به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، ابتدای پاییز سال گذشته بود که دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خبر راه‌اندازی 40 سرای تخصصی نوآوری در واحدهای مختلف این دانشگاه را در سراسر کشور رسانه‌ای کرد. اهمیت این سرا آنجا بود که قرار شد این واحدهای درون‌دانشگاهی بخشی از فضای واحدهای دانشگاهی را به محیطی تخصصی و جدید برای برقراری ارتباط بین مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان تبدیل کنند؛ یعنی همان حلقه مفقوده‌ای که حالا دیگر به یکی از آفت‌های آموزش‌عالی کشور طی سال‌های اخیر تبدیل شده بود. این‌بار اما مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی تصمیم به درمان این آفت گرفتند.
قبلا در روزنامه «فرهیختگان» گزارش‌های متفاوتی از این سراهای نوآوری منتشر کرده بودیم، اما روز گذشته طی بخشنامه‌ای از سوی دکتر طهرانچی آیین‌نامه جامع بازار فناوری و سرای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ شد.دکتر طهرانچی در این بخشنامه تاکید می‌کند: «با عنایت به نامگذاری سال 1398 به نام سال «رونق تولید» از سوی مقام معظم رهبری و همچنین ظرفیت‌های عظیم انسانی، علمی و زیربنایی دانشگاه آزاد اسلامی در جهت تقویت تولید ملی در حوزه دانش‌بنیان در سراسر کشور متناسب با ظرفیت‌های منطقه‌ای، آیین‌نامه جامع بازار فناوری و سرای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی در 32 ماده و 19 تبصره با پیوست دستورالعمل مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان ابلاغ می‌شود. تمام مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی با تلاش و عزم جهادی برای حمایت از طرح‌های دانش‌بنیان براساس راهبرد شماره 1 فصل هفتم از نظام پژوهش و فناوری سند دانشگاه اسلامی تا رسیدن به مرحله تجاری‌سازی و ارتقای تولید ملی از تمامی توانمندی موجود بهره گیرند.»
این آیین‌نامه در 59 صفحه تدوین شده و در اختیار تمامی واحدها و مراکز قرار گرفته است. همچنین در این آیین‌نامه مواردی ازجمله تعاریف و اختصارات، دستورالعمل مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی، اهداف، وظایف، شکل حقوقی، ارکان، وظایف و اختیارات شورای سیاستگذاری، فناوری و نوآوری دانشگاه، شورای مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان، معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه، وظایف و اختیارات شورای مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان، پارک علم و فناوری دانشگاه، صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر، ساختار سازمانی سرای نوآوری و... عنوان شده‌اند که در زیر بخش‌هایی از آن را تفسیر خواهیم کرد.
1- بازار فناوری: زیرساخت و محل استقرار سراهای نوآوری، پردیس‌های پارک، نهادهای مالی و سایر اجزای مرتبط با نوآوری است که نهادهای عرضه‌کننده خدمات و محصولات فناوری و نوآوری با نهادهای متقاضی در ارتباط بوده و همکاری‌های تجاری ذیل آنها شکل می‌گیرد.
2- سرای نوآوری: یک نهاد اجتماعی است که از طریق ایجاد شبکه نوآوری شامل آموزش‌های فناوری و خلاقیت، مدارس کسب‌وکار، مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها، مراکز رشد، پارک علم و فناوری و بهره‌گیری از زیرساخت‌های آزمایشگاهی، کارگاهی و تحقیقاتی، زیرساخت‌های تجاری‌سازی، زیرساخت‌های حقوقی، زیرساخت‌های مالی با تمرکز بر یک حوزه فناورانه منجر به پیشرفت جامعه در آن حوزه می‌شود. سرای نوآوری در این دستورالعمل «سرا» نامیده می‌شود.
3- ساختار سازمانی سرای نوآوری: ساختار سازمانی سرای نوآوری شامل رئیس‌سرا، مدیر برنامه آموزش‌های خلاقیت و شتاب‌دهی، مدیر برنامه کارآفرینی و رشد، مدیر برنامه تجاری‌سازی و ارزش‌آفرینی، مدیر اداری و مالی و مدیر تدارکات و پشتیبانی، مسئول دفتر و یک نفر کارشناس دفتری.
4- کمیسیون معاملات سرای نوآوری: مرجع تصمیم‌گیرنده نهایی درخصوص معاملات سرای نوآوری است که جز در مورد خرید و فروش املاک و مستغلات، تصمیم‌گیری می‌کند. ترکیب کمیسیون معاملات شامل معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری استان، رئیس سرای نوآوری، مدیر اداری و مالی سرا، مدیر تدارکات و پشتیبانی سرا، خزانه‌دار استان یا نماینده تام‌الاختیار وی، نماینده حراست بدون حق رأی و نماینده بازرسی بدون حق رأی است.
5- شورای سیاستگذاری فناوری و نوآوری دانشگاه: این شورا بالاترین مرجع سیاستگذاری سراهای نوآوری است که اعضای آن عبارتند از: رئیس دانشگاه یا نماینده ایشان (رئیس شورا)، معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه (نایب‌رئیس شورا)، قائم‌مقام رئیس دانشگاه در امور آموزشی و ساماندهی پژوهش‌های تحصیلات تکمیلی، معاون توسعه مدیریت و منابع دانشگاه، رئیس پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی، معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه، معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی دانشگاه، مدیرعامل صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر دانشگاه، معاون بین‌الملل و امور دانشجویان غیرایرانی، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه، رئیس مرکز عمرانی دانشگاه، رئیس مرکز حقوقی و صیانت از دارایی‌های دانشگاه، رئیس مرکز حراست یا نماینده تام‌الاختیار (بدون حق رأی)، رئیس مرکز نظارت، ارزیابی، بازرسی و رسیدگی به شکایات (بدون حق رأی)، مدیرکل سیاستگذاری و نظارت راهبردی معاونت تحقیقات و فناوری و نوآوری (دبیر شورا).
6- وظایف و اختیارات شورای سیاستگذاری فناوری و نوآوری دانشگاه: تعیین سیاست‌ها و خط‌مشی‌های کلان دانشگاه درخصوص اولویت‌ها، رویکردها و راهبردهای کلان دانشگاه در زمینه بازار فناوری و سراهای نوآوری، تعیین سیاست‌ها و راهبردهای کلان دانشگاه و نظارت عالیه بر نظامات مالی و مدیریت منابع دانشگاه، در زمینه سراهای نوآوری، سیاستگذاری و تصمیم‌گیری در مورد همکاری‌های ملی و بین‌المللی فناوری و نوآوری، تصمیم‌گیری درخصوص مدل توسعه زیرساخت‌های بازار فناوری سراهای نوآوری، تصمیم‌گیری درخصوص اولویت‌های تخصیص بودجه و اعتبارات صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر دانشگاه، تصمیم‌گیری درخصوص تغییر برنامه‌های آموزشی و پژوهشی دانشگاه با رویکرد مساله‌محور، مهارتی و شغل‌محور.
7- نحوه اعطای مجوز تاسیس سرای نوآوری: اعطای مجوز تاسیس سرای نوآوری برای واحدهای دانشگاهی متقاضی، در دو مرحله شامل مجوز موافقت اولیه و موافقت دائم با شرایط زیر صورت می‌گیرد:
الف: صدور مجوز موافقت اولیه
مجوز موافقت اولیه تاسیس سرای نوآوری از طریق ارسال طرح توجیهی سرای نوآوری مدنظر واحد دانشگاهی مستقر در استان یا واحد جامع مستقل توسط رئیس استان یا رئیس واحد جامع مستقل و تایید آن در شورای مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان صورت می‌گیرد، طرح توجیهی ارسالی باید مصوب شورای مدیریت طرح‌های دانش‌بنیان استان یا واحد جامع مستقل باشد، مدت مجوز موافقت اولیه حداکثر یک سال است و در صورت عدم تایید تاسیس سرای نوآوری، ساختارهای موجود مرتبط با فناوری و نوآوری در واحد دانشگاهی براساس مقررات مربوطه به فعالیت خود ادامه می‌دهند. همچنین معاونت می‌تواند متناسب با طرح توجیهی، مجوز ایجاد برخی از اجزای سرا را مطابق با مقررات هرکدام از آنها صادر کند. اعضای شورای مدیریت طرح‌های دانش‌بنیان استان یا واحد جامع مستقل در دستورالعمل مدیریت طرح‌های دانش‌بنیان، پیوست آیین‌نامه حاضر مشخص شده است.
ب: صدور مجوز موافقت دائم
شورای مدیریت طرح‌های دانش‌بنیان دانشگاه متناسب با میزان تحقق شاخص‌های عملکردی و خروجی‌های لازم درخصوص صدور مجوز موافقت دائم تصمیم‌گیری می‌کند. شاخص‌های عملکردی و خروجی‌های مدنظر از سراها دو ماه پس از ابلاغ این دستورالعمل توسط شورای مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان تصویب و ابلاغ خواهد شد و یک نظام رتبه‌بندی برای سراها طراحی می‌شود و در چارچوب ارزیابی‌های مستمر و دوره‌ای سراها، اتخاذ سیاست‌های تشویقی برمبنای عملکرد آنها صورت می‌گیرد. دو ماه قبل از پایان مدت مجوز اولیه، رئیس استان یا واحد جامع مستقل، ملزم به ارائه گزارش عملکرد سرا به شورای مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان دانشگاه است. مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان دانشگاه علاوه‌بر انحلال سرا می‌تواند متناسب با عملکرد سرا در مورد تقلیل آن به یکی از اجزای سرا تصمیم‌گیری کند. اساسنامه و برنامه بلندمدت سرای نوآوری جهت اخذ مجوز قطعی، توسط رئیس استان یا واحد جامع مستقل به شورای مدیریت طرح‌های دانش‌بنیان دانشگاه ارائه و به تصویب خواهد رسید.
8- کمیسیون حل اختلاف سرای نوآوری: در صورت بروز اختلافات حقوقی مابین کارفرمایان و کارکنان واحدهای فناور مستقر در سرا یا مواجه شدن با مسائل و مشکلات حقوقی طرف قرارداد با آنان کمیسیون حل اختلاف سرای نوآوری اقدام به حل مشکل کرده، در صورت عدم رفع آن مساله به بازرسی دانشگاه ارجاع می‌شود. کمیسیون حل اختلاف سرای نوآوری شامل رئیس‌سرا، مدیر اداری و مالی‌سرا، نماینده مرکز حقوقی دانشگاه، دو نفر از مدیران واحدهای فناور مستقر در سرا و نماینده بازرسی بدون حق رأی است.
9- ارتباط سرا با واحد دانشگاهی مرتبط: سرای نوآوری موظف است زیرساخت‌های لازم جهت حضور و استفاده از برنامه‌های سرا را برای دانشجویان و اساتید ذی‌ربط فراهم کند، واحد دانشگاهی موظف است برنامه‌های آموزشی و پژوهشی خود را متناسب با بازار تقاضای شکل‌گرفته در سرای نوآوری، به‌روزرسانی کند. واحد دانشگاهی موظف است همکاری‌های لازم را جهت تشکیل و توسعه سرای نوآوری داشته باشد و واحد دانشگاهی موظف است بودجه‌های مصوب درزمینه ایجاد و توسعه سرای‌های نوآوری را فراهم و محقق کند.
10- طرح توجیهی اعطای مجوز تاسیس و فعالیت سرای نوآوری: استان یا واحد دانشگاهی جامع مستقل متقاضی موظف به ارائه موارد زیر در قالب - درخصوص اجرای بند 27 طرح توجیهی خود خواهد بود:
الف- ارائه گزارش کاملی از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موجود در منطقه استقرار واحد دانشگاهی و متقابلا توانمندی‌های علمی، فنی و اجرایی واحد در ارتباط با ظرفیت‌ها و توانمندی‌ها
ب- مشخص کردن تاسیسات و امکاناتی که واحد می‌تواند در اختیار سرای نوآوری قرار دهد و همچنین برنامه تجمیع و بهره‌برداری از سایر آزمایشگاه‌ها، دستگاه‌ها و تجهیزات مستقر در استان برای تحقق مأموریت تخصصی سرا.
پ- تعیین موضوع اصلی فعالیت یا محور کسب‌وکار سرای نوآوری متناسب با دانشگاه «برنامه‌های علمی».
ج- ارائه تفاهمنامه همکاری با برخی از دستگاه‌های مرتبط دولتی از قبیل فرمانداری، ادارات استانی یا شهرستانی، مراکز مالی و اعتباری و مراکز بزرگ صنعتی در تاسیس سرای نوآوری.
چ- ارائه مستندات لازم موید وجود حداقل پنج شرکت فنی - صنعتی علاقه‌مند جهت مستقر کردن واحد تحقیق و توسعه در محل پردیس پارک علم و فناوری و حداقل پنج شرکت دانش‌بنیان علاقه‌مند جهت استقرار در پردیس پارک علم و فناوری و برنامه تجاری‌سازی.
خ- ارائه مستندات مربوط به علاقه‌مندی حداقل پنج تیم فناور دارای محصول اولیه در واحد دانشگاهی جهت حضور در مرکز رشد و برنامه مرکز رشد.
د- ارائه حداقل 30 ایده فناورانه در ارتباط با محور کسب‌وکار تعیین‌نشده سرای نوآوری و برنامه شتاب‌دهی آنها.
ف- داشتن اعلام همکاری حداقل یک مرکز فنی- صنعتی علاقه‌مند جهت ایجاد یک مرکز نوآوری مشترک فی‌مابین و برنامه مرکز نوآوری.
ق- ارائه حداقل سه برنامه آموزش فناوری و مدرسه کسب‌وکار.
ک- پیش‌بینی میزان نیروی انسانی موردنیاز اعم از دانشجو و عضو هیات‌علمی و نیروهای اداری و کارشناسی دانشگاه، بودجه و پیش‌بینی درآمدزایی سرای نوآوری.