به گزارش «فرهیختگان آنلاین»،  صنعت فولاد را باید یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور دانست که میزان تولید و صادرات آن بر رشد اقتصادی کشور تاثیرگذار است. ایران جزء ۱۰ کشور برتر تولیدکننده فولاد در جهان است.  طبق آمار موجود، درحال حاضر به‌طور میانگین 35میلیون تن فولاد در کشور تولید می‌شود و طبق سیاستگذاری‌های انجام‌شده قرار است تا افق ۱۴۰۴، تولید فولاد در کشور به ۵۵میلیون تن برسد. طبق آمار منتشر‌شده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در 6 ماهه نخست امسال میزان صادرات آهن و فولاد ایران بیش از 5.6 میلیون تن بوده، این درحالی است که آمار تفکیکی منتشرشده از صادرات محصولات فولادی کشور در نیمه نخست امسال نشان‌دهنده کاهش ۱۰درصدی صادرات ورق‌های فولادی است.رشد تولید و صادرات صنعت فولاد کشور درحالی اتفاق افتاده است که پس از اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران، تامین قطعات و مواد و ارز مورد‌نیاز اغلب صنایع و به‌ویژه صنعت فولاد با دشواری‌هایی مواجه شد و لذا ضرورت افزایش توانایی کشور، بومی‌سازی و استفاده از دانش نخبگان و پژوهشگران ایرانی در زنجیره تولید فولاد بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت.

     تحریم‌های جدید صنعت فولاد

وزارت خزانه‌داری آمریکا به تازگی فهرستی منتشر کرده است که براساس آن 17 شرکت‌ تولیدکننده فلزات و شرکت‌های معدنی ایران و شبکه‌ای شامل سه نهاد مستقر در چین و سیشل و یک کشتی دخیل در خرید، فروش و انتقال محصولات فلزات ایران را تحریم کرده است.در این فهرست شرکت آلومینیوم المهدی، شرکت آهن و فولاد افرا، شرکت معدنی و صنعتی چادرملو، شرکت فولاد اصفهان، شرکت صنعت و معدن گل‌گهر، شرکت «هونگویان مارین» مستقر در چین، شرکت فولاد هرمزگان، شرکت فولاد آلیاژی ایران، شرکت آلومینیوم ایران، شرکت آهن و فولاد غدیر ایرانیان، شرکت خلاق تدبیر پارس، شرکت فولاد خراسان، شرکت فولاد خوزستان، شرکت ملی صنایع مس ایران، شرکت فولاد اوکسین، شرکت تجاری پامچل پکن (مستقر در چین)، شرکت POWER ANCHOR  (مستقر در سیشل)، شرکت REPUTABLE  TRADING SOURCE  (مستقر در عمان)، شرکت فولاد صبا، شرکت فولاد کاوه جنوب و کشتی HONG XUN  با پرچم لیبریا تحت‌تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌اند.اگرچه وزیر خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده است با تحریم بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های فلزات ایران، ‌تحریم‌های جدیدی را علیه بخش‌های جدیدی از اقتصاد ایران اعم از عمران، ساخت و تولید و معدن اعمال کرده است، اما بی‌تردید در چنین شرایطی فضا برای شرکت‌های دانش‌بنیان و فناوران صنعت فولاد بیش از پیش فراهم می‌شود تا علاوه‌بر تامین فولاد مورد‌نیاز کشور، امکان صادرات محصولات فولادی و ارزآوری را داشته باشند.

     فرصت عرض‌اندام دانش‌بنیان‌ها

کارشناسان صنعت فولاد بر این باورند درحال حاضر فعالیت‌های گسترده‌ و ارزشمندی در زمینه بومی‌سازی قطعات و تجهیزات مورد نیاز صنعت فولاد به‌عنوان یک صنعت مادر و استراتژیک انجام گرفته که با توجه به تحریم‌های اعمال شده علیه ایران و دسترسی نه‌چندان مطلوب فولادسازان به قطعات و تجهیزات شرکت‌های خارجی، این اقدام، اقدام شایسته‌ و ارزشمندی است. اما ناگفته نماند سخت‌ترین بخش بومی‌سازی در صنعت فولاد، کسب دانش و تکنولوژی این صنعت است. به عبارت دیگر بومی‌سازی در صورتی می‌تواند زمینه توسعه پایدار صنعت فولاد را فراهم کند که در کنار آن بتوان به دانش فولادسازی دست یافت. به گواه فعالان صنعت فولاد کشور، بومی‌کردن دانش و تبدیل آن به صنعت، عملیات پیچیده‌ای است که تحقق آن همکاری تنگاتنگ متخصصان و دانشمندان داخلی و صاحبان صنعت را می‌طلبد. تجربه بومی‌سازی در شرکت فولاد هرمزگان نشان می‌دهد این شرکت با ایجاد یک دپارتمان مستقل بومی‌سازی در ساختار رسمی خود، بومی‌سازی را در دستور کار خود قرار داد. به گفته مسئولان شرکت فولاد هرمزگان، این بخش در قالب گروه‌های کاری با گروه بهره‌برداری و بخش خرید و تحقیق و توسعه، همکاری کرده و سعی می‌کند با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان و صنایع داخلی کشور، نیازهای داخلی شرکت را برطرف کند. این تجربیات چند نکته مهم را گوشزد می‌کند؛ نخست آنکه اکنون و در شرایط حال حاضر که کشور و صنعت فولاد با تحریم‌های آمریکا روبه‌رو شده، وقت آن است شرکت‌های دانش‌بنیان با حضور پررنگ خود در این صنعت، خلأهای ایجادشده در صنعت فولاد را پر کنند. تردیدی نیست که شرکت‌های دانش‌بنیان با اتکا به توان علمی و پشتوانه دانشی خود می‌‌توانند کشور را از آسیب‌های ناشی از تحریم صنعت فولاد در امان نگه دارند.

     فعالیت 40 شرکت دانش‌بنیان در حوزه فولاد

درحال حاضر و براساس آمار معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، چهارهزار و 752 شرکت دانش‌بنیان در کشور فعالیت می‌کنند که از این تعداد زمینه فعالیت حدود 40 شرکت صنایع فولاد است که به دلایل امنیتی از ذکر نام این شرکت‌ها در این گزارش خودداری شده است. در یکی، دو ماه اخیر رویداد فناورانه‌ای برای گردهمایی صنایع، شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های حوزه فولاد در صندوق نوآوری شکوفایی برگزار شد که در جریان آن، علاوه‌بر مشخص شدن نیازهای صنعت، توانمندی‌های شرکت‌های فناور در حوزه صنعت فولاد به نمایش گذاشته شد. یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در صنعت فولاد، در زمینه تولید الیاف سرامیکی موردنیاز صنعت فولاد فعالیت می‌کند. الیاف سرامیکی از جنس آلومینیوم سیلیکات که در بخش حرارتی استفاده می‌شود توسط شرکت‌های بزرگ فولادی و پتروشیمی برای عملیات انتقال حرارت مورد‌استفاده قرار می‌گیرد و جزء اقلام وارداتی ایران محسوب می‌شود. اما اکنون که واردات این محصول برای صنایع فولادی و پتروشیمی سخت شده و امکان ثبت سفارش با دشواری صورت می‌گیرد، برخی شرکت‌ها به نمونه‌های ایرانی که توسط شرکت‌های دانش‌بنیان تولید می‌شود رجوع کرده‌اند.یکی‌دیگر از شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه صنایع فولادی، تولیدکننده پوشش الکترودهای گرافیکی است. پودرهای قالب ریخته‌گری، پودر گرانولی، ملات‌های نسوز پیشرفته و پوشش الکترودهای گرافیکی ازجمله محصولاتی هستند که این شرکت دانش‌بنیان تولید می‌کند. الکترود ازجمله محصولاتی است که در صنعت فولاد یک محصول استراتژیک محسوب می‌شود. این محصول در صنعت فولاد و کارخانه‌های مختلف بین پنج تا ۱۵ درصد باعث کاهش مصرف الکترود شده است و استفاده از این پوشش به صورت سالانه، ده‌ها میلیارد تومان صرفه‌جویی الکترود به همراه دارد.

     محصولات دانش‌بنیان داخلی

ملات‌های نسوز پیشرفته و جرم‌های نسوز بدون سیمان که با فناوری نانو تولید شده، از دیگر محصولاتی است که توسط یک شرکت دانش‌بنیان داخلی تولید می‌شود. محصولی که با عنوان سیمان نسوز در این شرکت به تولید می‌رسد، با کمک فناوری نانو نسبت به نمونه‌های معمولی، بین ۳۰ تا ۵۰ درصد عمر و استحکام محصول نهایی را افزایش می‌دهد. پودرهای قالب ریخته‌گری نیز از دیگر محصولاتی است که با تکنولوژی های‌تک توسط یک شرکت دانش‌بنیان داخلی تولید می‌شود که طی دو سال ۱۵۰۰ تن از این محصول به تولید رسیده است. طبق برآوردهای انجام‌شده سالانه ۱۰هزار تن از این پودرها در صنعت فولاد مصرف می‌شود. این پودرها در قالب‌های ریخته‌گری به‌عنوان روانکار مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند صرفه‌جویی ارزی زیادی به همراه داشته باشد.این شرکت دانش‌بنیان توانسته یاتاقان‌های لغزشی که مربوط به صنایع دوار و تجهیزات صنعتی و صنایع فولادی است را با استفاده تکنولوژی‌های روز دنیا تولید کند. تولید یاتاقان‌های سه‌لایه با پوسته فولادی از دیگر محصولاتی است که در سیستم‌های دوار مورد استفاده قرار می‌گیرد، در این یاتاقان‌ها برنز ریخته‌گری می‌شود و یک لایه الیاژ خاص در آن آبکاری شده که برای اولین‌بار در ایران تولید شده است.در حال حاضر دستگاه‌هایی که در آن از یاتاقان استفاده می‌شود، وارداتی است، درحالی که استفاده از یاتاقان‌های بومی‌شده می‌تواند در زمان تحریم‌ها مشکل سیستم‌های دوار را از بین ببرد. این محصول در نفت، پتروشیمی، پالایشگاه، نیروگاه فولاد، مخابرات، سیمان و هر صنعتی که به تجهیز کمپرسور و توربینی نیاز داشته باشد، کاربرد دارد.صنعت فولاد هم مانند سایر صنایع نیازهایی دارد که تا پیش از این وابسته به کشورهای خارجی بود و از اقلام و مواد وارداتی استفاده می‌کرد اما اکنون با اعمال تحریم‌ها توجه این صنایع به شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان داخلی بیشتر شده که این خود ضمن ایجاد خودباوری می‌تواند به نوعی دورزدن تحریم‌ها نیز باشد.

* نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه نگار