به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، ایران سال‌هاست با محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی آمریکا دست به گریبان است که همه آنها در راستای ایجاد موانع مختلف در مسیر حرکت کشور طراحی شده‌اند. آمریکا همچنان بر تمدید محدودیت‌ها اصرار دارد و در هر دوره، با اعمال محدودیت‌های جدید، سعی بر تشدید آنها و اعمال فشار بیشتر بر ایران دارد. از طرف دیگر، آمریکا هدف از این تحریم‌ها را دولت ایران عنوان می‌کند؛ درحالی که نوع محدودیت‌های وضع‌شده به ‌گونه‌ای است که بیش از هر چیز، مردم ایران را نشانه رفته است. دلیل بر این ادعا، مستنداتی است که در مجله «نیچر» منتشر شده است.

طبق گزارش این مجله معتبر، تحریم‌های آمریکا بخش‌های سلامت، آموزش و تحقیقاتی را هم دربر گرفته است و دیگر پا را از دولت ایران فراتر نهاده‌اند. در بخش‌های آموزش و تحقیقات، بسیاری از تحقیقات علمی که در کشور انجام می‌شوند، مستلزم استفاده از تجهیزات و دستگاه‌هایی هستند که گاه در داخل کشور یافت نمی‌شوند و محدودیت‌های اعمال‌شده هم اجازه خرید این دستگاه‌ها از خارج را نمی‌دهند. تا اینجای کار، همان اتفاقی افتاده است که آمریکا به دنبال آن بوده اما امتیاز اصلی ایران در همین نقطه حاصل می‌شود. آمریکا به تصور آنکه اعمال این محدودیت‌ها می‌تواند ایران را از دستیابی به علم روز دنیا باز دارد، قدم در راه تحریم ایران گذاشته است، غافل از آنکه دانشمندان و محققان ایرانی، این فرصت را غنیمتی دانستند تا در سایه آن رشد کنند و نه‌تنها این تحریم‌ها را تهدید تلقی نمی‌کنند بلکه آن را به فرصتی تبدیل کردند که به کمک آن هم می‌توانند با تولید تجهیزات لازم آزمایشگاهی و تحقیقاتی نیاز خود را برآورده کرده و هم اشتغالزایی و درآمدزایی کنند.

مجله «نیچر» در ادامه به نمونه‌هایی از عدم‌تعهد اروپایی‌ها به حمایت از ایران و نفی تحریم‌های آمریکایی علیه ایران پرداخته است. در این گزارش، بارها به همکاری‌های تحقیقاتی بین ایران و کشورهای اروپایی پرداخته شده که با خروج طرف اروپایی، نیمه‌کاره رها شده است. ورکشاپ مشترک ایران و ایتالیا در سال 2017 یکی از همین پروژه‌های نیمه‌کاره به شمار می‌رود.

محدودیت‌های نامشروع

بعد از ناکامی آمریکا در بحث تحریم‌ها، گستره این تحریم‌ها افزایش یافت و محدودیت‌های علمی هم در دستور تحریم‌ها قرار گرفت تا از این طریق ایران را از دانش جهانی و رشد بیشتر در حوزه‌های علمی باز دارند. در زمان اعمال محدودیت‌ها از سوی آمریکا، بسیاری از کشورهای اروپایی و دیگر کشورهای دنیا ادعای طرفداری از ایران و عدم‌حمایت از تحریم‌های آمریکا را مطرح کردند، اما اینها در حد ادعا باقی ماند و برهه‌های مختلف تاریخی نشان داده اروپایی‌ها برخلاف آنچه در ظاهر نشان می‌دهند، هیچ‌گاه مواضع خود با آمریکا را فدای حمایت بحق، از ایران نکرده و نمی‌کنند. زمانی که بحث برجام و کشورهای 1+5 مطرح شد، بسیاری بر این باور بودند که نباید از یک سوراخ دوبار گزیده شد و این مسیری است که بارها طی کرده‌ایم. در همان بازه زمانی، رهبر انقلاب هشدارهای مستقیمی خطاب به مسئولان دادند که در بازه‌هایی با بی‌توجهی مسئولان مواجه شد و نتیجه آن، عدم‌ثبات اروپایی‌ها به تعهداتی بود که قول آن را داده بودند.

این محدودیت‌ها و تحریم‌ها درحالی ایران را هدف گرفته که آمریکا هدف آنها را دولت ایران اعلام کرده؛ و این درحالی است که محدودیت‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که بیش از هر چیز مردم ایران و وضع زندگی آنها را نشانه رفته است. بخشی از این محدودیت‌ها به‌طور مستقیم تولید علم و پیشرفت علمی کشور را هدف قرار داده‌اند، به‌طوری که آمریکایی‌ها در این مسیر از هیچ تلاشی فروگذار نکرده‌اند. در محدودیت‌هایی که آمریکا طی سال‌های اخیر وضع کرد، دانشمندان کشورهای دیگر اجازه ورود به خاک ایران را نداشتند و این امر به‌طور مستقیم، مانع ورود حجم بالایی از علم و دانش به داخل کشور می‌شود. کنفرانس‌ها و جلساتی که باید با حضور دانشمندان و پزشکان میهمان از کشورهای آمریکایی و اروپایی برگزار می‌شد، با مشکل دعوت از میهمانان از اقصی‌نقاط دنیا روبه‌رو شد، به‌طوری که بسیاری از دانشمندان و محققان به دلیل محدودیت‌های اعمال‌شده قادر به شرکت در این جلسات نبوده و نیستند. در نقطه مقابل، محققان و دانشمندان ایرانی هم اجازه ورود به کشورهای خارجی را ندارند و درواقع، آمریکا قصد دارد با این محدودیت‌ها، نخبگان و دانشمندان ایرانی را در چارچوبی منحصرشده به کشور قرار دهد تا امکان رشد بیشتر برای آنها فراهم نشود. البته این محدودیت‌های علمی شاید از نظر آمریکایی‌ها، محدودیتی باشد که از طریق آن توانسته‌اند مانع ورود علوم جدید به کشور شوند اما درواقع، به‌طور ناخواسته زمینه‌ای را برای دانشمندان و محققان ایرانی فراهم کرده‌اند که در بستر آن و با اتکا به قابلیت‌ها و توانمندی‌های دانشمندان ایرانی به دانش روز جهان دست یابند.

افزایش شمار شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور طی سال‌های اخیر و همگام با تشدید تحریم‌ها از سوی آمریکا دلیلی بر این مدعاست که محدودیت‌ها نه‌تنها نتوانسته اثری منفی بر فرآیند تولید علم کشور ما داشته باشند، چه بسا بستر مناسبی را هم فراهم کرده‌اند تا جوانان، دانشمندان و نخبگان ایرانی با اعتمادبه‌نفس بالا و با تکیه بر بنیه قوی علمی‌ای که دارند، مرزهای دانش را پشت‌سر بگذارند. یکی از این نمونه‌ها کسب جایگاه چهارمی ایران در فناوری نانو در دنیاست و حالا می‌‌توان ایران را یکی از ابرقدرت‌های این حوزه از علم و فناوری دانست، به‌طوری که در حال حاضر، محصولات نانوی ایران به 45 کشور دنیا صادر می‌شود و در سال‌های اخیر با رشد 50 درصدی در این حوزه روبه‌رو شده است.در این راستا، رهبری در دیدارهایی که در ماه‌های اخیر با دانشمندان و نخبگان کشوری داشته، بر لزوم اعتماد به توانمندی محققان ایرانی اشاره کردند و در ادامه نسبت به اقدامات خرابکارانه دشمنان داخلی و خارجی که قصد دارند جنبش‌های علمی ایران را انکار کنند، هشدار داده‌اند.

دانشجویان و دانشمندان در تیررس تحریم‌ها

ایران به‌عنوان کشوری با سابقه و تاریخچه علمی درخشان، قرن‌ها جزء یکی از کشورهای شاخص در زمینه تولید علم در دنیا بوده است. این روند حتی در زمان حال هم ادامه دارد و دانشمندان ما حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. رشد تولید علم در ایران، پدیده‌ای انکارناپذیر است و در حال حاضر، بسیاری از کشورهای خارجی ازجمله آمریکا و برخی کشورهای اروپایی دست به انکار آن زده‌اند. اما شواهد موجود، ازجمله قرار گرفتن ایران در میان 15 کشور اول جهان در زمینه تولید علم، ترسی را به جان آمریکا و بسیاری از کشورهای پرادعا در تولید علم انداخته است که ایران درحال پیشی گرفتن در حوزه‌های علمی است. سنگ‌اندازی‌ها و تحریم‌های سال‌های اخیر هم کاملا هدفمند و در راستای سد کردن این روند رو به رشد و خشک کردن درختی است که مدت‌هاست بارور شده.

بازداشت دانشمندان و نخبگان ایرانی در بدو ورود به کشورهای خارجی از نمونه‌های بارز این قبیل تحریم‌هاست. یکی از همین افراد مسعود سلیمانی، از دانشمندان برجسته در زمینه سلول‌های بنیادی کشور و عضو انجمن سلول‌های بنیادی اروپاست که سال گذشته به محض ورود به آمریکا بازداشت و روانه زندان شد و حالا با وجود اینکه یک‌سال از آن روزها می‌گذرد، هنوز هم در شرایط بلاتکلیفی قرار دارد و از سوی آمریکا به اتهام جاسوسی و دور زدن تحریم‌ها دستگیر شده و در زندان این کشور به سر می‌برد.  

به گزارش گاردین در ادامه روند اعمال محدودیت‌های آمریکا، شاهد هدف قرار‌گرفتن دانشجویان ایرانی هستیم که برای تحصیل به کشورهای خارجی می‌روند؛ مساله‌ای که آمریکا گاهی دست به نفی آن می‌زند اما شواهد موجود ادعاهای آن را نفی می‌کند. ماه گذشته، خبر ابطال ویزای 20 دانشجوی ایرانی منتشر شد که اغلب فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف بودند و بیشتر آنها در رشته مهندسی کامپیوتر و به‌طور کلی، فنی و مهندسی تحصیل کرده‌اند و مقاصد آنها دانشگاه‌های برتر دنیا ازقبیل استنفورد و کالیفرنیا بوده است. این 20 دانشجوی ایرانی ماه گذشته به‌رغم داشتن ویزای مخصوص دانشجویان (F1)، از پرواز به آمریکا و کشورهایی چون استانبول و دوحه قطر برای گذراندن دوره‌های تحصیلات تکمیلی هم منع شدند. این ممنوعیت‌ها شامل تمام خطوط هوایی دنیا می‌شود. در سال تحصیلی 2018- 2017، بیش از 12هزار دانشجوی ایرانی در دانشکده‌های آمریکایی مشغول تحصیل شدند.

این محدودیت‌ها علاوه‌بر اینکه زمان زیادی را از دانشجویان هدر می‌دهد، هزینه‌های هنگفتی را هم برای آنها به دنبال داشته به‌طوری که مبالغ زیادی را برای تهیه بلیت، ویزا و ثبت‌نام در دانشگاه هزینه کرده‌اند که با ممانعت از پرواز آنها به کشور مقصد، بسیاری از آنها به هدر رفته است. تمام این دانشجویان در زمان اعمال تحریم‌‌ها از این موضوع بی‌اطلاع بوده و تحریم‌ها بدون هیچ اطلاع قبلی صورت گرفته و در اقدامی ناگهانی از سوی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا اعمال شده است که برخی از آنها را با مشکلاتی چون ضررهای مالی، مشکلات شغلی و نداشتن محلی برای اقامت روبه‌رو و استرس و اضطراب زیادی به آنها تحمیل کرده است. بسیاری از آنها حدود 2500 دلار هزینه بلیت هواپیما کرده بودند؛ هزینه‌های بالایی که این دانشجویان برای گذراندن دوره‌های آموزش زبان و کسب توانمندی‌های آکادمیک کرده‌ بودند، با محدودیت‌های پروازی برای آنها از بین رفت. یکی از همین دانشجویان، سال گذشته به‌عنوان دانشجوی برتر مهندسی کامپیوتر در دانشگاه صنعتی شریف شناخته شده بود.

رشد علمی با وجود محدودیت‌ها

به اعتقاد آمریکایی‌ها، اعمال چنین محدودیت‌هایی می‌تواند مانع پیشرفت علم ایران شود و تحریم‌ها هم در همین راستا اعمال شده است. با توجه به اینکه بیشتر نخبگان ایرانی که از سفر برای تحصیل منع شده‌اند، دانشجویان رشته‌های مهندسی کامپیوتر و رشته‌های فنی و مهندسی هستند، آمریکا با اعمال این محدودیت‌ها، در نظر دارد مانع رشد علم و ارتقای نخبگان ایرانی شود. آمریکا به دنبال این اقدامات مدعی شده توانسته رشد علمی را در ایران متوقف و جایگاه ما را در دنیا متزلزل کند. در مطالعه سایت رتبه‌بندی «سایمگو»، ایران در سال 2018، در رشته‌ علوم کامپیوتر در دنیا رتبه 17 و در منطقه خاورمیانه رتبه نخست را از آن خود کرده است. علاوه‌بر این، ایران در رشته‌های فنی و مهندسی در دنیا رتبه 12 و در منطقه رده نخست را کسب کرده است که ادعاهای پوچ آمریکا را به کلی رد می‌کند.