکی از جلسات شورای مرکزی استان تهران، واحدهای تهران غرب، اسلامشهر و تهران شمال را به‌عنوان پشتیبان واحد بین‌الملل فرشتگان تعیین کرد.این دانشگاه همان‌طور که اشاره شد طی روزهای آینده فراخوان جذب دانشجوی خاص خود را اعلام می‌کند.او در پاسخ به اینکه در چه رشته‌هایی جذب دانشجو انجام می‌شود، گفت: «در رشته‌های کارشناسی نقاشی، کارشناسی تربیت بدنی، کارشناسی مترجمی زبان انگلیسی، کارشناسی معماری داخلی و کاردانی فناوری اطلاعات شبکه و اینترنت، دانشجو جذب می‌شود. به عبارتی در ترم اول تنها در مقطع کاردانی و کارشناسی جذب دانشجو خواهیم داشت ولی همزمان با تقویت و گسترش جذب هیات‌علمی توانمند، در ترم‌های بعدی در مقاطع ارشد و دکتری نیز به جذب دانشجو اقدام می‌کنیم.»
واحدهای حامی مادران، محدودیت‌ها را از سر راه آنها برمی‌دارند
دانشجو بودن معمولا شرایط خاصی دارد و فرد برای اینکه بدون دغدغه به تحصیل بپردازد، باید تمام تمرکز خود را صرف درس خواندن کند. اما همیشه، همه شرایط مساعد نیست و برخی مجبور می‌شوند در شرایط دشوارتری دوران دانشجویی خود را سپری کنند. این شرایط سخت گاهی تا جایی پیش می‌رود که فرد مجبور به ترک تحصیل می‌شود و از ادامه آن صرف‌نظر می‌کند. اشتغال، ازدواج و بچه‌دار شدن از شرایط دشواری هستند که گاهی ادامه مسیر را برای دانشجویان سخت می‌کنند. یکی دیگر از این موارد، مادر بودن و لزوم مراقبت و نگهداری از فرزند تازه متولدشده است که مادران را از ادامه تحصیل در رشته مورد علاقه‌شان باز می‌دارد. به این منظور و برای رفاه حال مادران، سال گذشته طرحی در دانشگاه آزاد اسلامی تصویب شد که طی آن، برخی دانشگاه‌ها، واحدهایی را با عنوان «حامی مادران» راه‌اندازی کردند تا با حمایت‌هایی که از مادران به عمل می‌آورند، این افراد هم بتوانند به تحصیل ادامه دهند و از آن باز نمانند.طبق این مصوبه، قرار شد 40 واحد دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی مجهز شوند تا امکانات و شرایط لازم برای تحصیل مادران فراهم شود. هدف از راه‌اندازی و تجهیز واحدهای حامی مادران حمایت از خانواده و ایجاد فرصت تحصیلات عالی برای مادران این سرزمین است تا با خیالی آسوده و به دور از دغدغه‌های مادرانه بتوانند به ادامه تحصیل بپردازند. این اتفاق خوب دقیقا وعده‌ای بود که دکتر طهرانچی در نخستین روزهای مسئولیتش در دانشگاه آزاد اسلامی داده بود و بعد از مدتی آن را عملی کرد. واحدهای دانشگاهی حامی مادران دانشگاه آزاد اسلامی بسته به درخواست‌هایی که از سوی مادران دریافت کرده‌اند، این واحدها را راه‌اندازی و تجهیز کرده و حتی رشته‌های کاربردی را برای این گروه از زنان دانشجو طراحی کرده‌اند. علاوه‌بر این، امکاناتی چون کلاس‌های درس مخصوص، مهدکودکی طبق استانداردهای آموزشی، تربیتی و اسلامی برای نگهداری فرزندان زنان دانشجو و حتی دفتر مشاوره در مواقع لزوم جزء خدمات این واحدها هستند.
اولین واحد حامی مادران که در دانشگاه آزاد اسلامی راه‌اندازی و آغاز به کار کرد، در واحد یادگار امام و همزمان با آغاز سال تحصیلی 98-97 بود که با استقبال خوبی هم روبه‌رو شد. این هدف، دقیقا همان ایده‌آلی بود که به گفته نفیسه فیاض‌بخش، مشاور امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان یکی از اولویت‌های دکتر ولایتی برای ارج نهادن به نقش زنان در عرصه‌های اجتماعی و تحکیم خانواده مطرح شده بود و از سال گذشته فرصت کافی برای تحقق آن ایجاد شد. در واحدهای حامی مادران، چیزی حدود 50 درصد دروس به صورت مجازی ارائه می‌شود و مادرانی که کودکان زیر 6 سال دارند، می‌توانند از این شرایط استفاده کنند. شرایط در این واحدها به‌گونه‌ای است که حتی برای مادران محیطی تعبیه‌شده که بتوانند در صورت لزوم، پوشک نوزاد خود را تعویض کنند یا حتی اگر مادری به دلیل تاخیر، قادر به اخذ یک درس نشد، شهریه ثابت از او گرفته نشود. حتی اگر مادری به دلیل بچه‌دار شدن به دانشگاه نمی‌آید، بتواند از خدماتی چون کتابخانه و دیگر امکانات آن استفاده کند.