پلیس منتقد جدی طرح‌ترافیک جدید
سیدکمال هادیانفر، رئیس‌پلیس راهور ناجا چند ماه پیش و با گذشت مدتی از اجرایی‌شدن طرح جدید ترافیک در اظهاراتی گفته بود: «براساس برآوردهای انجام‌شده این طرح کارساز نیست، چون خیلی از مردم را بدهکار می‌کند و اینکه ما معتقدیم وقتی یک‌و‌نیم روز رایگان است مازادش را هر کسی که پول دارد می‌تواند بپردازد و تردد کند. این طرح بیشتر با هدف کسب درآمد توسط شهرداری است نه کاهش آلودگی هوا.» این اظهارات البته واکنش مدیران شهری را هم به‌دنبال داشت اما انتقادات ختم به آن ایام نشد و هادیانفر در اظهاراتی جدید و در ادامه مخالفت‌ها با طرح جدید ترافیک خاطرنشان کرد: «پس از اجرای طرح ترافیک جدید تهران که در محدوده طرح زوج یا فرد به اجرا درآمده و به طرح کاهش معروف است، پلیس راهور بررسی‌های خود را در این باره انجام داده و مشخص شد این طرح تاثیری در دو هدف اصلی خود یعنی کاهش آلودگی هوا و کاهش ترافیک نداشته است و علاوه‌بر آن مشکلاتی را هم برای مردم ایجاد کرده و باعث نارضایتی برخی از آنان شده است.
با دستور فرمانده ناجا بنا شد نامه‌ای در این خصوص با امضای رئیس‌پلیس پایتخت به حناچی شهردار تهران ارسال شود که طی هفته‌های گذشته این نامه نگارش و برای ایشان ارسال شد. در آن نامه صراحتا از شهرداری تهران درخواست کردیم این طرح را متوقف کند، زیرا به زیان مردم و ترافیک بوده و منجر به کاهش آلودگی هوا نیز نشده است. در همان نامه طرح و پیشنهادات جایگزین را نیز به شهرداری ارائه کرده‌ایم. در این طرح مردم یک و نیم روز در طول هفته می‌توانند وارد محدوده طرح کاهش شوند و برای مابقی روز‌ها نیز اگر پول بدهند، هیچ محدودیتی وجود نخواهد داشت و این یعنی مدیریتی در این خصوص وجود ندارد و بیشتر بحث درآمد مطرح است. ما در طرح پیشنهادی تعداد چهارمیلیون خودرو در تهران را به یک‌سوم تقسیم کردیم و زمان حضور مجاز خودروها در محدوده طرح کاهش را از یک و نیم روز طرح فعلی به دو روز در هفته افزایش دادیم. برای تردد بیشتر از آن نیز خواستار اعمال ماده ۱۸ شدیم، یعنی اگر فردی بیشتر از حد مجاز وارد این محدوده شد، باید جریمه شود. به نظر می‌رسد آنچه اصرار شهرداری هست بیشتر برای پولش است و ربطی به مدیریت ترافیک ندارد، چون درآمد زیادی دارد و هیچ خیر و صلاحی برای کاهش ترافیک و آلودگی هوا در آن وجود ندارد.»
سیدهادی هاشمی، رئیس اسبق پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ هم از دیگر منتقدان طرح جدید ترافیک است که در این باره گفته بود: «اساس طرح جدید این بود که در کاهش ترافیک و آلودگی هوا تاثیر بسزایی داشته باشد اما من احساس می‌کنم از قانون کاهش آلودگی هوا سوءاستفاده شده و قانون به انحراف کشیده شده است. این پیشنهادات به قصد درآمدزایی برای شهرداری است، یعنی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران براساس این طرح ورود همه افراد را به این محدوده آزاد گذاشته است و مطمئن باشید این طرح نه‌تنها در کاهش آلودگی هوا و ترافیک تاثیری ندارد بلکه به مراتب تراکم ترافیک را بالا برده و محیط‌زیست را آلوده می‌کند.»
نمره بد مدیریت شهری در کاهش آلودگی هوا
همان‌طور که قبل‌تر هم گفته شده بود و مدیران شهری اذعان داشتند، طرح ترافیک و شیوه جدید اجرایی این طرح قرار بود بر کاهش ترافیک و آلودگی هوای پایتخت اثرگذار باشد، اما به اذعان برخی مسئولان این اتفاق نیفتاده است و سوای رئیس‌پلیس راهور ناجا، مسعود تجریشی معاون محیط‌زیست انسانی سازمان محیط‌زیست در این‌باره گفته بود: «من نه به سازمان حفاظت محیط‌زیست و نه به شورای شهر و شهرداری تهران نمره خوبی در حوزه کاهش آلودگی هوا نمی‌دهم. با این تفاوت که تهیه مصوبات و پیش‌نویس قوانین از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست پیگیری شده است اما آیا نهادهای اجرایی مثل شهرداری در اجرای قانون هوای پاک و مصوبات دولت برای کاهش آلودگی هوا عملکرد قابل‌قبولی داشته‌اند؟ شورای شهر تهران با گذشت دوسال از عمرش هیچ برنامه‌ای برای کاهش آلودگی هوای تهران تدوین نکرده است.»
دودستگی بین مدیران شهری، اعطا، علیخانی و نظری از مخالفان
سوای مسئولان محیط‌زیست و پلیس، مدیران شهری و برخی اعضای شورای شهر هم از منتقدان طرح جدید هستند. علی اعطا، سخنگوی شورای شهر تهران در نقد این طرح گفته بود: «به نظرم اجرای طرح جدید ترافیک به لحاظ مطالعات و پیوست‌ها می‌توانست جدی‌تر بررسی شود و این نقد از جانب شورای شهر به شهرداری وارد است.» محمد علیخانی، دیگر منتقد طرح ترافیک جدید بوده است و اظهارات مختلف و متعددی در این‌باره دارد، او در آخرین اظهارنظرش درباره طرح ترافیک جدید روز گذشته گفت: «نقدهای زیادی به اجرای این طرح وارد است و براساس برخی بررسی‌ها، کنترل ترافیک و کاهش آلودگی هوا با اجرای طرح جدید میسر نشده است. اظهارات مسئولان راهور نشان می‌دهد پلیس از رای به طرح ترافیک جدید پشیمان شده است، هرچند در شورای عالی ترافیک پلیس اجرای طرح را قبول کرد.
در مورد ادامه طرح ترافیکی جدید شورای عالی ترافیک باید تصمیم‌گیری کند که شورای شهر عضو آن نیست، البته اگر تصمیم اعضای شورای‌عالی بر لغو طرح باشد، طرح کاهش در تهران اجرایی نمی‌شود.» حجت نظری دیگر منتقد شورای شهری طرح ترافیک جدید بود. او هفت مهرماه امسال ضمن تذکر به شهرداری تهران در مورد اجرای طرح جدید ترافیک گفت: «از اجرای این طرح سه ماه و هفت روز می‌گذرد ولی به هدف اصلی که کاهش ترافیک و کاهش آلودگی هوا بوده، نرسیده است. در سال گذشته که طرح زوج و فرد اجرا می‌شد طی ۹۳ روز ابتدای سال هوا ۸۰ روز سالم و ۱۳ روز ناسالم بود ولی امسال در همین مدت تنها ۷۵ روز سالم بود. معاون شهردار وعده داده بود با اجرای طرح کاهش آلودگی هوا وضعیت هوای تهران بهبود یابد ولی در تابستان این مساله محقق نشد و نگران هستیم در نیمه دوم سال مشکلات بیشتر شود. وضعیت هوای تهران در ۶ روز اول پاییز به صورتی بود که سالم بود ولی امسال دو روز هوای ناسالم داشتیم.
گره ترافیکی نیز امسال همزمان با بازگشایی مدارس بیشتر شده و اجرای طرح کاهش آلودگی هوا نارضایتی‌هایی به همراه داشته است، از طرفی درآمد شهرداری نیز کم شده است.» الهام فخاری دیگر عضو منتقد طرح ترافیک جدید بود که در روز تصویب طرح در شورای شهر و در نقد آن گفت: «نباید آزمون و خطایی را مرتکب شویم و این در حالی است که طرح اشاره‌شده ناپخته است. بهتر بود که قبل از تصویب این طرح نظر کارشناسان، اساتید و نخبگان نیز طی یک فراخوانی اخذ می‌شد. مدیریت شهری اعلام می‌کند طرح ترافیک که در سال‌های گذشته اجرا می‌شده است، طرح تبعیضی بوده که به نظر می‌رسد این طرح نیز ناعادلانه و همراه با تبعیض است.» سوای مدیران فعلی شهر تهران، برخی اعضای شورای شهر قبلی و مدیران سابق شهر تهران هم انتقادات خود را نسبت به اجرای این طرح اعلام کرده بودند.
دودستگی بین مدیران شهری، حناچی، پورسیدآقایی و صدراعظم نوری از موافقان
با تمام انتقادات، طرح ترافیک درحال اجراست و این اجرای طرح هم سرخود نبوده و موافقانی داشته و بخشی از بدنه مدیران شهری و مسئولان پایتخت موافقان اجرای این طرح بوده و هستند.
پیروز حناچی، سومین شهردار دوره پنجم مدیریت شهری تهران در واکنش به اولین مخالفت‌های پلیس راهور با اجرای طرح جدید ترافیک در یادداشتی خطاب به سردار هادیانفر نوشت: «در طرح جدید به تجارب گذشته مدیریت شهری توجه شده است. طبق آمار موجود به طور متوسط، شهروندان تهرانی طی سالیان گذشته کمتر از ۲۰ روز در محدوده زوج و فرد تردد می‌کردند. انتخاب ۲۰ روز به‌عنوان حق طبیعی تردد خودروها، با این تفاوت که گزینش روز هم حق صاحبان خودرو تلقی شده، مطمئنا به کرامت شهروندان نزدیک‌تر است. اعمال محدودیت به جای ممنوعیت، بهتر از رویکرد جریمه و تنبیه است؛ جریمه‌ای که اگر شهروندان متوجه نشوند، دوبرابر می‌شود و بعد‌ها با منت یا احیانا شیوه‌های ناصحیح، بخشی از آن بخشیده خواهد شد. ضمنا تلاش بر این بود که شرایط دسترسی در این طرح برای همه شهروندان عادلانه شود و هزینه تردد هر خودرو نیز متناسب با میزان تاثیر منفی آن بر ترافیک و آلودگی هوا محاسبه شود. به‌علاوه باید به این واقعیت نیز اشاره کرد که به‌رغم اظهارات سردار هادیانفر مبنی‌بر درآمدمحور بودن این طرح، به سادگی باید گفت درآمد شهرداری تهران از محل طرح، در سال ۹۷ کمتر از سال ۹۶ بود. تهران در سال گذشته هیچ روز ناسالمی نداشت، اینجاست که طرح کاهش آلودگی هوا دستاورد‌های خود را به نمایش می‌گذارد؛ دستاورد‌هایی که عیسی کلانتری، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور را نیز تشویق به تقدیر از شهرداری تهران در قالب یک نامه رسمی کرد و... .»
حناچی همچنین در واکنش به انتقادات اخیر پلیس راهور و اینکه پلیس طرح ترافیک جدید را رد کرده است، گفت: «این موضوع به تصمیم شورای عالی ترافیک که ۶ دستگاه در آن حضور دارند، باز می‌گردد و پس از آن نتیجه قطعی اعلام می‌شود.»
محسن پورسیدآقایی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران و اصلی‌ترین چهره اجرای طرح ترافیک جدید هم در دفاع از آن و همچنین در واکنش به انتقادات گفت: «برخی نظرات کارشناسی و برخی نظر شخصی را اعلام می‌کنند. نامه‌ای از ناجا آمده است که قرار است کار کارشناسی آغاز شود که حتما در برخی حرف‌ها تناقض وجود دارد که پاسخ می‌دهیم اما چیزی که مسلم است این است که نباید برای مردم مشکل ایجاد کنیم. طرح جدید ترافیک براساس مصوبه قبل به قوت خود اجرا می‌شود و برنامه‌ای برای توقف طرح نخواهیم داشت. طرح کاهش آلودگی هوا که از ابتدای تیر آغاز شده نتایج موثری در زمینه کاهش آلودگی بر ترافیک داشته است. اما از آن طرف پلیس به اجرای طرح کاهش آلودگی انتقاد داشته و اعلام می‌کرد شهرداری صرفا افزایش درآمد را مدنظر دارد. اینکه برخی می‌گویند شهرداری با اجرای طرح ترافیک هدف درآمدزایی داشته تنها نظر شخصی است و آمارها موضوع دیگری را نشان می‌دهد؛ سال گذشته درآمد حاصل از طرح ترافیک نسبت به سال قبل از آن کاهشی بود و این رقم برای امسال هنوز مشخص نشده، چراکه در تیر شهروندان بیشتر از 20 روز از تردد رایگان استفاده کرده و باید اجازه دهیم یک فصل از اجرای طرح بگذرد و سپس نتیجه نهایی را اعلام کنیم.»
پورسیدآقایی همچنین روز گذشته با کنایه‌ای به هادیانفر در ارتباط با درآمدزایی شهرداری تهران از طرح ترافیک جدید گفت: «با اینکه بارها با اعلام آمار و ارقام دقیق ثابت کرده‌ایم درآمد شهرداری با اجرای طرح‌های ترافیکی جدید نه‌تنها افزایش نداشته بلکه کاهش داشته است اما برخی‌ها همچنان درصدد القای کلید‌واژه «پولی شدن» یا «کسب درآمد شهرداری» هستند. در تابستان سال گذشته، چهارمیلیون و ۵۰۰هزار تردد در روز مخالف پلاک ثبت شده است که درآمد شهرداری از این محل به صورت دقیق ۹۲میلیارد و ۶۸۶ میلیون و ۲۷۸ هزار و ۵۷۶ تومان بوده است. درآمد شهرداری تهران در تابستان سال جاری به‌طور دقیق ٢۴میلیارد و ۶١۴میلیون و ۶٩١هزار و ٧۶٣ تومان است و با یک حساب سرانگشتی می‌بینیم که درآمد شهرداری در پی اجرای طرح جدید حدود ۷۲ درصد کاهش داشته است. درحالی شهرداری تهران در حوزه درآمد طرح ترافیکی جدید با کاهش حدود ۶۸ میلیارد تومانی روبه‌رو است که برخی درصدد هستند با نادیده گرفتن این کاهش درآمد، ما را متهم به پولی‌کردن معابر کنند.»
زهرا صدراعظم‌نوری، رئیس کمیسیون محیط‌زیست شورای شهر تهران هم در قامت موافق طرح ترافیک جدید طی اظهاراتی خاطرنشان کرده بود: «آمارها نشان می‌دهد پس از اجرای طرح کاهش آلودگی هوا، ترافیک بخش مرکزی پایتخت بسیار کاهش پیدا کرده است. برای بررسی نقاط ضعف و قوت اجرای طرح کاهش آلودگی هوا باید اجازه دهیم زمان مناسبی از اجرای این طرح بگذرد تا بتوان با اطلاعات دقیق‌تری آن را بررسی کرد.»
مهر امسال با مهر پارسال فرق می‌کند!
سوای اعضای شورای شهر و شهردار و معاونش، روز گذشته اخبار دیگری نیز حول اجرای طرح جدید ترافیک و آثار و تبعات آن منتشر شد.
حسین شهیدزاده، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در واکنش به اظهارات پلیس راهور و انتقادات آنها به طرح ترافیک جدید گفت: «اگر همکاران پلیس براساس آلودگی هوا طی روزهای ابتدایی مهر مبنی‌بر بی‌تاثیر بودن اجرای طرح کاهش بر آلودگی هوای تهران اظهارنظر کرده‌اند باید به این نکته نیز توجه کرد که طی ۳۱ شهریورماه باد شدیدی در تهران وزید و در پی آن گرد و خاک زیادی از خارج از شهر وارد تهران شد. وزش این باد همزمان با روزهای ابتدایی مهر سبب شد کیفیت هوا در پایتخت کاهش پیدا کند. درخواست می‌کنم روزهایی ابتدایی مهر امسال را با روزهای ابتدایی مهر سال گذشته - که کیفیت هوا بسیار مطلوب بود - مقایسه نکنیم.»
شورای عالی نظر پلیس را تایید می‌کند یا نظر شهرداری را؟
به هرحال آنچه مسلم است اختلاف‌نظر روی ادامه یافتن یا عدم‌ادامه داشتن طرح جدید ترافیک بالا گرفته است و کم‌کم به مرحله‌ای می‌رسد که مثل خیلی دیگر از مسائل شهری تکراری می‌شود و باز هم این مردم خواهند بود که از این جدال مسئولان متضرر می‌شوند. منتقدان معتقدند این طرح تاثیری در کاهش آلودگی هوا نداشته و وضعیت ترافیک را هم بهتر نکرده است و غرض فقط درآمدزایی بوده است. در مقابل موافقان نظر دیگری دارند و معتقدند هنوز برای تجزیه و تحلیل طرح جدید زود است و در همین زمان کوتاه هم آثار مثبتی داشته است. در ارتباط با درآمدزایی هم این‌گونه نبوده و درآمد شهرداری اتفاقا از سنوات گذشته کمتر هم شده است. مخالفان از سازمان حفاظت محیط‌زیست و پلیس و برخی مدیران و مسئولان شهری هستند و موافقان اما همگی از بدنه مدیران شهر تهران هستند و این شائبه هم طرح می‌شود که شاید تعارض منافعی وجود دارد که جز مدیران شهری کسی حاضر به دفاع از طرح جدید ترافیک نیست. به هرحال براساس شواهد موجود، به نظر می‌رسد ادامه یافتن یا نیافتن اجرای طرح جدید تا نظر نهایی شورای عالی ترافیک در هاله‌ای از ابهام خواهد بود.
* نویسنده : ابوالقاسم رحمانی دبیرگروه جامعه