به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، همیشه جای اکران مستندهایی که به هر دلیل نمی‌توانند در سال‌های ابتدایی تولیدشان، از رسانه ملی پخش شوند، در سالن‌های آمفی‌تئاتر دانشگاه‌ها است؛ شاید به خاطر حضور دانشجویان می‌طلبد تا مستندهای جنجالی اولین اکران‌شان را در دانشگاه‌ها داشته باشند. البته این منظور همیشه میسر نمی‌شود و هستند مستندهایی که هیچ‌گاه اجازه اکران حتی در چنین فضایی پیدا نمی‌کنند، اتفاقی که دیگر به امری طبیعی در حوزه اکران مستندهای دانشگاهی تبدیل شده، تا جایی که هر ساله حتما خبری از ممانعت اکران مستندی در فضای دانشگاهی در رسانه‌ها منتشر می‌شود.امسال نیز مانند هر سال مستندهای نسبتا زیادی در دانشگاه‌های مختلف کشور -که اکثرا جزء دانشگاه‌های بزرگ محسوب می‌شوند- اکران شده که در این گزارش به پنج اثر جنجالی سال 98 که عموما در نیمه دوم سال اکران شده‌اند، پرداخته‌ایم.
راه طولانی «شورش علیه سازندگی» برای رسیدن به دانشگاه‌ها!
«شورش علیه سازندگی» یکی از همان مستندهایی است که در ابتدا با اکران آن در دانشگاه‌ها مخالفت شده بود تا جایی که مصطفی شوقی، کارگردان این اثر خردادماه در توئیتی نوشت: «ما در تعلیق به سر می‌بریم. 10 ماه از ساخت مستند #شورش_علیه-سازندگی می‌گذرد و هنوز علی‌رغم تلاش‌های بسیار اکران نشده، مستندی درباره شورش‌های دهه 70 شمسی در #مشهد و اسلامشهر. در این راه بی‌مهری‌های زیادی دیده‌ایم. شورش علیه سازندگی صدایی است که دیر شنیده شد و دیده نشد!» اما بالاخره این مستند 6 ماه بعد توانست به اکران دانشگاهی برسد. شوقی در این اثر نگاهی به شورش‌های اجتماعی در شهرهای مشهد و اسلامشهر در دهه 70 شمسی داشته که از سال 68 تا 76 را در بر می‌گیرد. او در این اثر تلاش کرده در 80 دقیقه که ماحصل دو سال کار پژوهشی و تولیدی است، روایت‌ها و صحنه‌های دیده‌نشده‌ای را از تاریخ معاصر ایران به مخاطب نشان دهد که در آن عوامل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایجاد این شورش‌ها را مورد بررسی قرار داده است.
دانشگاه‌های خوزستانی؛ مقصد اصلی «امیدیه» علی زهیری
«امیدیه» مستندی است که موضوع آن به حدی جنجالی بوده که بتواند دانشجویان را به سالن‌های نمایش در دانشگاه‌ها بکشاند؛ البته این دانشگاه بیشتر در دانشگاه‌های خوزستان به نمایش در آمد که شاید دلیل این مهم نیز به موضوع این اثر برگردد. در معرفی این اثر جنجالی که علی زهیری کارگردانی و دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی تهیه‌کنندگی آن را برعهده دارند، این‌طور آمده است: «۲۲ دی‌ماه ۹۷ ویدئوی کوتاهی با این تیتر از شهر امیدیه همه را شوکه کرد؛ «حمله ناجوانمردانه ماموران به خانه جانباز مدافع حرم با دستور دادستان شهر.» مستند «امیدیه» روایتی است از پشت‌پرده آن اتفاق که هنوز هم برای همه مبهم استاین اثر اولین‌بار در مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی به نمایش در آمد و آبان‌ماه امسال در 12 دانشگاه استان خوزستان اکران شد.
مستند جنجالی «ایکسونامی» به دانشگاه تهران رسید
شاید یکی از جنجالی‌ترین مستندهایی که امسال در فضای آکادمیک کشور به نمایش در آمد را بتوان «ایکسونامی» ساخته محسن آقایی دانست. آقایی نویسنده و کارگردان این اثر و محمدرضا بورونی تهیه‌کنندگی آن را برعهده داشته است. این اثر که داستان یک پورن‌استار آمریکایی و تجربه او برای رسیدن به آزادی‌های جنسی در ایالات‌متحده را برای ایرانی‌ها روایت می‌کند، جزء مستندهایی است که به مسائل جنسی می‌پردازد و همین مهم دلیلی برای جنجالی بودن آن به شمار می‌رود. ایکسونامی، دو سال و نیم از تیم تولیدکننده‌اش زمان گرفت تا صحبت‌های این پورن‌استار آمریکایی را در قالب 90 دقیقه برای مردم بازگو کند، مستندی که به صورت مشترک در ایران و آمریکا و توسط موسسه فرهنگی هنری «آوش» تهیه شده است. این مستند 20 آبان‌ماه امسال در شهرهای تهران، مشهد و اصفهان به صورت همزمان رونمایی شد و اولین اکران دانشگاهی آن هم به دانشگاه تهران رسیده است.
دانشجویان شریف به تماشای «آسوده بخواب کوروش» نشستند
«آسوده بخواب کوروش» علی فراهانی مستند دیگری است که مردادماه امسال رونمایی شد و در کمتر از 4 ماه توانست به اکران دانشگاهی برسد؛ اثری که با توجه به اسمش روایتی از ناگفته‌های تاریخ ایران است و به دوران پهلوی اشاره دارد. این اثر که محصول سفیرفیلم است، در اصل روایتی از ارتباط محمدرضاشاه پهلوی با بحرین، آخرین منطقه جداشده از ایران است. به‌عبارت دیگر این اثر به چرایی و چگونگی تصمیم محمدرضاشاه برای واگذاری این خطه از ایران به آل‌خلیفه می‌پردازد. «آسوده بخواب کوروش» که جزء تولیدات امسال این مرکز است، توانسته در اولین نمایش دانشگاهی خود به دانشگاه صنعتی‌شریف برسد.خسرو معتضد در مراسم رونمایی از این اثر گفته بود: «خوشحالم در این فیلم تابو شکست و سراغ اساتید جدیدی رفتید، چراکه درمورد بحرین باید علمی صحبت کرد. چیزی که نسل امروز در رابطه با بحرین و وقایع آن فکر می‌کند، درست نیست و ماجرا چیز دیگری است. باید بگویم بحرین در سال1820 از ایران جدا شده بود، چراکه ما در آن زمان نیروی دریایی قوی نداشتیم. البته در زمان صفویه، بحرین یک‌بار دیگر از ایران جدا شد و به پرتغال پیوست که البته بعدا پس گرفته شد.»
این مستند از این جهت دارای اهمیت است که نه تنها نسل های قبل بلکه نسل جوان نیز آنطور که باید نه تنها اطلاعی درباره چرایی این جدایی ندارند، بلکه حتی نمی دانند که بحرین در زمان پهلوی دوم از ایران جدا شده است و علاوه بر آن فراهانی جزو معدود مستندسازانی است که سراغ این سوژه رفته است .
«تهران دمشق»؛ مستندی که هنوز مخاطب دارد
البته اکران‌های دانشگاهی امسال تنها به نمایش آثار تولیدی 98 اختصاص نداشته و علی‌رغم گذشت چند سال از تولید برخی آثار، هنوز فضای دانشگاهی طالب اکران آنهاست. «تهران دمشق» به کارگردانی سیدمحمدعلی صدری‌نیا یکی از همین آثاری است که با وجود گذشت یک سال از تولید آن توسط مرکز مستند سوره صور در اردیبهشت‌ماه امسال بار دیگر به دانشگاه‌ها راه یافت و در دانشگاه فردوسی به نمایش در آمد. این مستند یک ساعته می‌کوشد ریشه‌های اجتماعی اعتراض‌های گروهی از مردم تا شکل‌گیری بحران در سوریه را شناسایی کند و تلاش دارد تصویری از وضعیت مردم شهرهای مختلف سوریه پس از گذشت هفت سال از جنگ را ارائه دهد، البته کارگردان سعی کرده با رفت‌وآمد در فضای اجتماعی ایران و سوریه به برخی اتفاقات داخلی کشورمان نیز بپردازد و از این طریق به افرادی که این مرز و بوم برایشان اهمیت دارد، هشدار دهد.این مستند سال گذشته نیز در برخی از دانشگاه ها مانند دانشگاه امام خمینی (ره) به نمایش درآمده بود اما گویی هنوز روند استقبال از اثر صدری نیا در فضای آکادمیک کشور ادامه دارد .
* نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار