به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، گرنت پژوهشی درحقیقت همان وام بلاعوضی است که از سوی دانشگاه‌ها به محققان و استادان دانشگاهی پرداخت می‌شود تا فعالیت‌های پژوهشی خود را تا حصول نتیجه دنبال کنند. وامی که تا امروز تقریبا تنها در دانشگاه‌های دولتی تحت‌عنوان پژوهانه دکتری پرداخت می‌شد و حالا دانشگاه آزاد اسلامی برای تشویق و تسریع فعالیت‌های پژوهشی استادان و پژوهشگرانش به اعضای هیات‌علمی پژوهانه می‌دهد؛ اقدامی که روز گذشته با ابلاغ شیوه‌نامه اجرایی آن به واحدهای مختلف این دانشگاه، عملا فاز اجرایی به خود گرفته است.
این شیوه‌نامه که 12 ماده و 14 تبصره دارد، با هدف حرکت در مسیر تبدیل شدن به دانشگاه کارآفرین، هدایت پژوهش‌ها به سمت تحقیقات کاربردی و مساله‌محور، ارتقای جایگاه علمی دانشگاه آزاد اسلامی در نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی تسریع و تسهیل در فرآیند فعالیت‌های پژوهشی و فناوری اعضای هیات‌علمی، حمایت از دستاوردهای حاصل از اجرای راهبردها و برنامه‌های تحولی دانشگاه مانند برنامه‌های علمی نظام پایش آزاد، سراهای نوآوری آزاد، استفاده بهینه از منابع مالی پژوهشی توسط اعضای هیات‌علمی براساس اعتبار اختصاص‌یافته، تعیین سرفصل و نظام‌مند ساختن هزینه‌کرد اعتبار پژوهانه و تسهیل هزینه‌کرد اعتبار پژوهانه برای اعضای هیات‌علمی تدوین شده است.
اولین ماده شیوه‌نامه اجرایی اعطای پژوهانه به اعضای هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی درباره محاسبه امتیاز فعالیت پژوهشی است که در آن این‌طور آمده: «ارزیابی و محاسبه امتیاز فعالیت‌های پژوهشی اعضای هیات‌علمی، براساس فعالیت‌های پژوهشی سه سال گذشته شمسی (از ابتدا تا انتهای سال شمسی) و میلادی (از ابتدا تا انتهای سال میلادی) هر ساله محاسبه و توسط دانشکده یا گروه آموزشی به معاونت پژوهش و فناوری/ معاونت علمی واحد مربوطه ارسال می‌شود. در این بخش 39 ردیف امتیازدهی به مقالات اعضای هیات‌علمی در نظر گرفته شده که برخی از آنها به این شرح است: «مقالههای چاپ‌شده در چارک اول فهرست JCR 15 امتیاز، مقالههای چاپ‌شده در چارک دوم فهرست JCR 12 امتیاز، مقالههای چاپ‌شده در چارک سوم فهرست JCR 9 امتیاز، مقالههای چاپ‌شده در چارک چهارم فهرست JCR 6 امتیاز، مقالههای چاپ‌شده به‌عنوان Review Article در نشریات JCR علاوه‌بر امتیاز ردیف‌های یک تا چهار دارای 10 امتیاز، مقالههای چاپ‌شده در نشریات علمی معتبر نمایه‌شده در پایگاه‌های اطلاعاتی SCOPUS، Pud Med، Medline و Cabi (صرفا جهت رشته‌های کشاورزی) چهار و سقف امتیاز 20، مقالههای چاپ‌شده در نشریات علمی مورد تایید وزارت بهداشت، حوزه علمیه یا نشریاتی که در فرآیند ارزیابی وزارت علوم عنوان نشریه علمی را کسب کرده، در رشته‌های علوم انسانی و هنر 6 امتیاز، مقالههای چاپ‌شده در نشریات علمی مورد تایید وزارت بهداشت یا نشریاتی که در فرآیند ارزیابی وزارت علوم عنوان نشریه علمی را کسب کرده، در رشته‌های غیرعلوم انسانی و هنر پنج امتیاز، مقالههای چاپ‌شده در نشریات علمی دانشگاه آزاد اسلامی که حدنصاب امتیاز را در ارزیابی نشریات کسب کرده و مقالههای چاپ‌شده در نشریات نمایه‌شده Clarivate Analytics بدون ضریب تاثیر چهار و سقف 12 امتیاز و مقالههای منتشرشده در نشریات تخصصی گروه هنر سه و سقف هشت امتیاز خواهد بود.»
ماده 2 این شیوه‌نامه درباره محاسبه امتیاز چاپ مقالات است که براساس آن به مقاله‌هایی که در نشریات داخلی و خارجی به شکل‌های مختلف، اما غیر از مقاله کامل چاپ شده‌اند، ازقبیل Case Report، Rapid Publication، Short Communication، technical note، Letter یا هر عنوان دیگری که مقاله را از یک مقاله کامل متمایز کند تا 50 درصد امتیاز مقاله کامل تعلق می‌گیرد. به مقالههای از نوع Comment، Discussion، Editorial Material چاپ‌شده در نشریات معتبر بین‌المللی 50 درصد امتیاز تعلق می‌گیرد.
چنانچه این نوع مقاله‌ها در نشریات داخلی چاپ شوند، با نظر گروه تخصصی پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی دانشگاه امتیازدهی می‌شوند. همچنین امتیاز خلاصه مقاله‌ها و مقالههای کامل ارائه‌شده در همایش‌های بین‌المللی که در شماره ویژه نشریات بین‌المللی JCR چاپ شده باشند، با ضریب 50 درصد در نظر گرفته می‌شود. مقالههای تحت‌عنوان سخن سردبیر، گزارش، گفت‌وگو و تحلیل پیشگفتار و عناوینی مشابه موارد یادشده، نقد کتاب به صورت کتاب یا مقاله، مقالههای منتشرشده در روزنامه‌های کثیرالانتشار و نشریات روابط‌عمومی سازمان‌های مختلف و ماهنامه‌ها و ترجمه مقاله بدون امتیاز هستند. البته امتیاز مقالههای چاپ‌شده در نشریات عربی نیز به این شرح است که چاپ مقاله در نشریه المحجه 6 امتیاز، شرق‌الاوسط و الدراسات الادبیه– مجله اللغه العربیه دو امتیاز، نصوص‌المعاصر– فصیله ایران و العرب و الجتهاد تجدید دو امتیاز، تقافثنا مجله رابطه‌الثغافه و العلافات الاسلامیه و للدراسات و البحوث 6 امتیاز و مجله‌های عربی دارای نمایه یا وابسته به دانشگاه‌ها، پنج امتیاز خواهد داشت.
در بخش محاسبه امتیاز چاپ کتاب نیز این‌طور آمده است: «چنانچه سهم هریک از نویسندگان یا ترجمه‌کنندگان کتاب مشخص نشده باشد، امتیاز آنها براساس تربیت اسامی در فهرست فیپا محاسبه می‌شود. به کتاب فرهنگ لغت دارای توضیح تخصصی کلمات، براساس نظر گروه تخصصی پژوهشگاه و شبکه‌های آزمایشگاهی دانشگاه حداکثر پنج امتیاز تعلق می‌گیرد، به کتاب‌های چاپ‌شده در انتشارات معتبر بین‌المللی پس از ارزیابی کمیسیون‌های تخصصی پژوهشگاه و شبکه‌های آزمایشگاهی دانشگاه حداکثر 15 امتیاز و به کتاب‌هایی که به صورت تصحیح و تحشیه، تالیف و تصحیح یا تصحیح انتقادی چاپ شوند، پس از طرح در کارگروه تخصصی پژوهشگاه و شبکه‌های آزمایشگاهی دانشگاه حداکثر سه امتیاز تعلق می‌گیرد. با این حال به کتاب‌های آمادگی کنکور و نمونه سوالات آزمون و موارد مشابه، کتاب‌هایی تحت‌عناوین زندگینامه، خاطره، گزارش سفر، کتاب‌های فرهنگ لغت بدون داشتن توضیح کلمات، گردآوری، ویراستاری، مجموعه مقاله‌ها، به کوشش و اهتمام، کتاب‌های غیرعلمی، کتاب تجدید چاپ‌شده بدون تجدیدنظر یا ویرایش جدید، کتاب‌هایی که شناسنامه صادرشده توسط کتابخانه جمهوری اسلامی ایران را ندارند و کتاب‌های چاپ‌شده توسط ناشران بین‌المللی نامعتبر امتیازدهی نمی‌شود.»
در ماده هفت این شیوه‌نامه درباره شرایط و نحوه محاسبه اعتبار پژوهانه ویژه آمده است: «درصورت چاپ یک مقاله در پنج درصد اول فهرست موضوعی JCR 100 میلیون ریال، درصورت ثبت US Patent 200 میلیون ریال، درصورتی که طرح پژوهشی برون‌دانشگاهی خاتمه‌یافته حداقل به مبلغ یک میلیارد و 500 میلیون ریال (مبلغ قرارداد) باشد، 300 میلیون ریال اعتبار، چاپ مقاله در نشریات اصلی نیز 500 میلیون ریال اعتبار در نظر گرفته شده است.»
قطعا یکی از اصلی‌ترین سوالات درباره این اعتبار نحوه هزینه‌کرد آنهاست که شیوه‌نامه در ماده هشت خود این مساله را به‌طور کامل توضیح داده است. براساس آن عضو هیات‌علمی به‌هیچ‌وجه مجاز نیست برای انجام طرح‌ها، پروژه‌ها، قراردادها و فعالیت‌هایی که اعتبار آن از منابع خارج از دانشگاه تامین شده است، از بودجه پژوهانه خود هزینه کند. البته این ماده یک تبصره نیز دارد که طبق آن هزینه‌های مربوط به تشویق مقاله‌ها و چاپ کتاب و شرکت در همایش‌های خارجی یک‌بار در سال (تا سقف تعیین‌شده) جزء مبلغ پژوهانه محسوب نمی‌شود و مطابق آیین‌نامه‌های مربوط و خارج از مبلغ پژوهانه پرداخت می‌شود. همچنین در ادامه این ماده آمده است: «اعضای هیات‌علمی می‌توانند با توجه به میزان پژوهانه مربوط به خود، ضمن رعایت مقررات و ضوابط، اعتبار خود را صرفا برای انجام امور پژوهشی هزینه کنند.
شرط پذیرش هریک از موارد هزینه، منوط به رعایت دقیق و کامل آیین‌نامه و دستورالعمل‌های مصوب دانشگاه است. میزان پژوهانه اعضای هیات‌علمی پس از ابلاغ پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی دانشگاه به مدت یک سال اعتبار دارد، اما در شرایط خاص با تایید معاونت پژوهش و فناوری واحد میزان پژوهانه اعضای هیات‌علمی حداکثر تا یک سال بعد برای پرداخت هزینه‌های پایان‌نامه/ رساله، خرید تجهیزات سرمایه‌ای یا ساخت دستگاه قابل ذخیره و تمدید است. این بخش از ماده هشت نیز تبصره‌هایی دارد که براساس آن خرید هرگونه لپ‌تاپ، تبلت و رایانه از محل اعتبار پژوهانه اعضای هیات‌علمی ممنوع است. هزینه مازاد بر مبلغ طرح‌های مصوب داخلی و مشترک عضو هیات‌علمی از محل پژوهانه قابل استفاده است. در این صورت لازم است به ازای تا 50 میلیون ریال یک مقاله چاپ‌شده در نشریات علمی مورد تایید دو وزارتخانه و از 50 تا 100 میلیون ریال یک مقاله چاپ‌شده در نشریات JCR به نام دانشگاه آزاد اسلامی ارائه دهد.
همچنین پرداخت هزینه ثبت اختراع داخلی و بین‌المللی و هزینه‌های پایان‌نامه/ رساله تنها درصورتی ممکن است که از سایر محل‌ها پرداخت نشده باشد. البته نرم‌افزارهای تخصصی، تجهیزات رایانه‌ای، تجهیزات سرمایه‌ای و غیرمصرفی، تجهیزات ساخته‌شده و کتاب‌های خریداری‌شده از محل پژوهانه اعضای هیات‌علمی جزء اموال دانشگاه محسوب می‌شود.» براساس این شیوه‌نامه نحوه پرداخت نیز به این صورت است که اعتبار پژوهانه تاییدشده توسط پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی دانشگاه صرفا پس از ارائه مدارک مثبت هزینه‌کرد و تایید معاونت پژوهش و فناوری واحد قابل استفاده خواهد بود. اما برای هزینه‌کرد تجهیزات سرمایه‌ای به ازای دریافت پیش‌فاکتور امکان پرداخت علی‌الحساب وجود دارد تا با ارائه فاکتور نهایی نسبت به تسویه‌حساب اقدام شود. همچنین لازم است مطابق دستورالعمل پیوست مدارک مثبت هزینه‌کرد اعضای هیات‌علمی که پژوهانه دریافت کرده‌اند، بررسی و پس از تایید شورای پژوهشی واحد و شورای پژوهشی استان با نامبردگان تسویه شود. درضمن کسورات مربوط براساس آیین‌نامه‌های امور مالی دانشگاه لحاظ خواهد شد.