به گزارش «فرهیختگان آنلاین»،  شاید پدر و مادرهای ما و نسل‌های قدیمی، زمستان‌ها‌ از دیدن برف در کشور ذوق می‌کردند اما نسل ما دیگر نه‌تنها با دیدن آسمان آبی خوشحال نمی‌شود بلکه همواره نگران وجود ذرات معلق در هواست. با این وضعیت بعید نیست به روزی برسیم که در اثر تغییرات ژنتیکی بدن‌مان همچون درختان با دی‌اکسیدکربن کار کند و اگر روزی این هوای دودآلود تهران به آن نرسد، دچار مشکل شود. نسلی که در سال‌های آینده زندگی خود با بیماری‌های مختلف سر خواهد کرد و سرطان نیز یکی از ریسک‌های محتملی است که آینده جوانان کشورمان را تهدید می‌کند.

بیماری سختی به نام سرطان

سرطان ازجمله بیماری‌هایی است که از قدیم‌الایام با نماد خرچنگ شناخته می‌شود. پزشکان و حکمای ایرانی این بیماری را نوعی ورم می‌دانستند که به سبب تغییرات اخلاط در بدن ایجاد می‌شود. در تعریفی ساده، این بیماری به رفتار غیرطبیعی برخی سلو‌ل‌های طبیعی بدن گفته می‌شود که پس از مدتی می‌توانند در خون گردش کرده و تبدیل به توده یا تومور بدخیم و سرطان شوند. علت دقیق این پدیده همچنان نامشخص است ولی احتمال دارد عوامل ژنتیکی یا مواردی که موجب اختلال در فعالیت سلول‌ها می‌شوند، در هسته سلول اشکال وارد کنند. ازجمله این موارد می‌توان به مواد رادیواکتیو، مواد شیمیایی و سمی یا تابش بیش‌از‌حد اشعه‌هایی مانند نور آفتاب و آلودگی هوا اشاره کرد. بیماری سختی که زندگی افراد را تحت‌تاثیر قرار داده و دسترسی دشوار به داروهای آن در این اوضاع اقتصادی ازجمله مواردی است که کار را برای آنها دشوار کرده است.

سالانه ۳۵ هزار نفر در کشور بر اثر سرطان فوت می‌کنند

فزایدی، رئیس انجمن سرطان در این رابطه به «فرهیختگان» گفت: «سرطان پس از بیماری‌های قلبی و عروقی به‌عنوان دومین عامل مرگ‌ومیر در کشور شناخته می‌شود. سالانه 110 تا 120هزار نفر در کشور به سرطان مبتلا می‌شوند که از این میزان حدود 35هزار نفر جان‌شان را از دست می‌دهند. سرطان پروستات، ریه، معده و روده بزرگ شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان و سرطان‌ معده، پستان و ریه شایع‌ترین در زنان است. استعمال دخانیات و قلیان 25درصد بیماران سرطانی را شامل می‌شود. همچنین مصرف غذای چرب و چاقی بیش‌از‌حد، بی‌تحرکی و سابقه خانوادگی در رتبه‌های بعدی قرار دارند که شانس ابتلا به سرطان را بالا می‌برد. مطالعاتی که به تازگی انجام شده، نشان می‌دهد هوای آلوده می‌تواند ریسک انواع بیماری‌های قلبی و تنفسی و ابتلا به برخی انواع سرطان‌ها را افزایش دهد.

اگر در چند سال آینده وضعیت زیست‌محیطی کشور به همین شیوه ادامه داشته باشد، شاهد افزایش شمار مبتلایان به سرطان خواهیم بود. بالارفتن هرم سنی جمعیتی کشور ازجمله عواملی است که موجب شده با افزایش شیوع سرطان در کشور روبه‌رو شویم. تا پیش از این ایران یک کشور جوان بود اما به خاطر کاهش نرخ زاد‌وولد درحال حاضر به کشوری با جمعیت میانسال و پیر تبدیل شده است. سرطان بیشتر در سنین 60 تا 70 سالگی افراد بروز می‌کند. سرطان  منجر به تغییر ژنتیکی در بدن افراد می‌شود و آلودگی‌های محیطی مانند آب، خاک و هوا شانس ابتلا به این بیماری را در جوانان بیشتر می‌کند. ازجمله کارهایی که باید در این زمینه انجام داد، غربالگری در برخی سرطان‌ها مانند سرطان پستان در زنان و سرطان معده و روده در مردان و زنان است. برای غربالگری سرطان پستان نیاز به تجهیز مراکز درمانی در کشور است تا زنان 40 تا 45 سال بتوانند ماموگرافی کنند. در سرطان روده و معده نیز باید هر 10سال یک‌بار کولونوسکوپی صورت گیرد. با غربالگری سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود و شانس درمان موفقیت‌آمیز در مراحل اولیه بیماری بسیار بیشتر است.»

میزان ابتلا به سرطان در ایران کمتر از  کشورهای غربی است

شاید سوال پیش بیاید ایران در مقایسه با دنیا در این خصوص در چه جایگاهی قرار دارد، به همین منظور سراغ پروفسور اسماعیل اکبری، فوق‌تخصص جراحی غدد و سرطان از دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا، رئیس مرکز تحقیقات سرطان و مشاور عالی وزیر بهداشت رفتیم. او گفت: «درباره میزان سرطان‌ها در ایران باید بگویم این بیماری در ایران نسبت به کشورهای غربی آنچنان بالا نیست و تقریبا یک‌پنجم کشورهای غربی است اما سرعت رشد آن بالاست. امید به زندگی در مردم ایران نسبت به قبل از انقلاب اسلامی با افزایش قابل‌توجهی روبه‌رو بوده و این امر از  56 سال در قبل از انقلاب به حدود 74 سال رسیده است و درنتیجه ما به سن سرطان رسیده‌ایم؛ این مهم‌ترین دلیل افزایش مبتلایان سرطان در کشور است.»

عوامل محیطی همچون آلودگی هوا سرطان را تشدید می‌کنند

رئیس مرکز تحقیقات سرطان درباره عوامل تاثیرگذار در بروز این بیماری گفت: «عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز سرطان‌ها نقش  دارند که درصد تاثیرگذاری عوامل ژنتیکی کمتر از عوامل محیطی است و شاید به 10 درصد برسد اما عوامل محیطی بر عوامل ژنتیکی تاثیرگذارند و آن را تشدید می‌کنند. آلودگی هوا تاثیر بسزایی در بروز سرطان دارد، البته باید توجه داشت که اگر امروز هوا آلوده است، فردا سرطان نمی‌گیریم بلکه تاثیر آن در 15 تا 20 سال قابل مشاهده است. تاثیرات ژنتیکی و اپی‌ژنتیکی با آلودگی هوا سبب می‌شود کودکانی که امروز در این هوا استنشاق می‌کنند، در سال‌های آینده با کوچک‌ترین عوامل محیطی در معرض بروز سرطان قرار بگیرند. طبق برآورد‌ها، در سال 2030 تعداد سرطان‌ها در کشور به دوبرابر میزان فعلی خواهد رسید، چراکه در آن زمان به سن سرطان رسیده‌ایم و ساختار جمعیتی متفاوت شده که عوامل خطرساز نیز در‌ آن دخیل هستند. البته یک اشتباهی صورت می‌گیرد و آن هم اینکه می‌گویند با سونامی سرطان روبه‌رو هستیم، درحالی که سونامی اساسا به پدیده‌هایی ناگهانی گفته می‌شود که یک‌باره ایجاد می‌شوند، هم‌اکنون مشخص است که ما در سال 2050 با چه تعداد سرطان روبه‌رو خواهیم بود. تکلیف برای ما و اروپایی‌ها به‌طور صریح روشن است.

شایع‌ترین سرطان‌ها در زنان به سرطان پستان و در مردان به سرطان معده برمی‌گردد. ایران در درمان برخی سرطان‌ها مانند سرطان پستان وضعیت خوبی دارد اما در برخی سرطان‌ها مانند دستگاه‌های گوارش اصلا وضعیت خوبی نداریم. البته وضعیت دنیا و کشورهای اروپایی هم مانند ایران است. من به دانشجویان گفته‌ام که عمر سرطان پانکراس در ایران حدود 6 ماه است. در سرطان‌ دستگاه‌های گوارش هم به دلیل اینکه متاسفانه افراد دیر به پزشک مراجعه می‌کنند، به همان اندازه گرفتاری درمانی آنها بیشتر می‌شود. مشکلی که در این زمینه داریم نفس خود درمان نیست بلکه شناسایی زودرس آن است که در این صورت پیشرفت چشمگیری در درمان مشاهده خواهیم کرد.»

بیشتر از عرف دنیا شیمی‌درمانی انجام می‌دهیم

اکبری در تشریح تفاوت درمان سرطان در ایران و کشورهای غربی گفت: «درمان سرطان در ایران با دیگر کشورهای دنیا تفاوت چندانی ندارد اما مساله اینجاست که ما متاسفانه بیشتر از عرف دنیا شیمی‌درمانی انجام می‌دهیم که این هم ناشی از فرهنگ دارویی ایرانیان است و ایرانیان در مقایسه با دنیا از آنتی‌بیوتیک و قرص‌های بیشتری استفاده می‌کنند. باید مردم را نسبت به این بیماری آگاه کرده و امر آموزش را جدی بگیریم. باید باور کنیم همین مردم در کنار کوتاهی مسئولان، هوا را آلوده کرده، غذای ناسالم می‌خورند، ورزش نمی‌کنند و استعمال دخانیات دارند. باید سبک و شیوه زندگی مردم اصلاح شود. البته این مساله در سایر کشورهای دنیا هم شایع است و باید برای آن چاره‌ای بیندیشیم.»

هزینه‌های سرطان سالانه ۵ تا ۷ درصد افزایش می‌یابد

هزینه‌های این بیماری بالاست و اساسا با شرایط اقتصادی فعلی خانواده‌ها دچار مشکل می‌شوند. بیماری‌ای که به گفته قاسم جان‌بابایی، معاون درمان وزیر بهداشت هزینه‌ای معادل سه‌هزار میلیارد تومان را به کشور تحمیل می‌کند و اگرچه بخشی از آن از سوی شرکت‌های بیمه پرداخت می‌شود اما در واقعیت باید بپذیریم کسی که به سرطان مبتلا می‌شود، نمی‌تواند کار کند و مجبور است بخشی از زندگی‌اش را بفروشد و خرج درمانش کند و این امر نوعی هزینه‌های غیرمستقیم به مردم تحمیل می‌کند.

متاسفانه ما هیچ برآورد دقیقی از هزینه‌های غیرمستقیم بیماری‌هایی همچون سرطان نداریم. موضوعی که با تایید رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت روبه‌رو شد و علی قنبری‌مطلق، رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به هزینه‌های اختصاص داده‌شده به این طیف از بیماران گفت: «نمی‌توان برآورد دقیقی از هزینه‌هایی که برای بیماری سرطان اختصاص می‌یابد، به دلیل اینکه هم در بخش دولتی و هم در بخش خصوصی است، داشت اما به‌طور کلی سالانه حدود پنج تا هفت درصد افزایش پیدا می‌کند. پیش از این حدود سه‌هزار میلیارد به‌طور سالیانه پیش‌بینی شده بود که باید انتظار داشته باشیم این هزینه‌ها در سال آینده افزایش پیدا کند. در کنار این خدمات شیمی‌درمانی و رادیوتراپی در مراکز دولتی تحت‌پوشش بیمه است و بیماران فرانشیزی هم پرداخت نمی‌کنند. در مورد داروها هم اکثر آنها حدودا نزدیک به 70 درصد تحت‌پوشش بیمه هستند و برخی داروها هم در قالب تفاهمنامه‌ای که میان سازمان غذا و دارو و دیگر سازمان‌های بیمه‌گر وجود دارد، تامین شده تا میزان حمایت‌ها در این حوزه افزایش یابد. درنتیجه 70 تا 90 درصد هزینه‌های داروها توسط دولت یا سازمان‌های بیمه‌گر تامین می‌شود. نرخ مرگ‌ومیر سرطان ظرف 10سال گذشته کاهش پیدا کرده و می‌کند اما با توجه به اینکه با افزایش مبتلایان به این بیماری در سال‌های آینده روبه‌رو خواهیم شد، میزان مرگ‌ومیر نیز به همان نسبت افزایش می‌یابد. در بودجه سال 99 هم اعتباراتی در قالب بسته‌های حمایتی برای بیماران خاص، صعب‌العلاج و سرطانی در حوزه دارو و هم در حوزه حمایتی در نظر می‌گیرند. در همین زمینه تاسیس مراکز سه‌گانه‌ای شامل مراکز تشخیص زودهنگام و غربالگری و اقدامات درمانی را پیش‌بینی کرده‌ایم که بر تعداد این مراکز افزوده شده است.»

سیاست وزارت بهداشت حمایت از بیماران خاص است

محمدحسین قربانی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به تشریح اقدامات انجام‌شده در این حوزه در بودجه سال 99 پرداخت و گفت: «درمجموع در وزارت بهداشت حدودا 15درصد افزایش اعتبارات داشتیم که این مساله قاعدتا به تمامی ردیف‌های بودجه‌ای وزارت بهداشت برنمی‌گردد و بر حسب ضرورت و صلاحدید در مواردی با افزایش و کاهش روبه‌رو خواهد شد، ولی خوشبختانه مجموع اعتبارات وزارت بهداشت افزایش پیدا کرده است که اولویت این مساله با تامین دارویی مبتلایان بیماری خاص مانند سرطان، آموزش، بهداشت و پیشگیری در محوریت سال 99 است. هر چقدر در حوزه غربالگری و آموزش و بهداشت فعالیت کنیم، هزینه‌های مرحله درمان کاهش می‌یابد و این در حوزه توزیع منابع داخلی وزارت بهداشت موثر خواهد بود. اگر به سمت غربالگری بیاییم و در این حوزه سرمایه‌گذاری شود، قطعا درآمد بسیاری نصیب‌مان خواهد شد. برای مثال در بحث پیمایش برنامه قند‌خون و دیابت ما تا 50سال آینده برنامه مشخصی خواهیم داشت. غربالگری از هزینه‌های غیرضروری و درمان کم می‌کند و این موارد از سیاست‌های وزارت بهداشت است تا برحسب نیاز اعتبارات بودجه‌ای کدام حوزه را افزایش دهد. مبتلایان به بیماری‌های خاص ازجمله سرطان عمدتا از قشر ضعیف جامعه هستند، در نتیجه باید به آنها رسیدگی بیشتری شود.»

نوسانات ارز  و جانفرسایی آن برای بیماران سرطانی

نگرانی برای وضعیت بیماران سرطانی زمانی بغرنج می‌شود که بدانیم بیشتر داروهای بیمارستانی ارزمحور هستند و با توجه به سه‌برابر شدن قیمت ارز و دلار از سال 97 به این طرف عملا هزینه‌های این بیماران چند‌برابر شده است. بودجه تخصیص داده‌شده به بیماران خاص در ردیف بودجه‌ای سال 99 به وضوح این مساله را نشان می‌دهد که عملکرد مصوب وزارت بهداشت در سال 97 رقمی معادل 67 میلیارد و 900 میلیون تومان است، رقمی که در سال 98 به 90 میلیارد تومان اختصاص یافت و اکنون برای سال 99 رقمی معادل 98 میلیارد و 100 میلیون تومان پیش‌بینی شده است که با یک حساب سرانگشتی متوجه می‌شویم، عملا با سه‌برابر شدن قیمت ارز این رقم باید به چندبرابر رقم فعلی برسد و حتی اگر کمک‌های طرح تحول سلامت و هدفمندی یارانه‌ها را هم در این زمینه لحاظ کنیم، رقم چشمگیری در این زمینه نخواهد شد، درنتیجه دولت باید توجه زیادی به این مساله داشته باشد، چراکه در کنار افزایش هزینه‌ها تعداد این بیماران هم بیشتر شده و کار را برای این بیماران با توجه به محدودیت‌های مراکز پزشکی بیشتر خواهد کرد چراکه بودجه اختصاص داده شده به آنان ابدا کفایت نمی‌کند.

* نویسنده: الهه قاسمی، روزنامه‌نگار