به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، روزنامه فرهیختگان در گزارشی ویژه پیشرفت فضایی ایران را مورد بررسی و کنکاش قرار داده است که در ادامه می آید:
تجربه ماهوارهداری در ایران
آسمان از گذشتههای دور، شاید از آن هنگام که انسان خودش را شناخت و دور و اطرافش را برانداز کرد، همیشه جذاب و پر رمز و راز بوده و هست؛ اشتیاقی که با پیشرفتهای علمی قرن اخیر زمینهساز تحقق رویاهای آدمی برای قدم نهادن و حضور در جایی خارج از کره زمین شد. 62 سال قبل، درست در 12 مهرماه سال 1336 نخستین ماهواره فضایی جهان با نام اسپوتنیک-1 از پایگاه فضایی بایکونور به مدار زمین پرتاب شد. این اتفاق بزرگ آغاز عصر جدیدی با عنوان عصر فضا در جهان بود. از آن سالها تا همین 20 سال پیش صحبت از ماهواره و سفر به فضا برای ایرانیها چیزی شبیه به آرزو بود، اما تلاش محققان و دانشگاهیان موجب شد فاصله 50 ساله علمی ایران با کشورهای صاحب فناوریهای حوزه هوا و فضا بهرغم وجود تحریمهای مختلف، روزبهروز کاهش یابد و دیگر آپولو هوا کردن کار چندان سختی برای جوانان ایرانی نباشد، بهگونهای که امروز هوا و فضا در کنار فناوریهای علمی مهم دیگر در عرصههای مختلفی چون نانو و هستهای یا عرصههای نظامی یکی از مظاهر اقتدار و پیشرفتهای علمی کشور در سالهای پس از انقلاب اسلامی است. چگونگی پیمودن این مسیر دشوار سوژه اصلی گزارش امروز «فرهیختگان» است که به بهانه هفته جهانی هوا و فضا منتشر میشود.
نگاهی به تحولات فضایی ایران تا پایان دهه 70
صحبت از پرتاب ماهواره به فضا در کشور ما به پیش از انقلاب اسلامی برمیگردد، اما تا حدود سال 75 اتفاق چندان مهمی در این حوزه نمیافتد و مهمترین فعل و انفعالات حوزه فضایی از آغاز دهه 50 تا سال 75 به بهرهبرداری از ایستگاه گیرنده دادهای ماهواهای در ماهدشت، راهاندازی و نصب تجهیزات موردنیاز برای دریافت مستقیم اطلاعات ماهوارههای هواشناسی نوآ و نصب و راهاندازی تجهیزات مربوط به ضبط و تصحیح، تجزیه و تحلیل، مدیریت و چاپ و تکثیر دادههای ماهوارهای ختم میشود. مرتضی براری، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فضایی کشور در این خصوص میگوید: «قبل از انقلاب دفتری بهنام طرح جمعآوری دادههای ماهوارهای در سازمان مدیریت، برنامه و بودجه ایجاد شد. این دفتر در سال 1352، توسط آمریکاییها طی قراردادی با شرکت جنرال الکترونیک ایجاد شد؛ البته آنجا فقط مصرفکننده دادههای ماهوارهای بودیم. این طرح پس از مدتی به سازمان صداوسیما و مجددا به سازمان برنامه و از سازمان برنامه و بودجه به وزارت پست و تلگراف و تلفن منتقل شد. در سال 1382 طبق مصوبه مجلس، سازمان فضایی ایران، از ادغام سه بخش شکل گرفت. در وزارت ارتباطات ادارهکل خدمات نگهداری ماهوارههای مخابراتی را داشتیم که ارتباطات بینالملل را پوشش میداد و تا سال1382 تحت عنوان مرکز سنجش از دور، به وزارت ارتباطات منتقل شد. این مرکز به علاوه ادارهکل نگهداری خدمات ماهوارهای و یک بخش از ادارهکل طرح و توسعه ماهواره مخابراتی، در سال 1382 با هم ادغام شدند و طبق مصوبه مجلس سازمان فضایی ایران شکل گرفت. سال 1383 اساسنامه سازمان فضایی ایران، تصویب و شورایعالی فضایی به ریاست رئیسجمهور ایجاد شد.»
باز شدن پای هوا و فضا به دانشگاههای ایرانی
فعالیتهای آموزشی و دانشگاهی فناوری هوا و فضا در دهه 60 آغاز میشود. در این دهه و بهصورت رسمی در سال1366 دانشکده هوافضا دانشگاه صنعتی امیرکبیر راهاندازی میشود. رئیس سازمان فضایی از دهه70 بهعنوان دهه پژوهش و تحقیقات فضایی، دهه80 دهه برنامه توسعه فضایی و دهه 90 دوران تثبیت فناوری و ارائه خدمات فضایی به جامعه یاد میکند و ادامه میدهد: «سال1385 در دومین جلسه شورایعالی فضایی، برنامه 10ساله اول فضایی تصویب شد. سال 1385 تا سال 1394، مهمترین برنامه هدفگذاری توسعه فناوری بود. با سه دانشگاه قرارداد امضا کردیم. در سال1386 به برنامه 10ساله که سه برنامه سهساله بود، بودجه تخصیص داده شد. در برنامه فضایی 10ساله اول نهادهای ما در عرصه فضا شکل گرفت و توان ساخت، پرتاب و بهرهبرداری از ماهواره را کسب کردیم، رتبه اول علمی منطقه شدیم و به چرخه کامل فناوری فضایی دست یافتیم.»
درخشانترین ستارههای ارسالی ایران به آسمان
از اواسط دهه 80 حضور ایران در فضا رنگ و بوی جدیتر به خود میگیرد. تا پیش از این پروژههای مختلف ماهوارهای برنامهریزی و حتی اجرایی شد اما بعضی از آنها هیچگاه به فضا نرسید. یکی از آن پروژهها ماهواره «مصباح» بود که در سال 76 موافقتنامه ساخت آن میان وزارت علوم و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به امضا رسید و مرکز تحقیقات مخابرات و سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی، مسئول اجرای مشترک طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره مصباح شدند و از سال ۷۷ یک شرکت ایتالیایی با امضای قراردادی با وزارت ارتباطات، مشارکت در ساخت مدل مهندسی و فضایی این پروژه را آغاز کرد. خرداد سال 1380خورشیدی مرحله ساخت نمونه آزمایشگاهی این ماهواره به پایان رسید، مردادماه سال 84 به ایران آمد و رونمایی شد اما به دلیل عدم همکاری کشورهای روسیه و ایتالیا هیچوقت پرتاب نشد و به دلیل مشکلات تحریم این ماهواره در کشور ایتالیا مصادره شد و تاکنون هم بازگردانده نشده است.
فتح فضا با ماهواره سینا
کمی بعدتر یعنی در آبان ماه همان سال «سینا» نخستین ماهواره و کاوشگر فضایی ایران اسلامی در فضا لقب گرفت. ماهواره سینا به سفارش وزارت علوم در روسیه ساخته و در همانجا هم به فضا پرتاب شد و در مدار اختصاصی ایران قرار گرفت. سنجش از دور و دریافت، ذخیره و ارسال دادههای مخابراتی دو مأموریت اصلی این ماهواره بود.
ماهواره امید و امیدهایی که زنده ماند
پرتاب ماهواره «امید» بدون شک یکی از مهمترین اخبار سال 78 بود، ماهوارهای کاملا ایرانی که ساخت تجهیزات آن از اسفند 84 آغاز و در همه مراحل اعم از طراحی و تولید در سازمان فضایی ایران و توسط محققان ایرانی صورت گرفت و درنهایت 15 بهمن ماه توسط ماهوارهبر سفیر به فضا پرتاب شد. این ماهواره در مدت 50 روز، هر ۲۴ ساعت، ۱۵ بار به دور زمین میچرخید و گزارشهای دورسنجی به مرکز فضایی در ایران میفرستاد. ماهواره امید اولین گام علمی در عرصه بومیسازی فناوری ماهواره بود و به موجب آن ایران به جمع کشورهای دارای چرخه کامل فناوری فضایی وارد شد.
پرتاب موفق 3 ماهواره ایرانی در دهه90
پس از امید، ماهوارههای «رصد»، «نوید» و «فجر»، سه ماهواره دیگر ایرانی بودند که در دهه 90 با موفقیت به فضا پرتاب شدند و در مدار قرار گرفتند. رصد، اولین ماهواره ایرانی بود که برق مورد نیاز خود را از صفحات خورشیدی متصل بر دیواره ماهواره و باطریهایش، تامین میکرد. این ماهواره که توسط دانشگاه صنعتی مالک اشتر ساخته شد به وسیله ماهوارهبر سفیر B1 در سال 90 در مدار قرار گرفت. رصد نخستین ماهواره تصویربرداری ایران است.
نوید دیگر ماهواره موفق ایرانی در مرکز تحقیقات ماهوارهای دانشگاه علم و صنعت ساخته شده و در 14 بهمن ماه 88 رونمایی شد. این ماهواره که دو برابر ماهواره امید وزن داشت در سال 90 به وسیله ماهوارهبر سفیرB1 از پایگاه فضایی سمنان پرتاب شد. از ویژگیهای شاخص ماهواره نوید میتوان به تصویربرداری از زمین با وضوح تصویر 750 متر و استفاده از صفحات خورشیدی برای تامین بخشی از برق ماهواره اشاره کرد.
فجر دیگر ماهواره ایرانی بود که در شرکت صنایع الکترونیک ایران ساخته شد و با ماموریت تصویربرداری در سال 93 توسط ماهوارهبر سفیر فجر در مدار قرار گرفت. ماهواره فجر اولین ماهواره با مأموریت انتقال مداری کشور با قابلیت تغییر مدار ۲۵۰ تا ۴۵۰ کیلومتر بیضوی به مدار ۴۵۰ کیلومتر دایرهای با استفاده از پیش برنده گاز سر (تراست گاز سرد) است.
در کنار این موفقیتها در عرصه ساخت و پرتاب ماهواره اساتید و محققان دانشگاههای کشور موفق به ساخت و آزمایش هفت کاوشگر در طول سالهای 85 تا 91 شدند که اطلاعات آن در همین صفحه آمده است. این کاوشگرها موفق به پرتاب و بازگشت موجودات زنده به فضا شدهاند.
سال 98 و بازگشت اخبار غرورانگیز فضایی
اگرچه در سالهای اخیر جریان پیشرفت تحولات فضایی کشور با وقفههای مختلفی مانند عدم برگزاری بهموقع جلسات شورایعالی فضای مجازی در شرایط نامطلوبی به سر میبرد، اما اراده محققان و دانشمندان جوان ایرانی برای برداشتن گامهای بلندتر در این عرصه است. نشانههای همت بلند دانشجویان و اساتید ایرانی قرار است در ماههای پایانی سالجاری به ظهور برسد. مرتضی براری روز گذشته در مراسم آغاز هفته جهانی فضا گفت: «در تلاش هستیم تا سه ماه آینده سه ماهواره پارس ۱، ظفر و ناهید ۱ را تکمیل و به سازمان هوافضا تحویل دهیم. قرارداد پرتاب ماهواره در سالجاری و سال آینده در زمینه پرتابگر با سازمان هوافضا منعقد شده است. تا یک ماه آینده دو پرتابگر آماده پرتاب ماهوارهها خواهند شد و امیدواریم امسال شاهد قرارگیری ماهواره ایرانی در مدار زمین باشیم.»
پرتاب ۳ ماهواره مکعبی دانشجویی تا پایان سالجاری
معاون وزیر ارتباطات در ادامه خاطرنشان کرد: «ماهواره ظفر در دو نمونه شامل یک نمونه ارتقایافته با قدرت تفکیکی ۱۶متر در سه ماه آینده آماده تحویل به ماهوارهبر میشود. ماهواره پارس۱ که یک ماهواره سنجش از دور با دقت ۱۵ متر است نیز تا سه ماه دیگر آماده تحویل خواهد شد و ماهواره ناهید۱ که قرار است بهعنوان ماهواره مخابراتی عملیاتی در مدار ۲۵۰ کیلومتری زمین قرار گیرد نیز تا سه ماه آینده آماده میشود و سال آینده نمونه دوم این ماهواره کامل خواهد شد. پرتاب سه ماهواره مکعبی دانشجویی (کیوب ست) در سالجاری در برنامه است و در همین حال مراحل طراحی کلان پایگاه پرتاب چابهار را نیز آغاز کردهایم.»
قرارگیری ماهواره طلوع در مدار؛ بهزودی
سردار قاسم تقیزاده، جانشین وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح نیز روز گذشته در دومین همایش ملی مصونسازی زیرساختها و صیانت از مردم گفت: «بهزودی با استفاده از موشکهای ماهوارهبر بومی، ماهواره طلوع را که ماهوارهای هواشناسی است، در مدار قرار خواهیم داد.»
صنعت نظامی؛ بیشترین جذب فارغالتحصیلان هوا و فضا را دارد
دانشگاه آزاد اسلامی که حدود 38 درصد از آموزش عالی کشور را در اختیار دارد، سهم ویژهای در تربیت نیروی انسانی در رشته هوافضا دارد. رشتهای هایتک که علیرغم نداشتن عمر نسبتا بالا، توانسته بخشهای گستردهای از زندگی انسان امروزی چه در حوزه نظامی و چه غیرنظامی را دربرگیرد. در همین راستا واحد علوموتحقیقات این دانشگاه از سال 1374 با جذب دانشجو در رشته کارشناسیارشد شروع به فعالیت کرده و امروزه در تمام مقاطع تحصیلی این رشته دانشجو جذب میکند. البته این تنها ویژگی دانشگاه آزاد اسلامی در این حوزه نیست، چراکه جزء چهار دانشگاه قدیمی کشور به شمار میرود که توانسته در حوزه تربیت نیروی انسانی این رشته عمل کند. از سوی دیگر دانشگاه آزاد اسلامی جزء برترینهای دانشگاهی نهتنها در کشور بلکه در دنیا در رشته هوافضا شناخته میشود. هرچند هنوز در این رشته با مشکلات زیادی روبهرو هستیم، اما قطعا ساخت و به پرواز درآوردن پهپاد و تبدیل شدن به قدرت اول موشکی منطقه نشاندهنده پیشرفتهای ایران در رشته هوافضا است. در ادامه نایبرئیس انجمن هوافضای ایران و همچنین یکی از دانشجویان این رشته از وضعیت این رشته و همچنین مشکلات موجود گفتهاند.
فرشاد پازوکی، عضو هیاتعلمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوموتحقیقات و نایبرئیس انجمن هوافضای ایران در گفتوگو با «فرهیختگان» درباره رشته هوافضا میگوید: «هوافضا رشته طراحی، ساخت و تحلیل وسایل پرنده است که شامل بحث هوایی و فضایی میشود. بهعبارت دیگر این رشته از فضاپیما تا کواد کوپتر را در بر میگیرد و قطعا در این بین موشکها نیز جای دارند.»
او درباره کاربردهای رشته هوافضا تصریح میکند: «رشته هوافضا بیشترین گردش مالی و درآمدزایی را بین همه صنایع دارد و در دنیا بهعنوان یک رشته هایتک شناخته میشود؛ حتی رشتههای دیگر مهندسی نیز از این رشته منشعب شده و ذیل خروجی هوافضا فعال هستند. بهطور مثال رشته برق مکانیک، متالورژی، عمران و... همگی ذیل مجموعه صنعت هوافضا به فعالیت میپردازند.»
نایبرئیس انجمن هوافضای ایران با بیان اینکه در دنیا آمریکا و روسیه سرآمد پیشرفت در رشته هوافضا هستند و در آسیا نیز چین و هند در صنعت هوایی و فضایی پیشرفتهای زیادی داشتهاند، ادامه میدهد: «ما در بخش فضایی جزء 11 کشور باشگاه فضایی دنیا هستیم و در بخش موشکی نیز جزء 6 کشور برتر به شمار میرویم، اما در بخش هوایی، هم در حوزه نظامی و هم غیرنظامی از دنیا بسیار عقب هستیم.»
پازوکی میگوید: « ما در صنعت غیرنظامی یعنی ایرلاینها تحریم هستیم و مشکل تهیه قطعات را داریم. البته اگر به این صنعت مانند بخش موشکی توجه داشته باشیم، میتوانیم مشکلات تحریمی را حل کرده و هم بحث تولیداتمان را افزایش دهیم. ما در حوزه نظامی هوافضا پیشرفتهایی را داشتهایم، هرچند همچنان با مشکلاتی روبهرو هستیم. اما در حوزه غیرنظامی وضعیت خوبی نداریم، درحالی که در دنیا حوزه غیرنظامی این رشته بسیار پیشرفت کرده و ما درحال حاضر مصرفکننده محصولات آنها هستیم؛ چراکه هواپیماهای مسافربریای که الان در اختیار داریم، تولید کشورهای دیگر است ولی چون تحریم هستیم، آنها دیگر قطعات و هواپیمای جدید را در اختیارمان نمیگذارند.»
عضو هیاتعلمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوموتحقیقات با اشاره به بهروز بودن سرفصلهای رشته هوافضا در دانشگاههای کشور تصریح میکند: «امروز آموزش دنیا به سمت بینرشتهایها حرکت کرده و یک فارغالتحصیل هوافضای خوب باید با علوم رشتههای دیگر نیز آشنایی داشته باشد. اما متاسفانه همچنان ما با سرفصلهایی که مربوط به 30 سال قبل است، به دانشجویان آموزش میدهیم.»
او تصریح میکند: «سرفصلهای امروز دانشگاه ما در حوزه هوافضا با آنچه در دنیا تدریس میشود، مطابقت چندانی ندارد و نیاز داریم این سرفصلها بهروز شوند؛ از سوی دیگر در این رشته نتوانستهایم در حوزه تربیت متخصص آموزشی بهدرستی عمل کنیم و متاسفانه علیرغم هایتک بودن این رشته هنوز برای مسئولان ما در اولویت قرار ندارد. متاسفانه باید بگویم که شاید در دولتهای قبلی رشته هوافضا تا حدی در اولویت مسئولان قرار داشت، اما در دولت فعلی اصلا چنین وضعیتی وجود ندارد.»
پازوکی با بیان اینکه فارغالتحصیلان این رشته بیشتر از سوی ارگانهای نظامی جذب میشوند، میگوید: «بعد از صنایع نظامی، ایرلاینها بیشترین جذب فارغالتحصیلان هوافضا را انجام میدهند که آنهم بیشتر در حوزه تعمیر و نگهداری از هواپیماهاست ولی بیشتر سرمایهگذاریها در این حوزه از سوی صنعت نظامی کشور صورت میگیرد. از سوی دیگر متاسفانه بیشتر فارغالتحصیلان این رشته از کشور خارج میشوند و شاید بتوان اینطور عنوان کرد که بخشی از فارغالتحصیلان را شامل میشود.»
عضو هیاتعلمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوموتحقیقات میگوید: «ما بیش از هزار و 200 نفر دانشجوی هوافضا در این واحد دانشگاهی داریم، اما متاسفانه نسبت استاد به دانشجو یک به 200 است، درحالی که طبق استاندارد دنیا این رقم یک به 20 است و این مساله میطلبد که در حوزه تربیت نیروی انسانی بیش از پیش فعال شویم. درواقع این مشکل را در همه دانشگاههای کشور داریم و اینطور نیست که تنها بگوییم مختص دانشگاه آزاد اسلامی است.»
پازوکی با تاکید بر اینکه ایران در حوزه پهپادی جزء کشورهای برتر دنیا به شمار میرود، میگوید: «ما در حوزههایی مانند موشک، پهپاد و فضایی که با تحریم واقعی روبهرو بودیم، شاهد پیشرفتهایی هستیم، اما در حوزههایی که توانستهایم تحریم را دور بزنیم، از پیشرفت علمی خبری نیست. بهعبارت دیگر هرگاه در حوزهای که جزء اولویت اصلی کشور بوده، با تحریم جدی روبهرو شدیم، توانستهایم به پیشرفت برسیم و الان در حوزه پهپادی و موشکی جزء کشورهای برتر دنیا هستیم.»
عضو هیاتعلمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوموتحقیقات صحبتهایش را اینطور به پایان میرساند: «در میان فارغالتحصیلان رشته هوافضا، دانشجویانی که از دانشگاه آزاد اسلامی فارغالتحصیل شدهاند، بیش از دانشگاههای دیگر توانستهاند از سوی ارگانهای مختلف جذب شوند و البته واحد علوموتحقیقات جزء چهار دانشگاه قدیمیای است که رشته هوافضا را راهاندازی کرده است.»
حرکت ایران در لبه علم هوا و فضا
رقابت برای به دست آوردن فضا در قرن بیستم توسط شوروی و آمریکا، رشته هوافضا را به رشتهای مهم تبدیل کرد، هرچند در آن زمان گمان میشد دعوا بر سر بهدست آوردن فضا، تنها یک قدرتنمایی است، اما با پیشرفتهای علمی بهخصوص پیشرفتهای مهمی مانند GPS، اینترنت و... این رشته بهعنوان رشتهای راهبردی شناخته شد. همین موضوعات باعث شد نخستین دوره کارشناسی رشته مهندسی هوافضا برای نخستین بار در سال 1366 در دانشگاه صنعتی امیرکبیر راهاندازی شود. این رشته در ایران دارای زیرمجموعههایی از جمله آیرودینامیک، جلوبرندگی، طراحی سازه و... است.
ایران براساس رتبهبندی سایماگو در سال 1996 در رتبه 46 دنیا و ششم منطقه قرار داشت، اما توجه به این رشته راهبردی باعث شده ایران ظرف 22 سال، در سال 2018 به رتبه اول منطقه و 13 جهانی دست پیداکند و نمود پیشرفتهای عینی رشته مهندسی هوافضا را میتوان در زمینههای مختلفی مانند موشکی که امروزه یکی از مولفههای قدرت ایران محسوب میشود و نیز پرتاب ماهوارههای امید و سینا دید، که نشان از موفق بودن ایران در این رشته و رسیدن دانش ایران به مرحله تکنولوژیک این رشته است که همین موضوع باعث تحریم ایران در زمینههای فضایی و هوایی نیز شده است. چنانکه گفته شد، امروز دیگر عرصه فضا مربوط به فضا نیست، بلکه این تکنولوژی سبب شده انسانها بتوانند روی موضوعاتی مانند آب و هوا، منابع زمینی و... برنامهریزی کنند. برای مثال حسین صمیمی، رئیس پژوهشگاه فضایی در نشستی با اشاره به صرفهجویی ۱۵۰۰ میلیارد تومان در هزینههای سیل فروردین با استفاده از خدمات پژوهشگاه فضایی گفت: «تعامل خوبی با وزارت کشور برای برآورد سیل ۹۸ داشتیم که بیش از ۱۵۰۰ میلیارد تومان صرفهجویی را به همراه داشته است.» ایران با داشتن پنجهزار و 473نفر دانشجوی در حال تحصیل در گرایشهای مختلف مهندسی هوافضا (براساس سال تحصیلی 96-95) ظرفیت عظیمی در زمینه فعالیتهای هوایی و فضایی به وجود آورده و البته موضوع توجه به فارغالتحصیلان دانشگاهی این رشته را پراهمیتتر کرده است، هرچند برخی از فارغالتحصیلان رشته مهندسی هوافضا معتقدند کار در این رشته محدود است، اما برخی از افراد بهدلیل توانمند بودن متخصصان این رشته معتقدند فارغالتحصیلان آن میتوانند دانش خود را در رشتهها و زمینههای دیگر به کار ببرند. به همین خاطر در گفتوگویی با رئیس دانشکده هوافضای دانشگاه صنعتی شریف به بررسی وضعیت مهندسی هوافضای ایران و البته فارغالتحصیلان این رشته راهبردی پرداختیم.
سیدعلی حسینی کردخیلی، رئیس دانشکده مهندسی هوافضای دانشگاه صنعتی شریف در گفتوگو با «فرهیختگان» پیرامون سطح علمی ایران در منطقه و جهان میگوید: «میشود گفت تمام کارهای تحقیقاتی که در رشتههای مختلف بهخصوص رشته مهندسی هوافضا در دانشگاه صنعتی شریف و در دانشکده مهندسی هوافضا انجام میدهیم، از لحاظ سطح علمی در حال رقابت با دانشگاهها و مراکز علمی معتبر است و اکنون در لبه علم قرار داریم و با این حساب میتوانیم تمام نیازهای صنعتی داخل را برطرف و حتی فراتر از آن میتوانیم نیازهای آینده را شناسایی کنیم و از لحاظ علمی جلوتر باشیم. از طرف دیگر همیشه سطح دانش و تحقیقات ما جلوتر از صنعت ماست. ما امروز میتوانیم همه نیازهای صنعت مربوط به خود را برطرف کنیم و حتی نیازهای آینده را شناسایی کرده و برای آنها برنامهریزی کردهایم، چراکه میدانیم صنعت ما به کدام سمت حرکت خواهد کرد و ما برای آن برنامه و جواب داریم. بنابراین در منطقه و دنیا در سطح خوبی قرار داریم که نمود آن را میتوان در چاپ مقالات محققان داخلی کشور در ژورنالهای معتبر علمی دید.» رئیس دانشکده مهندسی هوافضای دانشگاه صنعتی شریف در ادامه با اشاره به امکانات محدود برای تحقیقات پروژههای علمی این رشته میگوید: «یقینا امکانات آزمایشگاهی ما محدود است و این امکانات میتوانسته بهتر باشد، در این بین با تمام محدودیتهایی که وجود داشته، ما توانستهایم آزمایشگاههای خود را تجهیز کنیم و کارهای تحقیقاتی دانشجویان دکتری را که برخی از آنها در سطح منطقه بینظیر است، در آزمایشگاههای داخلی انجام دهیم. اعتقاد داریم اگر حمایت بشویم میتوانیم آزمایشگاههای بهتری داشته باشیم و کارهای تحقیقاتی باکیفیتتری را پیش ببریم. اما به خاطر فعالیتهای صنعتی و حمایتی که صنعت از ما دارد، بیشتر کارهای تحقیقاتی ما بهروز و قابلرقابت با کشورها و دانشگاههای منطقه و دنیا است.»
او با اشاره به پیشرفتهای موشکی و پهپادی ایران طی سالهای اخیر، لازمه تبدیل دانش به تکنولوژی را سرمایهگذاری و حمایت دانست و گفت: «اگر صنعت یا تکنولوژی بخواهد رشد داشته باشد، یک بخش آن نیازهای علمی و پژوهشی و بخش دیگر آن تکنولوژیکی است. ما اعتقاد داریم از لحاظ علمی هیچ مشکلی وجود ندارد و اکنون میتوانیم تمام نیازهای علمی را برطرف کنیم. باید توجه داشت در بعضی بخشها مانند موشکی و پهپادی پیشرفتهای علمی نمود خوبی داشته و اگر در برخی بخشها این نمود وجود نداشته، بهخاطر عدم تکنولوژی شدن آن دانش بوده است. معتقدیم دولت باید در بخشهای مختلف تکنولوژی سرمایهگذاری کند تا بتوانیم دانشی را که داریم، به تکنولوژی تبدیل کنیم. درواقع ما در برخی زمینههای صنعتی و دفاعی پیشرفتهای خوبی داشتهایم، حتی از لحاظ دانش جلو رفته و به تکنولوژی آن هم رسیدیم. اما در برخی بخشها تنها در دانش پیشرفت داشتهایم، زیرا برای رسیدن به تکنولوژی نیازمند سرمایه و حمایت دولت و شرکتهای بزرگ برای کمک به دانشگاهها هستیم تا از طریق همافزایی بتوانیم توسعههای لازم را داشته باشیم.»
حسینی پیرامون کاربردهای رشته هوافضا در ایران میگوید: «همکاران ما در صنایع مختلف اقدام به فعالیت میکنند، چراکه دانش هوافضا دانشی فراگیر است و ما اعتقاد داریم بالاترین حد علمی و تکنولوژیکی را دارا است و افرادی که در زمینههای هوافضا فعالیت داشته و مسائل هوافضا را حل میکنند، میتوانند در زمینههای مختلفی ازجمله صنایع نفت و گاز، صنایع شیمی، صنایع برق و نیروگاهها، برای حل کردن مشکلات این رشتهها تلاش کنند. در زمینه هواپیمایی نیز تا جایی که توانسته و امکان داشتهایم، در زمینههای مختلفی مانند عمردهی قطعات هواپیماها کار کردهایم و با توجه به پیرشدن ناوگان هوایی کشور، یکی از زمینههایی که میتوان به خوبی کار کرد، بخش عمردهی است، این دانشی است که همکاران ما امروز به آن دست یافتهاند و در این زمینه در حال کمک کردن به کشور هستند.»
این استاد دانشگاه صنعتی شریف پیرامون مهاجرت دانشجویان رشته هوافضا و زمینههای کاری فارغالتحصیلان این رشته نیز میگوید: «به جرات میتوانم بگویم در چند سال اخیر مهاجرت بهشدت کاهش پیداکرده است، ممکن است بگوییم پنج یا 10 سال پیش، 30 تا 40 درصد دانشجویان قصد مهاجرت داشتند، اما اکنون کمتر از 10 درصد دانشجویان قصد مهاجرت دارند، هرچند نمیتوان گفت همه این افراد جذب صنایع هوافضا نمیشوند، اما فکر میکنم میتوانیم تمام نیازهای هوایی و فضایی کشور را برطرف کنیم؛ یعنی همه صنایعی که فارغالتحصیلان هوافضا نیاز دارند، میتوانند نیروی متخصص موردنیاز خود را تامین کنند.»
رئیس دانشکده مهندسی هوافضای دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: «رشته هوافضا در ایران رشته نسبتا نوپایی است، از طرفی در حالی که فکر میشود رشته هوافضا زیرمجموعه رشته مکانیک است، اما ما معتقدیم رشته هوافضا فراتر از رشتههای موجود است. اینکه بیشتر افراد فکر میکنند رشته هوافضا همپوشانی و شباهت زیادی دارد، به خاطر تعریف اولیه آن است و به همین دلیل بهدنبال بازتعریف رشته هوافضا هستیم. ما اعتقاد داریم دانشی که تاکنون داشتهایم، توانسته مسائل 20سال اخیر ما را حل کند، اما کارگروههایی برای برنامهریزی و شناخت مسائل 20سال آینده به وجود آمده تا از این طریق بتوانیم مشکلات آینده را برطرف کنیم.»
هواوفضای ایران بهرغم ناملایمات اخیر دستگاههای اجرایی، در مرز جهانی این دانش قرار دارد
پیشرفت فضایی با وجود خودتحریمی
