به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، خیلی‌ها دیروز به‌سراغ روزنامه‌ها رفتند تا شاید خبری یا تحلیل خاصی درباره سفر حسن روحانی به ژاپن و مذاکرات او با نخست‌وزیر این کشور ببینند، اما به همان علتی که روز گذشته «فرهیختگان» نوشت، فصل مشترک مطالب و محتوای منتشرشده در رسانه‌های داخلی از روز جمعه تا آخر وقت روز شنبه، مانور روی اظهارات رئیس‌جمهور در نشست مشترکی بود که برگزار شد و خبر آن را نیز صرفا پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر وی منتشر کرد و نه چیزی بیشتر. رسانه‌های کنجکاو البته به بازنشر این اخبار تکیه نکرده و تلاش کردند اطلاعات دیگری از این سفر و دیداری که گفته می‌شود بی‌ارتباط با مسائلی میان ایران و آمریکا نبوده، به دست آورند اما بالا و پایین کردن محتوای رسانه‌ها هیچ نتیجه‌ای دربر نداشت و معلوم بود که خبری نیست.
آنچنان که ما از دیروز میان رسانه‌ها چرخ زدیم و از خبرنگاران دولت و سیاست خارجی پرسیدیدم، حتی آنهایی که با دولت میانه نسبتا خوبی هم داشتند این روزها نه‌تنها از همه‌چیز بی‌خبرند که حالا گلایه‌مند هم شده‌اند که چرا باید چنین سفر مهمی در اوج بی‌خبری برگزار شود و به هیچ‌کسی در تهران اطلاعی داده نشود. برگزاری سفر با مذاکرات خصوصی و محرمانه که از جانب معاون اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور هم تبلیغ می‌شود، عدم برگزاری نشست خبری پس از برگزاری دیدارها برخلاف سفر مشابهی که نخست‌وزیر ژاپن به تهران داشت و نهایتا تداوم سکوت رادیویی بعد از پایان سفر چه از سوی رئیس‌جمهور و معاونانش در پاستور و چه از جانب وزرای همراه وی و البته در راس همه اینها وزیر امور خارجه هم دلایل دیگری هستند که نشان می‌دهد این دیدارها تفاوت‌هایی با دیگر سفرها و دیدارهای رئیس‌جمهور داشته و احتمالا اراده‌ای بر تحفظ و محرمانه‌ماندن وجود داشته است.اضافه بر این مساله این را هم بگوییم که این اراده وقتی برای ما عینیت بیشتری یافت که برای کسب اطلاع به‌سراغ چندین نفر از کارشناسان سیاسی نزدیک به دولت و تنی چند از نمایندگان مجلس رفتیم و از آنها درمورد دیدارهای حسن روحانی با آبه شینزو پرسیدیم. البته آنچنان که پیش‌بینی می‌کردیم نتیجه گفت‌وگو با بیشتر از 10 نفر از کارشناسان سیاسی و نمایندگان نزدیک به دولت تقریبا هیچ بود، چراکه مانند برجام و حتی سفت و سخت‌تر از آن، هیچ اطلاعی در اختیار حتی نمایندگان مجلس قرار نگرفته است و همه در بی‌خبری محض هستند، حتی اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس.
نکته دیگر هم اینکه باید تاکید کرد شناخت این وضعیت ربطی به قضاوت ما ندارد، چراکه کنار هم گذاشتن دو توئیت ساده از رئیس‌جمهور و معاونش می‌تواند گویای ماجرا باشد. توئیت رئیس‌جمهور بعد از دیدار با نخست‌وزیر ژاپن را حتما دیده‌اید، توئیتی که چاره‌ای نداریم جز اینکه آن را به‌جای نشست خبری از وی بپذیریم. روحانی عصر روز جمعه نوشت: «ایران از هر طرحی که بتواند موجب افزایش تبادلات اقتصادی به‌ویژه در حوزه انرژی و افزایش صادرات و فروش نفت بشود، استقبال می‌کند. در راستای منافع ملی خود از هیچ‌گونه مذاکره و توافقی روی‌گردان نیستیم.» اظهارنظری که کپی آن ساعاتی قبل از دیدار ظریف با مقامات فرانسوی در حاشیه اجلاس سران 7 در پاریس مطرح شده بود. این توئیت را بگذارید کنار توئیت علیرضا معزی، معاون اطلاع‌رسانی دولت: «مذاکره روحانی و آبه با حضور هیات‌های دو کشور طولانی و مبسوط بود. تقریبا درباره همه موضوعات دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی مذاکره و بحث شد. اما آنچه این دیدار را اهمیتی افزون می‌بخشد مذاکرات خصوصی این دو بود که بیش از یک‌ساعت پشت درهای بسته انجام شد.»
ماجرای مذاکره جدی است؟
در ایران جزء واضحات است که دولت با وجود تجربه تلخ و خسارت‌بار برجام اندکی از ایده خود کوتاه بیاید و جای اولویت‌های خود را تغییر دهد، لذا پس از گذشت 6 سال از آغاز به‌کار، حسن روحانی همچنان حل مشکلات را در سیاست خارجی و آن‌هم انحصار این سیاست در توسعه روابط با غرب می‌بیند. این دیدگاه البته تحت شرایطی تشدید هم شده و چارچوب ایده روحانی را با محدودیت‌های بیشتری روبه‌رو ساخته است. اولین مساله فرا رسیدن انتخابات مجلس است که این روزها تحت‌تاثیر شکست‌های پی‌درپی ائتلاف اصلاحات- اعتدال قرار گرفته و قریب‌به‌اتفاق پیش‌بینی‌ها از احتمال پیروزی اصولگرایان در انتخابات خبر می‌دهد. این اتفاق که دور از ذهن هم نیست، اولین پیامش عدم همراهی با ایده‌های شکست‌خورده دولت یعنی تمرکز ویژه روی سیاست خارجی خواهد بود و از همین منظر هم خیلی‌ها می‌گویند که فاز جدید تلاش برای گره‌گشایی از برجام با همین تحلیل آغاز شده است.دومین مساله عملکرد دولت در ماجرای بنزین است، اتفاقی که حالا ثابت‌شده نه‌تنها به کسری بودجه دولت یا کمک به مستضعف کمک ویژه‌ای نکرده است بلکه تنها نارضایتی گسترش‌یافته و سوارشدن اغتشاشگران بر موج این نارضایتی‌ها برای جامعه باقی‌مانده است و البته باعث شده هربار دولت یک مسیر محرمانه را طی می‌کند و با قطعیت از عدم انجام مساله‌ای خبر می‌دهد، حتما مردم نگران شوند و منتظر رخداد ناگواری باشند.
نتیجه این وضعیت نهایتا چیزی جز کاهش اعتماد عمومی به دولت و از دست رفتن بدنه اجتماعی آن نیست و از همین منظر هم به‌نظر می‌رسد تلاش‌ها برای یافتن مسیری جدید در سیاست خارجی و تعامل با غرب آغاز شده تا شاید از همان مسیر قبلی گرهی از مشکلات دولت باز شود.علاوه‌بر همه اینها البته باید به نکته دیگری هم اشاره کرد، دست‌اندرکاران سیاست خارجی در دولت تصور می‌کنند می‌توانند در بحبوحه انتخابات آمریکا و پیش از آنکه ترامپ تمام تمرکز خود را بر رقابت‌های انتخاباتی بگذارد، یک بده‌وبستان بسیار مختصر با تیم ترامپ داشته باشند تا هم او بتواند از این دستاورد در انتخابات آتی این کشور استفاده کند و هم احتمالا تا پیش از اسفندماه در ایران، حامیان دولت بتوانند آن را خرج انتخابات کنند، فرضیه‌ای که البته با توجه به خلقیات ترامپ و از سویی کم‌اثر بودن مسائل خارجی آن‌هم مسائل ایران در رقابت‌های ریاست‌جمهوری خیلی دور از ذهن به‌نظر می‌رسد.
یک خبر غیررسمی
براساس آنچه منابع غیررسمی می‌گویند، ظاهرا تصمیم‌گیری درمورد افزایش رایزنی‌ها با توکیو به حدود چهار هفته پیش بازمی‌گردد، زمانی که نمایندگانی از فرانسه و ژاپن ضمن سفر به تهران از ناتوانی در میانجی‌گری به‌دلیل کوتاه نیامدن آمریکایی‌ها سخن می‌گویند و ابراز می‌کنند جمع‌بندی‌شان پایان فرصت مذاکره در آینده‌ای نه‌چندان دور است. بر همین اساس و بعد از این انتقال پیام، گفته می‌شود عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه عازم توکیو شده تا پیگیری مجددی از مذاکرات داشته باشد و پیام تمایل دولت به شکل گرفتن سازوکار جدیدی با شرط کوتاه‌آمدن آمریکایی‌ها از مواضع گذشته را مطرح کند و در جریان همین سفر است که تدارک سفر حسن روحانی به توکیو دیده می‌شود.
نایب‌رئیس فراکسیون امید در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
از محتوای مذاکرات ژاپن بی‌اطلاعیم
محمدرضا تابش، نایب‌رئیس فراکسیون امید با اشاره به سفر رئیس‌جمهور به ژاپن و تحولات شکل‌گرفته در این سفر، ضمن ابراز بی‌اطلاعی از جزئیات توافقات و مذاکرات صورت‌گرفته، به «فرهیختگان» گفت: «تحولات را باید از خود مقامات دولتی پرسید.»
وی با بیان آنکه برای ارائه تحلیل دقیق دراین‌باره باید مطلع بود تا بتوان جمع‌بندی مشخصی را ارائه کرد، ادامه داد:«در بیان کلی آنچه در این سفر گذشت باید گفت ما با ژاپن از یک روابط دیرینه چندجانبه‌ای برخوردار بودیم که این روابط در حال ارتقا و توسعه بود، منتها بعد از تحریم‌های ظالمانه و یکجانبه آمریکا، این رابطه مخصوصا در بعد اقتصادی دستخوش تغییراتی شد و ارتباطات اقتصادی ما با ژاپن و حجم تجارت و صادرات و واردات از این کشور کاهش یافت که این موضوع به‌طور مشخص در صادرات نفت ایران به ژاپن نمود داشت.»
نماینده مردم اردکان در مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: «با این حال دو کشور در مجامع بین‌المللی در مسائل و موضوعات سیاسی، فرهنگی و... تعاملات و همکاری‌هایی داشتند. این روند ادامه داشت تا اینکه آقای آبه با رئیس‌جمهور آمریکا دیدار کرد و در آنجا ماموریت یافت پیامی را به مقامات در تهران منتقل کند.»
تابش ادامه داد: «نخست‌وزیر ژاپن در سفر به تهران حامل پیامی از سوی ایالات متحده بود که اگرچه آن را منتقل کرد اما رهبر انقلاب ضمن احترام به ملت و دولت ژاپن، در رابطه با این پیام آمریکا موضع قاطعانه خود را صریحا بیان کردند.»
این نماینده مجلس یادآور شد: «اخلاق و عرف دیپلماسی ایجاب می‌کرد دیدار نخست‌وزیر ژاپن از ایران به‌نوعی با سفر رئیس‌جمهور به توکیو پاسخ داده شود و عالی‌ترین مقام اجرایی کشور در سفر به ژاپن، ادامه رایزنی‌های دوطرفه را از سر گیرد و به‌دنبال تحرک در روابطی باشد که به تبع تحریم‌های آمریکا، قدری در حوزه اقتصادی کاهش یافته بود.»
وی تصریح کرد: «یک دستورکار مهم دیگر رئیس‌جمهور و هیات همراه در این سفر آن بود که راه چاره‌ای برای دور زدن و خنثی‌کردن تحریم‌های آمریکا طراحی شود. مخصوصا در زمینه تامین دارو و فعالیت‌های زیست‌محیطی و حفظ راه تعاملات دیرینه سیاسی و فرهنگی.»
تابش با بیان آنکه تلاش‌هایی صورت گرفته و مراوداتی انجام شده تا گشایشی در کار کشور ایجاد شود، ادامه داد: «ظاهرا نخست‌وزیر ژاپن هم چراغی سبزی از آمریکا داشت که قدری در راستای تعاملات انسان‌دوستانه وارد مذاکره با ایران شود.»
عضو هیات‌رئیسه فراکسیون امید با بیان آنکه نتایج این سفر باید پس از بازگشت رئیس‌جمهور از سوی دولت اعلام شود، گفت: «همان‌طور که آقای روحانی گفتند راه تعامل و مذاکره بسته نیست اما این اتفاق در صورتی خواهد افتاد که تحریم‌ها لغو شوند.» وی در ادامه ضمن ابراز بی‌اطلاعی درخصوص پیشنهادهای مطرح‌شده از سوی دو طرف و ماحصل گفت‌وگوها، عنوان کرد: «درباره اینکه در جزئیات امر چه گذشته باید منتظر بمانیم تا وقتی آقای رئیس‌جمهور آمدند خود توضیحات را بیان کنند. در آن صورت است که می‌توان تحلیل روشنی دراین‌باره داشت و میزان موفقیت‌آمیز بودن این سفر را بررسی کرد و متوجه این موضوع شد که آیا این مذاکرات تاثیری در گسترده‌تر شدن تعاملات با ژاپن و گشایش در شکسته‌شدن بخشی از تحریم‌ها خواهد داشت یا خیر.»
این نماینده حامی دولت با اشاره به توئیت علیرضا معزی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور درخصوص مذاکرات خصوصی و محرمانه روحانی و آبه پشت درهای بسته، گفت: «قاعدتا با توجه به سفر آقای آبه به ایران که با انتقال پیغام ترامپ همراه بود و احتمال فعل و انفعالاتی که در تعاملات گسترده‌تر برای حل مشکل تحریم‌ها در این سفر انجام شده، ممکن است دیدار محرمانه در راستای این نوع تعاملات بوده باشد. البته ما بازهم از این موضوع اطلاعی نداریم و این صرفا یک حدس و گمان است.»
تابش درخصوص محرمانگی‌ای که باعث تشدید این دست حدس و گمان‌ها شده و سابقه این رویه در برجام -که در آن مقطع نیز بسیاری از مسئولان و نمایندگان از متن تحولات بی‌اطلاع بودند- توضیح داد: «در مجلس نیز وقتی مسئولان حضور می‌یابند بسته به اینکه چه موضوعی قرار است مطرح شود جلسات غیرعلنی یا علنی برگزار می‌شود. لذا این سطح از اطلاع‌رسانی فی‌نفسه دارای اشکال نیست و همین که خبر این دیدار محرمانه رسانه‌ای شده، خود نوعی اطلاع‌رسانی است.»
وی در پاسخ به این سوال که اگر قرار بود دیدار مورد اشاره محرمانه باشد چرا درباره آن اطلاع‌رسانی شد و اگر قرار بود علنی شود چرا درخصوص آن محرمانگی به خرج داده می‌شود، گفت: «احتمالا مطرح‌شدن مفاد ملاقات در شرایط کنونی به مصلحت نبوده، ولی اعلام آن اتفاقا در جهت اطلاع‌رسانی و اعمال شفافیت در اطلاع‌رسانی است و این کار شایسته‌ای بود که انجام شد.»
نایب‌رئیس فراکسیون امید خاطرنشان کرد: «به‌طور کلی یکسری اسناد و مدارک طبقه‌بندی شده هستند و در کنگره و دولت انگلیس و آمریکا نیز وضع رویه به همین صورت است. مثلا یک موضوع بعد از 50 یا 100 سال از طبقه‌بندی خارج و منتشر می‌شود.»
تابش با بیان آنکه هر حرفی قابل اطلاع‌رسانی نیست، گفت: «این موضوع در مقطع زمانی حساس فعلی اهمیتی دوچندان دارد و توقع درستی نیست که انتظار داشته باشیم دولت همه مسائل را علنی کند. لذا باید قدری منصفانه‌تر با این موضوع برخورد کرد.» وی درخصوص توالی اتفاقاتی چون دیدار سفیر آمریکا در سازمان‌ملل با نماینده ایران، مذاکرات ژاپن، اظهارات رئیس‌جمهور و اعلام آمادگی برای مذاکره با هرکس و... مجموعا این اتفاقات را مثبت ارزیابی کرد و گفت: «فضای جامعه باید حس امید را در مردم و مسئولان و مخصوصا فعالان اقتصادی تقویت کند. از این‌رو هر حرکت و اقدامی که بتواند حس امید را به جامعه تزریق کند در این مقطع ستودنی است.»
تابش تصریح کرد: «اگر بخواهد مذاکره‌ای انجام شود سلسله‌مراتبی دارد و حتما باید رهبری تایید کنند و در شورای عالی امنیت ملی مطرح شود و اگر لازم شد در مجلس نیز مطرح شود؛ ولی اینکه اصلا حرف زدن دراین‌باره ممنوع باشد، درست نیست.»
این نماینده مجلس مجموعه تحولات رخ‌داده در ژاپن را باعث تولید حس امید در جامعه دانست و با اشاره به دیدار نماینده آمریکا با تخت‌روانچی و ابراز تاسف او بابت تحت فشار قرا گرفتن مردم ایران به واسطه تحریم‌ها گفت: «این موضع‌گیری خوبی بود.»
نایب‌رئیس فراکسیون امید در پاسخ به این سوال که این اظهارات، چگونه با نطق تند کلی کرافت، نماینده آمریکا در سازمان‌ملل علیه ایران قابل جمع شدن است، گفت: «آنجایی را که تند صحبت کرد محکوم می‌کنیم و مواضعی که احتمال گشایش ایجاد کند، مقبول است.»