به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، موضوع سقوط بسیار عجیب پرواز شماره 752 هواپیمای اوکراینی در تاریخ 18 دی 98 که بر اثر اصابت اشتباه موشک پدافند ایران و پیرو یک خطای سهوی اپراتور انجام شد، همچنان محل بحث‌ها و بررسی‌های فنی و کارشناسی است.

اولین بار صبح شنبه هفته جاری(20 دی)، ستاد کل نیروهای مسلح در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که این سقوط بر اثر اصابت موشک پدافند بر اثر خطای سهوی بوده، اما در عین حال در اطلاعیه به نکاتی اشاره کرده است که نیازمند مداقه است؛ من‌جمله اینکه نظر به افزایش بی‌سابقه تحرکات هوایی در منطقه، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به‌منظور پاسخگویی به تهدیدات احتمالی در بالاترین سطح آماده‌باش قرار گرفته بودند.

امّا در توضیحات تکمیلی سردار حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه اطلاعات جزئی‌تری به مردم ارائه شد. حاجی‌زاده ضمن عذرخواهی از مردم و تاکید بر اینکه این مسئله بر اثر خطای انسانی اپراتور پدافند صورت گرفته، گفت که رادار های هشدار در این واقعه خطر شلیک موشک کروز از ناحیه دشمن متخاصم را منتقل کرده بود.

هرچند خطای انسانی محرز است و اپراتور به اشتباه هواپیمای مسافربری را موشک کروز فرض کرده و به آن شلیک کرده است، و هرچند چرایی صدور اجازه پرواز به هواپیمای مسافربری در چنین شرایط حساسی همچنان محل سوال و پیگیری رسانه‌هاست، امّا چند روزی است برخی کارشناسان داخلی و همچنین بعضی از رسانه‌های خارجی به طرح این نکته و پرسش نیز پرداخته‌اند که چگونه سامانه پدافندی مورد بحث در این صحنه اولاً ارتباط رادیویی خود را از دست داده و همچنین چگونه هواپیمای مسافربری را موشک کروز دیده است؟

سایت The Drive از رسانه‌های غربی در این بین این گمانه را مطرح کرده است که احتمالاً سیستم جنگ الکترونیک آمریکایی‌ها هواپیمای مسافربری را برای بخشی از پدافند ایران به عنوان یک هدف جنگی نشان داده است. در هر صورت خطای انسانی پدافند قطعی است و او به هر حال این هواپیما را موشک کروز دیده، امّا در صورتی که این گمانه‌ها راجع به جنگ الکترونیک آمریکا تقویت شود بدین معنا خواهد بود که ارتش آمریکا عملاً یک جنایت جنگی بزرگ را صورت داده و هواپیمای مسافربری را قربانی چنین نبردی کرده است. حال آنکه نیروهای نظامی ایران نیز علیرغم توانمندی بالای خود در جنگ الکترونیک از روش‌های غیرانسانی به هیچ وجه استفاده نکرده‌اند. آنچنان که فرماندهان نظامی ایران از جمله آقایان حاجی‌زاده و سلامی توضیح دادند در جریان حمله موشکی سپاه به پایگاه آمریکایی عین‌الاسد سیستم جنگ الکترونیک ایران با توانمندی خاص خود توانسته برای دقایقی کنترل هواپیماها و پهپادهای آمریکایی در منطقه را مختل کرده و آنها را از حالت عملیاتی خارج کنند که باعث شوک سنگین به فرماندهان آمریکایی شده است.

سایت "درایو" از احتمال نقش جنگ الکترونیکی آمریکا در هدف قرار گرفتن هواپیمای مسافربری نوشته است

شبهه دیگری که مطرح شده احتمال نقش رژیم صهیونیستی در دستکاری سیستم هواپیمای اوکراینی است که بتواند به رادار علائم اشتباه صادر کند. یکی از نشانه‌هایی که در این زمینه مطرح می‌شود نحوه‌ی اطلاع‌رسانی برخی منابع صهیونیستی درباره سقوط هواپیمای بوئینگ خط هوایی اوکراین است. در خبری که بر روی یکی از این سایت‌ها منتشر شده به صراحت آمده است که هواپیمای اوکراینی سه هفته پیش در فرودگاه بن‌گوریون تلاویو بوده است؛ اما چنین نکته‌ای در بخش‌های انگلیسی بسیاری از سایت‌های عبری حذف شده است.

اطلاع‌رسانی یک سایت عبری درباره هواپیمای اوکراینی؛ این بخش از اطلاعات این سایت‌ها در بخش‌های انگلیسی به طور کامل حذف شده است

ترجمه انگلیسی سایت عبری فوق‌الذکر با گوگل‌ترنسلیتور/ در این بخش نوشته شده است که هواپیمای اوکراینی سه هفته پیش از سقوط در اسرائیل بوده.

چرایی و چگونگی یک فیلم‌برداری مشکوک آنهم در یک فضای نسبتاً بیابانی و در یک ساعت مشخص در نیمه‌شب توسط فردی که با رسانه‌های غربی مرتبط بوده(نریمان غریبی) و چرایی و چگونگی اطلاع‌رسانی فوری برخی رسانه‌های عربی مانند الحدث سعودی نیز جزو دلالت‌های دیگری است که مسئله را کاملاً مشکوک و واجد شرایط بررسی بیشتر می‌کند.

الحدث عربستان سعودی ساعتی بعد از سقوط هواپیما و در حالی که هنوز هیچ بررسی فنی در این باره صورت نگرفته بود اعلام کرد که هواپیمای اوکراینی بر اثر اصابت موشک پدافندی ایران سقوط کرده است!

آنچه در ذیل می‌آید توضیحات مفصل و فنی یک کارشناس نظامی درباره گمانه‌ی احتمال بهره‌گیری آمریکا از یک جنایت جنگالی در ماجرای هواپیمای اوکراینی است:

امروزه جنگ الکترونیک به یکی از مهمترین شاخه‌های درگیری‌های نظامی تبدیل شده است. در این حوزه رزم، به دلیل گسترده بودن فضای اقدام و ضد اقدام، پیچیدگی‌ها دو چندان می‌شود. همین گسترده بودن امکان عملکرد، سبب ناشناخته ماندن بخشی از توان جنگ الکترونیک (که به صورت مخفف جنگال نامیده می شود) تا روز درگیری شده است.

سامانه‌های راداری و مخابراتی به طور کلی دارای دو جزء اصلی شامل «فرستنده» و «گیرنده» هستند که فرستنده، وظیفه ارسال امواج با فرکانس خاصی را برعهده دارد. پیش از آن تمام کارها شامل تبدیل داده به موج و کُدگذاری (برای سامانه های ارتباطی و نه راداری) و... توسط اجزاء دیگری انجام شده است. پس از ارسال موج که می تواند به صورت تمام سمتی یا پرتو با عرض کم باشد، با رسیدن امواج به آنتن دستگاه گیرنده، کار بازتبدیل موج به داده‌ها انجام می‌شود.

در مقابل دشمن می‌تواند در هر یک از دو محل فرستنده و گیرنده که برای سامانه های مخابراتی جدا از هم و برای رادارها معمولاً در یک نقطه است، اقدام به ایجاد اخلال کند. با توجه به اینکه ابعاد آنتن‌های مربوط به امواج الکترومغناطیس به طول موج آنها (معکوس فرکانس) مرتبط است، ابعاد و وزن آنتن و منبع تأمین توان سامانه‌های اخلالگر نیز متفاوت خواهد بود. در واقع برای هر محدوده فرکانسی، نیاز به اخلاگر خاص خود وجود دارد.

* اما دشمن چگونه فرکانس‌های سامانه‌های طرف مقابل را می‌یابد؟

این کار به روش های مختلفی انجام می شود. استفاده از سامانه‌های شنود سیگنالی که با دریافت سینگال‌های راداری طرف مقابل و تجزیه و تحلیل آن با الگوریتم های خاص در یک بازه زمانی قابل اتکا، موفق به کشف فرکانس کاری اصلی رادارها می شود یکی از مهمترین این راه‌هاست.

امروزه عمدتاً اینکار توسط سامانه‌های هواپایه مانند گونه‌های مختلف هواپیمای RC-135 انجام می شود. البته اینکار به سادگی صورت نمی پذیرد و با وجود راهکارهایی مانند جهش فرکانسی و استفاده رندم از فرکانس‌های مختلف، کشف فرکانس اصلی کاری نیازمند فرایند پیچیده تحلیلی بوده و در یک بستر زمانی طولانی ممکن می شود.

راهکار دیگر استفاده از روش‌های جاسوسی سنتی و کسب اطلاعات در مورد سامانه راداری خصوصاً فرکانس‌های کاری آن است.

در هر صورت با کشف مشخصات مهم رادار، دشمن می‌تواند اقدام به طراحی جنگ الکترونیک خود کند. در گذشته شکل اصلی و پرکاربرد جنگ الکترونیک، ارسال سیگنال‌های بسیار قوی روی رادار دشمن بود که سبب اشباع آنتن گیرنده می شد.

در این شرایط، کاربر در تمام صفحه نمایشگر خود، بازتاب راداری می‌دید که اصطلاحاً به آن «سفید شدن رادار» گفته می شد. اما با پیشرفت الکترونیک دیجیتال و نرم افزارهای تحلیلی و کنترلی پیشرفته، راهکارهایی برای رفع این مشکل پدیدار شد به طوری که امروزه رادارهای پدافند هوایی ایران به طور تقریباً کامل در برابر این نوع تهاجم الکترونیک مصون شده اند.

اما شیوه جدیدتر و حرفه‌ای‌تر به جای ارسال حجم عظیمی از امواج برای اشباع، ارسال سینگال هایی با فرکانس مشابه رادار هدف است به طوری که این سیگنال ها مشابه امواج بازتابی از هدف خاصی مثلاً پهپاد یا موشک کروز یا هواپیمای جنگنده باشند.

در واقع با دانستن اینکه مثلاً یک موشک کروز خاص در برابر راداری با طول موج (یا فرکانس) باند L چه میزان بازتابی را در این رادار خواهد داشت، می‌توان سیگنال جعلی متناسب با آن را ایجاد کرده و به صورت تمام سمتی در یک گسترده زاویه ای وسیع یا با پرتوهای محدود و به سمت منطقه مشخص ارسال کرد.

در نتیجه کاربر رادار روی صفحه نمایش خود، تعدادی هدف مشاهده خواهد کرد که در صورت دقیق بودن سیگنال‌های جعلی، آنها را با هدف مدنظر دشمن اشتباه خواهد گرفت. راهکارهای بسیار گسترده دیگری نیز در حوزه جنگ الکترونیک وجود دارد از جمله نفوذ به شبکه و جعل مشخصات هویتی در سامانه‌های شناسایی دوست از دشمن و القاء مشخصات یک هدف نظامی به غیرنظامی یا به عکس. در این راهکار که بیشتر مبتنی بر قابلیت های سایبری است، مشخصات یک هدف نظامی و غیرنظامی عوض می شود تا دشمن به اشتباه هدف دوست را دشمن تشخیص دهد یا به عکس. البته تبدیل هدف غیرنظامی به نظامی، در این روش جنگ الکترونیک کاملاً ناجوانمردانه و غیرانسانی بوده و از نظر حقوقی مصداق جنایت علیه بشریت تقسیم بندی می شود هر چند که در دنیای جنگل امروز، تنها کشورهای قدرتمند هستند که می توانند در برابر چنین جنایتی، حق خود را بگیرند.

* در شب حادثه بوئینگ 737 چه اتفاقی افتاد؟

همانطور که در ابتدای متن گفته شد، در بامداد 18 دی 1398 سپاه در عملیاتی با دو رویکرد بازدارندگی در برابر تجاوزهای رو به افزایش آمریکا و نیز انتقام از ترور شهید سپهبد قاسم سلیمانی اقدام به عملیات هجومی به پایگاه هوایی دشمن یعنی آمریکا در کشور عراق کرد. مقامات سیاسی و نظامی آمریکایی تصریح کرده بودند که در صورت اقدام ایران، آنها نیز به اهداف متعددی در خاک ایران حمله خواهند کرد در نتیجه نیروهای مسلح کشور خصوصاً در بخش پدافند هوایی به عنوان عامل اصلی دفع تهاجم هوایی دشمن در آماده باش 100 درصد جنگی قرار گرفته بودند.

بنا بر اطلاعات موجود، در زمان حمله موشکی ایران، نزدیک به 10 هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی در مناطق مد نظر ایران برای حمله، در حال پرواز بودند که به محض شروع عملیات، واحدهای جنگ الکترونیک اقدام به از کار انداختن لینک های ارتباطی و انتقال داده آنها کرده و موفق به قطع ارتباط آنها با پایگاه و خاک اصلی آمریکا می شوند.

با مشخص شدن اجرای حمله موشکی، پرنده های باسرنشین و بدون سرنشین متعدد آمریکا با دستور مقامات نظامی منطقه ای آنها از حالت آماده باش به پرواز در آمده و منتظر تصمیم کاخ سفید می شوند. این حرکت از دید پدافند هوایی کشور مخفی نمانده و سطح آماده باش جنگی در سراسر شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور مجدداً مورد تأکید قرار می گیرد. زیرا هر یک از هواپیماهای جنگی سرنشیندار دشمن می توانست مبدأ پرواز موشک های کروز هواپرتاب تاکتیکی یا بمب های دورایستا باشد.

اما با گذشت چند ساعت، احتمالاً بر اساس آنچه از گفته‌ها می‌توان حدس زد، اتفاق دیگری رقم می خورد. هواپیماهای جنگ الکترونیک آمریکا در نواحی از مرزهای کشور اقدام به ایجاد اهداف کاذب در رادارهای مرزی می‌کنند؛ امری که سبب تشخیص موشک‌های کروز روی این رادارها می‌شود، اهدافی که در واقع جعلی بودند.

در بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح که سه روز پس از حادثه منتشر شد نیز صریحاً ذکر شده که از نقاط مختلفی از کشور، اخباری مبنی بر رؤیت اهداف پروازی متخاصم روی صفحه رادارها به تهران رسیده است.

آنچنان که از گفته‌ها می توان به صورت احتمالی برداشت کرد: با اعلام خبر شلیک موشک های کروز در شبکه یکپارچه پدافند هوایی، به تمام یگان هایی که در خط سیر احتمالی این موشک های جعلی بودند، اعلام خبر شده و آمادگی برای درگیری با آنها تأکید می شود. هر چند که با گذشت زمان اندکی و عدم مشاهده اهداف کروز در رادارهای داخل کشور، فرضیه جعلی بودن اهداف مشاهده شده در مرزها، شکل می گیرد.

در این شرایط و در ساعات ابتدایی روز 18 دی، یک هواپیمای مسافربری بوئینگ 737 خطوط هوایی اوکراین به اشتباه هدف موشک یک سامانه پدافند هوایی کوتاه برد تور-ام-1 روسی قرار می گیرد که متأسفانه منجر به سقوط و شهادت تمام سرنشینان آن می شود.

طرح گرافیکی از عملیات جنگالی توسط هواپیما علیه اهداف زمینی

در این بین آنچنان‌که از اظهارات فرماندهان می‌توان به نحوی استنتاج کرد، با قطع ارتباط اپراتور پدافند،  از احتمال جعلی بودن اهداف کروز رویت شده هم خبری به اپراتور داده نمی شود. در صورت اعلام این خبر، سطح حساسیت خدمه نسبت احتمال متخاصم بودن اهداف مشاهده شونده در رادار کاهش می یافت.

سوال دیگری که در اینجا مطرح می شود این است که با توجه به اینکه سامانه تور-ام-1 به عنوان یک سامانه پدافند هوایی، دارای زیرسامانه تشخیص دوست از دشمن نیز هست، چرا هواپیمای 737 را به عنوان هدف دشمن شناسایی کرده است؟ در اینجا گفته می شود که ممکن است دشمن با استفاده از روش جنگ الکترونیک تحت شبکه، موفق به نفوذ به سامانه‌های اطلاعاتی این هواپیما شده و شناسه غیرنظامی این هواپیما را تغییر داده باشد. هواپیمای بوئینگ 737 سری 800 که در حادثه فوق ساقط شد، از نمونه های پیشرفته و متصل به شبکه بوده است. در صورت صحت این گمانه، عملکرد دشمن مصداق جنایت جنگی بوده و سبب اشتباه گرفته شدن هواپیمای غیرنظامی با هدف نظامی شده است.

گمانه‌های مربوط به اجرای جنگ الکترونیک توسط دشمن روی خود هواپیمای 737 یا روی سامانه پدافندی، در روزهای اخیر بسیار مورد توجه محافل تحلیلی نظامی در دنیا قرار گرفته و کارشناسان مختلف با بیان حقایقی از این نوع حملات که توسط آمریکا و رژیم صهیونیستی در سال های اخیر صورت پذیرفته در واقع به صورت ضمنی در حال تقویت احتمال وقوع چنین جنایتی توسط دشمن دارند.

برای مثال، به نوشته وبگاه breakingdefense سامانه های جمینگ مدرن علاوه بر قابلیت های سنتی مانند ایجاد نویز، امکان تحت کنترل گرفتن پهپادها، القای مختصات غلط به سامانه های ناوبری مهمات هدایت شونده یا ایجاد اهداف کاذب با دقت بالا روی رادارها را دارند.

ذکر این نکته هم جالب خواهد بود که سایت FAA (نهاد رگولاتوری پرواز های داخلی و خارجی آمریکا) ساعاتی قبل از این واقعه در اطلاعیه‌ای پرواز هواپیماهای تجاری و غیر تجاری آمریکایی بر فراز ایران را ممنوع اعلام کرده و در آن گفته بود  احتمال خطا در محاسبات یا خطا در شناسایی برای هواپیماهای بر فراز ایران وجود دارد.

در هر صورت باید منتظر ماند تا با توجه به عمق فاجعه و البته پیدا کردن ابعاد بین المللی، اطلاعات بیشتری از شرایط زمان و مکان حادثه و اطلاعات جعبه سیاه و نوار مکالمات داخل کابین منتشر شود تا ابعاد ماجرا برای افکار عمومی که به شدت از این حادثه و مرگ دردناک نزدیک به 180 انسان بی گناه متأثر شده است روشن شود.

در صورت نقش داشتن آمریکا در این قضیه، ضمن نیاز به هوشمندی بیش از پیش توان پدافند(به دلیل مواجهه با چنین دشمن جنایتکاری)، نیاز به برخورد جدی با دولت جنایتکار آمریکا از هر طریق ممکن وجود دارد./ تسنیم