به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، سال‌هاست نمایشگاه کتاب جای ثابتی ندارد و بعد از برگزاری هر دوره، می‌نشینند و در مورد اینکه سال بعد نمایشگاه را در کجا برگزار کنیم، صحبت می‌کنند و درنهایت هم دو ماه مانده به برگزاری، شرایط اضطرار پدیدار می‌شود و مسئولان محترم مجبور می‌شوند بالاخره نمایشگاه را در یک جایی برگزار کنند و تصمیم برای جای ثابت را به سال آینده موکول می‌کنند. همین می‌شود که این چرخه سال‌هاست در حال تکرار شدن است و نمایشگاهی که بزرگ‌ترین نمایشگاه فرهنگی کشور محسوب می‌شود، جای ثابتی برای برگزاری ندارد. در این گزارش به این چالش تکراری حوزه نشر پرداختیم که برای برگزاری نمایشگاه کتاب در سال 99 بین دو مکان یعنی «شهر آفتاب» و «مصلی تهران» مردد مانده‌اند.
شهر آفتاب و سختی‌های برگزاری نمایشگاه
تدوین مطالعات طرح جامع شهر آفتاب از سال 81 تا ۸7 طول کشید. با توجه به اهمیت طرح و اینکه شهرداری اهتمام ویژه‌ای در برپایی مجموعه نمایشگاهی داشت، بالاخره در سال 84، 138 هکتار از اراضی شهر آفتاب به‌منظور احداث نمایشگاه بین‌المللی خریداری شد و در همان سال، سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی شهرداری تهران از سوی شورای شهر به‌عنوان متولی اصلی انجام مطالعات و اجرای طرح انتخاب شد. در سال ۹۰ عملیات اجرای فاز نخست نمایشگاه بین‌المللی شهر آفتاب به مساحت 120 هکتار مترمربع شامل یک سالن سه‌قلو، سالن ملل، ساختمان‌های جنبی و ساختمان‌های اداری و سمینار‌ها، میدان مرکزی و چهارباغ، موتورخانه‌ها و راه‌های ارتباطی آغاز شد و شهر آفتاب همزمان با آیین افتتاحیه بیست‌ونهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در تاریخ ۱۴ اردیبهشت ۹۵ با حضور رئیس‌جمهور به بهرهبرداری رسید. نمایشگاه کتاب دوسال در محل شهر آفتاب برگزار شد؛ محلی که نواقصی داشته و از مهم‌ترین آنها دسترسی به این مکان است. موضوعی که بازدید از نمایشگاه را در دو سالی که شهر آفتاب میزبان آن بود، کاهش داد و موجب نارضایتی ناشران از فروش شد. در همان دوسال رفت‌وآمد به نمایشگاه از دغدغه‌های دیگر برگزاری در شهر آفتاب بود. با وجود اینکه برای مسیرهای رفت‌وآمد به شهر آفتاب، وسایل نقلیه عمومی از جمله اتوبوس، مترو و تاکسی در نظر گرفته شده بود، اما شمار زیادی از بازدیدکنندگان برای پیدا کردن راه و رساندن خود به وسایل حمل‌ونقل عمومی دچار سردرگمی می‌شدند؛ اتفاقی که به نظر می‌رسد بیش از هر چیز به‌دلیل اطلاع‌رسانی ضعیف و نبود راهنماهای کافی برای مردم است، به‌طوری که در محوطه شهر آفتاب، تعداد زیادی از مراجعه‌کنندگان درباره وسایل نقلیه عمومی پرس‌وجو می‌کردند. شاید مهم‌ترین نکته‌ای که باعث شد نمایشگاه از شهرآفتاب به مصلی بازگردد، این مساله بود که ناشران، فروش زیادی در شهر آفتاب نداشتند و همین باعث شد دوباره به مصلی برگردند. البته از مزیت‌های شهر آفتاب این بود که ساختار نمایشگاهی داشت و سالن‌های عریض و طویلش باعث می‌شد مخاطب به‌راحتی در آن تردد داشته باشد، اما این مزیت به معایبش نچربید.
مصلی و دسترسی آسان اما سخت
مصلای تهران گزینه بعدی برگزاری نمایشگاه کتاب است؛ مکانی در دل شهر که دسترسی به آن با اتوبوس و مترو راحت است و مخاطب به‌راحتی می‌تواند آنجا را پیدا کند و همین نکته باعث شد ناشران به‌دنبال این باشند که بعد از دو سال برگزاری در شهر آفتاب دوباره به مصلی برگردند. از نظر صنف اگرچه مصلی زیرساخت‌های نمایشگاهی ندارد و سال‌های دور که میزبان نمایشگاه کتاب تهران بوده، همواره مشکلاتی داشته، اما گزینه بهتری برای برگزاری نمایشگاه کتاب است، حتی اگر قرار باشد بخشی از نمایشگاه زیر چادر برگزار شود، چراکه حداقل مخاطب به مصلی می‌آید و فروش ناشران افزایش چند برابری پیدا می‌کند. هرچند در دوره گذشته بخش کوچکی از ناشران نسبت به دوره‌های قبل زیر چادرها بودند. از سوی دیگر ناشران برای حمل‌ونقل کتاب‌هایشان نیاز به فضاهای باز دارند، اما مصلی به‌صورت پله‌ای و نزدیک به هم ساخته شده که این موضوع عبور و مرور کتاب و چیدمان غرفه‌ها را دچار مشکل می‌کند. امداد‌رسانی سریع به مصدومان احتمالی به‌دلیل وجود مراکز درمانی متعدد در خیابان‌های اطراف مصلی، یکی دیگر از مزیت‌های این مکان برای برگزاری نمایشگاه کتاب است؛ نکته‌ای که نباید از آن غافل شد. بحث آمادگی رواق‌های غربی و شرقی برای این دوره است؛ امسال بخشی از رواق غربی زیر بار نمایشگاه رفت، اما قطعا رواق شرقی برای نمایشگاه بعدی نیز مورد استفاده خواهد بود. از این رو فضای نمایشگاه برای برگزارکنندگان بیشتر خواهد بود.
نظرسنجی‌های مردمی
هرساله در فضای نمایشگاه نظرسنجی‌هایی انجام می‌شود و در این نظرسنجی‌ها مردم نظرات خودشان را در مورد مسائل برگزاری نمایشگاه می‌گویند؛ از مکان برگزاری تا بقیه چیزهایی که به نمایشگاه مربوط می‌شود. طبیعتا همین نظرسنجی‌ها می‌تواند ملاک عمل و تصمیم‌گیری برای برگزارکنندگان باشد. طبق نظرسنجی‌ای که در سال‌جاری در نمایشگاه کتاب انجام شد، نکات زیر به دست آمد که جالب توجه است:55.9 درصد پاسخگویان از مترو برای حضور در محل نمایشگاه کتاب استفاده کرده‌اند. 58.2 درصد پاسخگویان معتقدند مصلای تهران، مکان مناسب‌تری برای برگزاری نمایشگاه کتاب است. 86.1 درصد پاسخگویان از امکان دسترسی راحت به محل برگزاری نمایشگاه کتاب رضایت داشتند. 54.2 درصد بازدیدکنندگان از سهولت دسترسی به غرفه‌ها رضایت داشتند.
کارگروهی که باید تصمیم بگیرد
در سومین جلسه شورای سیاستگذاری سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که به ریاست محسن جوادی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد برگزار شد، قرار بر این شد کارگروهی به نمایندگی از اعضای شورای سیاستگذاری بازدیدی از مکان‌های مورد نظر داشته باشند و پس از ارائه گزارش به شورای سیاستگذاری، درباره مکان برگزاری این رویداد فرهنگی تصمیم‌گیری کنند. ایوب دهقانکار، مشاور اجرایی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد که مسئولیت سخنگویی شورای سیاستگذاری نمایشگاه کتاب را نیز برعهده دارد، در گفت‌وگویی که با مهر داشته است، درباره این موضوع می‌گوید: «انتخاب هر مکانی برای میزبانی نمایشگاه کتاب موافق و مخالف خاص خود را دارد. ما هم می‌دانیم که همه موافقان و مخالفان این مساله نیت خیرخواهانه دارند و نگاه‌شان به این موضوع حمایتی است. با این همه برای انتخاب هر یک از دو مکان اصلی میزبانی نمایشگاه کتاب یعنی مصلی و مجموعه شهر آفتاب موافقان و مخالفان مختلفی وجود دارد. همین مساله منجر شد شورا تصمیم بگیرد در قالب کارگروهی موقعیت و وضعیت هر دو مکان را بسنجد و با جمع کردن دوستان دخیل در ساماندهی به این انتخاب، به تصمیم برسد. تاکید داریم که تصمیم ما منجر به انتخاب گزینه ایده‌آل نخواهد شد، اما امیدواریم این انتخاب خیرالموجودین باشد.» وی در پاسخ به سوالی درباره میزان جدی بودن نظر شورای شهر برای انتقال محل نمایشگاه کتاب نیز گفت: «شورا در نظر خود جدی و مصمم است. اما ما سعی می‌کنیم با تعامل به گزینه خیرالموجودین برسیم. این هیات در هفته پیش‌رو با نمایندگان شورای شهر و سایر مسئولان شهری دخیل در برگزاری نمایشگاه جلساتی را تنظیم می‌کند تا هم صحبت‌های آنها را بشنود و هم صحبت‌های خود را بیان کند تا ان‌شاءالله به انتخاب گزینه مناسب برسد.»
وضعیت موجود و گزینه مناسب
طبق موضوعی که در نظرسنجی گفته شد، مردم مصلی را گزینه بهتری برای برگزاری نمایشگاه می‌دانند و همین باعث می‌شود نمایشگاه در فضای مصلی باقی بماند. از طرف دیگر این موضوع را باید مورد توجه قرار دهیم که شهر آفتاب چنانچه گزینه مدنظر برگزاری نمایشگاه باشد، احتمالا هزینه‌های بسیاری را در این شرایط اقتصادی در پی دارد، چون نمایشگاه شهر آفتاب به‌دلیل میزبانی نکردن از رویدادهای مشابه، نیاز به احیای مجدد دارد که با توجه به فرارسیدن فصل سرما و نزدیکی زمان نمایشگاه، شاید چنین فرصتی برای احیای آن فراهم نباشد. از مصادیق آماده نبودن هم، سالن‌هایی است که حدود دو سال است زیرساخت نمایشگاه نداشته و حتی چک کردن آنها هم زمان‌بر است. برای همین برگشت دوباره به شهرآفتاب طبیعتا زمان‌بر و هزینه‌بر است، هرچند ابزار آماده‌سازی مصلی نیز کم‌‌هزینه نیست، اما با توجه به دسترسی بهتر و شرایط مناسب‌تر، گزینه مطلوب، نظر ناشران و مردم است.
* نویسنده: عاطفه جعفری، روزنامه‌نگار