به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، راستش را بخواهید پیدا کردن صفحه‌ای در شبکه مجازی اینستاگرام که به جای محتویات زرد و هجو به محتوای قرآنی و مذهبی بپردازد، کار راحتی نیست. محمد موسی‌زاده، اینفلوئنسر قرآنی ازجمله معدود دهه‌هفتادی‌هایی است که برخلاف طیف اکثریت فعال در اینستاگرام رویه متفاوتی را در صفحه مجازی خود پیش گرفته است. وقتی از او درخواست گفت‌وگویی داشتیم، دعوت‌مان کرد به جلسه قرآنی که سه‌شنبه‌شب‌ها در حسینیه‌ای با حضور سیل جوانان و نوجوانان برگزار می‌شود و شوق و علاقه آنها به این جلسه مثال‌زدنی بود. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.
تعریف سلبریتی در جامعه دچار اشکال است
تعریف شما از سلبریتی چیست و آیا خودتان را یک سلبریتی می‌دانید؟
تعریف سلبریتی در جامعه اشکال دارد، مفهومی که اکنون وجود دارد این است که یک بازیگر یا خواننده خیلی معروف که دنبال‌کننده‌های زیادی دارد به‌عنوان سلبریتی شناخته می‌شود و وقتی مردم او را در خیابان می‌بینند، او را می‌شناسند و با او عکس می‌گیرند. درحالی که افراد مشهور در همه زمینه‌ها خیلی زیاد هستند. سلبریتی به معنای مشهور است و چیز بدی نیست. فرد سلبریتی می‌تواند در حوزه‌های قرآنی، خوانندگی، بازیگری یا در هر رشته‌ای وجود داشته باشد. با این تعریف افرادی همچون پروفسور سمیعی، آقای الهی‌قمشه‌ای، استاد شفیعی‌کدکنی، حافظ شیرازی و استاد عبدالباسط سلبریتی هستند. بحث این است که ما باید چطور با عبارت سلبریتی مواجه شویم. به نظر من برخی باید به فرهنگ لغات زبان‌انگلیسی رجوع کنند و ببینند این سلبریتی چه معنایی دارد.
تلاوت قرآن یک هنر جهانی است
از چه زمانی فعالیت خود را آغاز کرده و اکنون چه میزان دنبال‌کننده در صفحه مجازی خود دارید؟
من از 15سالگی تلاوت قرآن را آغاز کرده‌ام و حدود 9 سال است که در این حوزه فعالیت می‌کنم. الان تقریبا یک‌سال است که این کار را در اینستاگرام شروع کرده‌ام و بالغ بر 120هزار دنبال‌کننده دارم. همه اینها را لطف خدا می‌دانم. هدف من این بود که فرهنگ قرآن و هنر تلاوت آن که واقعا عجین با موسیقی است و قدمت 700 ساله در مصر دارد بین مردم فارغ از هر فضای سیاسی معرفی شود. هرکسی قرآن می‌خواند لزوما نباید طرفدار یک جناح سیاسی خاصی باشد. تلاوت قرآن یک هنر جهانی است و ما بسته به ظرفیتی که داریم می‌خواهیم این کار را انجام دهیم.
بسیاری به من می‌گویند می‌خواهید نماینده مجلس شوید
به‌عنوان یک دهه هفتادی ازجمله افرادی هستید که راه متفاوتی را با دیگر هم‌نسلان خود طی کرده‌اید، این متفاوت بودن سخت نیست؟
سخت که هست زیرا شما وقتی دیده می‌شوید، مورد قضاوت‌های مختلفی نیز قرار می‌گیرید. یک نفر به من می‌گوید شما آقازاده‌اید، دیگری می‌گوید شما مهره هستید تا سر مردم را کلاه بگذارید و بعدا اختلاس کنید. حرف‌های متفاوتی می‌شنوم. یکی می‌گفت می‌خواهید نماینده مجلس شوید و با این روش چهره پاک و معصوم از خود نشان می‌دهید که طرفدار جمع کنید و بعدا بگویید به‌عنوان منجی وارد مجلس می‌شوم. در صورتی که من پاسخ دادم زمان خیلی از مسائل را حل خواهد کرد.
در آینده ان‌شاءالله اگر عمری باشد همگان خواهند دید که من دنبال چیزی جز ترویج فرهنگ قرآنی نبودم و نشان دادن هنر خود که برخی می‌گویند خودنمایی می‌کنید، من این را تایید می‌کنم، چه‌بسا خودنمایی قرآنی باشد، نه اینکه خود ما نشان داده شویم بلکه قرآن نشان داده شود و برخی مواقع دل من می‌سوزد که چرا خیلی از هنرها آنطور که باید دیده نمی‌شوند. مثلا در ورزش فوتبال بیشترین طرفدار را دارد، اما اگر بپرسید نفر اول کاراته جهان کیست! هیچ‌کسی آن فرد را نمی‌شناسد ولی بهترین بازیکن فوتبال دنیا را همه می‌شناسند و از رونالدو یا مسی به‌عنوان بهترین نام می‌برند.
خیلی از قاریان نمی‌توانند راهی به رسانه ملی پیدا کنند
ایده برای خودتان بود یا دوستان پیشنهاد دادند یا کسی توصیه دوستانه‌ای داشت که شما اقدام به این کار کردید؟
این کار در خیلی از کشورهای دنیا انجام می‌شود و بسیاری از قاریان جهان چنین کاری را کرده‌اند. بسیاری از قاریان قرآنی از کشورهای ترکیه، انگلستان، فرانسه و... دوستان من هستند، این ایده را خارجی‌ها داشتند ولی در ایران کسی انجام نداده بود. برخی فکر می‌کنند من یک سبک جدید در تلاوت قرآن آورده‌ام در حالی که اصلا اینگونه نیست. سبک من همان سبک قُرای قدیمی مصری است که من از آنها تقلید کرده‌ام. فقط یک‌سری کلیپ گرفته شد که لوکیشن‌های آنها زیبا بود و به جای اینکه مخاطب را فقط به صورت سمعی جذب کنیم، تلاش کرده‌ایم این مساله به صورت سمعی و بصری انجام شود. خیلی از افراد تلاوت قرآن اساتید قدیمی مصری و حتی ایرانی را در تلویزیون قبل از اذان می‌بینند و نمی‌دانند فضای تلاوت قرآن چطور است. خیلی از جوانان ما هم چنین وضعیتی دارند، خودتان ملاحظه کردید که در جلسه قرآنی ما هم چقدر افرادی بودند که جوان بودند و تلاوت کردند. خیلی از اینها نمی‌توانند هیچ راهی به رسانه ملی پیدا کنند. ما فضایی درست کردیم تا هرکسی بتواند هنر خود را نشان دهد و این منوط به مسابقات نیست که هر کسی در مسابقات قرآن اول شد راه به رادیو و صداوسیما پیدا کند.
فکر می‌کنم چند وقت پیش بود که یکی از قاریان فلسطینی آیات قرآن را در جریان مقاومت مردم غزه نشان داد، با ایشان هم ارتباط دارید؟
بله. محمود عبدالعال قاری فلسطینی دوست صمیمی من است. تلاوتی که او در آنجا داشت باعث شد معروف شود.
نمایشگاه قرآن در کشورمان تنها برای یک عده مذهبی جذاب است
چرا نتوانسته‌ایم این فضا را در رسانه ملی ایجاد کنیم؟ مگر یک شبکه قرآن یا نمایشگاه قرآنی نداریم که همه بتوانند در آن حضور پیدا کنند؟
به نظر من وقتی انحصار در هر موضوعی وارد می‌شود همه‌چیز تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. مافیا و باندبازی در همه اصناف وجود دارد؛ در موسیقی، ورزش و در فضای قرآنی کشور و در جامعه قرآنی هم این انحصار وجود دارد. مثلا خیلی از جوانان تلاوت خوبی دارند ولی خیلی کم دیده می‌شوند. از شما می‌خواهم بپرسم بیننده‌های شبکه قرآن چقدر هستند؟ شبکه قرآن تلاش می‌کند برنامه‌های جذاب بسازد اما به‌عنوان یک بیننده باید بگویم مستندهایی که در شبکه قرآن پخش می‌شود، واقعا جذاب نیست. کارشناسان باید بررسی کنند چرا مردم کشورمان اینگونه نیستند. چند وقت پیش در اندونزی نمایشگاه قرآنی بزرگی برگزار شد، خواهش می‌کنم حتما اخبار و جزئیات این نمایشگاه را دنبال کنید. ما هم در کشورمان نمایشگاه قرآن داریم اما آیا نمایشگاه قرآن ما برای جوانان کشور جذاب است؟ چرا برای عده خاصی و تنها برای افراد مذهبی جذاب است؟ تلاوت قرآن نباید صرفا برای افراد مذهبی جامعه باشد، چراکه در خود قرآن گفته شده که این آیات برای همه افراد جامعه نازل شده است.
ما نتوانسته‌ایم سبک زندگی قرآنی جذابی را به مردم معرفی کنیم
با این تفاسیر ما نتوانسته‌ایم یک لایف‌استایل قرآنی به مردم معرفی کنیم و نسل جوان کشورمان در این زمینه اساسا الگوی شناخته‌شده‌ای ندارد.
من جمله شما را اصلاح می‌کنم که ما نتوانسته‌ایم سبک زندگی قرآنی جذابی به مردم معرفی کنیم چون سبک زندگی قرآنی سالیان سال است که با یک خط جلو می‌رود و اصلا توجهی به تغییر زمان و تغییر نسل نداریم، یعنی دوست داریم جوان ایده‌آل همان جوان سال 57 باشد، درصورتی که همه‌چیز تغییر کرده و اصلا اسلام دین به‌روزی است. یک‌سری مسائل اخلاقی است و الگو می‌گیریم ولی اینکه سبک زندگی آنطور شود قابل‌قبول نیست. حرف من همین است که ما سبک زندگی قرآنی جذاب در کشور برای جوانان ایجاد نکرده‌ایم. شما می‌گویید خیلی‌ها شبیه شما نیستند ولی خیلی‌ها دوست دارند، این فضا را دیده‌اند و متوجه شده‌اند به‌روز بودن و زندگی کردن و لذت بردن از زیبایی‌های زندگی تضادی با این مساله ندارد که فرد دینداری بوده و قرآن بخوانیم. اینها با هم هیچ منافاتی ندارد.
از نسل دهه‌شصتی اگر بپرسید همه مادر و پدرها دوست داشتند فرزندان‌شان مانند جواد فروغی شوند، سوالم از شما این است که مدارس از دوران کودکی نقش عمده‌ای را در این فضا دارند، ما چقدر توانسته‌ایم در این مساله موفق باشیم؟
به نظر من جواب این سوال نیاز به یک بحث تخصصی دارد و افرادی که با فضای کودک سروکار دارند خیلی خوب می‌توانند در این زمینه پاسخگو باشند، چراکه باید سال‌ها درباره این تحقیق کرد. به‌طور ساده می‌توانم بگویم باید فضایی برای بچه‌ها ایجاد شود که وقتی بزرگ می‌شوند از فضای قرآنی‌ای که در آن بودند، خاطره خوبی در ذهن داشته باشند. این خاطره خوب چه چیزی می‌تواند باشد؟ یک جایزه یا یک فضا و خاطره خوب باشد تا وقتی بچه بزرگ شد، در دایرکت اینستاگرامش به من نگوید وقتی من مدرسه بودم به زور ما را برای نماز می‌بردند یا در کلاس قرآن همه به اجبار باید حضور پیدا می‌کردند. همین امر می‌تواند شروع یک دین‌زدگی باشد.
در بسیاری از کشورها در مراسم عروسی قرآن پخش می‌کنند
نمونه موفقی در این زمینه در کشورهای دیگر وجود دارد که خود شما از آن بازدید کرده باشید؟
من زمانی که به ترکیه رفته بودم به مدارس‌شان سر زدم و دیدم چقدر جذاب بود. وقتی کلاس‌های قرآن و طراحی آنجا را دیدم تعجب کردم. از هر عقیده‌ای در این مدرسه حضور داشتند. نمی‌گویم همه مدارس در ترکیه کلاس قرآن دارند ولی مدرسه‌ای بود که محوریت قرآنی داشت و برای یاد دادن قرآن به بچه‌ها اهمیت می‌داد و دانش‌آموزان را تشویق می‌کرد و جوایز خوبی می‌داد. این بچه‌ها وقتی بزرگ شوند حتی اگر قرآن تلاوت نکنند حداقل قرآن‌ستیز نمی‌شوند و به صدای قرآن احترام می‌گذارند و تلاوت قرآن را گوش می‌دهند، حتی اگر معنای آن را متوجه نشوند. اینجا در برخی مواقع رفتارهای خوبی با تلاوت قرآن نداریم. مثلا وقتی از شبکه تلویزیونی قرآن پخش می‌شود، سریع کانال را عوض می‌کنند چون یاد مرگ‌ومیر می‌افتند، در صورتی که در خیلی از کشورها چنین نیست و در مراسم‌های عروسی قرآن پخش می‌کنند، مثلا در اندونزی زن و شوهری را دیدم که لحظه عقدشان تلاوت قرآن پخش شد و هر دو گریه‌شان گرفت.
این درد است که بچه هیاتی‌های ما قرآن بلد نیستند
نکته‌ای که شما به آن اشاره کردید به دلیل این است که ما اراده این کار را نداریم یا اینکه اساسا از امکانات این مساله برخوردار نیستیم؟ اگر از امکانات خوبی برخوردار هستیم، چرا در کشور اجرایی نمی‌شود؟
به نظر من امکانات خیلی خوبی داریم و با بودجه قرآنی که در اختیار مسئولان هست، کارهای بسیاری می‌توان کرد. البته شنیدم تا 80 درصد بودجه قرآنی کشور کاهش یافته است، از این موضوع هم خوشحال و هم ناراحت شدم. ناراحت شدم از این جهت که چقدر قرآن برای مسئولان ما بی‌اهمیت شده و خوشحال شدم از این جهت که مشخص نیست این همه بودجه قرآنی کجا هزینه می‌شود. میلیاردها تومان بودجه قرآنی داریم چرا یک جامعه قرآنی نداریم، چرا افرادی که دوستدار قرآن هستند متشکل نمی‌شوند؟ برای مداحی چطور توانستیم؟ برای فضای روضه و هیات چطور توانستیم این کار را انجام دهیم؟ بچه‌هیاتی‌های ما چقدر با این فضا مانوس هستند؟ همان کسی که در سر و صورت خود می‌زند و می‌گوید من عاشق امام حسین(ع) هستم، امام حسین(ع) برای همان قرآن جنگید ولی همین جوان نمی‌تواند یک خط قرآن بخواند. تمام روایات را حفظ است ولی یک آیه قرآن بلد نیست. این به نظر من درد است. ما نخواستیم در حالی که بودجه و پتانسیل این کار را داریم ولی باید میدان را برای جوانان باز کنیم، شوق این مساله ایجاد شود هر کاری شدنی است.
انتقاد از تفسیرهای غلط درباره آیات قرآن در رسانه ملی
امکان دارد کمی مصداقی‌تر درباره این مساله صحبت کنید، چه کار باید کنیم؟
متاسفانه مسئولان با استفاده از قرآن و به نام قرآن کارهایی انجام می‌دهند که آثار آن تبعات بدی دارد. اخیرا دیدید کسی تفسیر قرآن در رسانه ملی کرد که اشتباه بود و بعد عذرخواهی کرد. عذرخواهی را کسی ندید ولی اولی را همه دیدند .
مشخص نیست بودجه‌های قرآنی صرف چه اموری می‌شود
حضور شما به‌عنوان فعال داوطلب هلال‌احمر برای من جالب بود. دلیل خاصی داشتید؟ در حوادث زلزله و سیل اخیر هم رفتید. مانوس بودن با آدم‌ها چطور بود و برای آنها قرآن خواندید؟
فعالیت من در هلال‌احمر در فضای مجازی به این دلیل بود که با فردی به نام کمیل نظافتی آشنا شدم. ایشان خیر است و زندگی او وقف این کار است. در سیستان و بلوچستان کارهای خوبی انجام می‌دهد. در آنجا طرحی به نام طرح نذر آب داشت که تقریبا با کمک‌های مردمی 500 تانکر آب برای مناطق محروم در روستا تهیه شد. این تانکرها را در جاهایی که آب ندارد گذاشتند و نان تهیه می‌کردیم. من همراه ایشان بودم. ایشان از من خواست که بروم و چند سفر نیز با هم به سیستان و بلوچستان رفتیم. خیلی دلم تنگ شده و دوست دارم باز هم به آنجا بروم چون مردم شریف و بامحبتی دارد. فعالیت من در آنجا باعث شد عضو افتخاری هلال‌احمر شوم. با آقای نظافتی جاهای مختلفی می‌رفتیم، حتی در تهران.
قبل از این به هلال‌احمر که رفتید در مانوس بودن مردم با قرآن چیزی دیدید؟ موردی داشتید که برای شما جالب باشد؟
بله. خاطره‌ای برای شما بگویم. در یکی از سفرها به منزلی در یکی از روستاهای دورافتاده سیستان رفتیم که پیرمرد و پیرزن بسیار فقیری در آنجا بودند. مرد بیمار بود و خانم هم همین‌طور و درآمدی نداشتند. شدت فقر را می‌توانستید لمس کنید. پیرمرد از صبح تا شب کاری ندارد جز تلاوت قرآن. او نمی‌دانست من قاری قرآن هستم. با بچه‌های هلال‌احمر رفته بودیم، نه اینکه به آنها بگویند قاری قرآن می‌آید، به ما گفتند پیرمردی در اینجاست که خیلی از قرآن لذت می‌برد. به شدت فقیر بودند، ایمان اینجا خود را نشان می‌دهد که یک نفر هیچ چیزی ندارد ولی همه‌چیز دارد و همه‌چیز او قرآن است. به او گفتم حاج‌آقا چه خبر؟ گفت سلامتی، شکرخدا، تنها دلخوشی ما همین قرآن است که می‌خوانیم. آنجا بچه‌ها درخواست کردند من تلاوت کنم. اتفاقا کلیپ آن در فضای مجازی منتشر شد، چون بچه‌ها فیلم گرفتند. واکنش پیرمرد وقتی من شروع به تلاوت قرآن کردم خیلی جذاب بود.
آقای فرخ‌نژاد نقش زیادی در دیده‌شدن من داشت
در صفحه اینستاگرامی شما خوانده بودم که با آقای فرخ‌نژاد صحبت کردید. به جز ایشان بازیگران دیگری بودند که نسبت به این مساله واکنش نشان دهند؟
باید بگویم آقای فرخ‌نژاد نقش زیادی در دیده شدن من داشت. بعد از این هم خیلی حرف‌ها شنیدم که آقای فرخ‌نژادی که از قرآن شما حمایت می‌کند مثلا نیتی دارد. در صورتی که کار دلی بود و بعد از این نیز با او صحبت کردم. او یکی از کلیپ‌های من را دیده و خوشش آمده بود و در صفحه خود منتشر کرده بود و تقریبا میلیونی ویو خورده بود. افراد زیادی من را فالو کردند. این منجر به دوستی شد. الان با هم ارتباط داریم و صحبت می‌کنیم و نسبت به من و قرآن محبت بسیاری دارند. فیلمی هم ایشان بازی کرده بود که درباره قرآن بود که به زندان می‌افتد و در آنجا قرآن را حفظ می‌کند. فیلم قشنگی است. او به من گفت یاد آن فیلم افتادم و به شما تبریک می‌گویم که باعث شدید سنت‌شکنی شود. سنت را شکستید و شیوه تلاوت قرآن را عوض کردید تا جوانان هم توجه کنند نه اینکه سبکی ارائه دهید. بازیگران و خواننده‌هایی بودند که واکنش نشان دادند. سردار آزمون، احسان علیخانی، علی ضیاء و رضا صادقی ازجمله کسانی بودند که واکنش نشان دادند.
هر روز در اینستاگرامم دایرکت دارم که هزینه تبلیغ شما چقدر است
تاکنون به شما پیشنهاد داده‌اند که در صفحه خود تبلیغ کنید؟
خیلی. من هر روز دایرکت دارم که هزینه تبلیغات چقدر است ولی به نظر من فضایی نیست که بخواهم این کار را کنم. به خوبی می‌توانم درآمد داشته باشم ولی این کار را نمی‌کنم حتی مسابقه‌ای گذاشتیم و برخی فکر کردند در قبال این پول دریافت کردم ولی فقط یک مسابقه قرآنی بود. یک گالری اعلام کرد به کسانی که تلاوت خوبی دارند انگشتر مذهبی و سنگ‌های گران‌قیمت جایزه می‌دهند. تنها کاری که کردم این بود ولی پولی در قبال آن دریافت نکردم. هدف من هم اصلا این نبود. این می‌تواند جوابی به کسانی باشد که من را دنبال می‌کنند و می‌دانند صفحه من اصلا تبلیغاتی نیست. گاهی اوقات وقت و هزینه‌ای برای کلیپ‌ها می‌گذارم که این اصلا منت نیست، زیرا می‌خواهم فضای خوبی برای مخاطب ایجاد شود.
مسیحیانی که دوست دارند قرآن گوش دهند
در صفحه خود مواردی پیش آمده است که با دیگر ادیان هم مباحثه و صحبتی داشته باشید؟
به نظر من پیروان ادیان مختلف در خیلی از مسائل دشمنی با ما ندارند. با مسیحیان و مذاهب دیگر در این زمینه برخوردی نداشتم اما دایرکت داشتم که به من گفتند مسیحی هستیم ولی دوست داریم تلاوت قرآن را گوش دهیم و بدانیم در قرآن چه چیزی گفته شده است. همان‌طور که خیلی از مسلمانان انجیل یا تورات را می‌خوانند.
انتقاد از شعاری‌بودن عملکرد وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات
وزارت ارتباطات از شما و یکی از دوستان‌تان تقدیر کرده بود. مدیریت فضای مجازی را در کشور چطور دیدید؟ حرف خاصی دارید که بیان کنید یا خود آقای وزیر را دیدید که حرف خاصی به او بگویید؟
بیشتر ارتباطات من با قاریان در سطح بین‌المللی است و با جامعه جهانی قرآنی ارتباط دارم. از دفتر آقای وزیر به من زنگ زدند و گفتند به اینجا بیایید، می‌خواهند از شما تقدیر کنند که بعدها متوجه شدم این کار فقط جنبه شو و تبلیغاتی داشت و اگر همین الان دوباره این موضوع تکرار شود، من نخواهم رفت زیرا در آن جلسه به من قول‌هایی داده شد اما هیچ‌کدام عملیاتی نشد؛ قول‌های کوچکی بود و ما هم درخواستی نکردیم. معاون آقای وزیر گفت مشکلی ندارید؟ می‌خواهید سرعت اینترنت‌تان را بالا ببریم؟ می‌خواهید فیلترتلگرام را برای شما برداریم؟ گفتم می‌خواهم یک کلیپ از تلاوتم در تلگرام بگذارم، چون علاوه بر مخاطب ایرانی مخاطب بین‌المللی نیز دارم، نمی‌توانم از پیام رسان‌های داخلی استفاده کنم، سخت است. وقتی یک VPN روشن می‌کنم یک روز طول می‌کشد تا یک کلیپ آپلود شود. گفتند همه اینها را برای شما انجام می‌دهیم. گفتند اگر شبانه لایو می‌گذارید بسته‌های اینترنتی می‌دهیم. خودشان این موضوع را مطرح کردند اما بعد از آن خبری نشد.
* نویسنده: الهه قاسمی، روزنامه‌نگار