به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، مسعود اسداللهی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل منطقه معتقد است بخشی از اعتراضات مردم عراق به ناکارآمدی‌ها مربوط است اما شعارها و برخی اقدامات نشان می‌دهد دست‌هایی در کارند تا علاوه‌بر اینکه از مواضع ضدآمریکایی دولت عراق انتقام بگیرند، راهپیمایی اربعین را هم کم‌فروغ کنند. او در این گفت‌وگو به تشریح نقش دولت‌های خارجی در تند شدن اعتراضات پرداخته است.

در جنگ‌های منطقه در یمن، سوریه و عراق، عربستان و متحدان غربی‌اش شکست خورده‌اند و توان بازتولید جنگی دیگر را ندارند و تمرکز خود را بر ایجاد شکاف‌ در محور مقاومت گذاشته‌اند. از میانه سال گذشته آمریکا و عربستان‌سعودی تحرکات قابل‌توجهی در عراق صورت داده‌اند؛ سعودی‌ها پس از 30 سال کنسولگری‌شان را در بصره به راه انداخته‌اند و آمریکا هم اعلام کرده بزرگ‌ترین کنسولگری را در اربیل افتتاح خواهد کرد. این کشور حتی مسئول میز ایران در وزارت خارجه آمریکا را به‌عنوان سرکنسول به اربیل فرستاده است. در تحولات اخیر عراق چقدر این دو کشور نقش داشته‌اند؟

تحولات چند روز اخیر عراق، متاثر از مشکلات و معضلات عراق و نقش قدرت‌ها و کشورهای خارجی در آن است. به علت فساد اقتصادی، سیاسی و ضعف دولت در خدمات‌رسانی، مشکلات در نظام سیاسی عراق، منجر به نارضایتی شده است. هیچ‌کس منکر این وضعیت نیست و هرکسی حتی زائرانی که به این کشور مشرف می‌شوند، می‌توانند به‌راحتی این وضعیت را مشاهده کنند. بنابراین اینکه مردم ناراضی باشند و نارضایتی خود را در خیابان‌ها اعلام کنند، مساله عجیبی نیست. مردم عراق درخواست‌های محقانه‌ای دارند که متاسفانه تا الان به‌درستی به آن پاسخ داده نشده است. این وضعیت به دلیل شکل نظام سیاسی‌ای است که آمریکایی‌ها در این کشور حاکم کرده‌اند و از سوی دیگر همچنان در بازی‌های قدرت در این کشور دخالت دارند. به همین خاطر بسیاری از دولتمردان عراق بیش از آنکه به فکر کسب رضایت مردم عراق باشند، به دنبال کسب رضایت آمریکا هستند. این وضعیت باعث می‌شود در کشور نارضایتی به وجود بیاید، اما اینکه نارضایتی به‌خصوص در آستانه اربعین حسینی، به صورت انفجاری تبدیل به تظاهراتی می‌شود که یک عده در آن کشته می‌شوند، مشخص است که دست‌هایی پشت‌پرده وجود دارند و اعتراضات را هدایت می‌کنند. این جریان با این اقدامات می‌خواهد چند هدف را محقق کنند؛ اول اینکه از دولت عراق انتقام بگیرند. بالاخره به‌رغم همه مشکلات، دولت بغداد مواضع سیاسی بسیار خوبی داشته است. ما در روزهای اخیر دیدیم که عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق در موضوع حملات پهپادی به مقرهای حشدالشعبی تاکید کرد این حملات کار رژیم صهیونیستی است. این کشور در منطقه هم نقش موثری ایفا کرده است. در کنفرانس سران عرب که ماه رمضان در مکه برگزار شد، رئیس‌جمهور عراق به نفع ایران مواضع بسیار خوبی گرفت و توطئه عربستان را خنثی کرد. چند روز قبل هم نخست‌وزیر عراق با وجود مخالفت آمریکا، عربستان و رژیم صهیونیستی معبر مرزی البوکمال به القائم در مرز سوریه و عراق را افتتاح کرد. مشخص است با این اقدامات، آمریکا و متحدانش بخواهند از این دولت انتقام بگیرند و آن را بین دوراهی سرنگونی یا همراهی با آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی‌ قرار بدهند.

هدف دوم این جریان، روی راهپیمایی اربعین متمرکز است. آنها دقیقا در آستانه اربعین عراق را به هم می‌ریزند ولی سوال اصلی این است که کدام قسمت از عراق به هم ریخته می‌شود؟ استان‌های شیعه‌نشین و بغداد. سوال دوم این است که مگر نارضایتی و مشکلات اقتصادی و خدماتی در همه عراق وجود ندارد، پس چرا شاهد این نوع آشوب‌ها در مناطق اهل سنت یعنی شهرها و مناطق غربی عراق نیستیم؟ وضعیت آنها از نظر کمبود و محرومیت دقیقا مانند مناطق شیعه‌نشین است ولی در مناطق دیگر هیچ‌کس را نمی‌بینیم که اعتراض کند. هدف دشمنان عراق این است که در آستانه اربعین با اعمال تخریبی در مناطق شیعه‌نشین که محل برگزاری حماسه راهپیمایی اربعین است، ناامنی ایجاد کنند تا اولا زائران خارجی از حضور در این حماسه منصرف شوند و ثانیا در خود عراق هم مردم احساس ناامنی کنند و درنهایت مراسمی که هر سال با شکوه بیشتر برگزار می‌شود، کمرنگ شود. در کنار اقدامات خشونت‌بار، برای اولین‌بار در عراق در فضای مجازی به مرجعیت نجف و ارزش‌های دینی به صورت خیلی علنی حمله شده است. حتی در تلویزیون «الحره» که آمریکایی‌ها به راه انداخته‌اند و یک تلویزیون مخصوص عراق است، به صورت خیلی رسمی و علنی به مرجعیت و حوزه نجف حمله شده است. این اقدامات در عراق بی‌سابقه است. از وقتی که سفارت عربستان در بغداد و کنسولگری‌اش در بصره راه‌اندازی شده، حجم این اعمال تخریبی و خشونت‌بار بیشتر شده است. این نشان می‌دهد که عربستان، دنبال بهبود روابط با دولت عراق نیست و درپی ایجاد یک مرکز آشوب، درگیری و اختلاف در عراق است و به همین خاطر سفارت و کنسولگری در بغداد و بصره به راه انداخته است. این تحولات در عراق بسیار خطرناک است و لازم است که با هوشیارسازی مردم و آگاهی‌رسانی به آنان، با این امر مقابله شود. در فضای مجازی هشتگی به نام «العراق تنتفض» (به معنای عراق برپاخاسته و قیام کرده) داغ شده و تلاش شده این اعمال تخریبی را به‌گونه‌ای نشان دهند که گویا کل ملت عراق یا مناطق شیعه‌نشین به خیابان‌ها ریخته‌اند و علیه دولت تظاهرات می‌کنند، اما در بررسی‌ها مشخص شده ۷۹درصد توئیت‌‌ها در این‌باره را کاربران عربستان‌سعودی، مصر و امارات نوشته‌اند و فقط هفت‌درصد از حجم این توئیت‌ها متعلق به مردم عراق است. در مجموع اینها نشان می‌دهد یک برنامه عملیات روانی و همچنین عملیات تخریبی هم‌زمان در آستانه اربعین برای ضربه زدن به این حماسه در حال اجراست.

راه مقابله با این بحران چیست؟ آیا اعتراضات اخیر عمق دارد یا فقط سطح آن گسترده است؟

سطح نارضایتی در عراق گسترده است اما سطح درگیری خیلی گسترده نیست، یعنی اگر واقعا همه ملت عراق به‌خصوص مناطق شیعه‌نشین می‌خواستند به خیابان بریزند، جمعیت خیلی بیش از اینها بود. درباره کشته‌سازی ها در اعتراضات، ما در ایران تجربه این مسائل را داریم که معمولا به دست بعضی از همین کشورها و گروه‌هایی که به دنبال ایجاد آشوب هستند، [پروژه کشته‌سازی] انجام می‌شود تا خونی ریخته شود و آشوب‌ها عمق پیدا کند.

چطور باید با این اعتراضات مقابله کرد؟

در ابتدا باید ملت عراق و جوانانی را که به خیابان‌ها ریخته‌اند، آگاه کرد. باید گفت که خواسته‌های شما هر چند درست و بحق است، اما این روش‌ها نه‌تنها آن خواسته‌ها را محقق نمی‌کند بلکه کشور را مثل سوریه به سمت جنگ ویرانگر خواهد برد. باید وضعیت سوریه را برای آنها کاملا روشن کرد تا فکر نکنند این عملیات منجر به بهبود وضعیت می‌شود. نه، بلکه برعکس ممکن است تبدیل به جنگ داخلی ویرانگر شود. از طرف دیگر کار دومی که باید انجام شود این است که امسال باید راهپیمایی اربعین بزرگ‌تر و پرشورتر از سال‌های قبل انجام شود. قطعا وقتی که حجم میلیونی مردم و زائران خارجی به صحنه می‌آیند، این حرکت و حماسه عاشورا آشوب را به صورت طبیعی به پایان خواهد رساند. علاوه بر این نشان داده می‌شود که قسمتی از مردم عراق با این آشوب و تخریب همراه نیستند. نباید بگذاریم وضعیت ناامنی که ایجادشده بر برگزاری راهپیمایی اربعین تاثیر منفی بگذارد؛ باید حتی از سال گذشته باشکوه‌تر و با تعداد بیشتر در این راهپیمایی مشارکت و توطئه را خنثی کرد.

عربستان و آمریکا موجی را در عراق ایجاد کرده‌ و توانسته‌اند آتشی را برافروزند. اگر اقدام‌شان به هر شکلی خاموش شود و موفق نشوند، این شکست چه تبعاتی برای آمریکا در عراق و حضور سیاسی عربستان در این کشور خواهد داشت؟ آیا آنها با واکنش دولت عراق و نیروی مقاومت مواجه خواهند شد؟

منظور من از آگاه‌سازی همین است که برای مردم و جوانان معترض مشخص شود آمریکا و عربستان و بقایای حزب بعث در عراق در شکل‌دهی به اعتراضات و رواج شعارهایی که با شعارهای مردم در تعارض است، نقش دارند. اگر این آگاه‌سازی انجام ‌شود، توطئه شکست می‌خورد و عربستان و آمریکا بهای آن را پرداخت خواهند کرد. ملت عراق علیه اینها موضع‌گیری می‌کند و اجازه نخواهد داد سفارت و کنسولگری عربستان در این کشور توطئه کند. چند ماه پیش دیدیم که کنسولگری آمریکا در بصره نقش عمده‌ای در آشوب‌های بصره داشت؛ حتی کنسولگری ایران را به آتش کشیدند اما وقتی آگاه‌سازی انجام شد، آمریکایی‌ها بلافاصله دیپلمات‌هایشان را فراخواندند و حداقل به صورت موقت کنسولگری خود را تعطیل کردند. آگاه‌سازی باعث می‌شود آمریکا و متحدانش به اهداف خودشان نرسند و مجبور به عقب‌نشینی شوند. اما درباره دولت باید گفت دولت عراق متاسفانه ترکیب یکدستی ندارد. به علت همین ترکیب ائتلافی و دیدگاه‌های متفاوت و بعضا متضاد، اینکه موضع واحد بگیرند، بسیار مشکل است. شخص عادل عبدالمهدی ممکن است به‌عنوان هیات دولت نتواند این اقتدار را نشان دهد، ولی باید شخصا از خودش اقتدار نشان دهد. ما در زمان نوری المالکی دیدیم که ایشان به علت شخصیت باصلابتی که داشت، خیلی از مشکلات را با همان اراده شخصی حل می‌کرد. آقای عبدالمهدی از این جایگاه برخوردار است و باید از آن برای کنترل اوضاع استفاده کند. اگر او بخواهد مشکل را به صورت ائتلافی حل کند، قطعا دولت نخواهد توانست نقش موثری در تقابل با تخریبگران داشته باشد. درباره گروه مقاومت اگر منظورتان از مقاومت، حشدالشعبی است این گروه بخشی از نیروهای مسلح عراق است و نمی‌تواند به صورت مستقل و خارج از سیستم عمل کند، اما ما می‌دانیم که گروه‌های مختلفی در حشدالشعبی و خارج از آن هستند. با توجه به شناختی که از آنها وجود دارد، قطعا در مقابل این توطئه‌های آمریکا، عربستان و رژیم صهیونیستی ساکت نخواهند نشست و سعی خواهند کرد پاسخ مناسبی بدهند.

آقای عبدالمهدی اعلام کرد که اسرائیل عامل حمله به مقرهای حشدالشعبی بوده است. بعضی تحلیلگران می‌گویند این یک پیام است که عراق برای پاسخ دادن به اقدامات رژیم صهیونیستی آماده می‌شود. آیا عراق توان پاسخ نظامی به اقدام اسرائیل را دارد؟

در همان زمان که حملات اتفاق افتاد، آقای عبدالمهدی اعلام کرد که دولت عراق آن را بررسی می‌کند تا مشخص شود واقعا چه کسی پشت این حمله بوده است. حالا معلوم است این بررسی نتیجه داده و به صورت رسمی آقای عبدالمهدی اعلام کرد که تل‌آویو پشت این قصه است. از نظر قانونی این حق دولت عراق است که به این اعمال تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی پاسخ دهد. طبق قوانین بین‌المللی عراق این حق را دارد. حال اینکه چگونه می‌خواهد پاسخ بدهد، مشخص نیست اما از نظر قانونی رژیم صهیونیستی حاکمیت ملی عراق را نقض کرده است. دولت عراق دست و پا بسته نیست و بالاخره از امکاناتی برخوردار است که می‌تواند پاسخ دهد. حالا اینکه اراده این کار را دارد، یک بحث دیگر است، اما با وجود این دولت موضع رسمی گرفته و این موضع گروه‌های عراقی را تقویت کرده است. این گروه‌ها اعلام کرده بودند که اگر حملات ادامه پیدا کند، به منافع آمریکا در عراق حمله خواهند کرد. موضع آقای عبدالمهدی باعث تقویت موضع گروه‌های مقاومت خواهد شد. آمریکا هم این را به‌خوبی می‌داند و به‌شدت هم احساس خطر کرده است. همان‌طور که کنسولگری‌شان را در بصره تعطیل کردند، ناچار خواهند شد در خیلی از اقدامات‌شان تجدیدنظر کنند. اگر این موضع‌گیری‌ها قاطع نباشد، صهیونیست‌ها یک لحظه عراق را آرام نخواهند گذاشت. بنابراین امیدواریم که هم آقای عبدالمهدی و هم هیات دولت عراق به صورت قاطع این مواضع را پیش ببرند و روی آمریکایی‌ها فشار بگذارند تا اولا مانع حملات رژیم صهیونیستی شوند و ثانیا بدانند که این حملات اگر ادامه داشته باشد، پیامدهای سنگینی برای آنها خواهد داشت.

در پایان باید بگویم آنچه در عراق ثابت‌شده، نقش تعیین‌کننده حوزه نجف و مرجعیت در این کشور است. باید ببینیم مرجعیت الان با توجه به تحولات اخیر به چه نحوی موضع‌گیری خواهد کرد؟

* خبرنگار: سیدمهدی طالبی، روزنامه نگار