به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، لایحه بودجه 99 کشور پس از تصویب کلیات در کمیسیون تلفیق، این روزها در مجلس شورای اسلامی درحال بررسی است؛ لایحه‌ای که به دنبال مشکلات و ایرادات مختلف مورد‌نقد دانشگاهیان قرار گرفته است. اساتید اقتصاد دانشگاه‌ها از سویی و تشکل‌های دانشجویی از سوی دیگر در روزهای گذشته به بررسی طرح انتقادات خود از لایحه بودجه سال آینده پرداختند.
جمعی از دفاتر جامعه اسلامی دانشجویان از دانشگاه‌های مختلف کشور در بیانیه‌ای بر اینکه اجرای لایحه بودجه ۹۹ در سال آینده کشور را با بحران‌های متعدد روبه‌رو می‌کند، تاکید کردند. اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه‌های سراسر کشور هم با ارسال نامه‌ای به محمد‌باقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، خواستار اصلاح لایحه بودجه ۹۹ در حوزه‌های درآمدزایی پایدار و همچنین شفافیت بودجه شدند.
جنبش عدالتخواه دانشجویی نیز در نامه‌ای به اعضای کمیسیون تلفیق بودجه مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: «بودجه 99 که در دست بررسی است هم از عدالت به دور است و هم هیچ نگاهی به معیشت و سفره مردم محروم ندارد.»
جمعی از دفاتر بسیج دانشجویی از سراسر کشور هم طی نامه‌ای به نمایندگان مجلس اعتراض خود را به لایحه بودجه ۹۹ دولت اعلام کردند. انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر، بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان تهران و شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی استان قم از دیگر تشکل‌های دانشجویی بودند که به این موضوع واکنش نشان دادند.
جمعی از دانشجویان اصفهانی نیز با تجمع مقابل ساختمان مجمع نمایندگان استان اعتراض خود را نسبت به بودجه سال 99 ابراز کردند. همچنین دانشجویان دانشگاه تبریز در مخالفت با لایحه بودجه طوماری امضا کردند. در تهران قرار است امروز دانشجویان و طلاب در اعتراض به لایحه بودجه مقابل ساختمان مجلس شورای اسلامی تجمع کنند.
بسیج دانشجویی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران هم برای واکاوی و بررسی بیشتر لایحه بودجه نشست «قفل بودجه» را با حضور تنی چند از کارشناسان و اساتید اقتصادی دانشگاه‌ها برگزار کرد.در این نشست، علی مدنی‌زاده مشاور سازمان برنامه و بودجه، علی سعدوندی استاد سابق اقتصاد دانشگاه ولونگونگ دبی، احسان خاندوزی عضو هیات‌علمی اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، مجید شاکری کارشناس اقتصادی و محسن علیجانی نماینده مجلس شورای اسلامی به صورت حضوری و نصرالله پژمانفر عضو کمیسیون تلفیق مجلس و پویا ناظران فارغ‌التحصیل دانشگاه اوهایو به صورت اینترنتی به بیان دیدگاه‌ها و نظرات خود پیرامون مشکلات لایحه و فرآیند تصویب بودجه 99 پرداختند که در ادامه خلاصه‌ای از آن را می‌خوانید.
مجید شاکری، کارشناس اقتصادی:
مولدسازی 40هزار میلیاردی بودجه 99 ترسناک است
یک شهر ترکیه1.5 میلیارد دلار از بهبود مدیریت دارایی درآمد کسب کرد، اما باید گفت مولدسازی 40هزار میلیاردی بودجه 99 ترسناک است. به جای فروش دارایی‌ها باید به سمت تجمیع آنها حرکت کنیم. بر این اساس باید چند شهر بازآفرینی شهری یا استفاده درست از اموال دولتی را در پیوست بودجه 99 لحاظ کنیم. لزومی به فروش عرصه زمین به‌عنوان بخشی از اموال دولت وجود ندارد. وقتی میانگین قیمت زمین در تهران از نیویورک بالاتر است، اینکه نمی‌توانیم از این اموال درآمد کسب کنیم، چالش‌برانگیز است.در سال 95 تحقیقی در وزارت اقتصاد انجام شد که نشان می‌داد دارایی غیرمنقول دولت و سایر نهادهای عمومی 18هزار میلیارد تومان است. به این نکته توجه داشته باشید که میانگین سود و درآمد صندوق‌های دارایی در جهان حدود 3.5درصد است که برای این دارایی دولتی 180هزار میلیارد تومان درآمد ایجاد می‌کند.در زمان امضای برجام ساختار اطلاعاتی تحریم باقی ماند و فقط سقف تحریم نصف شد. حالا در این شرایط بودجه‌ای نوشته شده است که باید برای فروش اوراق در آن التماس کنیم. از طرف دیگر بودجه کل کشور توام با کسری است. البته برای برطرف کردن این موارد راه‌های مشخصی وجود دارد.
احسان خاندوزی، عضو هیات‌علمی اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی :
لایحه بودجه 99 منجر به بازگشت اعتیاد نفتی خواهد شد
لایحه بودجه سال 99 به سمت فروش دارایی‌ها و استقراض از صندوق توسعه ملی در حرکت است و این روش در دو سال آینده منجر به بازگشت اعتیاد نفتی خواهد شد. به جای مذاکره برای فروش نفت بیشتر باید برای آسان‌شدن تبادلات مالی منطقه‌ای مذاکره کنیم.قانون اخذ مالیات‌های جدید در بهترین حالت در سال 1400 کلید خواهد خورد اما نکته مهم این است که این اصلاحات آغاز شود. اگر این اقدام در سال 97 انجام و قانون مربوطه تصویب شده بود، در تیر 99 از این درآمد برای بودجه می‌توانستیم استفاده کنیم.با هر سه روش اصلاحات مالیاتی، بازار بدهی و مولدسازی دارایی‌ها برای جبران کسری بودجه موافقم. اجازه برداشت از صندوق توسعه ملی باید منوط به اصلاحات اقتصادی باشد.نمی‌دانیم در کشور چه میزان کسری بودجه داریم و این یک چالش بسیار بزرگ است. تکنیک بودجه‌نویسی در سازمان برنامه اجازه مشخص شدن کسری بودجه را نمی‌دهد و این موضوع انگیزه برای جبران کسری بودجه را کاهش می‌دهد.سوالات مهمی درخصوص بودجه وجود دارد، به‌عنوان مثال باید مشخص شود دولت و مجلس تا چه حد می‌توانند بدهی تولید کنند و نسبت بدهی به gdp (تولید ناخالص داخلی) را تا کجا افزایش دهند. نقش مجلس در تصویب بودجه مخرب است. اگر لایحه بودجه 100 ایراد دارد، قانون بودجه مصوب مجلس حتما 110 ایراد دارد.
نصرالله پژمانفر، نماینده مردم مشهد در مجلس:
برای تصویب بودجه فضای دوقطبی ایجاد کردند
مهم‌ترین ضعف موجود در لایحه، ابهامات مختلف است. آقای نوبخت برای رای گرفتن، فضای دوقطبی ایجاد و کلیات را تصویب کرد؛ درحالی که ما در نظر داشتیم رد شود و به دولت برگردد تا اصلاح کنند. لایحه بودجه سیاسی است. دولت برای اهداف سیاسی، سعی دارد با التهاب در جامعه از آن در جهت اهداف داخلی و خارجی استفاده کند.مهم‌ترین ضعف لایحه بودجه بین اشکالات فراوانی که دارد پیامی است که به جامعه منتقل می‌کند که آن‌هم آشفتگی و بی‌نظمی در برنامه‌های جاری دولت است. در بودجه عمرانی حدود ۷۰هزار میلیارد تومان اعتبار قرار داده‌ایم که قرار است از محل فروش نفت تامین شود اما می‌دانیم که ما قادر به فروش یک‌میلیون بشکه در روز نیستیم.با این نحوه بودجه‌ریزی، کسری بودجه حداقل ۱۰۰هزار میلیارد تومانی دولت قطعی است و باید به فکر جبران آن باشیم. ۷۵ درصد کل بودجه دولت در اختیار شرکت‌های دولتی است که در بودجه ۹۹ افزایش چشمگیر داشته است. متاسفانه بیشترین انحراف بودجه‌ای در شرکت‌های دولتی اتفاق می‌افتد و باید نظارت‌ها در این حوزه افزایش یابد و بر فعالیت این شرکت‌ها انضباط حاکم شود.
علی مدنی‌زاده، مشاور سازمان برنامه و بودجه:
کسری بودجه هنگفت 99 از محل تحریم‌های نفتی
در بودجه سال‌های 97 و 98، 40میلیارد دلار از درآمدهای نفتی کشور کاهش یافته است که معادل 10 درصد تولید ناخالص داخلی است، بنابراین رهبر انقلاب از آن زمان دستور اصلاح ساختار بودجه را خطاب به سازمان برنامه صادر کردند.کسری بودجه ساختاری یعنی اینکه فاصله سیستماتیک میان درآمد و هزینه‌ها وجود دارد و دولت به آن میزان که منابع نیاز دارد نمی‌تواند درآمد داشته باشد. از آنجایی که باید برای تامین منابع یا نفت بفروشیم یا مالیات بگیریم و اخذ مالیات هم هزینه‌های اجتماعی- سیاسی دارد، در سال‌های گذشته دولت‌ها به سمت درآمدهای مالیاتی نمی‌رفتند و بودجه به نفت متکی بود. اما در شرایط حساس جنگ اقتصادی با نظام بین‌الملل، اصلاح ساختار بودجه می‌تواند یک فرصت برای ما ایجاد کند.اگر هزینه‌کرد دولت مهار نشود بدهی‌ها انباشته می‌شود تا جایی که به یک بحران پولی و تورم بسیار بالا تبدیل می‌شود که قابل‌کنترل نخواهد بود، چون انباشت کسری بودجه در هر صورت روی ترازنامه بانک مرکزی تخلیه خواهد شد.خروجی بودجه 99 فاصله قابل‌توجهی با برنامه اصلاح ساختاری بودجه دارد. معمولا دلیل عدم شکل‌گیری اصلاحات ساختاری این است که در مقابل آن مقاومت می‌شود. سازمان برنامه و بودجه سازمانی عریض و طویل است که هر طرحی که می‌خواهد از آن خارج شود باید مراحل متعددی را پشت‌سر بگذارد و در هر مرحله تغییرات ایجاد می‌شود.براساس برنامه اصلاح ساختاری باید مولدسازی دارایی‌ها، در کنار تعیین‌تکلیف حامل‌های انرژی یا یارانه‌های پنهان و اصلاحات مالیاتی انجام می‌شد اما در این شرایط این انتخاب چالشی است که بهترین اقتصاددانان کشور هم در مورد آن اختلاف دارند.
علی سعدوندی، استاد سابق اقتصاد دانشگاه ولونگونگ دبی:
نباید دید جبران کسری به خصوصی‌سازی داشت
برای موفقیت خصوصی‌سازی و مولدسازی نباید دید جبران کسری بودجه به آن داشت. چرا مسئول سابق دولتی که در مسند خصوصی‌سازی حاضر بود، مدت‌ها بعد به زندان رفت؟ دلیل این بود که برای جبران کسری بودجه، سیستم به دنبال فروش این اموال بود. در نتیجه به یک برنامه پنج ساله و سازمان جدید نیاز داریم. بر این اساس تا 20 سال درآمد حاصل از مولدسازی باید به بودجه اضافه شود و آن درآمد دوباره صرف مولدسازی شود.سوال این است که در این شرایط از کجا باید درآمد داشته باشیم؟ اوراق در بازار تزریق می‌شود و قیمت آن مشخص است و بر این اساس فلسفه تامین‌کسری بودجه تغییر خواهد کرد. در زمانی که اوراق داریم برخلاف گفته آقای خاندوزی نرخ تورم پایین می‌آید.در علم اقتصاد ابزاری موفق‌تر از اوراق برای کنترل تورم نداریم، اگر تورم از این بالاتر برود وضعیت پیچیده می‌شود اما در شرایط فعلی با افزایش نرخ بهره اوراق می‌توان تورم را کاهش داد، چراکه نقدینگی را از جامعه جمع می‌کند. البته ادبیات این بحث بسیار مفصل است که جداگانه باید به آن پرداخت.دلیل کارکرد خوب بورس این است که انباشت نقدینگی، تورم ایجاد کرده است. اگر تحریم نمی‌شدیم این انباشت نقدینگی ادامه پیدا می‌کرد و در سال‌های بعد تورم‌های سنگین‌تری ایجاد می‌شد.
محسن علیجانی، نماینده مردم تهران در مجلس:
دولت درآمد حاصل از فروش نفت را برای حل مسائل جاری‌اش نباید به کار گیرد
شرایط کشور خاص است، بنابراین می‌طلبد بین قوای کشور به‌خصوص دولت و مجلس انسجام وجود داشته باشد. اگر کسی درست یا غلط به خاطر بدبینی به دولت، فکر کند لایحه بودجه برای مذاکره با آمریکاست، این مساله بودجه را قفل می‌کند.اینکه من با بودجه موافقم به این معنا نیست که نقدهایم را ندارم ولی فکر می‌کنم فایده‌اش از هزینه‌اش بیشتر است. دولت به خاطر مصالح کشور باید تا پایان دوره‌اش باقی بماند. اصلاح ساختاری یعنی اینکه دولت فروش نفت را برای مسائل جاری‌اش نباید به کار گیرد. اصلاح ساختاری یعنی اینکه بودجه شود سند حاکمیت.خصوصی‌سازی یعنی اینکه نهادهای تولیدی را به بخش خصوصی دهیم تا آنها را راه بیندازند، نه اینکه پالایشگاه را دودستی تقدیم کنیم.
پویا ناظران، فارغ‌التحصیل دانشگاه اوهایو:
از محل درآمدها نمی‌توان مشکل بودجه را حل کرد
طرح اصلاح نظام بانکی صددرصد از لایحه بودجه ۹۹ مهم‌تر است. اگر لایحه بودجه ۹۹ تصویب شود تغییر معناداری نسبت به سال ۹۸ نخواهد داشت، اما طرح اصلاح نظام بانکی اثرات بلندمدتی دارد، ما باید روی چالش‌های اصلی تمرکز کنیم، در غیر این صورت در سال ۱۴۰۰ دوباره همین مباحث را تکرار خواهیم کرد.3 چالش اصلی داریم که باید جراحی شوند. جراحی نظام بانکی، یارانه پنهان و سیاست خارجی مباحث اصلی کشور محسوب می‌شوند. در صورت جراحی یارانه پنهان و آزادسازی واردات و صادرات، درآمد ارزی به کشور می‌آید، چراکه باید دقت کنیم اصلی‌ترین مشکل لایحه بودجه، درآمد ارزی است.داروهای پیشنهادی برای مشکل کشور افزایش نرخ‌های مالیاتی تا ۲۵ درصد GDP و حل مشکل تعارض منافع سیاستمداران است. بعد از اینها به‌عنوان فیزیوتراپ می‌توان از اصلاح نظام آموزش، نظام سلامت، وظیفه عمومی و بازنشستگی نام برد.سال‌هاست غده سرطانی چالش‌ها درحال تقویت هستند. در صورت حل چالش‌های اصلی، مشکل کسری بودجه نیز حل می‌شود. سیاستی که منجر به افزایش درآمد ارزی نشود، کسری بودجه را حل نمی‌کند؛ کاهش یارانه پنهان به‌منظور افزایش صادرات و ارزآوری راه‌حل است.