به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، روز یکشنبه ایران «ژئو وانگ»، جاسوس آمریکایی را در چارچوب مبادله زندانیان دوکشور آمریکا و ایران آزاد کرد. عملیات جاسوسی به دلیل تلاش فرد جاسوس برای به دست آوردن اطلاعات طبقه‌بندی‌شده و تبعات ضدامنیت ملی آن بر کشورها، یکی از جریان‌های سنگین به حساب می‌‌آید. امروزه بخشی از عملیات جاسوسی به‌ویژه از سوی قدرت‌های بزرگ، از طریق سفارتخانه‌ها و در پوشش دیپلماتیک صورت می‌گیرد.
بر همین اساس هم سفارتخانه‌های آمریکا در سراسر جهان با بیشترین تعداد دیپلمات که بخشی از آنها ماموران سیا هستند، در حال فعالیت است. ماموران سیا در هر کشور وظیفه خاصی را برعهده دارند، به‌عنوان نمونه در آفریقای جنوبی جاسوس سازمان سیا با این تصور که «نلسون ماندلا»، رهبر جنبش آزادی‌خواهی و ضد آپارتاید آفریقای جنوبی تحت کنترل شوروی است، فعالانه در دستگیری او در سال 1962 نقش داشته است. روند جاسوسی آمریکا از کشورها حالا دیگر محدود به دشمنان این کشور نیست، آمریکا حتی از نزدیک‌ترین کشورها و متحدان خود نیز جاسوسی کرده است. در این گزارش به بررسی روند جاسوسی آمریکا از کشورهایی که پای آن به رسانه‌ها باز شده، پرداخته شده است.
ایران
ایران یکی از کشورهایی است که جاسوسی در آن برای آمریکا کم‌هزینه نبوده است. آمریکا در ایران سفارتخانه ندارد و همین مساله باعث شده این کشور نتواند در قالب هیات دیپلماتیک، جاسوس‌های سازمان سیا را راهی ایران کند. آمریکا در 40سال گذشته تلاش کرده با محدودیت فعالیت‌های جاسوسی در پوشش دیپلماتیک کنار بیاید و با خطرپذیری بیشتری جاسوس‌هایش را راهی ایران کند. مهم‌ترین بخش‌هایی که آمریکایی‌ها به دنبال کسب اطلاعات درباره آن هستند، به پیشرفت‌های صنعتی و نظامی، چگونگی نفوذ فزاینده ایران در منطقه و برنامه هسته‌ای ایران مربوط می‌شود.
سازمان منافقین به‌عنوان عاملی ضدایرانی و دارای سرپل انسانی در داخل کشور، از جمله مسیرهای نفوذ سازمان سیا به مراکز حساس ایران بوده است. تیرماه سال‌جاری، بخش ضدجاسوسی وزارت اطلاعات اعلام کرد که اقدام به شناسایی و دستگیری ۱۷جاسوس تربیت‌یافته سازمان اطلاعاتی آمریکا کرده است. دستگیرشدگان این پرونده که گفته می‌شود مربوط به سال 97 است، در مراکز حساس، حیاتی و بخش خصوصی به‌عنوان پیمانکار یا مشاور فعال بوده‌اند. آن‌گونه که مقامات امنیتی ایران گفته‌اند این مراکز در حوزه‌های اقتصادی، هسته‌ای، زیرساختی، نظامی و سایبری بوده و جاسوس‌های شناسایی‌شده هیچ‌کدام با دیگری ارتباطی نداشته‌اند و هر کدام با یک افسر اطلاعاتی سیا در ارتباط بوده‌اند.
جدا از این تیم‌های جاسوسی، دو شکار مهم دستگاه اطلاعاتی ایران، دستگیری «جیسون رضائیان» و «ژئو وانگ» بوده است. رضائیان با تابعیت دوگانه ایرانی-آمریکایی مدیر دفتر روزنامه واشنگتن‌پست در تهران بود. او با استفاده از نام خبرنگار و ارتباط‌گیری با مقامات عالی‌رتبه سیاسی و تجاری ایران توانسته بود به اماکن مهم دولتی نفوذ کند و با بهره از اطلاعاتی که در اثر مراوده با مقامات ایرانی به دست آورده بود، توانست بخش‌هایی از برنامه‌های «ضدتحریمی ایران» را برای دولت آمریکا افشا کند. این جاسوس دوتابعیتی اطلاعات ارزشمند ایران مانند واسطه‌های تجاری و ماهیت شرکت‌های فعال ایرانی در زمینه دور زدن تحریم‌ها را به سازمان سیا تحویل داد. رضائیان درنهایت در مرداد 93 بازداشت شد. او 26 دی ماه سال بعد، همراه سه آمریکایی دیگر در چارچوب مبادله زندانیان آزاد شد و به آمریکا رفت. جاسوس آمریکایی دیگر که هفته گذشته در چارچوب مبادله زندانیان آزاد شد، زئو وانگ بود. وانگ در پکن به دنیا آمده بود، اما تابعیت آمریکا را داشت. او که چهارسال در رشته تاریخ در دانشگاه پرینستون فعالیت داشت و در سال‌های 2013 و 2014 مطالعات گروهی را در مورد ایران همراه افرادی در موسسه شرمین و بیژن مصوررحمانی (موسسه‌ای با دستورکار پیچیده و البته روابط عنکبوتی با نهادهای سیاسی و امنیتی و اطلاعاتی کشورهای آمریکا و انگلیس) انجام داده بود، در پوشش یک دانشجوی ارشد پژوهشگر وارد کشور شد.
وانگ مطالعات میدانی از ایران را در قالب مقاله‌های آشکار (چاپ‌شده و قابل دسترس در فضای مجازی)، محرمانه و خیلی‌محرمانه در اختیار تیم تحقیقاتی وزارت امور خارجه آمریکا، موسسه شرمین، مدرسه کندی دانشگاه هاروارد و موسسه ایرانشناسی بریتانیا قرار داد و در قالب پروژه نفوذ به نهادهای مطالعاتی کشور سعی در نفوذ به آرشیوهای معتبر کشور را داشت. او که قصد داشت ۴۵۰۰ برگه اسناد جمع‌آوری‌شده از کتابخانه‌های مختلف را از ایران خارج کند، سال 2016 به جرم جاسوسی به 10 سال حبس محکوم شد. این جاسوس آمریکایی درنهایت در مبادله زندانیان دوطرف، در ازای آزادی دکتر مسعود سلیمانی آزاد شد. با وجود تبعات سنگین جاسوسی آمریکایی‌ها در ایران، مقامات این کشور همچنان به دنبال کسب اطلاعات محرمانه از ایران هستند.
آلمان
در بین کشورهای اروپایی آلمان تلاش کرده روابط ویژه‌ای با آمریکا داشته باشد، اما حتی روابط ویژه سیاسی، اقتصادی و نظامی بین دو کشور مانع از این نشده است که آمریکا از این متحد ثروتمند جاسوسی نکند.
آبان سال 1392، «دایان فاین‌اشتاین» رئیس دموکرات کمیته اطلاعاتی در کنگره آمریکا افشا کرد که تلفن همراه آنگلا مرکل صدراعظم آلمان از یک دهه قبل (سال ۲۰۰۲) از سوی آژانس امنیت‌ملی آمریکا شنود می‌شده است. روزنامه نیویورک‌تایمز هم در آن زمان در گزارشی نوشت که آژانس امنیت ملی آمریکا نه‌تنها اطلاعات مربوط به ارتباط‌های تلفن‌همراه صدراعظم آلمان، بلکه جزئیات مکالمات وی را نیز شنود می‌کرد. انتشار این خبر به‌قدری غیرمنتظره بود که مرکل گفته بود: «در صورت صحت جاسوسی، اعتماد میان دوکشور به‌طور جدی خدشه‌دار خواهد شد.» اما نه‌تنها این خبر تایید شد که چندماه بعد در تیرماه سال 93 ماموران سازمان اطلاعات برون‌مرزی آلمان (BND) یک مامور ۳۱ ساله را که در بخش ارتباط‌های خارجی این سازمان در شهر پولاخ آلمان فعالیت می‌کرد، به اتهام جاسوسی برای آمریکا بازداشت کردند. این مامور در ازای دریافت ۲۵ هزار یورو، بیش از ۲۰۰ سند محرمانه از سازمان اطلاعات برون‌مرزی آلمان را بیرون کشیده، روی فلش‌مموری ذخیره کرده و به یک مامور مخفی آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) تحویل داده بود. این جاسوس، اسناد کمیته تحقیق پارلمان آلمان درباره فعالیت‌های جاسوسی آژانس امنیت ملی آمریکا در آلمان و شنود مکالمات تلفنی شهروندان و سیاستمداران این کشور را جمع‌آوری کرده است.
در آن زمان گفته می‌شد این مامور سازمان اطلاعات برون‌مرزی آلمان پس از ساعت‌ها بازجویی به جاسوسی برای آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) اعتراف کرد. پس از این ماجرا، هفته‌نامه آلمانی «اشپیگل» نوشت که در سطح آلمان بیش از ۲۰۰ مامور مخفی و اطلاعاتی آمریکا به صورت رسمی در پوشش دیپلمات فعالیت دارند. در یک گزارش محرمانه آژانس امنیت ملی آمریکا (ان‌اس‌ای) آمده است که «رهبری این سازمان اطلاعاتی مخفی در سال ۲۰۰۳ تصمیم گرفته بر شمار پرسنل خود در آلمان بیفزاید.»
چین
جاسوسی و کسب اطلاعات دارای ظرایف مخصوص به خود است. شکل مرسوم برخورد با یک جاسوس، دستگیری و حتی اعدام اوست، اما همیشه این اتفاق نمی‌افتد. «جری چان شینگ لی»، جاسوس سابق سیا یکی از نمونه‌های جالب در تاریخ جاسوسی جهان است. لی در سال‌های ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۷، 13 سال مامور سازمان سیا در کشورهای مختلف به‌خصوص چین بوده است. او در سال 2007 پس از ترک این سازمان برای زندگی به هنگ‌کنگ رفت، اما داستان زندگی او تغییر کرد. در هنگ‌کنگ ماموران سازمان اطلاعاتی چین- که گویا او را از زمانی که جاسوس آمریکا در چین بوده می‌شناختند- تلاش کردند با شیوه‌های گوناگون شانس خود را برای جذب حرفه‌ای این جاسوس کارکشته به کار گیرند.
عملیات چینی‌ها موفقیت‌آمیز بود، لی در مقابل دریافت صدهاهزار دلار پول و وعده مورد حفاظت قرار گرفتن توسط ماموران اطلاعاتی چین موافقت کرد اطلاعات ده‌ها سال جاسوسی در سیا را همراه اسناد با ارزش دیگری مانند دارایی‌های آمریکا به مقامات امنیتی چینی بدهد. اطلاعات ارزشمندی که او در اختیار چین قرار داده شامل مسائل دقیقی بود و پکن بر همین اساس شبکه‌های جاسوسی آمریکا در این کشور را در سکوت شناسایی کرد تا در زمان مناسب با آنها برخورد کند. صبر بلندمدت چینی‌ها، از زمان جاسوسی لی علیه چین آغاز شده بود و تا شناسایی شبکه‌های جاسوسی آمریکا در دیگر کشورهای جهان به‌خصوص روسیه نیز ادامه یافت. چین به وسیله این اطلاعات 20 نفر از جاسوسان آمریکا در کشورش را دستگیر و اعدام کرد و با اشتراک‌گذاری این اطلاعات با روسیه شبکه جاسوسی آمریکا در روسیه لو رفت. روس‌ها ده‌ها تن از جاسوسان آمریکا را بر اساس اطلاعات چین شناسایی و اعدام کردند. ده‌ها جاسوس آمریکا هم در دو کشور چین و روسیه پس از این مساله ناپدید شدند.
روسیه
روسیه به دلیل رقابت نظامی و تکنولوژیک با آمریکا، هدف قدیمی این کشور برای جاسوسی بوده است. شبکه‌های جاسوسی آمریکا در روسیه ترکیبی از دیپلمات‌های این کشور در مسکو، شهروندان روسی، آمریکایی و همچنین کشورهای ثالث می‌شود. یکی از آخرین خبرهای رسانه‌ای شده درباره دستگیری جاسوسان آمریکا در روسیه، دستگیری «پل ویلان»، جاسوس 48ساله آمریکایی- انگلیسی در آخرین روزهای سال 2018 است. این جاسوس پس از دریافت یک فلش حاوی اطلاعات محرمانه ماموران اطلاعاتی روسی در اتاق هتلش در مسکو دستگیر شد. سفارت آمریکا در مسکو یکی از بزرگ‌ترین منابع کسب اطلاعات در روسیه است و کارمندان آموزش‌دیده آن به‌طور مستقیم در جاسوسی علیه کشور میزبان‌شان حضور دارند. در سال 2013 سازمان اطلاعات فدرال روسیه رایان فوگل، کاردار سوم سیاسی سفارت آمریکا در مسکو را هنگام ارتباط‌گیری با یک مامور اطلاعاتی روس دستگیر کردند.
به گفته سازمان اطلاعات روسیه، فوگل که از سال 2011 به روسیه آمده بود طی دو سال فعالیت در این کشور، به‌طور دائم در تلاش برای به خدمت درآوردن کارمندان سازمان‌های اطلاعاتی روسیه و کسب اطلاعات از آنها بوده است. او پس از دستگیری و بازجویی کوتاه به‌سرعت آزاد شد. اگر استفاده از پوشش دیپلماتیک برای ارسال جاسوس به یک کشور ریسک لو رفتن او را بالا می‌برد این مساله با «مصونیت دیپلماتیک» جبران می‌شود. فوگل در این عملیات علی‌رغم اثبات جاسوسی‌اش به جای محکومیت به زندان، تنها از خاک روسیه اخراج شد. تحقیقات آمریکا درباره لو رفتن شبکه‌های جاسوسی که از سال 2012 به بعد آغاز شد، نشان داد که چین و روسیه توانسته‌اند با استفاده از روش‌های پیچیده تعدادی از جاسوسان سیا را جذب و از آنها برای شناسایی شبکه‌های جاسوسی آمریکا در کشورهایشان استفاده کنند.
ترکیه
در منطقه غرب آسیا، ترکیه تنها عضو ائتلاف نظامی ناتو است. این کشور هم یکی از اهداف جاسوسی آمریکا بوده است. سال 2017 ترکیه «متین توپوز»، کارمند کنسولگری آمریکا را به اتهام جاسوسی و براندازی دولت بازداشت کرد. در ژانویه گذشته نیز یک کارمند کنسولگری آمریکا به نام حمزه اولوجای دو سال به اتهام کمک به گروه‌های تروریستی بازداشت بود. اما بزرگ‌ترین جاسوس آمریکایی که ترک‌ها دستگیر کردند و به دلیل مخالفت با آزادی او، تحریم موقت هم شدند، «آندرو برونسون» کشیش آمریکایی بود. او که از 20 سال پیش در ترکیه زندگی و فعالیت می‌کرد، متهم به همکاری با کودتاگران ترکیه، هم‌دستی با گروه‌های تروریستی، همکاری با گروه گولن و پ‌ک‌ک و نیز جاسوسی به نفع آمریکا شده بود
پاکستان
مرداد سال 95، شبکه‌های خبری پاکستان در خبری فوری اعلام کردند یک تبعه آمریکایی متهم به جاسوسی در زمینه فعالیت‌های پاکستان را در فرودگاه بین‌المللی اسلام‌آباد دستگیر کردند. رسانه‌های پاکستانی نام اصلی این شهروند آمریکایی را «ماتیو کریگ برت» اعلام کردند. او سال 2011 هم به اتهام جاسوسی درخصوص فعالیت‌های هسته‌ای پاکستان بازداشت و به آمریکا بازگردانده شده بود. اما چند سال بعد، با هویت جدید وارد پاکستان شد تا به ماموریت جاسوسی‌اش ادامه بدهد البته در همان فرودگاه شناسایی و دستگیر شد. چند سال پیش از دستگیری این جاسوس، دستگاه‌های امنیتی پاکستان پنج جاسوس دیگر سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) را نیز دستگیر کرده بودند.
کره شمالی
آمریکا از هر طریقی برای نفوذ دادن جاسوسان خود به کشورهای دیگر استفاده می‌کند حتی از راه کلیسا. کره شمالی با وجود کنترل شدید جامعه یکی از کشورهایی است که از نفوذ «کشیشان مسیحی جاسوس آمریکا» ضربه خورده است. «کیم دونگ چول»، یکی از این کشیش‌هاست که دارای ریشه‌ای کره‌ای و تابعیتی آمریکایی است. او در سال 2015 به جرم جمع‌آوری اطلاعات برای سازمان سیا و همچنین دستگاه اطلاعاتی کره‌جنوبی دستگیر شد. کیم در جریان بازجویی اعلام کرد که سیا از او خواسته بود نقش آنتن را در این کشور ایفا و اطلاعاتی درباره ارتش و برنامه هسته‌ای کره شمالی جمع‌آوری کند. در یکی از ماموریت‌ها سیا از کیم خواسته بود از یک کشتی مشکوک کره شمالی عکس‌هایی از نمای نزدیک بگیرد.